LABORATUVAR UYGULAMALARINDA KULLANILAN MALZEME VE CİHAZLAR

... konulu sunumlar: "LABORATUVAR UYGULAMALARINDA KULLANILAN MALZEME VE CİHAZLAR"— Sunum transkripti:

1 LABORATUVAR UYGULAMALARINDA KULLANILAN MALZEME VE CİHAZLAR
CANLI KİMYASI LABORATUVARI LABORATUVAR ÇALIŞMASI 2

2 Deney Tüpleri Uzun, içi boş, silindir şeklinde cam malzemelerdir.
Isıtma veya kaynatma deneylerinde tüp hiç bir zaman ¼’ten fazla doldurulmamalıdır.

3 Tüp ısıtılacağı zaman tahta bir maşa kullanmak en uygun yoldur.
Tüp alevin üstünde yaklaşık 45°’lik bir açıyla tutulmalıdır ve tüpün ağzı deneyi yapan kişiye veya bir başkasına yönelik olmamalıdır. Dipten kaynatıldığında tüpün içindeki sıvı kolaylıkla dışarı taşabileceğinden, bekin alevi sıvının üst kısımlarına yakın tutulmalıdır.

4 Beher (Beherglas) Silindir şeklinde, içindeki sıvının kolayca aktarılmasını sağlamak için üst kenarında oluklu çıkıntısı bulunan, altları düz, cam kaplardır. Çözeltilerin hazırlanmasında, karıştırılmasında ve ısıtılmasında kullanılırlar.

5

6 Erlen (Erlenmayer) Ağızları dar, konik cam kaplardır.
Özellikle buharlaşması istenmeyen çözeltilerin hazırlanmasında, ısıtılmasında ve titrasyonlarında kullanılırlar.

7 Huni Dar boyunlu kaplara sıvıların ve toz maddelerin aktarılmasında kullanılırlar.

8 Sıvı Hacim Ölçümünde Kullanılan Araçlar
Pipetler: Bir solüsyondan belirli hacimde sıvı almaya yarayan özel cam borulardır. En çok kullanılan pipet çeşitleri şunlardır; Cam Pipetler: 3 gruba ayrılırlar; Büllü (Volümetrik) Pipet Dereceli Pipetler Sulandırma Pipeti

9 Büllü (Volümetrik) Pipet
Bu pipetlerin ortalarında bül adı verilen şişkin bir kısım bulunur. Sabit hacimdeki bir sıvıyı en az hata ile aktarmaya yararlar. Bül sayesinde sıvının temas ettiği hacim azalır. Böylece transfer sırasında pipetin içinin ıslanması sonucu sıvı artığının fazla olması önlenir ve hata payı azaltılmış olur.

10 Dereceli Pipetler Bu tür pipetlerin düz ve dar bir boşlukları vardır.
Pipetin total hacmi üst ucunda yazılıdır. Bazılarında ise, üst uçta -0- rakamı vardır. Bu tip pipetlerin total hacmi alt uçtaki en son taksimattan anlaşılır.

11 Sulandırma Pipeti Eritrosit ve lökosit sayımında kullanılan özel pipetlerdir

12 Cam Pipetlerin Kullanımı
Pipetin ucuna yakın bölgelerin hassasiyeti daha az olduğu için alt uçtan ölçüm yapılmamalıdır. Pipet, üst ucuna yakın kısmından sağ elin başparmağı ve son üç parmağı arasında tutulmalıdır. İşaret parmağı ise, sıvıyı çekince akmaması için üst ucu kapatacak şekilde hazır olmalıdır. Pipetin alt ucu, çekilecek sıvının içine yeterince daldırılmalıdır. Hafif bir emme hareketi ile sıvı, pipetin üst ucundaki işaret çizgisine kadar çekilir. Sıvı çizgiyi geçince pipetin üst ucu işaret parmağıyla kapatılır. Üst ucu tıkayan işaret parmağının baskısı hafifletilerek fazla sıvı boşaltılır. Pipetin alt ucu, sıvının boşaltılacağı kabın kenarına temas ettirilir ve aynı yöntemle sıvı boşaltılır. Pipetin uç kısmında kalan sıvı hiçbir zaman üflenerek boşaltılmamalıdır.

13 Mikropipetler μl arasında belirli miktardaki sıvı aktarımları mikropipetlerle çok doğru ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilir. Bu pipetler tek elle kullanılmak üzere, en üstte bir itme butonu ile sıvıyı çekme ve boşaltma işlemlerini kumanda edecek şekilde tasarlanmıştır. Sıvı aktarımı için pipet büyüklüğüne uygun tek kullanımlık uçlar kullanılmaktadır.

14

15 Yarı Otomatik Pipetler ve Dispensörler (Dağıtıcılar)
Dispensörler, içinde bulunan sıvıyı eşit miktarlarda ve seri halde boşaltmaya yarayan malzemelerdir. Cam şişelere adapte edilerek kullanılırlar.

16 Büret Alt uçlarında bir musluk bulunan dereceli cam borulardır.
Titrasyon işleminde kullanılırlar. Açık olan üst uçlarından sıvı doldurulur ve içindeki sıvı seviyesi musluk aracılığıyla ayarlanır.

17

18 Mezür (Ölçü Silindiri)
Silindir biçiminde, çeşitli çap ve boyda, üzerleri dereceli cam kaplardır. Fazla hassasiyet gerektirmeyen ve miktarı fazla olan sıvıların hacmini ölçmede kullanılırlar.

19 Balon Joje (Ölçü Balonu)
Değişik hacimlerde, alt kısımları yuvarlak ve şişkin, üst kısımları silindirik, ince uzun boyunlu, kapaklı cam kaplardır. Boyun kısmında bir kalibrasyon (ayarlama) çizgisi bulunur. Bu çizgiye kadar aldıkları sıvı miktarı üzerlerinde yazılıdır. Hassas solüsyonların ve ayıraçların hazırlanmasında, bir maddeyi belirli bir oranda seyreltme gibi işlemlerde kullanılırlar.

20 Cam kaplarla ölçüm yapılırken dikkat edilmesi gereken iki önemli husus vardır:
I) Damla Oluşumunun Önlenmesi: Bu durumu önlemek için cam malzemelerin yağdan temizlenmiş olması gerekir. Bu amaçla bikromat solüsyonu kullanılır. II) Menisküs Çizgisi: Özellikle küçük çaplı tüplerde, yüzey geriliminden dolayı sıvıların kavis oluşturan üst yüzeyine menisküs çizgisi denir. Eğer sıvı, su örneğinde olduğu gibi içinde bulunduğu kabı ıslatıyorsa çizgi konkav (iç bükey), civa örneğindeki gibi ıslatmıyorsa konveks (dış bükey)’tir.

21 Tüm ölçümler menisküs çizgisi göz hizasına getirildikten sonra yapılmalıdır. Berrak solüsyonların seviyeleri menisküs çizgisinin altından, civa seviyesi ise çizginin üstünden okunmalıdır.

22 Pastör Pipeti Miktarı önemli olmayan sıvıların aktarılmasında kullanılırlar. Plastikten yapılmış bir ampulleri ve gövdeleri vardır. Ampul sıkılarak pipetin içine sıvı çekilir ve tekrar sıkılarak boşaltılır.

23 Balon Dipleri düz veya yuvarlak olan, dar boyunlu cam kaplardır.
Çözeltilerin hazırlanmasında ve ısıtılmasında kullanılırlar. Altı düz olanlar daha kullanılışlıdır. Yuvarlak olanlar ise yüksek sıcaklıklara karşı daha dayanıklıdır.

24 Piset Distile su kullanımı için gerekli olan kaplardır.
Cam veya plastik olabilirler. Cam olanlarda, bir cam balona iki delikli lastik bir tıpa geçirilmiştir ve bu deliklerden içeri iki tane cam boru monte edilmiştir. Bu borulardan biri balonun dibine kadar iner, diğeri ise hemen mantarın altında son bulur. Plastik pisetler sıkılarak, cam pisetler ise üflenerek kullanılırlar. Pisetler, ölçülü olması gerekmeyen az miktardaki su ilavelerinde kullanılmaktadır.

25 Puar Asit, baz gibi aşındırıcı ve toksik maddelerin pipetlenmesinde kullanılırlar. Puarın A, S ve E harfleriyle gösterilen 3 düğmesi bulunur. A düğmesine basılıp aynı anda lastik göbek sıkılarak puarın içindeki hava boşaltılır. Böylece sıvı çekme işlemi için gerekli vakum oluşturulur. Pipet sıvının içine daldırılır. S düğmesine basılarak sıvının pipet içinde yükselmesi sağlanır. Yeterli sıvı çekildiğinde düğme bırakılır. Sıvının istenilen yere boşaltılması için E düğmesine basılmalıdır.

26 Baget Çözeltilerin karıştırılmasında kullanılan içi dolu cam çubuklardır.

27 Havan Katı maddeleri küçültüp toz haline getirmeye, katı bir maddeyi bir sıvı içinde ezerek dağıtmaya, böylece çözünmesini kolaylaştırmaya yarayan malzemelerdir. Porselen, cam, çelik gibi çeşitli maddelerden yapılırlar.

28 Reaktif Şişesi: Şekilleri silindirik, boyun kısımları dar, koyu renkli veya renksiz şişelerdir. Hazırlanan reaktiflerin saklanmasında kullanılırlar.  Damlalıklı Şişe: Renksiz veya koyu renkli camdan yapılmıştır. Kapakları olukludur. Şişe eğildiği zaman içindeki solüsyonun damla damla akmasını sağlar. Boya solüsyonları ve indikatörler için kullanılabilirler. Saat Camı: Katı maddeleri tartmak için kullanılırlar.

29 Bunzen Beki Hava gazı, doğal gaz veya bütan gazı ile çalışarak alev sağlayan aletlerdir. Alt taraflarında bulunan metal disk sağa sola çevrilerek alevin çok veya az havalı yanması sağlanabilir. Bekler, ısıtma gerektiren deneylerde kullanılırlar.

30 İspirto Lambası Geniş gövdeli bir şişeye ispirto doldurulur. İspirtonun içine bir fitil daldırılır ve şişenin kapağındaki yarıktan fitilin ucu çıkartılır. Üst kısmını kapatabilecek ayrı bir de kapağı bulunmaktadır. Isıtma deneylerinde kullanılır.

31 Maşa: Isıtılacak bir kabı emniyetle tutmaya yararlar
Maşa: Isıtılacak bir kabı emniyetle tutmaya yararlar. Metal veya tahtadan yapılırlar. Port-tüp: Deney tüplerinin konulmasına yarayan tahta, metal veya plastikten yapılmış araçlardır.

32 Fırça: Tüp ve diğer cam malzemelerin mekanik temizliği için kullanılırlar.
Spatül: Toz veya küçük parçalar halindeki maddeleri almak için kullanılırlar. Metal veya porselenden yapılmışlardır. Amyant Tel: Isıtma deneyleri yapılırken cam malzemenin ısıdan etkilenmesini önlemek amacıyla kullanılır.

33 Statif: Büret ve diğer cam malzemelerin tutturulması için metalden yapılmış, ayak ve çubuk kısımlarından ibaret aletlerdir. Sac Ayağı: Isıtma deneylerinde, ispirto lambası veya bek alevi üzerine koyulur. Cam malzeme (erlen, beher vb.) bunun üzerine koyularak içindeki madde ısıtılır.

34 Manyetik Karıştırıcı Manyetik Karıştırıcı
Zor çözünen maddelerin karıştırılarak çözünmelerini ve çözelti içinde homojen bir şekilde dağılmalarını sağlar. Bu cihazlarda bir manyetik alan bulunur ve karıştırma işlemi için çözeltinin içine manyetik bar adı verilen çubuk atılır. Cihaz çalıştırıldığında manyetik bar, manyetik alan sayesinde çözelti içinde dönerek çözeltinin karışmasını sağlar. Bu cihazların ısıtıcılı olanları da vardır. Bunlar çözeltiyi ısıtarak çözünme olayını daha da hızlandırırlar.

35

36 Benmari (Sıcak Su Banyosu)
Bazı analizlerde hazırlanan deneyler belirli bir süre, belirli bir sıcaklıktaki suda inkübasyona bırakılmalıdır. Bu amaçla benmariden yararlanılır.

37 Distile (Damıtılmış) Su Cihazı
Çeşme suyu bir hortumla distile su cihazının içine girer ve rezistanslar ile ısınır, buharlaşır. Su buharı, borulardan geçerken soğur ve yoğunlaşır. Aletin ucundaki hortum aracılığıyla yoğunlaşan su dışarı alınır. Bu şekilde elde edilen su damıtılmıştır ve biyokimya laboratuvarında yapılan tüm deneylerde saf su kullanılır.

38 Deiyonize Su Cihazı Cihazın uzun kolonları vardır. Bu kolonlar içine iyon değiştirici reçineler konulmuştur. Su, kolonlardan geçerken içindeki iyonlar reçineler tarafından tutulur. Sonuçta elde edilen su iyonlarından arınmıştır.

39 Vorteks (Karıştırıcı)
Deney tüpü içindeki karışımı çalkalamaya yarar. Tüpün dibi cihazın üzerindeki uygun yere yerleştirilip hafif bastırılınca cihaz otomatik olarak çalışır veya açma düğmesinden çalıştırılır.

40

41 Çeker Ocak Bir takım zararlı olabilecek buharların uzaklaştırılmasında ve laboratuvarın havalandırılmasında kullanılırlar.

42 Shaker (Çalkalayıcı) İnkübasyon sırasında çalkalama isteyen deneylerde kullanılır. Hazırlanan deney tüplerinin belirli bir sabit hızda ve istenilen süre kadar çalkalanmasını sağlar.

43

44 Fırınlar Kuru kimyasallar, ekstreler, cam kaplar ve elektroforez tabakaları için kullanılır.

45 Desikatör Reaktifleri ve diğer maddeleri nemden korumak amacıyla kullanılan cam kaplardır. İçlerinde sülfürik asit, kalsiyum klorür gibi kurutucu maddeler bulunur. Bazılarının kapağında havayı boşaltmaya yarayan musluklu bir cam boru vardır. Bu tip desikatörlere vakumlu desikatör adı verilir.

46 Etüv Yıkanmış malzemelerin kurutulmasında ve hazırlanan deneylerin belirli bir süre, belirli bir sıcaklıkta inkübasyona bırakılmasında kullanılırlar.

47 Terazi Tartım işlemlerinde kullanılan cihazlardır. Ağırlık birimi gramdır. Teraziler 2 gruba ayrılırlar; Adi Teraziler: Gramın 1/10’u doğrulukta tartım yapılabilir. Hassas Teraziler a) Analitik Teraziler: 200 gr ağırlık tartabilecek kapasitedirler ve hassasiyetleri 0.1 mg’dır. b) Yarı-Mikrokimyasal Teraziler: Kapasiteleri gr, hassasiyetleri ise mg’dır. c) Mikrokimyasal Teraziler: 20 gr kapasitededirler ve mg hassasiyet gösterirler.

48

49 Terazi düzgün bir zemine yerleştirilmelidir.
Tartım yapılırken dikkat edilmesi gereken önemli hususlar şunlardır; Terazi düzgün bir zemine yerleştirilmelidir. Tartı kabı kefeye konulduktan sonra darası alınmalıdır. Yani bu kabın ağırlığı ölçülmeli ve tartılan maddenin ağırlığına katılmamalıdır. Eller terazinin içine sokulmamalıdır. Aksi takdirde ellerden kaynaklanan ısı, terazinin içindeki havayı etkiler ve hatalı ölçümlere neden olur. Tartılacak madde terazinin kefesine konulduktan sonra terazinin cam kapıları kapatılmalı ve bundan sonra tartım işlemine başlanmalıdır. Bu sayede tartım sırasında serbest hale geçen kefenin hava akımından korunması sağlanır. Bütün tartı kaplarının kefeye koyulmadan önce temiz ve kuru olmalarına dikkat edilmelidir.

50

51 Santrifüj Ağırlıkları önemli derecede farklı olan maddelerin yer çekimine bağlı olarak ayrımını hızlandıran bir araçtır. Santrifüj işleminde, tüpte bulunan partiküller, yoğunlukları ve büyüklüklerine göre farklı çökme hızına sahip olurlar. Çünkü çökme hızı; uygulanan kuvvete, partiküllerin şekline, yoğunluğuna ve ortamın yoğunluğuna bağlıdır.

52 Santrifüjün hızını ifade etmek için kullanılan RPM, dakikadaki devir sayısını ifade eden İngilizce terimin (Revolution Per Minute) baş harfleridir. RCF (Relative Centrifugal Force) RPM=1500 denildiğinde, bu sadece dakikadaki devir hızının 1500 olduğunu ifade eder. B Buna karşılık RCF ifadesi ise, devir hızıyla beraber, merkezden tüpün dibine kadar olan mesafe ve yer çekim gücü gibi birçok kavramı ihtiva eder. Kullanılan devir hızının (RPM), hangi RCF’ye karşılık geldiği özel hazırlanmış nomogramdan bakılarak kolayca bulunabilir.

53

54 Laboratuvarda Santrifüj Kullanımı
1. Partikülleri süspanse oldukları solüsyondan ayırmada kullanılır. Kandan hücrelerin ayrımı ve serbest serum/plazma elde etmek Biyolojik sıvıların hücresel elemanlarını konsantre etmek Numuneden kimyasal olarak presipite edilmiş (çökmüş) proteinleri uzaklaştırmak 2. Farklı yoğunluktaki iki sıvı fazı ayırmak için kullanılır. Plazma veya serumdan lipit bileşiklerini ayırmak

55 Tüm santrifüjler, bir rotor, bir çevirme mili ve bir motordan oluşur.
Çalışma sistemlerine göre ikiye ayrılırlar; 1) Manuel Santrifüjler 2) Otomatik Santrifüjler a) Masa Tipi Santrifüjler b) Hematokrit Tip Santrifüjler c) Ultra Santrifüjler d) Soğutmalı Santrifüjler

56

57 Santrifüj kullanımında dikkat edilecek hususlar
İşlem sırasında yalnızca santrifüj yapılmasına uygun olan tüpler kullanılmalıdır. Rotor uygun bir şekilde dengelenmiş olmalıdır. Bunu sağlamak için, tüpler karşı tarafın ağırlığı ile eşit ve simetrik olarak yerleştirilmelidir. Tüplerin ağzı kapatılmalıdır. Rotor tamamen durana kadar santrifüjün kapağı açılmamalıdır.

58

59 Spektrofotometre Spektrofotometre ultraviyole (0-380 nm), görünür ( nm) ve infrared ( nm) dalga boylarında, doğrudan veya başka bir madde ile reaksiyona sokulduktan sonra ışık absorbsiyonu yapabilen her türlü maddenin ölçümünü yapan cihazdır.

60

61 340 nm’nin altındaki okumalar için kuartz olanlar kullanılmalıdır.
Küvet: Soft veya borosilikat camdan, kuartz ya da plastikten yapılırlar. Daire, kare ya da dikdörtgen şeklinde olabilen küvetler absorbsiyon hücresi olarak da adlandırılırlar. Borosilikat cam küvetler görünen spektrumda yapılan ölçümler için uygundur. 340 nm’nin altındaki okumalar için kuartz olanlar kullanılmalıdır. Plastik küvetler ise, ucuz olmalarına karşın kullanım sırasında kolaylıkla çizilebilmeleri sebebiyle uzun ömürlü değildirler. Spektrofotometrik ölçümlerde 3 tip küvet hazırlanır;  1. Kör (referans): Cihazın optik ayarlarının yapılması için gereklidir. Kör çözeltisi olarak distile su veya reaktifin kendisi kullanılır. 2. Standart: Aranan maddenin bilinen konsantrasyonlardaki çözeltisidir. 3. Numune: İçindeki madde miktarı tayin edilmek istenen çözeltidir.

62 % Transmittans; küvet içindeki çözeltiye gelen ışığın yüzde kaçının çözeltiden çıktığını gösterir.
Absorbans (optik dansite) ise; bir ışının absorblayıcı ortamdan geçmeden önceki şiddetinin geçtikten sonraki şiddetine oranıdır.

63

64 pHmetre Sıvı maddelerin pH değerlerini ölçmeye yarayan cihazdır.
Potansiyometrik metot esasına göre çalışır. Elektriksel potansiyellerin ölçülmesi ile maddelerin konsantrasyonlarının belirlenmesini sağlayan işleme potansiyometre denir.

65 pHmetrenin probu, pH’sı ölçülmek istenen sıvıya daldırılır.
Sıvının H+ konsantrasyonu fazla ise, H iyonları cam membrandan geçip indikatör elektrotun içine girerler ve böylece ortamdan e- toplanmaya başlanır. Ortamdaki e- yükü azaldığında referans elektrottan e- transfer edilir. Bu taşınma, potansiyeli değiştirir ve pH değeri olarak okunur.

66 pHmetrenin başlıca kullanıldığı yerler;
Bir çözeltinin pH’sını ölçme ve Tampon çözelti hazırlamadır. pHmetre kullanılırken dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır; pHmetre fişe takıldıktan sonra bir müddet beklenmelidir. Bu sürede indikatör ve referans elektrotlar arasındaki e- değişimi sona erer. pH’sı farklı ve sabit birden fazla solüsyonla kalibrasyon yapılmalıdır. Her ölçümden sonra probu (sıvıya daldırılan kısım) distile suyla yıkanıp kurulanmalıdır.

67 İndikatörler İndikatörler zayıf asit veya zayıf baz özelliğinde renkli maddeler olup, renkleri ortamın pH’sına göre değişiklik gösteren organik boyalardır. Bu özellikleri ortamın pH değişikliğini ölçmede kullanılır. Bir indikatörün çok az bir miktarı herhangi bir çözeltiye ilave edilirse, çözeltinin pH’sında pek bir değişiklik olmaz. Aksine ortamın pH’sı indikatörün iyonlaşmasını etkiler (arttırır veya azaltır).

68

69

70 Bu haftalık bu kadar :D