FEN BİLGİSİ LABORATUARI

... konulu sunumlar: "FEN BİLGİSİ LABORATUARI"— Sunum transkripti:

1 FEN BİLGİSİ LABORATUARI
HENDEK EĞİTİM FAKÜLTESİ FEN BİLGİSİ LABORATUARI YRD.DOÇ.DR. N.İZZET KURBANOĞLU

2 LABORATUARDA KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLER

3 TÜPLER

4 Deney Tüpü: Kimyasal reaksiyonların gerçekleştirildiği veya çözeltilerin konulduğu, uzun, içi boş cam malzemelerdir. Ateşe dayanıklı olanlar pyrex camdan yapılmıştır. Isıtma veya kaynatma deneylerinde tüp hiçbir zaman ¼’ten fazla doldurulmamalıdır. Çünkü sıvı kaynama sırasında taşabilir. Santrifüj Tüpü: Karışımdaki farklı fazları birbirinden ayırmak için kullanılan, basınca dayanıklı camdan yapılmış, konik, silindirik, dereceli ve kapaksız tüplerdir. Folin-wu Tüpü: Kanda kantitatif şeker ölçümü için kullanılır. Dip kısmı, oksidasyonu önlemek amacıyla balon gibi bombelidir. Dar bir boyundan sonra yukarı doğru genişleyen özel tüplerdir.

5 BEHER Çeşitli hacimlerdeki sıvıların konabildiği, içindeki sıvıyı kolayca boşaltmaya olanak sağlayacak şekilde üst kenarında çıkıntısı bulunan, geniş ağızlı, silindirik, ısıya dayanıklı, alttan düz cam kaplardır. Hacimleri 5ml’den 5000 ml’ye kadar değişir.

6 BEHER

7 ERLEN Dar bir boyun ve alta doğru genişleyen bir yapıya sahip konik cam kaplardır. Mümkün olduğu kadar fazla buharlaşması istenen solüsyonların kaynatılmasında, rahatça karıştırılmaya imkan veren yapısı nedeniyle titrasyonlarda ve başka genel amaçlar için kullanılırlar. KADEH Ağızları geniş, dipleri dar cam kaplardır. Genellikle idrar koymak için kullanılır.

8 ÖLÇÜ SİLİNDİRLERİ (MEZÜR)
Silindir biçiminde, çeşitli çap, boy ve hacimde, üzerinde hacim göstergesi çizgiler bulunan cam kaplardır. Kapaklı veya kapaksız olabilirler. Bunlar, büyük bir hassasiyetle çalışmayı gerektirmeyen ölçüm işlemlerinde kullanılırlar.

9 ÖLÇÜ SİLİNDİRLERİ (MEZÜR)

10 HUNİLER Sıvıların süzülmesinde ve dar boyunlu kaplara aktarılmasında kullanılır. Plastik, cam ve porselenden yapılmış olanları vardır. İyi bir süzme için en uygun huniler 580 açılı hunilerdir.

11 HUNİLER

12 KAPSÜLLER Çeşitli büyüklükte, ağızları daha geniş, dip kısımları dar, cam veya porselenden yapılmış kaplardır. BAGET Karıştırma, sıvı aktarma gibi işlerde kullanılan içi dolu cam çubuklardır. Çeşitli boy ve çapta olurlar.

13 BALON Alt kısmı geniş ve şişkin, üst kısmı ince bir boyun şeklindedir. Altı düz veya yuvarlak olabilir. Çeşitli hacimlerde olabilirler. Solüsyonların hazırlanmasında kullanılır. Isıtılmaları gerektiğinde bir amyant üzerine konularak kullanılabilir.

14 BALON

15 ÖLÇÜ BALONLARI (BALON JOJELER)
Belli hacimde, alt kısımları yuvarlak ve şişkin, üst kısımları silindirik, ince uzun boyunlu kapaklı cam kaplardır. Boyun kısmında bir kalibrasyon çizgisi bulunur. Bu çizgiye kadar aldıkları sıvı miktarı üzerlerinde yazılıdır. Çeşitli hacimlerde bulunur. Hassas solüsyonlar ve ayıraç hazırlanmasında, bir maddeyi belli oranda seyreltmek gibi işlemlerde kullanılır.

16 ÖLÇÜ BALONLARI (BALON JOJELER)

17 PİSET Distile su kullanımı için gerekli kaplardır. Cam veya plastik olabilir. Pisetler 3 şekilde kullanılır: a)Fazla miktarda su gerekli olduğu zaman piset kavranır ve lastik tıpanın fırlamaması için baş parmak ile bastırılarak kısa ucuna doğru eğilir. b)Daha az su ihtiyacı kısa uçtan üfleyerek sağlanır. Su aşağıya eğik uçtan çıkar. c)Çok az miktarda su ihtiyacında ise önce kısa uçtan üflenerek bir miktar su çok dikkatlice ve hafifçe üfleyerek küçük damlacıklar halinde istenilen kaba aktarılır.

18 PİSET

19 PİPETLER Bir solüsyondan belli hacimde sıvı almaya yarayan özel cam borulardır.

20 PİPETLER Volumetrik (Büllü) Pipet: Bunların ortalarında şişkin bir kısım bulunur. Uç kısımları ince ve uzundur. Bül, her ünite hamca tekabüle eden yüzey sahasını ve pipetin içini örten su ıslaklığından kaynaklanan hata payını azaltır. İnce kısımlarından birinin üzerinde bir çizgi bulunur. Bu çizgi ile pipetin sıvı çekilen ucu arasındaki bölümün aldığı sıvı miktarı bülün üzerinde yazılıdır. Bazı büllü pipetlerde alt uçta da çizgi bulunur. O zaman bülün üzerinde yazılı rakam iki çizgi arasındaki sıvının miktarıdır.

21 Dereceli (Taksimatlı) Pipet: Bu tür pipetlerin düz ve dar bir boşlukları vardır. Bu pipetlerin taksimatları suya göre yapılır ve doğrulukları maksimum kalibrasyon işaretine göre garanti edilmiştir. Mikropipetler: Çok küçük hacimleri aktarmak için kullanılan hassas pipetlerdir. Bunların derecelendirilmesi genellikle cıva ile yapılır. Hacimleri 0,01- 0,1 ml arasında değişir. Otomatik Pipet: Mikro ve makro olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Sıvı, kolaylıkla değiştirilebilen uca bir piston yardımı ile çekilip boşaltılabilir. Hassas deneylerde tercih edilirler. Bir deneyin seri halde yapılmasını sağlar.

22 PİPETLER

23 PİPETLERİN KULLANIMI a)Önce pipet üst ucuna yakın kısmından sağ elin baş parmağı ve son üç parmağı arasında tutulmalıdır. İşaret parmağı ise sıvıyı çekince akmaması için üst ucu tıkamaya hazır olacak şekilde serbest olmalıdır. b)Pipetin uç kısmı alınacak sıvı içine daldırılır. Pipetin ucu yeteri kadar sıvı içine daldırılmalıdır ve pipete sıvıyı çekerken hava girmemesine dikkat edilmelidir. c)Hafif bir emme ile sıvı pipetin üst ucundaki işaret çizgisine kadar çekilir. Çizgiyi geçince, pipetin ucu işaret parmağı ile kapatılır. Pipet sıvı içinden çekilir. Alt ucu süzgeç kağıdı ile kurulanır ve pipetin ucunda sıvılar silinir.

24 d)Üst ucu tıkayan işaret parmağının baskısı hafifletilerek fazla sıvının işaret çizgisi veya üst çizgiye kadar gelmesi sağlanır. Burada dikkat edilecek nokta sıvının oluşturduğu içbükey hattın en dibindeki noktanın kalibrasyon çizgisi ile çakışmasını sağlamaktadır. e)Sıvının boşaltılacağı kabın kenarına pipetin ucu temas ettirilir. Pipetteki sıvı işaret parmağının basıncı hafifçe kaldırılarak yavaş bir şekilde boşaltılmalıdır. Bu sırada işaret parmağı tamamen kaldırılmamalıdır. Sıvı yavaşça akmalı,boşalmasını sağlamak için üfleyerek akışı arttırılmamalıdır. f)Üst kısmında halka şeklinde çepeçevre bir işaret taşıyan pipetlerde son kalan sıvı üflenerek boşaltılır. Bu işareti taşımayan pipetlerde asla üfleme yapılmaz.sadece pipetin ucu sıvının boşaltıldığı kaba hafifçe değdirilerek iyice boşalması sağlanır.

25 BÜRETLER Titrasyon için kullanılırlar. Büretler de bir çeşit pipettir, fakat bunların boşaltma ucundaki sıvının akışını kolayca kontrol edebilmek için bir kapama musluğu vardır. Kapasitesi 2 ml veya daha az olanlarına mikrobüret denir. Büretler yağdan tamamıyla temiz olmalıdır. Büretler içine konan çözeltiler genellikle normal çözeltilerdir. Büret önce ‘0’ çizgisini aşacak şekilde bir huni yardımıyla doldurulur. Alttaki musluk sağa sola çevrilerek içindeki sıvı bir miktar akıtılarak büretin hiçbir kısmında hava kabarcığı kalmaması sağlanır. Alt kısımlarda musluk civarında kalan hava kabarcıklarını uzaklaştırabilmek için bazen büreti birkaç kez doldurup boşaltmak gerekebilir.

26 Hava kabarcığı kalmayınca şunlar yapılmalı:
a)Büret yeniden üst çizgisini aşacak şekilde doldurulur. b)Huni çıkarılır. Çıkarılmazsa,ayarlanacak olan üst sınır düzeyi huniden akan sıvı ile değişip bozulur ve titrasyon hatalı olur. c)Alt musluk açılarak sıvı yüzeyinin konveksliği ‘0’ çizgisine teğet olacak şekilde ayarlanır. Böylece büret titrasyona hazır hale getirilmiş olur.

27 BÜRETLER

28 BEK Hava gazı, doğal gaz veya bütan gazı ile çalışan, alev sağlayan aletlerdir. Alt taraflarında bulunan metal disk sağa sola çevrilerek alevin çok veya az havalı yanması sağlanabilir. Bekler ısıtma gerektiren deneylerde kullanılır.

29 İSPİRTO LAMBASI Geniş gövdeli bir şişeye ispirto doldurulur. İspirtonun içine bir fitil daldırılır ve şişenin kapağındaki yarıktan fitilin ucu çıkarılır. Üst kısmını kapatabilecek ayrı bir kapağı da vardır. İspirto lambası ısıtma deneylerinde kullanılır.

30 HAVAN Katı maddeleri küçültüp toz haline getirmeye yaradığı gibi, katı bir maddeyi bir sıvı içinde ezerek dağıtmaya, böylece çözünmesini kolaylaştırmaya yarar. Cilasız porselen, cam, çelik gibi çeşitli maddelerden yapılır.

31 HAVAN

32 MAŞA Isıtılacak bir kabı emniyet ile tutmaya yara. Metal veya tahtadan yapılabilir. SÜPOR (PORT-TÜP) Deney tüpleri, büretler, balon ve benzeri gereçleri dik konumda veya belirli bir seviyede tutmak için kullanılan tahta,metal veya plastikten yapılmış araçlardır. Değişik ebatlarda olabilir.

33 FIRÇA Tüp ve diğer cam malzemelerin mekanik temizliği için kullanılır. Bir çalışma yapılırken kullanılan malzemeler hemen akan su altında yıkanmalı ve fırça ile mekanik temizliği yapılmalı.

34 SPATÜL Toz veya küçük parçalar halindeki maddeleri almak için kullanılır. Metal veya porselenden yapılmışlardır. Kimyasal madde içine sokulacak spatülün çok temiz olması gerekir.

35 AMYANT TEL Ani ısıtma ve ani ısıtmadan doğabilecek patlamaların önüne geçmek için bek alevi ile ısıtılacak malzeme arasındaki direkt ilişkiyi kesen malzemelerdir. Yani ısıtma deneyi yaparken cam malzemenin ısıdan etkilenmesini önlemek amacıyla kullanılır.

36 ÜÇGEN TEL Çok küçük kapların ısıtılması için sac ayağının üzerine konulan malzemelerdir. Cam malzemenin ısıdan etkilenmesini önlemek amacıyla kullanılır.

37 SAC AYAĞI Isıtma deneylerinde ispirto lambası veya bek alevi üzerine konur. Üzerine amyant tel veya üçgen tel yerleştirilir. Cam malzeme bunun üzerine konarak içindeki madde ısıtılır.

38 STATİF Büret ve diğer cam malzemelerin tutturulması için metalden yapılmış ayak ve çubuk kısmından ibaret aletlerdir.

39 REAKTİF ŞİŞELERİ Hazırlanan reaktiflerin saklanmasında kullanılır. Reaktiflerin büyük bir çoğunlu ışıktan etkilenir ve bozulur. Bu yüzden ışık geçirmeyen renkli şişelerde saklanması gerekir. Reaktif şişelerinin hacimleri ml’ den 1000 ml’ ye kadar değişir.

40 REAKTİF ŞİŞELERİ

41 DAMLALIKLI ŞİŞELER Bunlar genel olarak 50 ml’ liktirler. Renksiz veya koyu renkli camdan yapılmışlardır. Kapakları olukludur. Şişe eğildiği zaman içindeki solüsyonun damla damla akmasını sağlar. Boya solüsyonları ve indikatörler için kullanılabilir.

42 PETRİ KABI Az miktardaki katı maddeleri veya katı kültür vasatlarını saklamak için kullanılan cam kaplardır. SAAT CAMI Az miktardaki katı maddelerin ısıtma ve kurutma işlemlerinde kullanılan konkav yapılı cam malzemelerdir.

43 TERAZİ Özellikle çözelti hazırlanması sırasında katı maddelerin tartılması ve biyolojik doku örneklerin ağırlıklarının belirlenmesi için kullanılan, hassasiyet oldukça yüksek aletlerdir. Kaba ölçümler için düşük hassasiyetli teraziler, ince ölçümler için hassas teraziler kullanılır.

44 DİSTİLE SU CİHAZI Biyokimyada yapılan tüm deneyler saf su ile yapılmalıdır. Çünkü, çeşme suyunun içeriği, yapılan deneylerin sonuçlarını etkiler. Çeşme suyu bir hortumla distile su cihazının içine girer. Rezistanslar ile ısınır ve buharlaşır. Su buharı borulardan geçerken soğur ve yoğunlaşır. Aletin ucundaki hortum aracılığı ile yoğunlaşan su dışarı alınır. Bu şekilde elde edilen su damıtılmıştır ve içindeki birçok maddeden arınmıştır.

45 DEİYONİZE SU CİHAZI Bu cihaz da saf su temininde kullanılır. Uzun kolonları vardır. Bu kolonlar içine iyon değiştirici reçineler konmuştur. Su, kolonlardan geçerken içindeki iyonlar reçineler tutulur. Sonuçta elde edilen su iyonlarından arınmıştır.

46 MANYETİK KARIŞTIRICI Hazırlanan bir solüsyonda bulunana maddelerin iyice erimesi ve karışmasını sağlamak için kullanılır. Sıcaklık ve devir sayısı ayarlanabilir. Solüsyonun içine iyi karışmayı sağlamak için bakla (stirbar) atılır ve manyetik karıştırıcının üzerine konur. Alet çalıştırılır ve kısa sürede madde tamamen karışmış olur.

47 BENMARİ (ÇALKANTILI SU BANYOSU)
Bazı analizlerde,hazırlanan deneyler belli bir süre,belli bir sıcaklıktaki suda inkübasyona bırakılmalıdır. Bu amaçla benmari kullanılır. Cihaz dakikada arası salınım yapabilir. Tank içindeki suyun sıcaklığı C arasında kontrol edilebilir. Cihaz iki üniteden oluşmuştur. Birinci ünite, çalkalama işlemini yapan mekanik sistemi de bünyesinde bulunduran tank; ikinci ünite ise, tankın içindeki suyu sabit sıcaklıkta tutan kontrol ünitesidir.

48 DESİKATÖR Bunlar; bir kapak, bir de alt kısmına sülfürik asit, anhidrid kalsiyum klorid gibi kurutucu madde konana geniş cam kaplardır. İyice kapanmasının sağlamak için kapak yüzeyi tıraşlıdır. Hava geçişini önlemek için kapak kenarları vazelinlenir. Reaktifleri ve diğer maddeleri rutubetten korumak için kullanılırlar. Bazı desikatörlerin kapağında havayı boşaltmaya yarayan musluklu bir cam boru vardır. Bu tip desikatörlere ‘vakumlu desikatör’ denir.

49 DAĞITICILAR Belli miktardaki sıvının çok sayıda tüplere eşit hacimlerde dağıtımını sağlayan aletlerdir. 1ml-20ml arası hacimlerde sıvı dağıtımını yapabilirler deneylerin seri halde kolayca yapılmasını sağlar.

50 ÇEKER OCAK Tüm laboratuarlarda çeker ocak olmalıdır. Çeker ocak bir takım zararlı olabilecek buharların uzaklaştırılmasında ve laboratuarların havalandırılmasında kullanılır.

51 VORTEKS Sabit bir mil üzerinde dönen tek bir döner başlığa sahip olan bu aletler, deney tüpü içindeki reaktiflerin karışarak homojen hale gelmesini sağlarlar. Tüp döner başlığa hafifçe üstten bastırıldığında başlık otomatik olarak çalışır. Dönüş hızı,istenilen hıza ayarlanmak sureti ile tüp içeriği karıştırılmış olur.

52 FIRIN Laboratuarda fırınlar; kuru kimyasallar, ekstreler,cam kaplar ve elektroforez tabakaları için kullanılırlar. Günlük sıcaklık kontrolleri yapılmalıdır .

53 ETÜV Yıkanmış malzemelerin kurutulmasında, hazırlanan deneylerin beli bir süre belli bir sıcaklıkta inkübasyona bırakılmasında, bakteriyolojide sterilizasyon işleminde kullanılır. Üzerinde sıcaklık ve zaman ayarı yapabilecek düğmeler vardır.

54 SHAKER Hazırlanan deney tüplerinin bir süre için belli bir hızda çalkalanmasını sağlar. İnkübasyon sırasında çalkalanma istenen deneylerde kullanılır. Çalkalanma sıklığı ayarlanabilir.

55 SAHLİ HEMOMETRESİ Kanda hemoglobin tayini için çeşitli metotlar ortaya atılmıştır. Oksihemoglobin ve demir tayinie dayanan fotoelektrik kolorimetreler ve asit hematin renk tayinine dayanan sahli ve Haden Hauser aletleri en sık kullanılanlarıdır. Sahli hemogolobinometreler kanda hemoglobin miktarını saptamak amacı ile kullanılan en basit yöntemdir. Eritrositlerin dilüe asit ile hemoliz edilmesi ile oluşan rengin standart renk ile karıştırılmasına dayanan kolorimetrik bir yöntemdir.

56 TERMOMETRE Kinetik ölçümler ve diğer sıcaklığa hassas ölçümlerde, su banyosunda termometre kullanımının önemi büyüktür. Isıtma banyolarında cam-likit termometre, termistör ve elektronik termometreler kullanılmaktadır. Sıcaklığı ölçmek için kullanılırlar. Termometrelerin doğru ölçüm yapıp yapmadıkları 6 ay veya bir yıllık aralarla kontrol edilmelidir.

57 pH-METRE Solüsyonların pH’ların ölçmede kullanılır. Bütün cihazlarda, bazen ayrı ayrı, bazen de tek bir bölmeye yerleştirilmiş referans ve cam elektrotlar bulunur. Referans elektrotta meydana gelen sabit elektrik potansiyeline karşı, H+ konsantrasyonu ve pH değişmelerine hassas bir ucu bulunan cam elektrotta meydan gelen potansiyel değişiklikleri ölçülür. Bu elektrot çabuk kuruduğu için sürekli olarak distile su içinde tutulmalıdır. Elektrotun kalibrasyonu pH’ı bilinen standart solüsyonlarla yapılır. Yumuşak bir bezle sildikten sonra pH’ı ölçülecek olan sıvıya daldırılır. Skalada okunan rakam solüsyonun pH’ıdır. Distile su ile iyice yıkandıktan sonra elektrot su dolu kabın içinde olacak şekilde statifine (sabitleştirici) yerleştirilir.

58 SANTRİFÜJ Bir solüsyondaki katı maddeleri sıvı kısmından kabaca ayırmakta kullanılır. Çözeltideki maddelerin yoğunluklarına göre ayrımını sağlar. Santrifüj tüpleri yerleştirilirken hepsinin eşit ağırlıkta olmalarına ve alete tam karşılıklı yerleştirilmelerine dikkat etmek gerekir. Dakikadaki dönme hızı ve süresi ayarlanır. Santrifüjler klinik laboratuarlarda genellikle kanın pıhtılaşmasını sağlayarak serum veya plazmayı ayırma amacıyla kullanılır. Bu amaçla 1000 gramda 10 dakika çevirme ideal bir ayrılmayı sağlar. Santrifüj tüplerine silikon jel konması pıhtı ve serum arasında çözünmeyen bir bariyer oluşmasını sağlar. Santrifüjün dönüş hızını belirleyen birimler RCF-G (reletive centrifugal force = rölatif santrifugal güç) ve rpm (revolution per minute = dakikadaki devir sayısı)’dır.

59 Santrifüj tipleri: ♦ klinik santrifüjler ♦ hematokrit santrifüjler ♦ yüksek hızlı santrifüjler ♦ ultrasantrifüjler ♦ soğutmalı santrifüjler

60 SPEKTROFOTOMETRE Bir çözelti içindeki madde miktarını çözeltiden geçen veya çözeltini tuttuğu (absorblanan) ışık miktarından faydalanarak ölçme işlemini yapan cihazlara spektorofotometre adı verilir. Bu tür cihazlara bir çözeltinin ışığı absorblama ve geçirme miktarı okunabilir.Genel olarak bir spektrofotometrenin kısımları: a)ışık kaynağı b)dalga boyu c)küvet(fotosel) d)detektör e)okuyucu

61 Işık kaynağından gelen ışık, tek bir yarıktan geçirilerek monokromotik ışın demeti olarak dalga boyu ayarlayıcısına ulaşır. Dalga boyu ayarlayıcısı ile ışığın dalga boyu istenilen dalga boyuna ayarlanıp, tek bir yarıktan geçirilerek küvete gönderilir. Küvetten geçen ışığın bir kısmı çözelti tarafından tutulurken, geri kalan kısmı detektöre gelir. Detektör küvetten geçen ışığın şiddetini ölçen kısımdır. Buradaki fotosel veya fototüp üzerine düşen ışık elektrik akımına dönüştürülür. Bu elektrik akımı okuyucuda değerlendirilir. Okuyucudan alınan değer ya absorbansa ya da transmittenstir.

62 ELEKTROFOREZ Yüklü taneciklerin veya moleküllerin elektrik akımının etkisi ile birbirinden ayrılması için kullanılan cihazlardır. Çeşitleri: a)kağıt elektroforezi b)nişasta jel elektroforezi c)selüloz asetat elektroforezi d)agaroz jel elektroforezi e)poliakrilamid jel elektroforezi

63 OTOANALİZÖRLER Günlük testleri daha hızlı ve ve daha hassas bir şekilde ölçmeye yarayan otomatik aletlerdir.