YAPIYA DAYALI ANLATIM BOZUKLUĞU

... konulu sunumlar: "YAPIYA DAYALI ANLATIM BOZUKLUĞU"— Sunum transkripti:

1 YAPIYA DAYALI ANLATIM BOZUKLUĞU
1) Öge Eksikliği 2) Özne-yüklem Uyumsuzluğu 3) Yüklem Yanlışlığı 4) Tamlama Yanlışlıkları 5) Çatı Uyumsuzluğu 6) Ek Yanlışlığı

2 Anlatımın temel birimi cümledir
Anlatımın temel birimi cümledir. Bu cümlenin ifade edeceği anlamı açık ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyması gerekir. İyi bir anlatım dil bilgisi, mantık, anlam, yazım ve noktalama bakımından kurallara uygun ve doğru cümleler kurmakla mümkündür. İyi bir cümlenin nitelikleri: Mantık ve bilgi bakımından doğruluk Dil bilgisi bakımından doğruluk Açıklık Duruluk Yalınlık Akıcılık Yazılı ve sözlü anlatımın temel ögesi olan cümleler bu niteliklere sahip olmadığında iletişimi engelleyen birtakım anlatım bozuklukları ortaya çıkmaktadır.

3 Dilimizin, telâffuzunu değiştirdiği bazı kelimeleri asıl şekilleriyle kullanmak doğru değildir.
Müşkil (müşkül), mümkin (mümkün), terceme (tercüme), kitab (kitap), club (kulüp), cart (kart), auto (oto), laser (lazer) v.b. Bir kelimenin Türkçesi varken, yabancı dillerden alınan karşılığını kullanmak: Generation (kuşak), moncher (azizim), fair - play (dostluk) hello (merhaba), showroom ( teşhir salonu ), shopping center (alış veriş merkezi ), grossmarket ( büyük alış veriş merkezi ), consensus (uzlaşma) , mösyö ( bay ), hat-trick (bir maçta üç gol atmak), discount market (indirim marketi ), final four (çeyrek final) v.b.

4 Türkçe sözcük öbeklerinin, Türkçede çok sık kullanılarak artık benimsenen yabancı sözcüklerin ve özellikle Türk yayın kurumu adlarının, mutlaka dilimizin kısaltma kurallarına göre okunması gerekir. Lâtin asıllı Türk alfabesinde, ünsüzler “e” ünlüsüyle seslendirilir. Özellikle “h” ünsüzünde çok farklı söyleyişler dikkat çekmektedir. “h” ünsüzü için kullanılan; ha, aş, haş, eyç.. gibi şekiller asla doğru değildir. Yabancı Kelimelerle Türkçe Kelimeleri Birleştirmek ve Türkçe Kelimelere Yabancı Ekler Yabancı Kelimelere de Türkçe Ekler Getirmek: Makro düzey, mikro düzey, makro dilbilim, gayri pratik, gayri sosyal, en asgarî, en azamî, güzergâh üzerinde, hakem triosu ( hakem üçlüsü ), drive etmek ( sürmek ) v.b. Derskolik, çaykolik, dokunmatik, ayriyeten, direkman, kardeşane...

5 Ayrıca, eş anlamlı veya anlamca birbirine yakın kelimeleri, deyimlerde ve atasözlerinde birbirlerinin yerine kullanmak da doğru değildir: Kara mürekkep (siyah mürekkep), Siyah talih (kara talih), Tanrı aşkına (Allah aşkına), Tanrı’ya ısmarladık (Allah’a ısmarladık), Yüreksiz (kalpsiz),

6 YAPIYA DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI
ÖGE EKSİKLİĞİ Cümlede kullanılması gereken bir ögenin bulunmaması, anlatım bozukluğuna yol açar. Bu, daha çok ortak kullanılan ögelerde görülür. Öge eksikliği; özne eksikliği, nesne eksikliği, tümleç eksikliği ve yüklem eksikliği biçiminde görülebilir: a) Özne Eksikliği Örnekler: O gün sokakta kimse yoktu, eve kapanmıştı. Ahmet ikinci soruyu çözemedi, çünkü çok zordu. İş merkezinin yapımı bu ay bitecek ve hizmete açılacak. Dershanede dersler sona erecek ve tatile girecekler.

7 b. Nesne Eksikliği Düşmanları beklemediği bir anda mağarayı bastılar; içeri girerek öldürdüler. İş arkadaşlarını pek sevmez, hatta çoğu zaman nefret ederdi. Bizler güne sevgiyle başlamalıyız ve sevgiyle bitirmeliyiz. Pişirilen yemeğin tadına bakıp beğendiğini söyledi. Çok sevdiğim işime, bıraktığım yerden devam edecektim c. Tümleç Eksikliği Niye en çok şairlere kızarlar, korkarlar. Arkadaşlarını pek sevmez, hatta çoğu zaman nefret ederdi. Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdi, nasıl başa çıktı? Bu yazıları kitaplaşmadan önce mi, sonra mı okudunuz? Yaşamını zenginleştiren ,anlam kazandıran dostlarımız olmalı. Aradığım telefon ya şu anda kapalı ya da ulaşılamıyor. Kitap okumayı çok seviyor ama bir türlü zaman bulamıyorum. Okuldan geliş ve gidişlerde bu yolu kullanabiliriz.

8 d. Yüklem Eksikliği Gezinin sıkıntısını ben, sefasını o sürüyor. İçkiyi az, sigarayı hiç içmem. İnsan felaket karşısında sabırlı ve yılgın olmamalı. Gösterdiğin kişinin boyu kısa, yüzü de güzel değilmiş.

9 2. ÖZNE-YÜKLEM UYUMSUZLUĞU
Türkçede özne; cansız varlık, bitki, hayvan, soyut kavram, zaman adı ise yüklem tekil olur. Özne belirsiz zamir, topluluk adı ise yüklem yine tekil kişiye göre çekimlenir. Örnekler: Bu tür duygular beni çok etkilerler. Özne soyut kavram ve çoğul olunca yüklem tekil olmalıydı. Yüzlerce insan sınıra yığılmışlardı. İnsan için çoğul özne kullanıldığında ise yüklem tekil de çoğul da olabilir: “Çocuklar geldi” veya “çocuklar geldiler” Eğer özne; ikinci tekil ve üçüncü tekil (sen, o), ikinci tekil ve ikinci çoğul (sen, siz), ikinci tekil ve üçüncü çoğul (sen, onlar) şahıslardan oluşuyorsa yüklem ikinci çoğul şahsa göre çekimlenir. Ancak ikinci tekil ve birinci çoğul (sen, biz) şahıslar özne olursa yüklem birinci çoğul şahsa göre çekimlenir.

10 a) Olumluluk –olumsuzluk uyumu
Herkes dünyayı keşfetmek için yola çıktı; âmâ kendi sokağının ötesine geçemedi. Herkes sınavı kazanmak istiyor, âmâ ders çalışmıyor Hiçbiri-Ali Suavi’den başka-ülkede bir ayaklanmayı düşünmemiş, padişaha bağlılığı kutsal bir görev saymıştır. Hiçbirimiz onu üzmez, çok severdik. b) Tekillik-çoğulluk uyumu Son durağa geldiğimizde otobüste bir ben bir de o yaşlı adam kalmıştı Ben de sen de elbette bu vatanın evladısın. Bütün çiçekler her zaman her yerde güzel kokarlar. Bütün arkadaşlar dün pikniğe gittiler.(gitti) Sen ve annen burada ne yapıyordunuz? Sen hatta hepiniz bu konuda suçlusunuz. Sen ve buradaki konukların, bize yarın gelebilirsiniz. Galiba sonunda senle biz aynı sonuca ulaştık.

11 Benim ve senin düşüncen elbette onları ilgilendirmiyor.
3)YÜKLEM YANLIŞLIĞI Sigara içenler sağlıklı ve herhangi bir sağlık problemi olmayanların sağlığını da tehlikeye atıyor. Benim ve senin düşüncen elbette onları ilgilendirmiyor. Duyduklarımın hiçbirine, gördüklerimin ise bir kısmına inanırım. Okul idaresi öğrencilerin başarısını artırmak için çok çalışıyormuş..

12 3. TAMLAMA YANLIŞLARI Tamlayan (İlgi) Eki Eksikliği (-In, -nIn) Yaşlı adam, bitmek tükenmek bilmeyen yalvarışları hepimizi üzdü. Türk kuvvetleri İngiliz kuvvetleri ile silahlı bir çatışmaya girişeceği sanıldıysa da M. Kemal Paşa ölçülü davranarak buna meydan vermedi. Bu sözlerin söylenmesi kimseye zarar olmaz. Tamlanan Ekinin Eksikliği (-I, -sI) Ahmet Bey derneğimizin üye ve ikinci başkanıdır. Bu eser genç romancının toplumsal sorunları dile getiren ilk romandır.

13 c. Ortak Tamlanana Bağlamada Tamlayan Uyumsuzluğu
Bütün hayvanların ve horozların ötüşleri köyü inletiyordu. Kardeşimin ve benim hakkımı göz göre göre yiyordu. Benim ve annemin söyledikleri birbirini tutmuyordu. d. Sıfat ve İsim Tamlamalarını Birbirine Bağlama Ellerinde tam ve öğrenci bileti bulunduranlar on beş gün içinde biletlerini değiştirecekler. Fen ve sosyal bilimler enstitüsü ders programlarını henüz açıklamış. Toplantıda ekonomik ve sağlık sorunları dile getirildi.

14 e. Tamlayan Eksikliği Anne ve babalar çocuklarıyla sürekli ilgilenmeli, öğretmenine durumunu sormalıdır. Onunla çalışmak insanı tedirgin ediyor, uykularını kaçırıyor. Araba duvara çarpınca burnu ezildi. Bu yasadan özel ve kamu kuruluşlarında çalışanlar faydalanacak. Depremzedelere her türlü tıbbi ve gıda yardımı yapıldı. gerektirir. Bir yazarı değerlendirirken her şeyden önce, yazın dünyasındaki yerini dikkate almalıyız Dünkü sınavda bazı sorular hatalı olduğundan, öğretmenler iptal edilmesini istedi. Okulumu çok seviyor, açılmasını dört gözle bekliyorum. Sanat eserlerindeki güzellik, kullanılan malzemede değil, bir araya getirilişindedir. Şiiri değerlendirmek, iyisini kötüsünden ayırmak, yılların birikimine dayanan bir sezgi gücü

15 f) Tamlanan Ekinin Gereksizliği
Öğrencilerin çoğu düzenli çalışmasını bilmiyor. Soru çözmesini çok sever. (çözmeyi)

16 g. Sıfat Tamlaması İle İlgili Yanlışlıklar
Biraz, birkaç, birçok, her, hiçbir, herhangi bir gibi belirsiz sıfatlar ile kurulan sıfat tamlamalarında isim tekil olmalıdır: Bu kararı birçok kişilere duyurdum. Bugün övgüyle andığımız her sanatçıların yarın adını bile unutacağız. Bugüne kadar birçok romanlar okudum. Onun için zevkine ve keyfine düşkün ne kadar memurlar varsa. burasını ister buraya yerleşirdi Bizde cumhuriyetten bu yana iki türlü aydınlar türedi. Orada nice sırlar dökülüyor masama.

17 5) ÇATI UYUMSUZLUĞU Bir cümlede hem eylemsi hem çekimli eylem kullanılırsa eylemsiyle eylem etken-edilgen çatı bakımından birbirine uymalıdır: Yazlığa taşınılmışsa da beklenen rahatlığa kavuşamamıştı. edilgen edilgen etken Heyetler hazırladıkları raporları tamamlayınca basın kuruluşlarına gönderilecek.

18 Sağlıklı yaşamanın yolu, düzenli spor yapmaktan geçiyor.
6) EK YANLIŞLIĞI Sağlıklı yaşamanın yolu, düzenli spor yapmaktan geçiyor. Buralarda yaşamak ve geçimini sağlayacak kadar para kazanmak çok zordur. Tanzimat’tan sonraki Türk sanatçıları da aynı dil ve şekilleri kullanarak aynı özü anlatıma çalışmışlardır. Amcası, zaman zaman sıkıntı çekse de, genelde mutlu bir yaşamı vardı.