Öğr.Gör.Sibel DURSUN Elektrik Programı Öğretim Elemanı

... konulu sunumlar: "Öğr.Gör.Sibel DURSUN Elektrik Programı Öğretim Elemanı"— Sunum transkripti:

1 Öğr.Gör.Sibel DURSUN Elektrik Programı Öğretim Elemanı
EV CİHAZLARI Öğr.Gör.Sibel DURSUN Elektrik Programı Öğretim Elemanı Öğr.Gör.Sibel DURSUN

2 ELEKTRİKLİ ISITICI CİHAZLAR
JOULE KANUNU Üzerinden akım geçen iletken direnciyle doğru olarak ısınır. W= 𝑖 2 .R.t=U.i.t= 𝑈 𝑅 2 .𝑡=P.t W:ısıya dönüşen enerji (joule) R:ısıtıcının direnci (ohm) i:ısıtıcıdan geçen akım (amper) t:akımın geçiş süresi (saniye) U:ısıtıcının uçları arasındaki gerilim (volt) P:güç(watt) Öğr.Gör.Sibel DURSUN

3 ELEKTRİKLİ ISITICI CİHAZLAR
Bir enerji çeşididir. Yanmalar ve üzerinden akım geçen tellerde açığa çıkar. Birimi kaloridir. 1 Joule’lik iş yapıldığında 0,24 kalorilik ısı elde edilir. Kalorimetre kabı ile ölçülür. SICAKLIK Birimi santigrat derecedir. Termometre ile ölçülür. Taşınan ısı miktarının bir ölçüsüdür. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

4 ÖRNEK: Direnci 55 Ω olan bir elektrik ocağından geçen akım 4 amperdir
ÖRNEK: Direnci 55 Ω olan bir elektrik ocağından geçen akım 4 amperdir. Bu ocağın 15 dakikada yaydığı ısı kaç k.cal’dir? ÇÖZÜM: I = 4 amper R = 55 Ω t = 15 dakika = = 900 saniye W = i2 .R . t W = W = joule Q= ‚24 cal= cal 1 k.cal =1000 cal olduğundan bulunan değer 1000’e bölündüğünde: Q = kcal=190,08 kcal Öğr.Gör.Sibel DURSUN

5 ÖRNEK: Direnci 60Ω olan elektrikli ocaktan 5 Amperlik akım geçiyor
ÖRNEK: Direnci 60Ω olan elektrikli ocaktan 5 Amperlik akım geçiyor. 10 dakika sonra ocak kaç kalorilik ısı yayar? ÇÖZÜM: I=5 Amper R=60Ω t=10 dakika=10.60=600 saniye W= 𝚤 2 .R.t= =900000joule joule= ,24=216000kalori Öğr.Gör.Sibel DURSUN

6 ISITICILARDA KULLANILAN ELEMANLAR
REZİSTANSLAR Elektrik enerjisini ısı enerjisine dönüştüren direnç telleridir. Yayılan ısı bazı yerlerde yararlı bazı yerlerde zararlıdır. Kullanılan ısıtıcı telin direnç değeri yüksek ısıya dayanıklı ve hava içindeki oksijenden etkilenmemesi gerekir. Bu özellikler en yakın materyaller krom-nikel krom-nikel-demir ve krom-demir-alüminyum alaşımlardır. Rezistanslar magnezyum oksit kumu ve quartzdan yataklar içine gömülerek ya da mika ve benzeri karkaslar üzerine sarılarak ısıyı etkili bir biçimde iletirler. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

7 ISITICILARDA KULLANILAN ELEMANLAR
Rezistanslar yüksek özdirenç ve büyük ısıl dayanım gösterirler Alaşım içindeki krom ısıya karşı dayanımını artırır. Alaşım içindeki alüminyum oksitlenmeyi engeller. Alaşım içindeki nikel kimyasal etkilere karşı dayanıklılık kazandırır. Kullanıldığı yer göre çeşitli rezistanslar vardır: Ütü ve ekmek kızartıcılarda yassı veya şerit rezistans Havyalarda kovan şeklinde rezistans Elektrikli battaniye oto cam ve koltuklarında kablo tipi rezistans Öğr.Gör.Sibel DURSUN

8 Çeşitli tipteki rezistanslar:
ISITICILARDA KULLANILAN ELEMANLAR Çeşitli tipteki rezistanslar: Öğr.Gör.Sibel DURSUN

9 Rezistans Hesaplamaları:
Isıtıcının gücünü rezistansın kalınlığı ve uzunluğu belirler. Tasarlanacak bir ısıtıcı için direnç telinin hesabında şu formüller kullanılır: S= 𝑑 2 1, L= 𝑅.𝑆 ɸ S:rezistans telin kesiti ( 𝑚𝑚 2 ) d:rezistans telin çapı (mm) R:rezistans telin direnci (Ω) L:rezistans telin boyu (metre) ɸ:direnç telinin özdirenci ( Ω. 𝑚𝑚 2 𝑚 ) Öğr.Gör.Sibel DURSUN

10 ÖRNEK: 220 Voltla çalışacak ve gücü 880 watt olacak bir ısıtıcı için çapı 0,2mm olan telden kaç metre kullanılmalıdır?( kullanılan rezistans telinin özdirenci ɸ=1 Ω. 𝑚𝑚 2 𝑚 ) ÇÖZÜM: P= 𝑈 𝑅 , 880= 𝑅 , R=55Ω S= 𝑑 2 1,27 = 0,2 2 1,27 =0,0315 𝑚𝑚 2 L= 𝑅.𝑆 ɸ = 55.0, =1,732metre Öğr.Gör.Sibel DURSUN

11 ÖRNEK: 220 voltla çalışacak ve gücü 440 watt olacak bir elektrikli ısıtıcı için çapı 0,30 mm olan rezistans telden kaç metre kullanmak gerekir? (kullanılan rezistansın öz direnci φ = 1,1 Ω.mm2 /m ) ÇÖZÜM: P= 𝑈 𝑅 , 440= 𝑅 , R=110 Ω S= 𝑑 2 1,27 = 0,3 2 1,27 =0,0709 𝑚𝑚 2 L= 𝑅.𝑆 ɸ = 110.0,0709 1,1 =7,09metre Öğr.Gör.Sibel DURSUN

12 KLEMENSLER Isıtıcı cihazlarda bağlantılar klemensler ile yapılır.
Isıya karşı dayanıklı olduğu için porselenden yapılmış olması tercih edilir. Isıya direkt etki eden yerlerde plastik klemens kullanılmamalıdır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

13 TERMOSTATLAR Emniyet açısından çok önemli yere sahiptirler. Eğer termostat olmasaydı ısıtıcı, sürekli çalışıp yangın veya diğer pek çok tehlikeli sonuçlar oluşturabilirdi. Isıtıcılarda belirli sıcaklık değerine ulaşıldığında devreyi keser. Termostatın tipine göre sıcaklık belli bir değere düşünce tekrar devreye girer. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

14 ZAMAN SAATİ (Timer) Elektrikli ısıtıcıların bazılarında bulunur.
Isıtıcının ayarlanan zamana göre çalışmasını ve ayarlanan zaman sonunda durmasını sağlar. Uykudayken veya dışarıdayken ortamın önceden ısınması, zaman saatiyle sağlanabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

15 BAĞLANTI KABLOLARI Kablolar ısıya dayanıklıdırlar.
Kablolar ısıya dayanıklı makoronlar ya da porselenden yapılmış boncuklar içerisine yerleştirilirler. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

16 DEĞERLENDİRME: ( ) Üzerinden akım geçen ve direnci olmayan iletkenler (süper iletken) ısınır. ( ) Isı enerjisinin birimi (cal) kaloridir. Sıcaklığın birimi santigrat derecedir. ( ) Rezistansların tamamı krom-nikel alaşımdan oluşur. ( ) Rezistansların öz dirençleri yüksek olduğundan dolayı ısınır ve kor hâle gelir. ( ) Rezistans alaşımındaki krom (Cr), rezistansın oksitlenmesini engeller. ( ) Zaman saati (timer), sıcaklığın belirli değerde tutulmasını sağlar. ( ) Termostat, ısıtıcılarda sıcaklığın belirli değerde tutulmasını sağlar. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

17 Isıtıcı cihazların elektrik tesisatına bağlanması
Topraklı prizde kullanılmalıdır. Prizin sigorta sistemi ısıtıcı cihazın gücüne göre olmalıdır. Uzatma kablosu kullanılmamalıdır. Isıtıcılar ıslak zeminde kullanılmamalıdır. Isıtıcı cihazların arkasındaki havalandırma delikleri kapatılmamalıdır.(duvardan en az 20cm ) Cihaz çalışırken metal aksamlara dokunulmamalıdır. Temizlik veya onarım sırasında cihazın soğumuş olmasına dikkat edilmelidir. Kabloların sıcak yüzeylere temas etmesi engellenmelidir. Zarar görmüş kablolar kullanılmamalıdır Öğr.Gör.Sibel DURSUN

18 ELEKTRİKLİ OCAKLAR REZİSTANSLI ELEKTRİK OCAKLARI
Rezistanslı Ocakların Yapısı ve Çalışması Mutfak tipi elektrikli ocakların ısıtma tablası içine helozonik (spiral) olarak rezistans yerleştirilmiştir. Son yıllarda borulu ve ışımalı ocaklarda kullanılmaktadır. Bağlantı kablosu olarak sert plastikli, çok damarlı ve topraklı besleme kablosu kullanılmıştır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

19 Çalıştırıldığında rezistansın kor hâle geldiğini görürsünüz.
Resimde basit yapıda, ateş tuğlası içerisindeki kanallara yerleştirilmiş rezistanslı elektrik ocağı görülmektedir. Rezistans (krom-nikel tel) spiral olarak ateş tuğlası içerisine yerleştirilmiştir. Çalıştırıldığında rezistansın kor hâle geldiğini görürsünüz. Rezistans tele düzgün bir spiral şekil verebilmek için bir mengene, iki tahta parçası ve üzerinde rezistans tele bu şekli verecek çapta bir metal çubuk kullanılır. Tel çubuğun çapı, ateş tuğlasındaki kanal genişliğine uygun olmalıdır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

20 Resimde ocak tablasında rezistans, dökme bir demir gövde içerisine yerleştirilmiştir.
Bu muhafaza, aynı zamanda ocak üzerine konacak kabın oturtulacağı yerdir. Gelişmiş modellerde ocak tablası içinde birkaç kademeli ısıtıcı rezistans vardır. Bu rezistanslar istenen sıcaklık, çabuk ısıtma ve sıcak tutma isteklerine göre şalterle devreye sokulabilmektedir Öğr.Gör.Sibel DURSUN

21 Rezistanslı Ocakların Elektrik Devre Şemaları
Öğr.Gör.Sibel DURSUN

22 ELEKTRİKLİ OCAKLARDA ARIZA BULMA VE GİDERİLMESİ
Fiş prize takılı ama ocak ısıtmıyor. Prizde enerji olmayabilir. Prizde gerilim ölçümü yapılır. Besleme kablo uçları fişten çıkmış olabilir. Fiş kontrol edilir. Çıkmış uç varsa takılır. Besleme kablosu arızalı olabilir. Kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Açma kapama anahtarı arızalı olabilir. Kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Varsa termostat arızalı olabilir. Akım geçmiyorsa değiştirilir. Rezistans bağlantıları çıkmış olabilir. Çıkmış uç varsa takılır. Rezistans tuğla içinde kopmuş olabilir. Avometre ile ölçülür. Arızalı ise değiştirilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

23 Ocak fişi , prize takılır takılmaz sigorta attırıyor.
Fişte kablolar çıkmış ve kısa devre olabilir. Kontrol edilir. Kısa devreler giderilir. Besleme kablosu kısa devre olabilir. Arızalı ise değiştirilir. Rezistans bağlantılarında kısa devre olabilir. Kısa devre varsa giderilir. Rezistans kısa devre ya da gövdeye kaçak olabilir. Rezistans ya da ateş tuğlası ile ısıtıcı komple değiştirilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

24 ELEKTRİKLİ SOBALAR FANLI ISITICILAR
İçerisinde bulunan bir vantilatör yardımı ile ısıtıcının sıcaklığını yayan cihazdır. Isıyı meydana getiren rezistansın arkasına fan yerleştirilerek meydana getirilir. Devre şemasında rezistansın arkasına (rezistansın gücüne göre) fan motoru bağlıdır. Kademeli bir şalterle veya anahtarla ısıtıcıyı ve vantilatörü çeşitli güçlerde çalıştırmak mümkündür. Günümüzde genellikle ısınmak için kullanılan küçük güçlü veya büyük güçlü elektrikli ısıtıcılara fan sistemi konulmaktadır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

25 Büyük alışveriş merkezleri, bazı büro, atölye, fabrika, restorant ve kafeterya gibi mekânların ısıtılmasında özellikle fanlı ısıtıcılara ihtiyaç duyulur. İhtiyaçlara göre belirlenecek ebat ve güçlerde yer tipi, duvar tipi ve kanal tipi olarak imal edilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

26 QUARTZ SOBALAR Quartz Sobaların Yapısı ve Çalışması
Quartz sobalar, ışıma yoluyla anında ısıtma yapmaktadır. İnsan veya cisimleri direkt olarak ısıtır. Normal ısıtma sistemlerinde önce hava ısıtılmaktadır. Isınan hava, kapalı mekân içerisinde tavana yükselerek dağılmaya başlar ve ardından cisimleri ısıtır. Quartz ve infrared sistemin çalışma mantığı ise ısının ışık dalgaları ile nakledilmesine dayanmaktadır. Halk arasında enfraruj olarak da bilinir. Güneş ışıklarının bir kısmına verilen addır. Infrared ışıkları turuncu renkte olup güneşin doğuşu ve batışı sırasında net olarak görülebilen ışıklardır. Öncelikle ışığın vurduğu cisimler ısınır. Böylece ısının yönlendirilmesi sağlanmaktadır. Infrared ısıtma tekniği sayesinde boş alanlar yerine sadece istenen objeler daha aktif ve verimli bir şekilde ısıtılır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

27 Yapısındaki rezistans, lamba yüzeyinin 900 °C’ye ulaşmasını sağlayan tungsten elementinden oluşturulmuş rezistanstır. Tungsten erime sıcaklığı çok yüksek (3400 °C) olduğundan dolayı tercih edilmiştir ve çalışma sırasında filaman sıcaklığı 1200 °C’yi bulmaktadır. Lambanın tüpü, gerçek quartz kristalinden yapılmıştır. Quartz, yüksek sıcaklıklara dayanabilen bir maddedir. Ayrıca ani sıcaklık değişikliklerinde oluşabilecek şoklara karşı da dirençlidir. Bu iki özelliği, lamba yüzeyinin 2 saniye gibi bir kısa sürede 900 °C’ye çıktığı göz önüne alındığında önem kazanmaktadır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

28 Quartz Sobaların Elektrik Devre Şeması
Bütün quartz sobaların prensip devre şemaları aynıdır. Bu sobalara devrilmeye karşı oluşabilecek yangın ve diğer tehlikeleri önlemek için devrilme emniyet anahtarı (S0) yerleştirilmiştir. Bu anahtar, cihazın ayağındadır ve zeminle birleştiği anda kontağını kapatır. Yaylı bir mekanizmaya sahiptir. Devrildiği anda rezistansa giden enerjiyi keser. Quartz cam tüpü sayısı fazla olanlarda paralel bağlı rezistanslar (R) artar. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

29 Quartz soba elektrik devre şeması
Açma kapama anahtarları ( ON / OFF ) SO Devrilme emniyet anahtarı R Quartz rezistanslar L Faz N Nötr E Toprak Öğr.Gör.Sibel DURSUN

30 YAĞLI (RADYATÖR) SOBALAR
Yağlı Sobaların Yapısı ve Çalışması Dış görünüşleri kalorifer peteklerine benzer. Peteklerin içine tüp rezistans ve yağ konulur. Rezistans önce yağı ısıtır. Sonra petekler, yağ sayesinde ısınarak dış ortam ısınır. Petekler, geç ısınıp geç soğur. Radyatör dilimlerinin içerisinde ısıyı iyi ileten özel bir yağ ve bu yağın ısınmasını sağlayan rezistanslar vardır. Kontrol panelinin üzerindeki sinyal lambaları, hangi elemanların devrede olduğunu göstermek için kullanılır. Günümüzde yağlı sobalar, uzaktan kumandalı ve çeşitli görünümlerde modellerle geliştirilmektedir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

31 Yağlı Sobaların Elektrik Devre Şeması
Şekilde 2000 W gücünde, zaman saati olmayan basit fonksiyonlu bir yağlı sobanın devre şeması görülüyor. Rezistanslar, petek içerisine yerleştirilmiş yağı ısıtan özel rezistanslardır (L: Faz, N: Nötr, E: Topraklama). Öğr.Gör.Sibel DURSUN

32 Şekildeki devre şemasında ayrıca bir rezistans yerleştirilmiştir
Şekildeki devre şemasında ayrıca bir rezistans yerleştirilmiştir. Rezistansın arkasında ise fan motoru vardır. Bu rezistans ve fan motoru, peteklerin geç ısınmasından dolayı ısıyı hemen sağlamak için tasarlanmıştır. S1-1, S1-2 ve S1-3 bir numaralı şalterin (Switch) uçlarını göstermektedir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

33 Şekildeki devre şemasında ise bir önceki devre şemasına göre “zaman saati (timer)” yerleştirilmiştir. Zaman saati (timer), ayarlanan süreden sonra kontaklarının durumunu değiştirir. Şekillerde görülen S1-1, S1-2 ve S1-3 bir numaralı şalterin (Switch) uçlarını göstermektedir. Bu şalterlerin her kademesinde peteklerin içerisindeki rezistanslar kısım kısım devreye girer. Dolayısıyla soba çeşitli güçlerde çalışır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

34 SOBALARDA ARIZA BULMA VE GİDERİLMESİ
Soba, fişi prize takılı olduğu hâlde çalışmıyor. Prizde enerji olmayabilir. Avometre ile prizde gerilim kontrolü yapılır. Fiş ve besleme kablosu arızalı olabilir. Fiş ve besleme kablosu avometre ile kontrol edilir. Arızalı olan değiştirilir. Anahtar arızalı olabilir. Anahtar kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Devrilme emniyet anahtarı arızalı olabilir. Devrilme butonu avometreyle kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Termostat arızalı olabilir. Kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Isıtıcı rezistanslar kopmuş veya yanmış olabilir. Kopmuş rezistans yenisi ile değiştirilir. Ek yapılmaz. Yapılsa da randıman vermez. Radyatörlü (yağlı) sobalarda rezistanslar cıvatalıdır. Yağ dökülmemesi için radyatör aksi tarafa yatırılır. Rezistans uygun anahtarla sökülerek yenisi takılır. Tüp rezistansı değiştirirken üzerinde çatlak olmamasına dikkat edilmelidir. Akım taşıyan kablolar kopmuş veya kablo bağlantıları çıkmış olabilir. Kontrol edilir. İletim yoksa kopmuş veya yanmıştır. Değiştirilir. Varsa zamanlama saati arızalı olabilir. Zaman saati kontrol edilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

35 Soba fişi prize takıldığında sigorta atıyor.
Fiş ve besleme kablosunda kısa devre olabilir. Kontrol edilir. Arızalı olan parça değiştirilir. Isıtıcıya akım taşıyan kablolar kısa devre veya gövdeye kaçak yapabilir. Avometre ile kontrol edilir. Arıza varsa giderilir. Rezistanslardan gövdeye kaçak olabilir. Rezistanslar ve gövde avometre ile kontrol edilir. Fan motoru varsa arızalı olabilir. Motor kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Zaman saati varsa arızalı olabilir. Kontrol edilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

36 Ortam çok ısındığı hâlde termostat sobanın çalışmasını durdurmuyor.
Termostat arızalı olabilir veya kulpu yerinden çıkmış olabilir. Yerinden çıkmışsa takılır. Arızalı ise yenisi ile değiştirilir. Termostata giden kablolar birleşmiş (kısa devre edilmiş) olabilir. Kontrol edilir. Arıza varsa giderilir. Soba, ayarlanan saatte çalışmıyor veya durmuyor (zamanlama saati olan sobalarda). Sobanın zamanlama saati arızalı veya bu elemana gelen kablolar birleşmiş olabilir. Kontrol edilerek arıza giderilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

37 DEĞERLENDİRME: ( ) Ortam, ayarlanan sıcaklığın üzerinde çıkmasına rağmen sobanın çalışması devam ediyor. Bu, zaman saatinin bozuk olabileceğini gösterir. ( ) Ortam, ayarlanan sıcaklığın üzerinde çıkmasına rağmen sobanın çalışması devam ediyor. Bu, termostatın bozuk olabileceğini gösterir. ( ) Besleme kablosunda kısa devre varsa prize bağlı sigorta atar. ( ) Rezistanslı ısıtıcıların bağlantı klemenslerinin porselenden yapılmış olması oluşabilecek tehlikeleri önler. ( ) Rezistans bozulmuş ise bir daha bozulmaması için daha güçlü rezistans takılır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

38 EKMEK KIZARTICILAR Yapısı ve Çalıştırılması Yapısı
Ekmek kızartıcıları, ekmek dilimlerini kızartmak ve gevretmek için kullanılan elektrikli cihazlardır. Bir, iki ve dört ekmek diliminin aynı anda kızartılabileceği tipleri vardır. Yapısı Çeşitli modellere göre farklılık göstermekle birlikte ekmek kızartıcının yapısında temel olarak şu elemanlar bulunur: Enerji kablosu Ekmek dilimi yuvası Ekmek kırıntısı toplama kabı Rezistanslar Hareketli kol ve yay Bobin Elektronik kontrol devresi ve paneli Öğr.Gör.Sibel DURSUN

39 Ekmek dilimi yuvası, ekmek dilimini kızartıcı içine almak için kullanılır. Cihazın orta kısmında bulunur. Ekmek kırıntısı toplama kabı, ekmeğin yerleşimi, kızarması ve kızarma sonunda dışarı çıkması sırasında oluşabilecek ekmek kırıntılarının toplandığı kaptır. Cihazın alt kısmında yer alır. Rezistanslar, ekmek dilimini elektriğin ısı etkisinden faydalanarak kızartmak için kullanılır. Ekmek diliminin kızarmasını gerçekleştirecek şekilde yan tarafa yerleştirilmişlerdir. Hareketli kol, ekmek dilimi yuvasına konan ekmeği makine içine almada kullanıcıya kolaylık sağlayan parçadır. Hareketli kol başı yukarıda iken ekmekler yuvaya konur. Hareketli kol başına aşağı doğru basıldığında yuva ızgarası aşağıya doğru iner. Böylece ekmek dilimi kızartma işlemi için hazır hale getirilmiş olur. Kızartma işlemi tamamlandığında yay yardımı ile ani olarak dilimin makinenin dışına çıkması sağlanır. Bobin, hareketli kola basıldığında işlem tamamlanıncaya kadar kolun aşağıda kalmasını sağlar. İşlem tamamlandığında veya işlem yarıda kesilmek istendiğinde bobinin enerjisi kesilerek yay yardımı ile dilimin dışarı çıkması gerçekleşir . Öğr.Gör.Sibel DURSUN

40 Bagel, ekmeğin sadece bir yüzeyini ısıtmak için kullanılır.
Elektronik kontrol devresi ve kontrol düğmelerini üzerinde taşıyan panel , ısı ayarı yanında makinenin özelliğine göre değişik fonksiyonları da yerine getirir. Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz : Defrost, buzdolabından yeni çıkmış ekmeğin buzunun çözülmesi için kullanılır. Reheat ısı ayar düğmesinin, konumu ne olursa olsun, fabrika ayarında ısıtma işleminde kullanılır. Bagel, ekmeğin sadece bir yüzeyini ısıtmak için kullanılır. Cancel, cihaz çalışırken işlemi iptal etmek ve ekmeği almak için kullanılır. Potansiyometre, elektronik kontrol devresine bağlı olarak ısı ayarı yapmak için kullanılır. Enerji kablosu, faz – nötr ve topraklama için üç ayrı renktedir. Çoğunlukla mavi renk faz, kahverengi nötr ve sarı-yeşil renkli kablo da topraklama iletkeni olarak kullanılır. Fişi topraklı olmalıdır. Enerji kablosunun makineye bağlantısı sağlam olmalıdır. Cihazın çalışması sırasında kablonun yerinden çıkması, tehlikeli olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

41 EKMEK KIZARTICILARDA ARIZA BULMA VE GİDERİLMESİ
Kızartıcı kolu aşağıda tutmuyor. Prizde enerji olmayabilir , enerji kontrolü yapılır. Kızartıcı fişi veya besleme kablosu arızalı olabilir. Kontrol edilir arızalı olan değiştirilir. Kolun kumanda ettiği anahtar arızalı olabilir. Röle arızalı olabilir. Kontrol edilir . Gerekirse değiştirilir. Elektronik devre arızalı olabilir. Kontrol edilir. Gerekirse değiştirilir. Kızartıcı son ayarda olduğu halde ekmek kızarmadan kol kısa sürede geri atıyor. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

42 Kızartıcı kolu aşağıda tutuyor . Fakat ekmek kızartmıyor.
Kızartıcı ayarı en az konumda olduğu halde kol atmıyor , ekmekleri çok kızartıyor. Kol yayı bozuk veya yerinden çıkmış olabilir . Kontrol edilir , mekanik arıza giderilir. Elektronik devre arızalı olabilir. Kontrol edilir. Gerekirse değiştirilir. Röle kontakları birbirine yapışmış olabilir. Kontaklar kontrol edilir, temizlenir, gerekirse yenisiyle değiştirilir. Kızartıcı kolu aşağıda tutuyor . Fakat ekmek kızartmıyor. Isıtıcı bağlantıları gevşek veya kopuk olabilir. Isıtıcıların seri bağlı olması gerekir . Isıtıcılar kopuk veya yanık olabilir. Kontrol edilir. Isıtıcılara akım taşıyan kablolar kopmuş olabilir . Kopukluk varsa giderilir. Kızartıcı sigorta attırıyor. Fiş ve besleme kablosu arızalı olabilir. Arıza varsa giderilir. Röle ve elektronik devre arızalı olabilir. Akım taşıyan kablolar kontrol edilir. Arıza varsa giderilir. Isıtıcılar kopmuş , yanmış ya da gövdeye kaçak olabilir. Kontrol edilir , gerekirse değiştirilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

43 FRİTÖZLER Yapısı ve Çalıştırılması
Fritözler, yağ içinde çeşitli yiyecekleri ( patates, balık, tavuk, et vb. ) kızartmak amacı ile kullanılan elektrikli mutfak cihazlarıdır. Evlerde kullanılan fritözler ile yemekhanelerde kullanılan fritözler arasında yapı bakımından farklılıklar vardır. Ev tipi fritözler tek rezistanslı , yemekhanelerdekiler ise üç rezistans üç fazlı beslenir. Yapısı Genel olarak fritözlerin yapısında bulunan elemanlar şunlardır; Gövde Kızartma kazanı Açma kapama anahtarı Rezistans Sinyal lambası Termostat Öğr.Gör.Sibel DURSUN

44 Çalıştırılması Kızartma kazanına işaretli yere kadar sıvı yağ konulur. Yağlar, kullanım süresine bağlı olarak 7-8 kullanımdan sonra değiştirilmelidir. Fritöz, kazanında yağ yokken kesinlikle çalıştırılmamalıdır. Kızartma kazanı boş olarak çalıştırılan fritözün ısıtma rezistansı, oluşacak yüksek ısıdan dolayı kısa sürede koparak kullanılamaz hale gelir. Açma kapama anahtarı kapatılarak fritöz çalıştırılır. Termostat, kızartılacak yiyeceğe uygun ısı ayarına getirilir. Bu ısının ne olacağı fritözün kullanım kılavuzundan öğrenilebilir. Yağın sıcaklığı ayarlanan değere ulaştığında fritöz üzerindeki sinyal lambası söner. Kızartılacak yiyecekler sepete konulur. İyi bir kızartma işlemi için sepete konulan gıdaların gereğinden fazla büyük veya küçük olmaması gerekir. Gereğinden küçük olan gıdalar fazla yağ çekerler. Büyük parçalı gıdaların ise iyi kızarması sağlanamaz, içleri çiğ kalabilir. Sepete konulan yiyecekler kuru olmalıdır. Sulu yiyeceklerin kızartılması sırasında yağ sıçramaları ve taşmalar meydana gelebilir. Fritöz kızartma kazanına içi kızartılacak yiyecekler dolu sepet daldırıldıktan sonra fritöz kapağı kapatılır. Fritöz kapağı üzerinde bulunan cam gözetleme deliğinden kızartma işleminin seyri gözlenir. Kızartma kapağında bulunan filtre, kokunun daha az dışarı çıkmasını sağlar Öğr.Gör.Sibel DURSUN

45 FRİTÖZLERDE ARIZA BULMA VE GİDERİLMESİ
Fiş prize takılı , fakat fritöz çalışmıyor. Fiş besleme kablosu arızalı olabilir Açma- kapama anahtarı arızalı olabilir. Termostat 0 konumunda olabilir. Termostat arızalı olabilir. Isıtıcı arızalı olabilir. Akım taşıyan kablolar arızalı olabilir. Fiş prize takıldığında sigorta atıyor. Fiş ve besleme kablosunda kısa devre olabilir. Akım taşıyan kablolar çıkmış veya fazla ısıdan dolayı yanarak kısa devre oluşturmuş olabilir. Isıtıcı koparak gövdeye temas ediyor olabilir. Bağlantı klemenslerindeki kablolar çıkmış , gövdeye temas ediyor olabilir. Fritöz devreye otomatik olarak girip çıkmıyor. Termostata giden kablolarda kısa devre olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

46 TOST MAKİNELERİ Yapısı ve Çalıştırılması Tost makineleri, kızartma, gevretme ve pişirme işlemlerinde kullanılan elektrikli cihazlardır. Yapısı Tost makinelerinin yapılarında şu elemanlar bulunur : Pişirme yüzeyleri ile rezistansı taşıyan alt ve üst kapak Rezistanslar Termostat ve ayar düğmesi Sinyal lambası Öğr.Gör.Sibel DURSUN

47 Şekilde tost makinesinin prensip şeması ve bağlantısı görülmektedir.
Öğr.Gör.Sibel DURSUN

48 TOST MAKİNELERİNDE ARIZA BULMA VE GİDERİLMESİ
Fiş prize takılı olduğu halde çalışmıyor. Fiş ve besleme kablosu arızalı olabilir. Avometre ile kontrol edilir. Anahtar veya termostat arızalı olabilir. Isıtıcılar arızalı olabilir. Bağlantı klemenslerindeki kablolar gevşemiş veya çıkmış olabilir. Tost makinesi çalışıyor , fakat hiç otomatik yapmıyor. Termostat kabloları kısa devre yapmış ya da termostat arızalı olabilir. Tost makinesinin bir tarafı hiç ısıtmıyor. Isıtmayan tarafın ısıtıcısı arızalı olabilir. Tost makinesinin ısıtıcıları paralel bağlıdır. Isıtmayan taraftaki ısıtıcılara akım taşıyan kablolar yanmış veya kablo bağlantıları kopmuş olabilir. Tost makinesinin her iki tarafı aynı oranda kızartmıyor. Isıtıcılar eşit güçte olmalıdır . Kontrol edilir. Isıtıcılardan biri arızalı olduğu için bazen akım geçirip bazen geçirmiyor olabilir. Tost makinesi sigorta attırıyor. Fiş , beleme kablosu , arızalı veya makine içindeki kablolar kopmuş yada gövdeye temas ediyor olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

49 ELEKTRİKLİ ÜTÜLER Elektrikli Ütülerin Tanıtılması Kumaştan yapılmış giyim malzemelerinin kırışıklıklarını düzeltmek için evlerde ve konfeksiyon atölyelerinde kullanılan elektrikli alete ütü denir. Ütüde genel amaç, tabanı oluşturan metal kısmın ısıtılması ve elde edilen ısı ile kumaşın düzeltilmesini sağlamaktır. Bu ısıyı elde etmek için günümüzde rezistanslar kullanılmaktadır. Basit ütüler:En basit elektrikli ütü, ısıtıcı rezistans, rezistans üzerinde bulunan ağırlık ve rezistansı çalıştırıp kapatacak anahtar grubu ve besleme grubu parçalarından ibarettir.Ütü tabanı genelde kromla kaplıdır watt güçlerinde yapılmaktadır. Bu ütülerde rezistansa elektrik enerjisi verildiğinde, rezistansın verdiği ısı sabittir ve ayarlanma imkânı yoktur yani değişik ısılarda ütülenmesi gereken kumaş cinslerinin hepsini böyle bir ütüde kullanamayız. Bu sorun ütülerde ısı ayarını yapma zorunluluğunu meydana getirmiştir. Otomatik ütüler: Basit ütünün aynısı olup termostat ilave edilmiştir watt güçlerinde yapılmaktadır. Böylece ütü üzerinde ısı ayarlaması yaparak her türlü kumaşta bir ütüyü kullanabilme imkânı oluşmuştur. Buharlı ütü: Otomatik ütülere ufak bir su kabı eklenerek oluşan ısıyla buhar elde edilip kumaşların yanmadan buhar sayesinde daha rahat ütülenmesi sağlanmıştır. Buharlı ütü kullanımında aşağıda bilgiler dikkate alınmalıdır: Şebeke gerilimi ütü etiketinde belirtilen gerilim ile aynı olmalıdır. Mutlaka topraklı priz kullanılmalıdır. Ütüleme sonunda ütü soğuyuncaya kadar ve ütüleme yaparken aradaki boşluklarda ütü arkası üzerinde dik olarak bekletilmelidir. Ütüleme bittiğinde ütünün fişi prizden çıkartılmalıdır. Ütüde kalan su tamamen boşaltılmalıdır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

50 Ütü prizde takılı iken gözetimsiz bırakılmamalıdır.
Ütü sıcak iken çocukların ulaşabileceği yerde olmamasına dikkat edilmelidir. Su doldururken ve boşaltırken mutlaka ütünün fişi prizden çekilmelidir. Ütü tamamen boş iken ütü ile beraber verilen ölçü kabı ile ölçü çizgisine kadar doldurulmuş bir ölçek su konulmalıdır. Ütüye aşırı su konulduğunda damlama yapabilir. Ütünün termostat ışığı söndükten sonra buhar ayar düğmesi açılmalıdır. Buhar ayar düğmesi daha önce açıldığında veya açık iken su konulup ısıtılmaya başlandığında tabandan su damlayabilir. Ütü ilk kullanıldığında hafif bir buhar, koku veya su sızıntısı meydana gelebilir. Bu durum bir müddet sonra normale döner. Ütüleme sırasında su biterse elektrik fişi prizden çekildikten sonra ütünün soğuması beklenilmeden su ilave edilebilir. Ütüde daima yumuşatılmış su kullanılmalıdır. Aksi hâlde buhar kanallarına kireç dolar, kullanılamaz hâle gelir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

51 Kimyasal katkılı kokulandırılmış ütü sularından kullanılmamalıdır.
Ütüyü ilk kullanımda normal suyu buharlaştırarak ütünün buhar kanallarına girmiş tozları temizlemek gerekir. Ütüde oluşan kireçleri temizlemek amacıyla sirke veya kireç çözücü kimyasallar kullanılmamalıdır. Bu kimyasallar ütü tabanı üzerindeki buhar üretimini sağlayan kaplamaya zarar verir, buhar performansı çok azalır. Sprey su püskürtmediğinde tıkanmayı gidermek için sprey deliğini parmakla kapatarak sprey düğmesine birkaç kez basılmalıdır. Ütüleme sırasında önce düşük ısı gerektiren giysiler daha sonra yüksek ısı gerektiren giysiler ütülenmelidir. Buharsız ütüleme yapılacaksa bile ütüde su olmalıdır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

52 Akıllı Ütüler: Gelişen ütü teknolojisinin yeni ürünlerinden biri de programlanabilir buharlı ütülerdir. En hassas kumaştan en kalın kumaşa kadar seçilen kumaşın türüne göre en doğru sıcaklık ve buhar kombinasyonunun otomatik olarak elde edilmesini ve bu sayede kusursuz ütüleme yapılabilmesini sağlayan, önceden ayarlanmış çok farklı ütüleme programı bulunan ütülere akıllı ütü diyebiliriz. Seyahat Ütüleri :Dünyanın her yerinde kullanılabilme özelliğine sahip bu ütüler, 110 V ve 220 V gerilimler ve 50 Hz ve 60 Hz’lik frekenslarında çalışabilmektedirler. Ayrıca bu ütüler kordonsuz da kullanılabilmektedir. Sanayi Tipi Ütüler: Konfeksiyon atölyelerinde kullanılmakta olan büyük buharlı ütülerdir. Ütü ve buhar haznesi birbirinden ayrı bulunmaktadır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

53 Bir ütünün basit bir elektrik devre şeması
1. ŞEBEKE GERİLİMİ: 220 Volt A.A kaynağından alınan gerilimdir. 2. ŞEBEKE LAMBASI: Fiş prize takıldığı zaman ütüye şebeke geriliminin geldiğini gösteren lambadır. 3. TERMOSTAT: Taban sıcaklığını kontrol eden elemandır. 4. REZİSTANS: Tabanın ısınmasını sağlayan elemandır. 5.TERMOSTAT LAMBASI: Rezistansın çıkış kontağına bağlı olan bu lamba rezistans devrede iken yanar. Rezistans devreden çıktığında söner. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

54 Devrenin çalışması şöyledir:
Fiş prize takıldığında şebeke lambası yanar. Gerilim termostatın ucuna gelir. İlk anda termostatın kontakları kapalıdır. Termostat üzerinden geçen akım rezistansı çalıştırır. Termostat lambası yanar. Ütü tabanı termostatla ayarlanan ısıya geldiği zaman rezistanslar devreden çıkar. Termostat lambası söner. Buharlı ütülerde fişin prizde takılı unutulması tehlikesine karşı otomatik devre kesici elemanlar kullanılmaktadır. Buna “Auto-Off” özelliği denilmektedir. Ütü yatay veya dikey konumda fişe takılı kaldığında geçici olarak rezistansın enerjisi kesilmekte, ütü hareket ettirildiğinde çalışmasına devam etmektedir. Ütünün çalışır durumda unutulduğunu bildiren uyarı sistemleri de ütülerde kullanılmaktadır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

55 ÜTÜLERDE ARIZA BULMA VE GİDERİLMESİ
Ütü fişi prize takılı olduğu halde ütü ısıtmıyor. Ütü fişi ve besleme kablosu arızalı olabilir. Ütü açma kapama anahtarı veya termostat arızalı olabilir. Ütü içinde akım taşıyan kablo bağlantıları gevşek , yerinden çıkmış ya da kopmuş olabilir. Ütü rezistansı arızalı olabilir. Ütü çok veya az ısınıyor. Termostat ayarı ütülenecek kumaşa göre seçilmemiş olabilir. Termostat hassas ayarı bozulmuş olabilir. Termostat bozulmuş olabilir. Ütü buhar vermiyor. Buhar kontrol butonu buhar konumunda olmayabilir veya arızalı olabilir. Su kabında su az olabilir. Buhar kontrol memesi tıkanmış olabilir. Ütü tabanı buhar delikleri tıkanmış olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

56 Ütü sürekli çalışıyor ve hiç otomatik olarak devre dışı kalmıyor.
Termostat hassas ayarı bozulmuş olabilir. Termostat arızalı olabilir. Ütünün ön tarafı su püskürtmüyor. Sprey memesi tıkalı olabilir. Su kabında su seviyesi az olabilir. Sprey pompası arızalı olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

57 KETTLE, ÇAY VE KAHVE MAKİNELERİ
Kettle ın Yapısı ve Çalışması Az miktarda suyun ısıtılmasında kullanılan cihazlara kettle ya da su ısıtıcısı denilir. Günümüzde beyaz eşya firmaları değişik tip ve modellerde bu ev aletlerinden üretmektedir. Bu aygıtlarda elektrik devre elemanı olarak suyun ısıtılması için bir rezistans, açma kapama anahtarı, ısıyı kontrol eden termostat ve sinyal lambası kullanılır. Rezistans (ısıtıcı), bazı model kettlelarda su kabının iç kısmında, bazılarında ise su kabının altında gizli olarak bulunur. Yine bazı kettlelar çift rezistanslı olarak yapılır. Rezistansın biri yüksek güçlüdür (750 –1000 W civarında) ve suyu çabuk kaynatmak içindir. Diğer rezistans ise düşük güçlüdür (75 – 100 W arasında). Kettle içindeki su kaynadığı zaman buharın etkisi ile termostata bir basınç uygular (termostata doğru bir buhar kanalı vardır) ve gücü yüksek olan ısıtıcıyı devreden çıkarır. Ketle düşük güçlü ısıtıcı ile çalışmaya devam eder. Böylece su sıcaklığı korunmuş olur. Eğer cihazı tamamen kapatmak istersek 0-1 anahtarını 0 konumuna alırız. Bu elektrikli aletler susuz olarak çalıştırılmamalıdır. Aksi hâlde cihaz susuz kalırsa ısıtıcı aşırı ısıdan dolayı kopabilir. Bu durumu önlemek için çoğu modellerde kullanılan termik otomatik olarak devreyi keser. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

58 Çay ve Kahve Makinelerinin Yapısı ve Çalışması
Bu elektrikli aletler, evlerde kullanılabildiği gibi daha büyük kapasiteli olanları ise işyerleri, çay ocakları, kahvehaneler ve işletmeler gibi kalabalık ortamlarda çay ve kahve yapmak için kullanılır. Kapasiteleri birkaç litreden 40 litreye kadar su alabilecek şekilde üretilmektedir. Yapısı, bütün elektrikli su ısıtıcılarında olduğu gibi rezistans, termostat, açma kapama anahtarı ve sinyal lambasından oluşmaktadır. Bazı model çay ve kahve makinelerinde ana şalter (1-0) ve kaynatma şalteri birlikte bulunur. Cihazla çay ya da kahve yapılacağı zaman önce su kabı yerinden alınarak içerisine su doldurulur. Sonra alt tabanın üstüne yerleştirilerek ana şalter açılır. Kaynatma şalterine basılarak suyu çabuk kaynatması sağlanır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

59 Su kaynayınca kaynatma şalteri otomatik olarak buharın etkisi ile kaynar tutma moduna geçer. Böylece suyun ısısı muhafaza edilmiş ve enerji tasarrufu sağlanmış olur. Ayrıca bu durumda iken suyun gereksiz yere buharlaşıp tükenmesini de önler. Cihazla çay demlemek için üstündeki demliğe yeteri kadar çay konulur ve üzerine su katılır. Su kabına ilave su konulmak istenirse tekrar yerinden alınarak su ilave edilir. Suyun kaynaması için tekrar kaynatma şalterine basılması gereklidir. Su kaynayınca yine otomatik olarak kaynar tutma moduna geçer. Çay servisi bittiği zaman cihaz ana şalterden kapatılmalıdır. Su ısıtıcısı içinde su yokken ya da musluk seviyesinden aşağıda iken cihazın çalıştırılmaması gerektiği önceki konularda anlatılmıştı. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

60 Tek Rezistanslı Bir Su Isıtıcısının Elektriği Prensip Şeması
Çift Rezistanslı Bir Cihazın Elektrik Devresi Öğr.Gör.Sibel DURSUN

61 SU ISITICILARDA ARIZA BULMA VE GİDERİLMESİ
Fiş prize takılı , fakat su ısıtıcısı çalışmıyor. Fiş besleme kablosu arızalı olabilir. Açma- kapama anahtarı arızalı olabilir. Termostat 0 konumunda olabilir. Termostat arızalı olabilir. Isıtıcı arızalı olabilir. Akım taşıyan kablolar arızalı olabilir. Fiş prize takıldığında sigorta atıyor. Fiş ve besleme kablosunda kısa devre olabilir. Akım taşıyan kablolar çıkmış veya fazla ısıdan dolayı yanarak kısa devre oluşturmuş olabilir. Isıtıcı koparak gövdeye temas ediyor olabilir. Bağlantı klemenslerindeki kablolar çıkmış , gövdeye temas ediyor olabilir. Su ısıtıcısı devreye otomatik olarak girip çıkmıyor. Termostata giden kablolarda kısa devre olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

62 ANİ SU ISITICILARI Tanımı ve Çalışması Ani su ısıtıcıları, suyun cihazın içinden geçerken ısıtıldığı cihazlardır. Termosifonlarda olduğu gibi suyun ısınması için beklemeye gerek yoktur. Bir soğuk su girişi ve bir de sıcak su çıkışı vardır. Ani su ısıtıcısını ilk defa kullanmak için önce soğuk su girişindeki musluk açılır ve içteki su tankının dolması beklenir. Sıcak su çıkışından su akmaya başlar. Bu sırada akan su soğuktur. Düğmeyi konumlarından birine getirerek uygun rezistansın çalışması sağlanır. Kısa bir süre sonra sıcak su çıkışından ısınmış su gelmeye başlayacaktır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

63 Ani su ısıtıcıları şu kısımlardan oluşur:
Isıtıcı (Rezistans) Termostat (Termal Devre Kesici) Su akış anahtarı (Siviç) Kademe anahtarı (Düğme) Sinyal Lambaları (Neon Lamba) Öğr.Gör.Sibel DURSUN

64 Termostat (Termal Devre Kesici)
Isıtıcı (Rezistans) Ani su ısıtıcı rezistansları iç içe geçmiş iki ayrı ısıtıcıdan oluşur. Bu ısıtıcıların güçleri üretici firmaya göre değişir. Bunlardan biri genelde 3 kW, diğeri 4 kW’dır ya da biri 2,5 kW diğeri 5 kW olabilmektedir. Ani su ısıtıcı düğmesinde genelde üç kademe bulunur. Birinci kademede yalnız ısıtıcının düşük güçlüsü devreye alınır. İkinci kademede sadece yüksek güçlü ısıtıcı devrededir. Üçüncü kademede ise her iki ısıtıcıda devrede olur. Termostat (Termal Devre Kesici) Herhangi bir arıza durumunda tank içindeki suyun sıcaklığı aşırı yükselirse ısıtıcıya giden enerjiyi kesen devre elemanıdır. Böylece suyun daha fazla ısınmasını önler. Bu termostat yaklaşık 95 C sıcaklığa ayarlıdır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

65 Su Akış Anahtarı (Siviç)
Ani su ısıtıcıların belli bir su basıncının altında çalışmamasını sağlayan anahtardır. Yani çok düşük su basıncında ısıtıcı çalışmaz. Soğuk su girişinden cihaza su girdiğinde rezistansların çalışabilmesi için bu sivicin su kısmına en az 0,2 bar basınçla su girmelidir. Bu su basıncıyla sivic içindeki diyafram yükselir ve sivice kontaklarını kapatması için sinyal vermiş olur. Böylece ısıtıcıya enerji verilir. Bu anahtar ani su ısıtıcısının susuz durumlarda çalışmasını da önlemiş olur. Çünkü tank içindeki ısıtıcı susuz durumda da çalışsaydı sıcaklık aşırı yükselerek cihaza zarar verirdi. Suyun basıncı düştüğünde diyafram eski konumuna dönerek anahtarın kontaklarını açar. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

66 Kademe Anahtarı Sinyal Lambaları
Ani su ısıtıcısının ön kapağında monte edili olan anahtar 4 kademelidir. 0 konumunda devrede hiçbir rezistans yoktur. 1 kademesinde gücü düşük rezistans devrede, 2 kademesinde büyük güçlü rezistans devrede ve 3 kademesinde de her iki rezistans devrededir. Sinyal Lambaları Ani su ısıtıcısının hangi rezistansının devrede olduğunu gösteren 220 V gerilimde çalışan iki neon lamba bulunur. Lambalardan birincisi rezistansın düşük güçlüsü devredeyken ikincisi yüksek güçlüsü devredeyken yanar. Her iki rezistans devredeyken de iki lamba birden yanar. Bir lamba da enerjinin cihaza girdiğini gösterir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

67 Ani su ısıtıcısının devre şeması
Öğr.Gör.Sibel DURSUN

68 1. Hangisi bir ani su ısıtıcısında bulunmaz
1. Hangisi bir ani su ısıtıcısında bulunmaz? A) Isıtıcı B) Termostat C) Siviç D) Emniyet ventili 2. Ani su ısıtıcısında siviçlerin görevi nedir? A) Isıtıcının belli bir su basıncının alında çalışmamasını sağlar. B) Isıtıcının aşırı ısınmaması içindir. C) Termostatı korumak içindir. D) Suyun çok yüksek basınçla cihaza gelmesini önler. 3. Isıtıcı aşırı kireç bağlamışsa ne yapılır? A) Termostat değiştirilir. B) Anahtar değiştirilir. C) Isıtıcı kireç çözücü ile temizlenir. D) Rezistans zımparalanır. 4. Ani su ısıtıcısı düğmesi çevrildiğinde sigorta atıyorsa nedeni ne olabilir? A) Rezistans kopmuş gövdeye temas ediyor olabilir. B) Su basıncı düşük olabilir. C) Siviçler kısa devre olabilir. D) Termostat arızalı olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

69 ŞOFBENLER Tanımı ve Çalışması Şofbenler, evlerin banyo ve mutfaklarında sıcak su elde etmek için kullanılan cihazlardır. Şofbenler gazlı ya da elektrikli olarak yapılır. Şofbenlerin kısımları modeline göre bazı değişiklikler göstermekle beraber genel olarak şu parçalardan oluşur: Şofbenin gövde sacı Pilot alevi gözleme deliği Gaz kumanda düğmesi Su selektör düğmesi Brülör Ön gövde montaj klipsi Piezo çakmak Emniyet valfi Magnet bobin Arka duvar sacı Bağlantı ağzı (sıcak su çıkışı) Gaz hortumu bağlantı ağzı Bağlantı ağzı (soğuk su girişi) Elektronik ateşlemeli şofbenlerde piezo çakmağın yerine termostat, mikrosiviç, ateşleme ünitesi ve pil yuvası bulunmaktadır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

70 Öğr.Gör.Sibel DURSUN

71 Şofbenin gövde sacı: Şofbenin dışını örten sac kısımdır.
Şofbenin kısımları Şofbenin gövde sacı: Şofbenin dışını örten sac kısımdır. Pilot alevi gözleme deliği: Pilotun yanıp yanmadığını görmek için açılmış kısımdır. Gaz kumanda düğmesi: Şofbene giren gazın miktarını ayarlayan kısımdır. Ayrıca çakmağın yanmasını ve şofbenin açılıp kapatılmasını da sağlayan düğmedir. Selektör düğmesi: Şofbenden geçen suyun debisini ayarlayan düğmedir. Dolayısıyla suyun sıcaklığı da ayarlanabilir. Düğmeyi sağa sola döndürmek suretiyle dakikada 4 ile 10 litre arasında su geçişi sağlanabilir. Brülör: Yanmanın olduğu yerdir. Yani gazın tutuşarak alev aldığı yerdir. Ön gövde bağlantı vidaları: Cihazın ön gövdesinin tutturulduğu yerdir. Piezo çakmak: Kibrite gerek kalmadan pilotu tutuşturmak için konulan kısımdır. Emniyet valfi: Suyun aşırı basıncına karşı şofbeni koruyan elemandır. Ayrıca donma tehlikesine karşı su boşaltma tapası olarak da görev yapar. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

72 Arka duvar sacı: Şofbenin arka kısmındaki sacdır.
Magnet bobin: Bacanın az çekmesi ya da hiç çekmemesi durumunda gazı keserek zehirlenmeye karşı koruyan elemandır. Bu parça şofben içindeki ısının etkisi ile elektrik üreterek baca sensörüne gönderir. Bacanın çekişi yetersizse baca sensörünün bulunduğu ortamın sıcaklığı 85 ºC civarına kadar yükselir ve baca sensörü şofbenin çalışmasını engeller. Arka duvar sacı: Şofbenin arka kısmındaki sacdır. Bağlantı ağzı (sıcak su çıkışı): Sıcak suyun alındığı borunun takıldığı yerdir. Gaz hortumu bağlantı ağzı: Şofbene tüpten ya da doğalgaz tesisat borusundan gazın girdiği yerdir. Bağlantı ağzı (soğuk su girişi): Şofbene soğuk suyun girdiği borunun takıldığı yerdir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

73 Öğr.Gör.Sibel DURSUN

74 Elektrik Prensip Şeması
Devre enerjisini bir pil üzerinden almaktadır. Pilin artı kutbu sivic, eksi kutbu da gövde üzerinden devresini tamamlar. Gaz kumanda düğmesi çakmak konumuna alındığında sivicin üzerine basarak bobine akımın gitmesini sağlar. Bobinde oluşan zıt emk ve manyetik alanın etkisi ile çakmak bujisinde kıvılcım atlaması olur. Kıvılcım pilotun ağzından çıkan gaza temas ettiği için alev çıkar. Akım devresini çakmak bujisinin kıvılcımı ile gövde üzerinden tamamlar. Devredeki pil bir yılda bir değiştirilmelidir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

75 ŞOFBENLERDE ARIZA BULMA VE GİDERİLMESİ Şofben suyu hiç ısıtmıyor.
Şofbene enerji gitmiyor olabilir. Anahtar arızalı olabilir. Su basıncı ile çalışan butonlar arızalı olabilir. Termostat arızalı olabilir. Şofben içinde akım taşıyan kablo bağlantıları çıkmış gevşemiş veya kopmuş olabilir. Rezistans yanmış veya kopmuş olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

76 Şofben az ısıtıyor. Şofben içinden su akıtıyor.
Isıtıcılardan birine enerji gelmiyor olabilir. Isıtıcılardan biri yada ikisi kopmuş, elektrik devresini sudan tamamlıyor olabilir. Kışın su soğuk olduğundan musluk çok açılmış olabilir. Isıtıcılar çok kireç bağlamış olabilir. Şofben içinden su akıtıyor. Butonları çalıştıran diyaframlar delinmiş olabilir. Su kabı delinmiş olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

77 1)Hangisi şofbende bulunmayan parçadır
1)Hangisi şofbende bulunmayan parçadır? A) Brülör B) Rezistans C) Magnet bobin D) Gaz grubu 2. Şofbende bulunan termo elemanın görevi nedir? A) Pilotun yanması ile aldığı ısıyla gaz yolunu açmak B) Isınarak su yolunu açmak C) Pilotun yanmasını sağlamak D) Çakmak bujisini ateşlemek için elektrik göndermek 3. Şofbenin içinde suyun dolaştığı kısım hangisidir? A) Brülör B) Davlumbaz C) Gaz grubu D) Eşanjör 4. Baca sensörünün görevi nedir? A) Bacadaki tıkanmayı önler. B) Bacanın çekişini hızlandırır. C) Baca çekişinin yetersiz olması durumunda gazı keser. D) Hiçbiri 5. Şofbenin ateşleme yapması için gerekli emk’i oluşturan kısım hangisidir? A) Magnet bobin B) Termo eleman C) Pil D) Mikrosiviç Öğr.Gör.Sibel DURSUN

78 Termosifonlar suyu belli bir zamanda ısıtan cihazlardır.
Tanımı ve Çalışması Termosifon, içine aldığı suyu istenilen sıcaklığa kadar ısıtan ve bu sıcaklıkta sabit kalmasını sağlayan bir elektrikli cihazdır. Depo içindeki suyun ısıtılması bütün elektrikli ısıtıcılarda olduğu gibi bir rezistans (ısıtıcı) ile yapılır. Termosifonlar suyu belli bir zamanda ısıtan cihazlardır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

79 Depo hacmi büyük olan termosifonların ısıtıcı güçleri de büyüktür.
Termosifonların su depoları 5 ile 120 litre arasında çeşitli büyüklüklerde yapılır. Depo hacmi büyük olan termosifonların ısıtıcı güçleri de büyüktür. Isıtıcı güçleri 400 W ile 6000 W arasında değişmektedir. Genellikle ev tipi termosifonlarda ısıtıcı güçleri 1980 W’tır. Rezistans devresine seri olarak bağlı bir termostat suyun istenilen sıcaklıkta sabit kalmasını sağlar. Sıcaklık istenilen seviyeden aşağı düştüğünde otomatik olarak devreye girer ve rezistans çalışır. İstenilen sıcaklığa ulaştığında ise kontakları açılarak rezistansı devre dışı bırakır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

80 Termosifonların suyu ısıtma zamanları gücü ile orantılıdır.
Gücü büyük olan termosifon daha kısa sürede suyu ısıtır. Termosifonların bir soğuk su girişi ve bir de sıcak su çıkışı vardır. Musluk açıldığında soğuk su girişinden termosifon içine su dolar. Termostatın düğmesi istenilen sıcaklığa kadar çevrilerek rezistansı devreye sokar. Ayarlanan ısı derecesine ulaştığında ise termostat rezistansa giden enerjiyi keser. Sıcak su çıkışından ise ısınmış su dışarı alınarak kullanılır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

81 Termosifonların başlıca parçaları şunlardır: Gövde (Kazan)
Isıtıcı (Rezistans) Termostat Emniyet ventili Anot Termal devre kesici Sinyal lambaları Öğr.Gör.Sibel DURSUN

82 Termosifon kazanı iki yüzeyden ibarettir.
Gövde (Kazan) Termosifon kazanı iki yüzeyden ibarettir. Dış kısmı emaye ya da poliüretandan yapılmış olup içteki su deposu şehir şebekesinin su basıncını göz önüne alınarak atmosfer basınca dayanabilecek sağlamlıkta yapılmıştır. Dış yüzey ile suyun temas ettiği yüzey arasına ısı alışverişini önlemek için cam pamuğu veya köpük konulur. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

83 Genellikle 1980 W gücündedir.
Isıtıcı (Rezistans) Termosifon rezistansları 6000 W’a kadar çeşitli güçlerde imal edilmektedir. Genellikle 1980 W gücündedir. Isıtıcı termosifonun alt kısmından içeri doğru montelidir. Suyu sızdırmaması için contası ile birlikte takılır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

84 Termostat ısıyı metal aparatı ile algılar.
Termostat istenilen ısı derecesine kadar suyun ısınması sonucunda kontaklarını açan bir parçadır. Böylece rezistansa giden enerjiyi keser ve suyun aşırı ısınmasını önler. Termostat ısıyı metal aparatı ile algılar. Su sıcaklığı düştüğünde otomatik olarak tekrar devreye girer. Yeni tip termosifonlarda dijital termostatlar kullanılır. Sıcaklık ayarı dijital göstergesi ile ekranda gözükmektedir. Bu termostatlarda ledli sinyal lambaları da mevcuttur. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

85 Soğuk su girişine takılır.
Emniyet Ventili Bu parça termosifona giren su basıncının çok olması durumunda suyu tahliye etmek içindir. Soğuk su girişine takılır. Termosifon içindeki su ısınınca kazan içindeki basınç artacağından tehlike oluşturmaması için ventil otomatik olarak açılarak suyu damla damla dışarı akıtır. Aynı zamanda tapa görevi görerek suyun geri kaçmasını da önler. Bu yapısıyla düdüklü tencerelerdeki sisteme benzer. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

86 Anot Magnezyumdan yapılmış bu parça kazanın içinin paslanmasını önlemek ve korozyona karşı korumaktır. Zamanla su ile etkileşimden dolayı erir. Yaklaşık 5 yılda yenisini takmak gerekir Öğr.Gör.Sibel DURSUN

87 Termal Devre Kesici (Emniyet Termiği)
Cihazın susuz kalması durumunda ve bir arıza durumunda su sıcaklığı aşırı yükselirse devreyi keserek ısıtıcının çalışmasını engeller. Bimetal elemanlı olarak yapılır. Sıcaklığı algılayan kısmı termostatın algılayıcı kısmı içine yerleştirilir. Emniyet açısından faz hattı ve nötr hattı termal kesicisi olarak iki tane bulunur. Bu kesici attığı zaman pimine basılarak tekrar devreye sokulur. Eski tip termosifonlarda ise sigortalı olarak bulunur. Devreyi kestiği zaman yenisini takmak gerekir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

88 Sinyal lambaları artık yeni tip termostatlarda led diyotludur.
Termostat ile irtibatlı olup suyun sıcaklık seviyesini ve cihaza enerji gelip gelmediğini gösterir. Genellikle kırmızı renkli olanlar sıcaklık seviyesini, yeşil renkli olan ise cihazda enerjinin olup olmadığını gösterir. Termosifonun tipine göre çoklu ledli ve ikili ledli olabilir Öğr.Gör.Sibel DURSUN

89 Termostat ve termal devre kesici rezistansa seri bağlanmıştır.
Sinyal lambası ise rezistansa paralel bağlıdır. Termosifona enerji geldiğinde yeşil sinyal lambası yanar. Termostatın düğmesini çevirdiğimizde ya da dijital termosifonsa tuşlarına bastığımızda rezistans devreye girerek suyu ısıtmaya başlar. Bu arada kırmızı lamba da yanar. Ayarlanan sıcaklığa ulaştığında ise termostat kontaklarını açarak rezistansı devre dışı bırakır. Su sıcaklığı ayarlanan sıcaklığın altına düştüğünde termostat tekrar kapanarak rezistansı devreye sokar. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

90 Termosifonlarda arıza bulma ve giderilmesi
Termosifonlarda görülen başlıca arızalar şunlardır: Isıtıcının kireçlenmesi sonucunda termal devre kesicisinin devreyi açması ve sigortalı olanlarda ise termal sigortanın kesmesidir. Rezistansın kesilmesi, kavrulması sonucunda ısıtmaması ya da devredeki sigortanın atmasıdır. Kazanın delinmesi ile termosifonun su akıtmasıdır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

91 Şebekede enerji olmayabilir Termostat arızalı olabilir
Termosifon ısıtmıyor Şebekede enerji olmayabilir Termostat arızalı olabilir Akım taşıyan kablolar ısıtıcıdan çıkmış veya kopmuş olabilir Isıtıcı arızalı olabilir (Isıtıcı kontrolü kazandan su boşaltılarak yapılır) Termal devre kesici arızalı olabilir Öğr.Gör.Sibel DURSUN

92 Termosifon su akıtıyor
Isıtıcının takıldığı yerden su akıtıyor olabilir Su kazanı zamanla delinmiş olabilir Su boruları su sızdırıyor olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

93 1. Aşağıdakilerden hangisi termosifonun kısımlarından değildir
1. Aşağıdakilerden hangisi termosifonun kısımlarından değildir? A) Isıtıcı B) Termostat C) Siviç D) Kazan 2. Termosifonların ısıtıcı güçleri genellikle kaç Watt’tır? A) 980 W B) 1200W C) 980 W D) 2400 W 3. Termosifon kazanının korozyona karşı korunmasında kullanılan parça hangisidir? A) Anot B) Katot C) Termostat D) Anahtar 4. Termosifona enerji geldiği hâlde suyu ısıtmıyorsa aşağıdaki arızalardan hangisinin olma ihtimali yoktur? A) Termostat ayarı sıfırda olabilir. B) Termostat kontakları yapışık kalmış olabilir. C) Isıtıcı kopmuş ya da kavrulmuş olabilir. D) Termal devre kesici arızalı olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

94 5. Bir termosifon suyu az ısıtıyor ya da geç ısıtıyorsa nedeni ne olabilir? A) Rezistans kopmuş olabilir. B) Termostat arızalı olabilir. C) Isıtıcı çok kireç bağlamış olabilir D) Magnezyum anot arızalı olabilir. 6. Termal devre kesicinin görevi nedir? A) Kazan içindeki su aşırı ısınırsa enerjiyi keser. B) Isıtıcıyı korur. C) Devreyi korur. D) Termostatı korur. 7.Termosifonun kazanı ile dış gövdesi arasına ısıyı koruması için konulur. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

95 BULAŞIK MAKİNELERİ Tam otomatik bulaşık makineleri yıkama ve durulama sularını kendi alan, suyu ısıtıp yağmurlama sistemi ile bulaşıkları el değmeden yıkayıp durulayan ve sonra da kurutan makinelerdir. Su sertliği beslendiği kaynaklara göre farklılık gösterir. Suyun sertliği kalsiyum ve magnezyum tuzlarından ileri gelir. Daha fazla sertlik kalsiyumdan ileri gelir. 100 litrelik suda 1 gram magnezyum ve kalsiyum var ise suyun sertlik derecesi 1º’dir. 0º - 7º sertlikteki su yumuşak su, 7º - 14º sertlikteki su hafif su, 14º - 21º sertlikteki su sert su, 21º’den sonra sertlikteki su çok sert sudur. Sert suları bulaşık yıkanabilir sertliğe getirmek için makinelerde su yumuşatma sistemi vardır. İyi sonuç alabilmek için makine üzerinden su sertlik ayarını ayarlamak gerekir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

96 Su sertliğine bulaşık makinesi ile verilen kataloglar ile birlikte verilen su deneme şeridi (strip) ile bakılır. Şebekeden alınan bir bardak suya bu şerit daldırılır ve 3-5 saniye bekletildikten sonra çıkarılır. Şeridin üzerinde iki kısımdan ikisi de yeşil ise su sertliği idealdir, makineye tuz koymak gerekmez. Şeridin üzerindeki kısmın birisi yeşil diğeri kırmızılaşır ise akın üzerinden su sertlik ayarı ayarlanır ve makineye tuz ilave edilir. Şeridin üzerindeki kısımların ikisi de kırmızılaşır ise makine üzerinde su sertlik ayarı yapılır ve makineye tuz ilave edilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

97 Bulaşıkların Yıkanması
Bulaşık makinelerinde bulaşıklar yağmurlama yöntemi ile yıkanır. Sirkülasyon (yıkama motoru) hazneye dolan suyu fıskiyelere basar. Sıkışan su fıskiyeleri hız vererek döndürür ve fıskiye deliklerinden tabaklar üzerine basınçlı bir şekilde püskürür. Tabaklar üzerindeki bulaşıklar basınçlı suyun darbeleri ile mekanik olarak ayrılır. Ayrıca suyun sıcak olması donmuş yağları eritir, deterjan ile nötrleşir. Sıcak su aynı zamanda tabakları dezenfekte eder. Bulaşık makinelerinde yıkama suyu sıcaklığı genelde 65ºC’dir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

98 Bulaşık Makinelerinde Programlar ve Yıkama Programı
Her bulaşık makinesinde genelde ön yıkama, ana yıkama, durulama ve kurutma programları vardır. Ancak bu yıkanacak bulaşığa göre de çeşitli programlar vardır. Örneğin yağlı tabak yıkama, sadece bardak yıkama vb. Bulaşık makinelerinde genelde yağlı bulaşık programı şu şekilde gerçekleşir; makine program düğmesi ön yıkama konumuna getirilir. Çalıştırma düğmesine komut verildiğinde önce su tahliye pompa motoru çalışır. Makine içinde su var ise dışarı atılır. Daha sonra makineye ön yıkama suyu dolar. Sirkülasyon motoru (yıkama motoru) çalışır. Fıskiyelerden çıkan basınçlı su tabaklar üzerindeki kaba bulaşıkları yıkar. Ön yıkamada genel de ısıtıcı devreye girmez. Daha sonra tahliye motoru çalışır ve ön yıkama suyunu dışarı atar. Makine bu sefer ana yıkama suyunu alır. Suyun alınması ile birlikte ısıtıcı devreye girer, sirkülasyon motoru çalışır ve deterjan kapağı açılır. Sıcak su deterjan karışımı ile tabaklar yıkanır. Su belirli sıcaklığa geldiğinde termostat tarafında ısıtıcı devreden çıkar. Tabakların yıkanma süresi sonunda tahliye pompa motoru devreye girer ve suyu dışarı atar. Yıkama sonunda makineye durulama suları alınır. Bu sularda sirkülasyon motoru tarafında fıskiyeler aracılığı ile tabaklar üzerinden sirküle edilir. Durulama sonunda pompa motoru suyu dışarı atar. Makine son durulama suyunu aldığında ısıtıcı devreye girer, bu esnada parlatıcı valfi açılır ve suya parlatıcı karışır. Bu suyu yine sirkülasyon motoru tabaklar üzerinde sirküle eder. Son durulama sonunda tahliye motoru yine çalışarak bu suyu da dışarı atar. Son olarak ısıtıcı dereye girer tabakları kurutur ve program sona erer. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

99 Öğr.Gör.Sibel DURSUN

100 Bulaşık Makinelerinde Kullanılan Deterjan
Bulaşık makineleri ev tipi ve sanayi tipi olma üzere iki şekilde yapılır ve üretilir. Bu makinelerde kullanılan deterjanların özellikleri de farklıdır. Sanayi tipi makinelerde kullanılan deterjanın aktiviteliği ve köpüğü fazla, ev tipi bulaşık makinelerinde aktiviteliği ve köpüğü az olan deterjanlar kullanılır. Sanayi tipi makinelerinin yıkama süresi çok kısadır. Ev tipi bulaşık makinelerinin yıkama süresi dk kadardır. Bulaşık makinelerinde kullanılan deterjanın içinde belli oranda klorin maddesi bulunur. Klorin uçucu olduğundan deterjanın ağzı açık bırakılmamalıdır. Deterjan daima toz halinde olmalıdır. Deterjanın içinde klorinden başka dezenfekte ve korozyona karşı maddeler ile fosfat da vardır. Fosfat suyun yumuşamasına yardım eder. Deterjanın bu özellikleri göz önüne alınarak gerekmedikçe makineye tuz konmamalıdır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

101 Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
( ) Suların sertlik durumu beslendiği kaynağa göre farklılık gösterir. ( ) Bulaşık makineleri yağmurlama sistemi ile yıkama yapar. ( ) Bulaşık makineleri ile iyi bir yıkama için şebeke suyunun test edilmesi gerekir. ( ) Bulaşık makinelerinde mutlaka tuz kullanılmalıdır. ( ) Bulaşık makinelerinde suyun sertlik derecesi normal ise deterjan kullanılmasa da olur. ( ) Bulaşık makinelerinde reçine, ayda bir değiştirilmelidir. ( ) Bulaşık makinelerinde tuz, makinenin imalatı sırasında konur. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

102 BULAŞIK MAKİNESİ PARÇALAR VE GÖREVLERİ
Bulaşık makinelerinde bulunan parçaların bir kısmı otomatik çamaşır makinesindeki parçalar ile aynı özellikleri taşır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

103 Parazit Kondansatörü Makinelerin çalışması esnasında diğer elektrikli aletlerin etkilenmemesini sağlayan şebeke akım düzenleyicisidir. Parazit kondansatörüne faz nötr 220 Volt girer, 220 Volt çıkar. Makine fişi prize takıldığında, avometre ile kondansatör çıkışında gerilim ölçümü yapılır. Gerilim yoksa veya makine çalışırken televizyon, radyo açıldığında parazit yapıyorsa kondansatör arızalıdır, değiştirilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

104 Açma Kapama Anahtarı Bulaşık makinesinin çalışması için enerjiyi açıp kapamaya yarayan devre elemanıdır. Açma kapama anahtarına da faz-nötr 220 Volt girer, 220 Volt çıkar. Anahtar çalıştırma konumuna alındığında çıkışından gerilim kontrolü yapılır. Eğer 220 Volt giriyor, 220 Volt çıkış yoksa anahtar arızalıdır, değiştirilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

105 Makinenin ön kapağı açıldığında makinenin enerjisini keser.
Kapı Emniyet Switchi Makinenin ön kapağı açıldığında makinenin enerjisini keser. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

106 PROGRAM AYGITI Elektro Mekanik Program Aygıtı
İstenen program içerisindeki kamlar ile elektrik kontaklarını açıp kapatarak iş yapan elemanların devreye girip çıkmasını sağlayan, hareketi kendi üzerindeki küçük senkron motorla devam ettiren komplike bir ünitedir. Bir ana mil üzerine dizilmiş kamlar ve kamların kumanda ettiği kontaklar vardır. Kam dediğimiz girinti ve çıkıntılar bazı kontakları açar, bazı kontakları kapatır. Ön yıkama, yıkama, durulamalar ile sıkma işini sırası ile iş yapan elemanlara komut vererek makinenin otomatik olarak çalışmasını sağlar. Senkron motor hareketini irili ufaklı dişlilerden oluşan Şanzımana verir. Hareket devrini düşürülerek kamlara iletilir. Genellikle program aygıtlarında her kam üç konumlu bir anahtara kumanda eder. Anahtar 2 sabit, 1 hareketli kontaktan meydana gelir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

107 Elektronik Program Aygıtı
Yukarıda anlatılan işlemlerin tümünü elektronik olarak yapan elektronik kitlerdir. Bu kitler entegre, diyot, direnç ve kondansatör gibi elektronik devre elemanlarından meydana gelmektedir. Makinede yine işi yapan yıkama motoru, suyu alan vanalar, suyu dışarı atan pompa motoru ve suyu ısıtan rezistanstır. Ancak bunlara sırasıyla kumanda eden aygıt elektroniktir. Çalışması mikroişlemci temeline dayanır. Elektronik program aygıtlarında arıza genelde tiryak ve entegrelerde görülür. Entegreler genelde PIC mikrodenetleyici olduğundan yenisi ile değiştirmekle sorun çözülmez. Bu entegrelere çalışması yeniden yüklenmesi gerekir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

108 Su Seviye Anahtarı (Presostat)
Kazan içine dolan suyun, hava cebindeki havanın sıkışıp basınç yapması ile çalışan, su giriş vanalarına kumanda ederek su seviyesini ayarlayan, 2 ya da 3 kademeli basınç anahtarıdır. Su seviye anahtarı bir diyafram ve buna bağlı kontaklar ile bunlara yataklık yapan gövdeden meydana gelir. Su seviye anahtarı ince bir hortumla hava cebine, hava cebi de kazana bağlıdır. Kazan içine dolan su, cepte olan havayı sıkıştırarak diyaframa basınç yapar. Su istenilen seviyeye geldiğinde havanın basıncı diyaframı iterek su giriş vanasına enerji ileten kontakların açılmasını sağlar. Enerjisi kesilen su giriş vanası suyu keser ve kazan su girişi durur. Su seviye anahtarındaki kontaklar program aygıtlarında olduğu gibi iki sabit bir hareketli kontaktan meydana gelir. Kontak numaraları şekilde görüldüğü gibi genelde nu’lu kontaklar kapalı, nu’lu kontaklar açık ve kazana dolacak suyun 1. seviyesi için, nu’lu kontaklar kapalı, nu’lu kontaklar açık ve suyun 2. seviyesi için, nu’lu kontaklar kapalı, 31-33, nu’lu kontaklar açık ve suyun 3. seviyesi için kullanılır. Makinenin programına, model ve markasına göre bu anahtarlar değişlik gösterir. Su seviye anahtarına ince hortumun girdiği yerden balon şişirir gibi üflemek sureti ile kontakların durumları kontrol edilir. Kontakları yapılmış, açma kapama yapmayan su seviye anahtarları aynı özellikteki anahtarla değiştirilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

109 Elektrikli Su Giriş Vanaları (Ventil)
Su seviye anahtarından aldığı kumanda ile makineye su girişini sağlar. Su giriş vanaları, çalışma gerilimi 220 Volt olan röle ve 0,5 ile 10 bar arası basınçlı su ile görev yapar. Röleye 220 Voltluk gerilim uygulandığında röle bobinleri enerjilenerek pistonu çeker ve vana açılır. Makineye su girişi sağlanır. Akım kesildiğinde röle enerjisiz kalacağından pistonu serbest bırakır. Piston aşağıya doğru hareket eder ve su geçişini kapatır. Makine eğer musluklara 220 Volt verildiği halde su almıyorsa avometre ile musluk bobini kontrol edilir. Devre göstermiyorsa yenisi ile değiştirilir. Devre gösterdiği halde su almıyorsa filtre tıkalı olabilir. Filtre temizlenir. Musluklara ara kablosu ile 220 V enerji verilerek su alıp almadığı kontrol edilir. Su dolaşım sistemli makinelerde bulunan elektrikli su giriş vanaları ile presostat bir arada bulunur. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

110 Yıkama Motoru Program aygıtından aldığı kumanda ile çalışır. Genelde yardımcı sargılı daimi kondansatörlü motor olup makine içine dolan suyu alarak alt ve üst fıskiyelere basar. Yaklaşık 300 Watt gücünde, 2800 d/dk bir devirle iki yönde dönebilen motorlardır. Motor kontrolü makineden sökülüp dışarıda yapılacaksa ana ve yardımcı sargı uçları ve müşterek uç iyi bilinmeli, kondansatör doğru olarak bu sargılara bağlanmalıdır . Ayrıca kondansatörün sağlamlığı kontrol edilmelidir. Kondansatör arızalı ise motor kalkış yapamaz. Motora enerji verildiğinde kalkınmada zorlanıyor, el ile yardım edildiğinde motor çalışıyorsa kondansatör arızalı demektir. Sargılar ölçüldüğünde müşterek uç ile diğer uçlar arasında kopukluk ölçülüyorsa; motoru ısıya karşı koruyan ve sargılara seri bağlı termik veya PTC’den olabilir. Bu eleman kontrol edilmelidir. Bu eleman kontrol edilmeden sargılara müdahale edilmemelidir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

111 Pompa Motoru Program sonlarında suyu makineden dışarı tahliye etmek için kullanılır. 220 Volt beslemeli, Watt güçlerinde, 2 m su sütunu basınçlı, d/dk debiye sahip, program aygıtından aldığı sinyallerle çalışan su tahliye motorudur. Yıkama ve programı sonunda devreye girerek kazandaki kirli suyun dışarı atılmasını sağlar Pompanın kontrolü için 220 volt uygulanır. Çalışmazsa su tahliye pervanesi temizlenir motor yine de çalışmaz ise yenisi ile değiştirilir. Termostat Yıkama suyunu istenen sıcaklıkta kalabilmesi için su sıcaklığını algılayarak ısıtıcı rezistansın kumandasını yapıp su sıcaklığını istenen yıkama sıcaklığında tutulmasını sağlayan elamandır Öğr.Gör.Sibel DURSUN

112 Su Yumuşatma Kabı Bulaşık makinelerinde kullanılan suyun kireçsiz olması gerekir. Kireçli suların kirecini (kalsiyumunu) almak için su reçine üzerinden geçirilir. Kalsiyum reçine tarafında tutulur ve yumuşamış su makineye gider. Makinede yumuşatılmış su ile yumuşatılmamış su karışarak ideal yıkama suyu elde edilmiş olur. Yumuşatma kabındaki reçine makine imalatı sırasında konur. Reçinede bir azalma olmaz. Ancak makinenin tuzu bitince tuz ilave edilirse reçine temizlenmiş olur. Dolayısıyla yumuşatıcı madde kendi kendini yenilemiş olur. Tuz Kabı Yumuşatma kabındaki reçinenin etrafı kalsiyum ile kaplandığı zaman reçine kireci tutamaz hale gelir dolayısıyla suyu yumuşatamaz. Bu nedenle reçineyi kalsiyumdan temizlenmesi gerekir. Reçineyi kalsiyumdan sodyum temizler. Yıkamanın sonuna doğru tuz kabına su dolar ve buradan tuzu alarak su yumuşatma kabına gider. Tuz kabından yumuşatma kabına tuz (sodyum) gönderilmek suretiyle kalsiyumun reçineden ayrılması sağlanır. Tuz kabında tuz bitince yeniden tuz ilave edilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

113 Deterjan Kutusu ve Parlatıcı Kutusu
Bulaşıklar, makinede yeteri kadar ısıtılmış su ve deterjanla birlikte temizlenir. Deterjan kutusu kapağı bir röle yardımıyla kumanda edilir. Röleye enerji geldiğinde röle kontaklarını çekerek deterjan kutusunun kapağının açılmasını sağlar. Böylece makinenin içindeki su, deterjanı alır. Sıcak su ile donmuş yağlar eritilerek deterjanla nötrleştirilir. Ev tipi bulaşık makinelerinde köpüğü az olan deterjan kullanılır. Bu makinelerde yıkama dakikayı bulmaktadır. Sanayi tipi bulaşık makinelerinde kullanılan deterjanın köpüğü fazladır. Çünkü bu makinelerde yıkama süresi kısadır. Parlatıcı kutusu içine parlatıcı konur ve son durulamada makine parlatıcıyı da alarak tabaklar üzerinde leke kalmamasını sağlar. Parlatıcı, bulaşıklar üzerinde bir film tabakası oluşturur. Makinelerde parlatıcı ayarı iyi yapılmalıdır. Parlatıcı fazla olduğunda ele yapışır. Az olursa tabaklar üzerinde lekeler görülür. Parlatıcı genellikle şarap asitini ve limon asitini içerir. Bu asitler bulaşıkların parlamasına, tuz artıklarının erimesine ve suyun yumuşamasına yardım eder. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

114 Rezistans Yıkama suyunu ısıtmaya yarar. Bulaşıklar durulandıktan sonra ortama ısı vererek bulaşıkların kurumasını sağlar. Yaklaşık 2000 Watt gücündedir. Termostattan aldığı enerji ile yıkama suyunu istenen sıcaklığa yükseltir. Paslanmaz çelikten yapılmış bir koruyucu içine yerleştirilmiştir. Conta ve flanş ile sızdırmazlık temin edilerek kazanın dibine monte edilir. Isıtıcılar 220 Volt ile çalışır. Yalnız, ısıtıcıya enerji verilirken su içinde olmalıdır, aksi halde susuz ortamda çalıştırılan ısıtıcı kısa sürede kızararak arızalanır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

115 Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
( ) Bulaşık makinelerinde yıkama bir yardımcı sargılı motor vasıtası ile yapılır. ( ) Bulaşık makineleri yağmurlamayı alt ve üst iki adet fıskiye yaparlar. ( ) Bulaşık makinelerinde kirli suyu pompa motoru dışarı atar. ( ) Bulaşık makinelerinde suyun ısınması sürtünme sonucu oluşur. ( )Bulaşık makinelerinde termostata gerek yoktur. ( ) Bulaşık makinelerinde sadece elektronik program cihazı kullanılır. ( ) Bulaşık makinelerinde deterjan ve parlatıcı kapları küçük röleler ile kumanda edilirler. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

116 BULAŞIK MAKİNELERİNİN ÇALIŞMA PRENSİPLERİ
Bulaşık makineleri çalışma prensibi olarak birbirlerine benzer. Makine fişi prize takıldığında enerji, besleme kablosundan parazit kondansatörü üzerinden açma kapama anahtarına gelir. Anahtar, çalışma konumuna getirilip program aygıtı programlardan birine alındığında enerji, açma kapama anahtarı program aygıtı kapalı kontağından kapı emniyet anahtarına gelir. Makine kapağı kapatıldığında kapı anahtarından program aygıtı üzerinden su seviye anahtarının kapalı kontağından elektrikli su musluklarını çalıştırır. Su, elektrikli musluktan, bir kısmı reçine (yumuşatma kabı) üzerinden kazana dolar. Suyun bir kısmı da kazana dolarak yumuşatılmış su ile yumuşatılmamış su karışarak ideal yıkama suyu elde edilmiş olur. Su yeteri kadar dolduğunda, su seviye anahtarına ince hortumla irtibatlı olan hava cebindeki hava sıkışarak su seviye anahtarının diyaframına basınç yapar. Su seviye anahtarının kapalı kontağı açılır, açık kontağı kapanır. Su girişindeki elektrikli vananın enerjisi kesilir. Makineye su girişi durur. Program aygıtından, termostat üzerinden ısıtıcıya enerji gelir. Rezistans suyu ısıtmaya başlar. Su istenen derecede ısındığında termostat bulb’u bu ısıyı algılar ve ısıtıcının enerjisini keser. Bu esnada program aygıtı yıkama motoruna enerji vererek su alt ve üst fıskiyelere basar. Isınan su alt ve üst fıskiyelerden bulaşıklar üzerine yağmurlama sistemi ile tazyikli olarak gelmesi ile yıkanmaya başlar. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

117 Yıkama esnasında program aygıtı deterjan rölesini çalıştırır
Yıkama esnasında program aygıtı deterjan rölesini çalıştırır. Deterjan kutusu kapağı açılarak suya deterjan karışır. Sıcak su + deterjan karışımı su bulaşıkları yıkar. Yıkama sonunda program aygıtı su boşaltma motoruna enerji gönderir ve kirli su boşalır. Program aygıtı su seviye anahtarı üzerinden musluklara enerji göndererek durulama suyunu alır. Bulaşıklar programa göre 2-3 defa durulanır. Son durulamada program aygıtı durulama rölesine enerji gönderir. Parlatıcı, durulama suyuna karışır ve tabaklar üzerinde bir film oluşturarak leke kalmamasını sağlar. Program aygıtı pompa motoruna enerji göndererek son durulama suyunu da dışarı attıktan sonra rezistansa enerji gönderir. Rezistans ısınarak tabakların kuruması sağlanır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

118 Bulaşık makinelerinde su haznesine irtibatlı presostad olduğu gibi çoğu makinelerde özellikle yeni üretilenlerde makinenin yan duvarına konan doldurma sistemlidir. Bu makinelerin su giriş ventili (elektrikli musluğu) ile presostad görevini yapan sistemi bir arada bulunur. Su dolaşım sisteminden su dolmaya başlar. Su seviyesi yükseldiğinde hazneye su gönderen bölmeye taşar. Suyun taşmaya başlaması ile birlikte buradaki Şamandıra yavaş yavaş yükselir. Şamandıra bir mekanik kolu kaldırması ile kola bağlı mikro şalterin kapalı kontakları açılır, açık kontakları kapanır ve su giriş ventilinin akımını keser. Su alma durur su alma haznesindeki su, sifon yaparak tamamen su haznesine dolar. Şamandıra ve mikro anahtar eski konumlarına döner. Ventile akım gider ve su alma işlemi tekrar başlar, bu durum üç defa tekrarlanır. Her seferinde yaklaşık 1.6 litre su alır. Su alma işleminden sonra makine yıkama programına başlar. Makine herhangi bir nedenle fazla su aldığında yükselen su, emniyet cebindeki havayı sıkıştırır. Sıkışan bu hava su giriş ventiline seri bağlı tabii mıknatıs ile çalışan aşırı su emniyet ventilini harekete geçirir. Su basıncı mıknatısın çekim yenerek suyun girişini sağlayan demir nüveyi aksi yönde hareket ettirir ve suyun akmasını önler. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

119 Bulaşık Makinelerinde Arıza Bulma ve Giderme İşlemleri
Giderilmesi Kapı kilit dili kontrol edilir. Anahtarı kapatması sağlanır. Kapının iyice basması sağlanır. Kapı menteşe ayarları yapılarak sorun giderilir. Emniyet anahtar kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Açma-kapama anahtarı kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Besleme kablosu ve fişi kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Program aygıtı kontrol edilir. Su seviye anahtarına akım geçirmiyorsa değiştirilir. Su seviye anahtarı kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Elektrikli musluk (manyetik valf) kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Su musluğu kontrol edilir. Kapalı ise açılır. Su yoksa suyun gelmesi beklenir. Besleme hortumu kontrol edilir. Tıkanıklık varsa giderilir. Filtre tıkalı ise temizlenir. Gerekirse filtre değiştirilir. Bazı makinelerde altta bir su haznesi bulunur. Hazneye su dolduğunda makine çalışmasını durdurur. Hazne kontrol edilir. Suyu boşaltılır. Suyun hazneye dolmasının nedeni araştırılır. Makine su almıyor ve çalışmıyor Nedenleri Makinenin takıldığı prizde enerji olmayabilir. Kapı kilit dili anahtara basmıyor olabilir. Kapı iyi kapanmıyor olabilir. Kapı emniyet anahtarı arızalı olabilir. Açma-kapama anahtarı arızalı olabilir. Besleme kablosu ve fişi arızalı olabilir. Program aygıtı arızalı olabilir. Su seviye anahtarı arızalı olabilir. Elektrikli musluk arızalı olabilir. Su şebekesinde su olmayabilir veya su musluğu kapalı olabilir. Besleme hortumu kırık veya tıkanmış olabilir. Elektrikli musluk filtresi tıkalı olabilir. Alt hazneye su dolmuş olabilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

120 Makine devamlı su alıyor
Nedenleri Su seviye anahtarı arızalı olabilir. Elektrikli musluk arızalı olabilir. Su seviye anahtarının ince hortumu delik olabilir. Giderilmesi Su seviye anahtarı kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Elektrikli musluk kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Önce hortum kontrol edilir. Delikse yenisi ile değiştirilir Makine çalışıyor, program ilerlemiyor Nedenleri Program aygıtı arızalı olabilir. Program aygıtının ayar düğmesi sıkışmış olabilir. Termostat arızalı olabilir. Isıtıcı arızalı olabilir. Giderilmesi Program aygıtı kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Düğme kontrol edilir. Sürtünme veya sıkışıklık varsa giderilir. Termostat kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Isıtıcı kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Bulaşıklar yıkama sonrasında kirli çıkıyor Nedenleri Yıkama motoru çalışmıyor olabilir. Fıskiyeler dönmüyor olabilir. Fiskeye delikleri tıkanmış olabilir. Makine deterjan ve parlatıcı almıyor olabilir. Bulaşıklar uygun biçimde yerleştirilmemiş olabilir. Su basıncı düşük olabilir. Giderilmesi Motor kondansatörü kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir, motor sargı uçları kontrol edilir. Kısa devre veya gövdeye kaçak varsa motor değiştirilir. Motor sıkışmış olabilir. Motor rotoru kontrol edilir. Rotorun rahat dönmesi sağlanır. Fıskiyenin boşta rahat dönüp dönmediği kontrol edilir. Dönmüyorsa dönmeyi engelleyen durum giderilir. Fıskiye delikleri kontrol edilir. Tıkalı ise açılmaları sağlanır. Deterjan ve parlatıcı röleleri kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Bulaşıklar dikine su görecek şekilde yerleştirilir. Su basıncı 1 barın altında olmamalıdır. Şebekede su yoksa veya basınçsızsa suyun gelmesi beklenir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

121 Makinenin tuzu bitmiş olabilir. Parlatıcı bitmiş olabilir. Giderilmesi
Yıkanmış tabaklar üzerinde lekeler görülüyor Makine su boşaltmıyor Nedenleri Pompa motoru sıkışmış olabilir. Pompa motoru arızalı olabilir. Su tahliye hortumu uygun biçimde bağlanmamış olabilir. Tahliye hortumu tıkalı olabilir. Giderilmesi Pompa motoru temizlenir. Kolayca dönebilecek durumuna getirilir. Pompa motoru kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Su tahliye hortumu suyun kolayca akabilmesi için uygun biçimde bağlanır. Tahliye hortumu kontrol edilir. Tıkanıklık varsa giderilir. Nedenleri Makinenin tuzu bitmiş olabilir. Parlatıcı bitmiş olabilir. Giderilmesi Makine tuzu kontrol edilir. Tuz bitmişse ilave edilir. Parlatıcı gözüne parlatıcı ilave edilir Öğr.Gör.Sibel DURSUN

122 Bulaşıklar kurulanmıyor Makine gürültülü çalışıyor
Nedenleri Rezistans arızalı olabilir. Termostat arızalı olabilir. Program aygıtı arızalı olabilir. Program aygıtından termostat ve ısıtıcıya akım taşıyan kablolar çıkmış veya kopmuş olabilir. Giderilmesi Rezistans kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Termostat kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Program aygıtından termostat ve ısıtıcıya akım geçiren kontakları kontrol edilir. Arızalı ise program aygıtı değiştirilir. Program aygıtından termostat ve ısıtıcıya akım taşıyan kablolar kontrol edilir. Çıkmış uç varsa yerine takılır. Kopukluk varsa kablo değiştirilir. Nedenleri Yıkama motoru rulmanları arızalı olabilir. Pompa motoru burçları arızalı olabilir. Fıskiyeler bir yere çarpıyor olabilir. Giderilmesi Yıkama motoru kontrol edilir. Ses rulmanlardan geliyorsa rulmanlar değiştirilir. Pompa motoru kontrol edilir. Ses pompa motorundan geliyorsa pompa motoru değiştirilir. Fıskiyeler kontrol edilir. Tabak, çatal vb. çarpıyorsa düzeltilir. Öğr.Gör.Sibel DURSUN

123 Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
( ) Bulaşık makinelerine suyun alınması zaman rölesi ile sağlanır. ( ) Yıkanmış tabaklar üzerinde lekeler görülüyor ise makinenin pompa motoru arızalıdır. ( ) Makine devamlı su alıyor ise yıkama motoru arızalıdır. ( ) Makine gürültülü çalışıyor ise makineye parlatıcı konmamıştır. ( ) Bulaşıklar kurulanmıyor ise fıskiyeler arızalıdır. Öğr.Gör.Sibel DURSUN