Konu-2. Sınıf, Tabakalaşma ve Eşitsizlik (Ünite:9)

... konulu sunumlar: "Konu-2. Sınıf, Tabakalaşma ve Eşitsizlik (Ünite:9)"— Sunum transkripti:

1 Konu-2. Sınıf, Tabakalaşma ve Eşitsizlik (Ünite:9)
Toplumsal Eşitsizlikleri Nasıl Anlamak Gerekir?

2 İŞLENECEK KONULAR: Tabakalaşma Dizgileri Kölelik Kast Mülk Sahipliği
Sınıf 2) Sınıf ve Tabakalaşma Kuramları Karl Marx’ın Kuramı Marx Weber’in Kuramı Eric Olin Wright’ın Sınıf Kuramı

3 İŞLENECEK KONULAR (Devam…)
3) Sınıfı Ölçmek John Goldthhorpe: Sınıf ve Meslek Goldthhorpe’un Sınıf Şemasının Değerlendirilmesi 4) Bugünkü Batı Toplumlarında Toplumsal Sınıf Ayrımları Üst sınıf Sorunu Orta sınıf İşçi sınıfının Değişen Yapısı

4 İŞLENECEK KONULAR (Devam…)
d. Alt sınıf mı? e. Sınıf ve Yaşam Tarzı f. Toplumsal Cinsiyet ve Tabakalaşma 5) Toplumsal Hareketlilik a.Karşılaştırmalı Hareketlilik İncelemeleri b. Aşağı Doğru Hareketlilik SONUÇ: SINIFIN ÖNEMİ

5 TOPLUMSAL TABAKALAŞMA
Sabancı Örneğinden hareketle şu sorular sorulabilir: - Bu aykırı bir durum mudur? -Türkiye’de sabancının öyküsü yinelenmekte midir? -Yoksul bir geçmişi olan birinin ekonomik basamaklarda tepeye yükselmesinin olanağı nedir? -Toplumdaki her sabancı için, ekonomik basamakta kaç kişi zenginlikten yoksulluğa düşecektir?

6 TOPLUMSAL TABAKALAŞMA
Sabancı’nın yaşamının ortaya koyduğu zenginlik ve yoksulluk konumları, bizi daha kapsamlı ve geniş sorulara yöneltecektir. Bunlar: - Toplumda neden ekonomik eşitsizlikler var olmaktadır. -Çağdaş toplumlar ne kadar eşitsizdirler? - Hangi toplumsal etkenler, toplumdaki ekonomik konumumuzu etkilemektedir? Eğer bir kadınsak, başka türlü zorluklarla karşılaşır mıyız?

7 TOPLUMSAL TABAKALAŞMA
-Ekonominin küreselleşmesi bizim yaşam olanaklarımızı ne oranda etkilemektedir? İşte bu tür sorular sosyologların sorduğu ve yanıtlamaya çalıştığı sorulardır. Bu bölümün odağı da bu tür sorular ve yanıtları olacaktır. Toplumdaki eşitsizlikler üzerine çalışmak sosyolojinin en önemli alanlarından biridir. Çünkü bizim maddi kaynaklarımız yaşamlarımızla ilgili çok şeyi belirlemektedir.

8 Tabakalaşma Dizgeleri
Toplumsal tabakalaşma: İnsan grupları içindeki gruplar ve bireyler arasındaki eşitsizlikleri açıklamak amacıyla sosyologlar tarafından toplumsal tabakalaşma kavramı kullanılmaktadır. Genel olarak tabakalaşmayı, varlık ve mülk anlamıyla düşünürüz. Fakat tabakalaşma, toplumsal cinsiyet, yaş, dinsel bağ ya da askeri rütbe gibi diğer nitelikler nedeniyle de ortaya çıkmaktadır.

9 Tabakalaşma Dizgeleri
Tabakalaşma: “İnsanların ayrı gruplanmaları arasındaki yapısal eşitsizlikler” olarak basitçe tanımlanabilir. Örneğin yerin yüzeyindeki kayaların jeolojik katmanları gibi düşünebiliriz. Toplumları bir hiyerarşi içinde tabana yakın az ayrıcalıklılarla, tavandaki daha fazla kayrılmış olanlardan oluşan “katmanlar” olarak görebiliriz.

10 Toplumsal tabakalaşma
Sosyolojide tabakalaşma, yapısal eşitsizlikleri anlatır. Yani, tabakalaşmadan söz ettiğimizde, istisnai ve arızi eşitsizlikleri değil, sistematik ve düzenli olanları kast ederiz. Örneğin, yoksulluğun nedenleri, işçi sınıfından gelen bir çocuğun orta sınıfa dahil olma ihtimali, kadınların dezavantajlı bir grup olma deneyimleri... toplumsal tabakalaşma alanına dahildir.

11 Bütün kadim uygarlıklarda toplumsal tabakalaşma görülür

12 Tabakalaşma yalnızca ekonomik göstergelere bakılarak anlaşılmaz
Toplumsal tabakalaşma, yalnızca gelir ve mülkiyet durumunu içermez, cinsiyet, etniklik gibi farklı konumlar da tabakalaşmanın konusu olabilir. Toplum, daha fazla tercih edilenin üstte, az tercih edilenin altta olduğu tabakalardan oluşur: tıpkı yer katmanları gibi...

13 Tabakalaşma Dizgeleri
Bütün tabakalaşmış toplumsal dizgeler şu özellikleri taşır: 1. Sıralama, birinin diğeriyle belirlenmesi veya birbirleriyle zorunlu etkileşim içinde olmaksızın, bir ortak özelliği paylaşan insanların toplumsal kategorilerine uygulanır. Örneğin kadınların erkeklerden veya zenginlerin yoksullardan farklı olarak sıralanması,

14 Belirli bir kategorideki insanların kendi sıralamalarını değiştiremeyeceği anlamına gelmez. Yine de bu, aynı zamanda bireyler başka bir kategoriye geçtiklerinde bile o kategorinin hala var olacağı anlamına da gelmez. 2. İnsanların yaşam deneyimleri ve olanakları ciddi biçimde onların hangi kategoride bulunduklarına bağlıdır. Örneğin, erkek ve kadın, siyah veya zenci, üst sınıfta ya da işçi sınıfında olmamız, yaşam olanaklarımız anlamında büyük fark yaratır.

15 Genelde bu kişisel çaba ve iyi talih (bir piyango kazanmak gibi) bir istisnai durum dışında geçerlidir. 3. Farklı toplumsal kategoriler sıralaması, zaman içinde yavaşça değişmeye eğilimlidir. Örn. Türkiye’de yalnızca son zamanlarda kadınlar erkeklerle eşit olmaya başlamıştır. Toplumların tabakalaşması, insanlık tarihini baştan başa değiştirmiştir. Örneğin Avcı-Toplayıcılıktan Endüstri toplumlarına kadar olan süreç

16 Farklı tabakalaşma biçimleri
Tarihsel olarak, insan toplumlarında dört farklı tür tabakalaşma sistemi yaşanmıştır: Kölelik Kast Mülk Sahipleri (Toplumsal konum) Sınıf

17 Kölelik Kölelik, bazı insanların başka bazı insanlara tamamen sahip oldukları bir eşitsizlik sistemidir. Köleler, tamamen efendilerinin malıdır, alınıp satılabilirler, öldürülebilir, çalıştırılabilir, tecavüz edilebilirler.

18 Kölelik, insanın bir “şey” statüsüne indirgenmesidir
Kölelere emekleri karşılığında herhangi bir ücret ödenmez. Sadece çalışmayı sürdürebilmeleri için gereken temel ihtiyaçları karşılanır. Savaş esirlerinin köle olarak kullanımı, en eski kölecilik biçimidir. 15. yüzyıldan itibaren köle ticareti, Avrupa’nın ve daha sonra da Amerika Birleşik Devletlerinin zenginliğinin en önemli kaynağı haline geldi.

19 Kast Kast, bir kişinin toplumsal konumunun yaşam boyu belirli olduğu toplumsal düzenlemedir. Bundan dolayı kast toplumlarında, farklı toplumsal seviyeler birbirine kapalıdır, yani tüm bireyler yaşamları boyunca doğdukları toplumsal seviyede kalmak zorundadırlar. Herkesin toplumsal konumu, doğumla kazanılan ve bundan dolayı sonradan değişeceğine inanılmayan kişisel öz niteliklerine –soy ve etnik bağ gibi anlaşılan (çoğunlukla fiziksel öz niteliklere ve ten rengine dayanan) atalarından gelen din ve kast- dayanır.

20 Kast Bir bakıma kast toplumları, sınıfsal konumun doğumla kazanıldığı, sınıflı toplumların özel bir türüdür. Bunlar, 1992’de beyaz yasaların sona ermesinden önceki Güney Afrika’da ve Hindistan’ın kırsal kesiminde olduğu gibi, gelişmiş sanayici kapitalist toplumlar olan tarım toplumlarına özgüdür. Aslında kast düzenleri modern zamanlardan önce dünyanın tümünde bulunuyordu. Örn. Venedik’te Gettolarda yaşamaya zorlanan Yahudiler.

21 Kast Hindistan’da kast, Hindistan alt kıtası ve Hindu inancıyla birlikte düşünülür. Hindistan da kast, dinsel inançları yansıtır ve iki bin yıldan daha eskidir. İç evlilik, kalıtsal üyelik ve özgül bir yaşam tarzıyla ayırt edilen insanların meydana getirdiği adlandırılmış bir gruptur. Hint inançlarına göre her biri daha genel mesleki kümelerle bağlantılı dört tane temel kast vardır. Bunlar:

22 Hindu Kast Sistemi Brahmanlar (rahipler)
Kshatriya (asker ve yönetici sınıf) Vaişya (üretici ve tüccarlar) Şudra (emekçiler) Dokunulmazlar (tanrının çocukları) 1947’deki bağımsızlıktan sonra kast sistemi yasal olarak kaldırılmıştır ancak fiilen çok daha uzun süre devam etmiştir.

23 Dokunulmazlar Kast sisteminde ayrımlar, temizlik/kirlilik ekseninde yapılır. Bazı yiyecekler, bazı eşya ya da mekânlar kirli sayılır. Dokunulmazlar, herşeyi yiyebilirler, heryere gidebilirler, her eşyayı kullanabilirler. Ancak üst kastlardan olanlar ya da onların eşyası, mekanları vb. ile hiç bir temaslarının olmaması gerekir.

24 Hindistan 1949 yılında kastlar temelinde ayrımcılığı yasa dışı ilan etmiştir.
Fakat, kast düzeninin görünümleri, özellikle de kırsal bölgelerde, bugün tüm kuvvetiyle var olmaya devam etmektedir.

25 Apartheid: Güney Afrika Kast Sistemi
1992 yılında yürürlükten kaldırılmadan önce, apartheid olarak bilinen Güney Afrika Kast düzeni Siyah Afrikalıları, Hindistanlıları, “Renklileri” (karışık ırklardan insanları) ve. Asyalıları beyazlardan ayırıyordu. Bu durumda kast tümüyle ırklar üzerine dayanıyordu.

26 Apartheid: Güney Afrika Kast Sistemi
Toplum nüfusunun yalnızca %15’lik kısmını oluşturan beyazlar, neredeyse ülkenin bütün zenginliklerini denetliyordu, kullanılabilir alanların çoğuna sahiptiler, en önemli işlerle sanayileri işletiyorlardı ve siyahların oy hakkı olmadığından politik güç üzerinde tekelleri vardı. Nüfusun üçte ikisini oluşturan siyahlar “bantustan” larında (“ülkelerinde”) yoksulluğa terk edilmişlerdi ve yalnızca beyaz azınlık için çalışmalarına izin veriliyordu.

27 Apartheid: Güney Afrika Kast Sistemi
Apartheide karşı yapılan onlarca mücadele en sonunda başarıya 1990 yılında kavuştu. En güçlü siyahi örgüt, Afrika Ulusal kongresi (ANC), 1992’de G.Afrikalı beyazlar arasındaki bir oylamayla yürürlükten kaldırılan Apartheidı, G. Afrikalı beyaz önderlerin bütünüyle söküp atmasını zorlamak amacıyla, G. Afrika iş dünyasında ekonomik olarak yıkıcı bir boykot düzenlendi.

28 Apartheid: Güney Afrika Kast Sistemi
1994 yılında ülkenin ilk çok ırklı seçiminde, siyah çoğunluk hükümetin denetimini ele geçirdi ve beyazların hükümeti yüzünden 27 yıl boyunca hapis yatmış olan ANC’nin siyah önderi Nelson Mendela başkan seçildi.

29 Mülk Sahipleri (Toplumsal Konum)
Geleneksel toplumlardaki tabakalar, birbirlerine karşı belirli görev ve sorumlulukları olan insan gruplarıdır. Bu konumlar, kuşaktan kuşağa aktarılırlar. Aristokrat/Rahip/Üçüncü konum ayrımı, klasik feodalite düzeninin toplumsal tabakalaşmasını gösterir. Üçüncü sınıf olarak adlandırılanlar, serf, özgür köylü, zenaatkâr ve tüccarlardır.

30 Sınıf Sınıf, modern toplumlardaki tabakalaşma sistemidir. Pek çok yönden, diğer sistemlerden farklıdır. Sınıfsal konum, bir kaç bileşenden oluşur: Piyasadaki konum (gelir, iş güvencesi, mesleki yükselme imkanları vb) İşteki konum (İşyerindeki işbölümü içindeki konum) Statü (kişinin toplumsal prestij hiyerarşisindeki konumu)

31 Sınıf sisteminin diğerlerinden farkları
Sınıf, tabakalaşmanın erken biçimlerinden dört temel yönüyle ayrılır. Bunlar: 1. Sınıf Düzenleri Değişkendir. Yasal ve dinsel hükümlerle kurulmazlar ve sınıflar arası sınırlar keskin değildir. Sınıflar arası evlilik vardır. 2. Sınıfsal Konumun Bazı Yanları Edinilir: Yalnızca doğumla edinilmez. Toplumsal değişkenlik (aşağı ve yukarı doğru) vardır ve diğer tiplerden daha yaygındır.

32 Sınıf sisteminin diğerlerinden farkları
3. Sınıf Ekonomik Temellidir: Maddi kaynaklardaki eşitsizliklere, ekonomik ayrımlara dayanır. 4. Sınıf Düzenleri Büyük Çaptadır ve Kişisel Değildir: Diğer tabakalaşma dizgelerinde, eşitsizlikler, öncelikle kölesiyle efendisi ve onun altındaki ve üst kast bireyleri arasında kişisel görev ve yükümlülük ilişkisiyle belirtilir. Sınıf düzenleri, karşıt olarak büyük ölçekte kişisel olmayan birlikler aracılığıyla işlerler. Örneğin sınıfın en temel ayrımları, ödeme ve çalışma koşulları arasındaki eşitsizliktir.

33 Sınıf sisteminin diğerlerinden farkları
Farklar ayrıntılandırılacak olursa: Sınıflar, yasal ya da dinsel buyruklarla kurulmazlar. Üyelik kalıtsal olarak belirlenmez. Diğer tabakalaşma sistemlerine göre daha akışkandır. Sınıflar arası evlenme, biçimsel olarak kısıtlanmamıştır. Bir bireyin sınıfı, doğuştan verili değildir, en azından kısmen, elde edilir. Toplumsal hareketlilik diğer sistemlere göre daha yaygındır. Sınıflar, asıl olarak ekonomik farklılıklara dayanır. Sınıfsal farklılıklar, kişisel hak ve yükümlülüklere yansımaz.

34 Sınıf ve Tabakalaşma Kuramları
Sınıf kavramını ve sınıfsal çözümlemeyi, Karl Marx’a borçluyuz. Max Weber de toplumsal tabakalaşmaya ilişkin kuramsal bir yaklaşım geliştirmiştir.

35 Karl Marx’ın Sınıf Kuramı
Marx’ın çalışmalarının tamamı, sınıfsal çözümlemeye dayalıdır. Marx’a göre sınıf, üretim araçları ile ilişki tarafından belirlenir. Sanayi öncesi toplumda üretim araçları, toprak ve tarım araçlarıydı. Dolayısıyla, tarım toplumlarında temel iki sınıf, toprağa sahip olanlarla toprağı işleyenler, yani aristokratlarla serfler ve köylülerdi. Sanayi toplumlarında ise üretim araçları, emek ve sermayedir. Dolayısıyla, emek gücünü satanlarla sermaye sahipleri, iki temel sınıftır. Sınıflar arasındaki ilişki, asıl olarak sömürüye dayalıdır.

36 Artı-Değer Marx’ın ekonomi politiğe kattığı özgün bir kavram, artı-değer kavramıdır. Emek, kendisini yeniden üretmek için gerekenden daha fazla değer üretir. İşte bu değer, artı değerdir ve sermaye sahibinin bu değere “kâr” olarak el koyması, emek sömürüsüdür.

37 Yabancılaşma Emeklerini satarak geçinenlerin üretimi için çalıştıkları ürünlerle bir ilişkilerinin olmaması durumudur. Bu durum Marx’a göre, kapitalist toplumlara özgüdür. Çünkü ne köylüler ne de zenaatkârlar, ürettikleri ürünlere modern işçiler kadar uzaktılar.

38 Max Weber’in Tabakalaşma Kuramı
Max Weber, Marx’tan etkilenmişse de, özgün analizler ortaya koymuştur. Weber’e göre toplumsal tabakalaşmanın tek kaynağı ekonomik anlamda sınıf değildir. Yani, üretim araçlarının mülkiyeti önemli olmakla birlikte, toplumsal tabakalaşmayı belirleyen başka etkenler de vardır.

39 Statü Marx, toplumsal statünün sınıfsal konuma bağlı olduğunu söyler.
Max Weber ise, statünün çeşitli semboller, ilişkiler ve yaşam biçimlerinde ifade edildiğini düşünür ve bunun ekonomik etkenlerden daha fazlasına işaret ettiğini belirtir. Örneğin yoksul düşmüş kibar ailelerin toplumsal saygınlıkları yüksekken, “sonradan görme” kavramı, zenginlikle saygınlığın bir arada olmayabileceğini hatırlatır.

40 Parti Marx, partilerin sınıfsal çıkarların temsilcisi olduğunu, dolayısıyla, ekonomik konumların partileri de belirlediğini düşünür. Weber ise, partilerin sınıfsal konumdan etkilense bile sadece bununla belirlenmediğini söyler. Partiler, sınıf çıkarlarını aşan çıkarlara seslenebilirler (özellikle milliyetçi ve dinsel hedefler)

41 Erik Olin Wright Marx ve Weber’in görüşlerinin bir sentezini yapan Wright, yeni bir sınıf kavramı geliştirmiştir. Ona göre sınıfsal konumlar, üç denetim boyutuna göre belirlenir: Yatırım ya da parasal sermaye üzerinde denetim Fiziksel üretim araçları üzerindeki denetim Emek gücü üzerindeki denetim

42 Çelişkili sınıfsal konumlar
Erik Olin Wright’ın yaklaşımı, modern toplumdaki bazı konumları derinlikli analiz etmemizi sağlar: - Üretimin bazı boyutlarını denetleyebilen beyaz yakalılar gibi. Emeklerini satmaları bakımından proleteryaya, ama üretim süreçleri üzerindeki denetimleri nedeniyle de sermayeye daha yakındırlar.

43 Sınıf şemaları Toplumsal sınıfları ve bunlar arasındaki hatları belirlemek güçtür. Ancak, farklı yaklaşımdaki sosyologlar, farklı haritalar/şemalar çizerler: Geleneksel işlevselci sınıf şeması, meslekleri esas alır. Burada herhangi bir sömürü ya da çatışma söz konusu değildir. İlişkisel sınıf şemaları, çatışma ve sömürüyü odağa alır ve sınıfsal konumları böyle okur.

44 John Goldthorpe’ın sınıf şeması
John Goldthorpe, sınıfsal konumları ortaya koyan betimleyici şemalardansa, sınıf süreçlerini açıklamaya yarayan analitik şemaların daha açıklayıcı olduğunu düşünerek kendisi de böyle bir şema geliştirmiştir. Bu şemanın özgün yanı, bireylerin pazardaki konumları ile işyerindeki konumlarını ayrı ayrı değerlendirmesidir.

45 Bugün Sınıflar Günümüzde, karmaşık tüketim toplumlarında sınıfsal şemalar çıkarmak daha da güçtür. Mülkiyet ile statü ve saygınlığın ayrı ayrı ele alınması gerekir. Hizmet ya da iş sözleşmesiyle çalışanlar arasında büyük farklılıklar vardır. “orta sınıf” denilen kesim, son derece çeşitlenmiştir.

46 Üst Sınıf Zenginler, genellikle haklarında en az bilgimiz olan gruptur. Hemen hiçbir ülkede güvenilir servet kayıtları bulunmaz. Üst sınıf, küçük bir azınlık olmakla birlikte, büyük bir çeşitlilik gösterir.

47 “kendini yaratan” zenginler
Üst sınıfta genellikle kuşaktan kuşağa aktarılmış bir servet söz konusudur. Ancak kendi servetini kendi yaratanlar da vardır. Özellikle medya, yazılım, iletişim gibi yeni sektörlerde kendi çabasıyla zengin olanlar, zengin profilinin değişmesine neden olmaktadırlar.

48 Orta sınıf Orta sınıf, çok geniş bir çalışan kesimini ifade eder.
Profesyonel ve yönetici konumundakiler, orta sınıfın büyük bir bölümünü oluşturur. Sınıfsal konumları, genellikle eğitimleri ve uzmanlıklarına bağlıdır.

49 “Kablo işçileri” Orta sınıfın en hızlı gelişen sektörlerinden biri, bilişim sektörüdür. Burada çeşitli konumlarda çalışanların sayısı giderek artmaktadır.

50 Beyaz yakalılar Fiziksel gücüyle çalışan “mavi yakalılar”dan farklı olarak “beyaz yakalılar”, zihinsel emeklerini satarlar.

51 İşçi sınıfı “Mavi yakalı”lar, kol emeklerini satarlar.
Marx, kapitalizmin gelişmesiyle bu sınıfın büyüyeceğini öngörmüştü ama bugün gelişmiş ülkelerde işçi sınıfı giderek küçülmektedir.

52 Zenginleşen işçi sınıfı
Gelişmiş ülkelerde işçi sınıfının yaşam standardı, ondokuzuncu yüzyıl proletaryasından çok farklıdır.

53 Coğrafi farklılıklar Gelişmiş ülkelerdeki işçi sınıfı ile gelişmemiş ülkelerdeki işçi sınıfının yaşam ve çalışma koşulları birbirinden çok farklıdır.

54 Kaydırılan sektörler Teknolojik gelişmeler, bazı sektörlerin daha ucuz emek sunan bölgelere kaymasına neden olmuştur.

55 Göçmen işçiler İşçi sınıfının yaşama ve çalışma düzeyindeki yükselme, göçmen işçiler için geçerli olmayabilir.

56 Çocuk emeği Çocukların çalıştırılması ILO sözleşmelerine göre yasak olsa da, çocuk işçiliği dünyanın pek çok ülkesinde yaygındır.

57 E.P. Thompson İşçi sınıfının gündelik yaşamını ve bu yaşam içinde üretilen kültürü ortaya koyan önemli bir eser, E.P. Thompson’un İngiliz İşçi Sınıfının Oluşumu isimli kitabıdır.

58 Sınıf ve yaşam biçimi Sınıf yapısını çözümlerken, sosyologlar geleneksel olarak meslek ve gelir durumlarına bakarlar. Ancak tüketim ve yaşam biçimi gibi kültürel faktörler de son derece önemlidir.

59 Pierre Bourdieu Fransız sosyolog Pierre Bourdieu, sınıfı maddi ve kültürel sermaye düzeylerine bakarak belirlemek gerektiğini söyler. Bunun için, tüketim biçimlerine, boş zaman örüntülerine, yaşam tarzlarına ve beğenilere bakmak gerekir.

60 Alt sınıf (Under-class)
Alt sınıf, geleneksel sınıfsal konumların altında, marjinal konumdakilerden oluşur. Bu grupta düzenli gelir ve meslek yoktur. Evsizler bu gruptadırlar.

61 Göçmenler Alt sınıfın hemen her yerdeki değişmez üyeleri, göçmenlerdir.

62 Toplumsal cinsiyet ve tabakalaşma
Sınıfsal analizler, geleneksel olarak, “cinsiyet körü”dürler. Ancak, kadınların sınıfsal olarak erkeklere eşit oldukları herhangi bir modern toplum yoktur. Yani her toplumda kadınlar daha yoksuldurlar. Kadınların sınıfsal konumlarının koca ya da babalarının sınıfına bağlı olduğu düşüncesi, büyük eleştiriler almıştır.

63 Çalışan anneler Geleneksel cinsiyete dayalı işbölümü, evin geçiminin erkek tarafından sağlandığını varsaydığı için, kadınlar çalışıyor olduklarında bile, sınıfsal konumları kocalarının sınıfına bağlanır.

64 Toplumsal hareketlilik
Farklı toplumsal konumlar arasındaki hareketlere toplumsal hareketlilik denir. Bu hareketler dikey ya da yatay olabilir: Dikey hareketlilik, toplumsal skalada yukarı ya da aşağı doğrudur. Yatay hareketlilik, coğrafi hareketi anlatır.

65 Açık toplum Düşük tabakalarda dünyaya gelen kişinin toplumsal/ekonomik merdiveni ne ölçüde tırmanabildiği, toplumun açık olup olmadığını da gösterir. Yukarı doğru toplumsal hareketlilik, modern sanayi toplumların bir özelliğidir.

66 Aşağı doğru hareketlilik
Aşağı doğru hareketlilik, çalışma yaşamından çekilmek zorunda kalmak, mesleğin kaybı gibi durumlarla bağlantılıdır. 1990’larda aşağı doğru hareketliliğin artış gösterdiği tahmin edilmektedir. Bu tür hareketliliğin önemli bir bileşeni, boşanmış annelerdir.

67 Tüketim toplumu Günümüzde, tüketim toplumunun yarattığı tekdüzeleşme, sınıfsal farklılıkları daha az görünür kılsa da, ekonomik ve toplumsal eşitsizliklerin hafiflediği söylenemez.