TÜRKİYE'DEKİ SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİNE GENEL BİR BAKIŞ

... konulu sunumlar: "TÜRKİYE'DEKİ SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİNE GENEL BİR BAKIŞ"— Sunum transkripti:

1 TÜRKİYE'DEKİ SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİNE GENEL BİR BAKIŞ
Hazırlayan: Yavuz ERDEN Danışman : Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ Aralık- 2015

2 GİRİŞ Başta balık olmak üzere su ürünleri, hayvansal protein kaynağı olarak insan beslenmesinde ve gıda temininde önemli bir yere sahiptir. Dengeli ve sağlıklı beslenmenin bilincinde olan uluslar, hayvansal protein kaynaklarını zenginleştirmek için yoğun çaba göstermekte, bu anlamda su ürünlerinden faydalanma imkanlarını aramaktadırlar. Sağlıklı ve bilinçli tüketimin vurgulandığı dünyada, ülkeler mevcut su kaynaklarını su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanarak gıda temini ve ekonomik fayda sağlama anlamında büyük gelişme göstermektedirler. Bugün dünyada yaklaşık 2014 yılı itibariyle 166 milyon ton su ürünleri üretimi yapılmakta olup, bunun yaklaşık 74 milyon tonu yetiştiricilik yolu ile elde edilmektedir. Geçmiş yıllarda yetiştiriciliğin toplam su ürünlerindeki payı % 10 iken bu oran giderek artarak bugün % 44.5 lere ulaşmıştır.

3 Ülkemizde de su ürünleri yetiştiriciliği dünyadaki gelişmeye paralel bir seyir izlemiştir. İlk alabalık çiftliği 1968 yılında, çipura ve levrek çiftliği ise 1985 yılında kurulmasına rağmen sektörün gelişimi özellikle 2000 yılından sonra büyük hız kazanmıştır Yılında ülkemizin toplam ton olan su ürünleri üretiminin tonunu yetiştiricilik ürünleri teşkil etmektedir. Yaklaşık olarak Sofraya giden her 100 balığın 44 adeti yetiştiricilik yolu ile elde edilmektedir. Ülkemiz Avrupa’da bugün; alabalık ve levrek üretiminde birinci sırada, çipura üretimin de ise ikinci sırada yer alarak büyük bir başarı göstermektedir. Bu gelişmede su ürünleri yetiştiriciliği sektörüne verilen destek ve teşviklerin, yerli sanayide sağlanan ileri teknolojinin, modern üretim tekniklerinin ve balık kalitesinde yakalanan yüksek kalite standartlarının büyük rolü olmuştur.

4 Bütün bu gelişmelere rağmen İç tüketimde henüz hedeflenen düzey yakalanamamıştır. Ülkemizde kişi başına balık tüketimi 7,8 kg dır. Bu rakamın en az dünya ortalaması olan 16 kg çıkarılması gerekmektedir. İç pazarlara sunumda yaşanan sıkıntılara rağmen ihracatta büyük gelişmeler sağlanmıştır. Bu gün AB pazarlarında % 25 oranında yer alan ülkemiz, çeşitli pazarlara yönelmiş bulunmaktadır. Rusya, Orta ve Yakın Doğunun yanında Amerika ve Uzak Doğu ülkelerine de ihracat yapmaktadır. 600 milyon dolara yaklaşan ihracatımızın daha da artacağı bir gerçektir. Ürünlerimize katma değer yaratılarak, taze-soğutulmuş yerine işlenmiş ürün olarak ihracatı büyük önem taşımaktadır. Sektörde yaşanan olumsuzluklara rağmen su ürünleri yetiştiriciliği sektörü ülkemiz ekonomisine; üretim, tüketim, istihdam ve kırsal kalkınma boyutu ile katkıda bulunmaktadır. Gelecek yıllarda bölgesinde lider ve dünyada önemli bir aktör olma yolunda hızla ilerlemektedir.

5 2023 yılı yetiştiricilik sektör hedefi üretimde 500
2023 yılı yetiştiricilik sektör hedefi üretimde tona yükselmek, ihracatta ise 1 milyar dolar rakamına ulaşmaktır. Bu hedeflere ulaşmak öncelikle sürdürülebilir, sağlıklı ve kaliteli bir üretim ile gerçekleşebilir. Ayrıca iç pazarlarda tüketimi artırmak, fiyat istikrarı oluşturarak üretici ve tüketici menfaatlerini korumak önemlidir. İhracatta ise, pazar imkanlarını geliştirmek, işlenmiş ürünlere ağırlık vererek, ihraç edilen ürün yelpazesini genişletmek amaçlanmaktadır.

6 Dünya Su Ürünleri Üretim Trendi (milyon ton)
Dünya toplam su ürünleri 2014 yılı itibariyle yaklaşık 165,9 milyon tona ulaşmış olup, bu üretimde % 44,5’lik pay yetiştiriciliğe sahiptir yılı için grafikte görüldüğü üzere avcılık üretimi Ton, yetiştiricilik üretimi Ton olarak toplam da 148 milyon ton civarında olduğu anlaşılmıştır. Kaynak: FAO

7 Dünya Yetiştiricilik Üretim Trendi
2010 :59,1 Milyon Ton Milyon ton Kaynak: FAO

8 Türkiye’nin Su Ürünleri Potansiyeli
Kaynaklar Adet Alan (ha) Doğal Göl 200 Baraj Gölü 264 Gölet 952 27.032 Deniz 4 TOPLAM 1.420 Türkiye km uzunluğunda, 33 adet nehir ve km kıyı uzunluğu ile Akdeniz’in ikinci en uzun kıyı uzunluğuna sahiptir.

9 Türkiye 2014 Yılı Toplam Su Ürünleri Üretimi (ton)
toplam üretim: Ton Kaynak: TUİK

10 Yetiştiriciliğin Toplam Su Ürünleri İçindeki Payı - 2014
Avcılık ve Yetiştiricilik(Üretilen) Miktarın % si Avcılık ve Yetiştiricilik (Üretilen) Miktarına Karşılık Gelen Parasal Değer’in % si Kaynak: TUİK

11 Su Kaynakları İtibariyle Yetiştiricilik Üretimi - 2014
İç Su Ürünleri Yetiştiriciliği Alabalık Sazan Mersin Tilapia Kurbağa ton 157 17 32 50 Deniz Ürünleri Yetiştiriciliği Çipura Levrek Granyoz Orkinoz Diğer ton 5.610 41.873 75.657 3.281 1.136 341 TOPLAM ton

12 Türler İtibariyle Yetiştiricilik Miktarları – 2014 (%)
Kaynak: TUİK

13 Su Ürünleri Yetiştiriciliğinin Büyüme Trendi (ton)
Kaynak: TUİK

14 Türkiye Dünya Levrek Üretiminde Lider (ton)
Dıcentrarchus labrax Türkiye 2013 yılı Dünya toplam levrek üretiminin % 40’nı yetiştirmiştir. Kaynak: FAO

15 Türkiye Çipura Üretiminde Zirveyi Zorluyor (ton)
Sparus aurata Türkiye Dünya 2013 yılı çipura üretiminin % 25’ini yetiştirilmiştir. Kaynak: FAO

16 Türkiye Avrupa’nın Alabalık Yetiştiricilik Lideri (ton)
Salmo gairdneri Türkiye Avrupa’nın 2013 yılı toplam alabalık üretiminin % 45’ini karşılamaktadır. Kaynak: FAO, TUIK

17 Türkiye’nin Son 10 Yıldaki Ticaret Trendi (1.000 $)(Değer)
Kaynak: TÜİK

18 2023 Hedefleri Yetiştiricilik Üretimi : ton İhracat :1 milyar $ Su Ürünleri Tüketimi :16 kg/kişi

19 Kaydedilen Gelişmeler
Su ürünleri yetiştiriciliği çok genç bir sektör olmasına rağmen çok kısa bir sürede çok önemli gelişmeler kaydedilmiştir: yıllarında, üretim olarak % 288 oranında artış sağlanmıştır. Türkiye, Avrupa çipura ve levrek pazarında % 20’lik bir paya sahiptir. Son üç yıldır, Ülkemizde tüm sektörler arasında en hızlı büyüyen sektör su ürünleri yetiştiriciliğidir. Türkiye, FAO tarafından 2004 yılında, Dünyada su ürünleri yetiştiriciliği konusunda en hızlı büyüyen 3 Ülke olarak ilan edilmiştir. Türkiye ,Avrupa’da alabalık ve levrek yetiştiriciliği konusunda birinci , çipura yetiştiriciliği konusunda ikinci sıraya yükselmiştir. Sektör yaklaşık kişiye istihdam sağlamaktadır. Yukarıda zikredilen gelişmeler sonucu Türkiye, bölgesinde lider konumuna yükselmiştir.

20 2010 – 2013 Yılları Dünya Su Ürünleri Toplam Üretimi
Avcılık Toplam (Ton) Yetiştiricilik Toplam (Ton) Kaynak: TUİK (Su bitkileri ve deniz memelileri hariç)

21 Türkiye Su Ürünleri Avcılık ve Yetiştiricilik Toplam Üretimi (ton)
Yıllar 2010 2011 2012 2013 2014 Avcılık Toplam Yetiştiricilik Toplam Kaynak: TÜİK&FAO

22 2010 – 2013 Yılları Türkiye’nin Dünya Su Ürünleri Üretimindeki Sıralaması
Deniz Avcılığında İçsu Avcılığında Yetiştiricilikte Toplam Üretimde 2010 28 30 24 31 2011 29 32 23 2012 36 35 22 2013 38 21 34 Kaynak: TÜİK

23 2010 – 2013 Yılları Su Ürünleri Üretiminde, Türkiye’nin 28 Avrupa Birliği Ülkesi İçerisindeki Sıralaması Yıllar Deniz Avcılığında İçsu Avcılığında Yetiştiricilikte Toplam Üretim 2010 4 1 5 2011 3 2012 2 2013 Kaynak: TÜİK

24 Su Ürünleri Üretimi, İhracatı, İthalatı 2000-2014 (ton)
Yıllar Üretim İhracat İthalat 2000 14.533 44.230 2001 18.978 12.971 2002 26.860 22.532 2003 29.937 45.606 2004 32.804 57.694 2005 37.655 47.676 2006 41.973 53.563 2007 47.214 58.022 2008 54.526 63.222 2009 54.354 72.686 2010 55.109 80.726 2011 66.738 65.698 2012 74.007 65.384 2013 67.530 2014 77.545 Kaynak: TÜİK&FAO

25 Türkiye Su Ürünleri Tüketimi (ton)
Yıllar İç tüketim İşlenen* 71.000 62.755 30.000 60.000 95.742 90.211 94.201 87.896 73.667 * Balık unu ve yağı fabrikalarında işlenen miktar

26 Türkiye Su Ürünleri Kişi Başı Tüketim (kg)
Yıllar Kişi Başına Tüketim (Kg) 2000 8 2001 7,5 2002 6,7 2003 2004 7,8 2005 7,2 2006 8,1 2007 8,6 2008 2009 7,6 2010 6,9 2011 6,3 2012 7,1 2013 2014 5,4 Kaynak: BSGM

27 Ülkemiz Denizlerinde Yıllara Göre Balıkçı Gemisi Sayıları
Toplam 2000 13.701 1274 14.975 2001 14.805 1327 16.132 2002 17.033 1663 18.696 2003 16.884 1895 18.779 2004 17.035 1964 18.999 2005 16.898 1938 18.836 2006 16.829 1961 18.790 2007 16.610 1953 18.563 2008 15.863 1869 17.732 2009 15.573 1896 17.469 2010 15.540 1900 17.440 2011 15.326 1839 17.165 2012 15.179 1819 16.998 2013 14.917 1520 16.437 2014 14.457 1420 15.877 Kaynak: TÜİK

28 Ülkemiz İçsularında Yıllara Göre Balıkçı Gemisi Sayıları
2000 2.500 2001 3.000 2002 3.282 2003 3.221 2004 3.027 2005 3.422 2006 3.414 2007 3.199 2008 3.171 2009 3.149 2010 3.234 2011 3.124 2012 3.102 2013 3.232 2014 3.065 Kaynak: TÜİK

29 Ülkemizde Yıllara Göre Balıkçı Gemisi Sayıları Toplamı
2000 17.475 2001 19.132 2002 21.978 2003 22.000 2004 22.026 2005 22.258 2006 22.204 2007 21.762 2008 20.903 2009 20.618 2010 20.674 2011 20.289 2012 20.100 2013 19.669 2014 18.942 Kaynak: TÜİK

30 Balıkçı Gemilerinin Boy Dağılımı (2014)
Faaliyet Alanı Boy Grubu (m) TOPLAM (adet) 0-4, , , , , , , , Deniz Avcı 794 9.883 2.978 802 435 284 462 233 6 15.877 İçsu 306 2.431 223 30 60 15 3.065 1.100 12.314 3.201 832 495 299 18.942 Kaynak: GTHB Not: Ayrıca, denizde faaliyet gösteren 67 adet yardımcı gemi bulunmaktadır.

31 Balıkçı Filosu Deniz ve iç Sularımızda Faaliyet Gösteren Gemilerin
Boylarına Göre Dağılımı (2014) Balıkçı Filosu (2014) Faaliyet Alanı Gemi Sayısı Deniz 15.877 İçsu 3.065 TOPLAM 18.942 12 m ve üzerindeki gemi sayısı (Deniz) : (%8,9)

32 Ülkemiz (Deniz) Avcılık Üretim miktarı(ton)
Yıllar Balıklar Diğer Toplam 2000 18.831 2001 19.230 2002 29.298 2003 46.948 2004 48.145 2005 46.133 2006 79.021 2007 70.928 2008 57.453 2009 44.410 2010 46.024 2011 45.412 2012 80.686 2013 43.879 2014 35.019 Kaynak: TÜİK

33 Denizlerimizdeki Su Ürünleri Avcılık Miktarları (339.047 ton) (2013)

34 Yılları Arasında Avlanan Deniz Balıkları Miktarı ile Avlanan Hamsi Miktarının Karşılaştırılması (ton) Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Toplam - Total ,0 ,0 ,0 ,0 ,0 ,0 ,0 ,5 ,9 ,3 Hamsi - Anchovy ,0 ,0 ,0 ,0 ,0 ,0 ,4 ,9 ,2 96 440,0

35 2014 Yılında En Çok Avlanan Deniz Balıkları ve Miktarları (ton)
Hamsi - Anchovy 96 440,0 Çaça - Sprat 41 647,9 Palamut-Torik - Atlantic bonito 19 031,5 Sardalya - Pilchard 18 077,2 İstavrit(Kraça)-Horse mackerel 12 213,2 Mezgit - Whiting 9 555,1 Lüfer - Blue fish 8 386,3 İstavrit (Karagöz) – Scad 4 110,4 Tekir - Striped red 3 616,5 Kupez - Bogue 2 208,4 Tirsi - Twaite shad 2 094,4 Kefal - Grey mullet 1 721,0 Kolyoz - Chup mackerel 1 695,0 Barbunya mullet 1 426,1

36 2014 Yılında En Çok Avlanılan Deniz Balıkları (ton)*
* En çok avlanan 14 adet türün toplam miktarı : Ton Diğer avlanan 51 adet türün toplam miktarı : Ton

37 2014 Yılında Avlanılan Diğer Deniz Ürünlerinin Dağılımı (ton)
Ahtapot – Octopus …………………………………………………….253,7 Ayna - Spider crab * Böcek - Spiny lobster ………………………………………………………1,1 Çağanoz - Crab * Çalpara - Swimming crabs * Deniz anası - Common jelly fish * Deniz kereviti - Norway lobster ……………………………………...1,1 Deniz salyangozu - Sea snail ……………………..…………….7.003,6 İstakoz - Common lobster ………………………………………………1,4 İstiridye – Oystre ……………………………………………………..…....0,1 Kalamerya - Long finned squid …………………………..……..409,5 Karides - Prawn .. ……………………………………………..…….4.416,3 Midye - Mussel …. …………………………………………………22.040,2 Mürekkepbalığı - Cuttle fish ……………………………………..696,8 Pavurya - Common shore crab ……………………………………...4,5 Tarak - Great Scallop …………………………………………………..…0,1 Yengeç - Edible crab Mavi yengeç - Blue crab( Yengeç dahil)...…………………..….1,5 Diğer – Other* ( Ayna, Çağanoz,Çalpara, Deniz Anası) …………………………………… ,4 Genel TOPLAM……………………………… ,3

38 Avcılığı En Çok Yapılan Diğer Deniz Ürünleri Üretim Miktarları (Ton)
Avcılığı En Çok Yapılan Pelajik Deniz Balıklarının Üretim Miktarları (ton) Hamsi Sardalya İstavrit* Palamut-Torik Lüfer Çaça 2013 23.919 28.424 13.158 5.225 9.764 2014 96.440 18.077 16.324 19.032 8.386 41.648 * Kraça+Karagöz Avcılığı En Çok Yapılan Demersal Deniz Balıklarının Üretim Miktarları (Ton) Mezgit Bakalorya- Berlam Tekir Barbunya& Paşa Barbunu Kalkan 2013 9.397 676 2.333 2.144 209 2014 9.555 642 3.617 1.461 198 Avcılığı En Çok Yapılan Diğer Deniz Ürünleri Üretim Miktarları (Ton) Kum Midyesi (Akivades ve Beyaz Kum M.) Deniz Salyangozu Karidesler (Tüm Türler) Midye (Kara ve Kıllı Midye) Mürekkep Balığı 2013 28.113 8.655 4.028 887 1.244 2014 21.836 7.004 4.416 204 697 Kaynak: TÜİK

39 2014 Yılında Avcılığı En Çok Yapılan Deniz Ürünlerimizin Üretim Miktarları (ton)

40 Ülkemiz İçsu Avcılık Üretim Miktarı (ton)
Yıllar Balıklar Diğer Toplam 2000 39.474 3.350 42.824 2001 39.215 4.108 43.323 2002 39.209 4.729 43.938 2003 39.873 4.825 44.698 2004 40.586 4.999 45.585 2005 42.630 3.485 46.115 2006 40.990 3.092 44.082 2007 40.213 3.108 43.321 2008 38.553 2.458 41.011 2009 35.604 3.583 39.187 2010 36.458 3.801 40.259 2011 34.328 2.769 37.099 2012 33.787 2.333 36.120 2013 32.281 2.793 35.074 2014 33.263 2.871 36.134 Kaynak: TÜİK

41 2014 Yılı içinde Avlanılan Tatlı Su Ürünleri İsim ve Miktarları (ton)
Balık Türü 2014 Yılı Toplam 36 134,0 Akbalık - Chub 59,0 Alabalık - Trout 431,0 Çapak - Bream 91,0 Gökçe 60,0 Gümüş - Sand smellt 6 471,0 İnci kefali - Tarek 8 310,0 Kadife - Tench 68,0 Kara balık - Catfish 351,0 Kaya balığı - Bighand goby 35,0 Kefal - Mullet 1 192,0 Kızılkanat - Rudd 170,0 Kurbağa - Frog 742,0 Levrek(Sudak) - Pike perch 521,0 Salyangoz - Snail 1 547,0 Sazan - Common Carp 8 036,0 Siraz - Transcaucasian barb 706,0 Yayın - Wels 629,0 Yılan - Eel 56,0 Turna - Pike 240,0 Kerevit - Cray fish 582,0 Gümüşi Havuz Balığı - Gibel Carp 5 408,0 Diğer - Other 429,0

42 İçsularımızda En Çok Avlanan Türler ( 2014 Yılı)

43 2014 Yılı İçinde Avlanan Tatlısu Ürünleri Miktarı (ton)*
* 400 ton/yıl altında kalan türler grafikte yer almamaktadır.

44 Ülkemiz Toplam Avcılık Miktarı (ton)
Yıllar Deniz İçsu TOPLAM 2000 42.824 2001 43.323 2002 43.938 2003 44.698 2004 45.585 2005 46.115 2006 44.082 2007 43.321 2008 41.011 2009 39.187 2010 40.259 2011 37.099 2012 36.120 2013 35.074 2014 36.134

45 Deniz Avcılığı Üretim Değeri (milyon ₺)
Yıllar Balıklar Diğer Toplam 2000 318 15,3 333,3 2001 422,1 25,4 447,5 2002 514,2 51,4 565,6 2003 688,8 106,6 795,3 2004 900,4 121 1.021,4 2005 1.286,1 173,5 1.459,6 2006 1.380,7 193 1.573,6 2007 1.073,5 116,8 1.190,4 2008 868,9 112,5 981,4 2009 646,6 64,4 711,1 2010 835 97,4 932,4 2011 923,1 99,8 1.022,9 2012 979,8 120,2 1100 2013 974,7 113,4 1.088,1 2014 888,8 102,6 991,4 Kaynak: TÜİK

46 İçsu Avcılık Üretim Değeri (milyon ₺)
Yıllar Balıklar Diğer Toplam 2000 31 3,4 34,5 2001 37,8 5,5 43,3 2002 53,2 11,5 64,7 2003 67,1 14,6 81,7 2004 82,6 15,9 98,4 2005 102,4 10,5 113 2006 117,3 11 128,4 2007 117,4 11,3 128,6 2008 105,5 8,7 114,2 2009 113,9 124,9 2010 129,6 13,1 142,7 2011 104,9 10,7 115,6 2012 97,8 9,5 107,4 2013 85,6 13,4 99 2014 92,1 16,2 108,4

47 Avcılık Toplam Üretim Değeri (milyon ₺)
Yıllar TOPLAM (milyon ₺) 2000 367,8 2001 490,8 2002 630,3 2003 877,1 2004 1.119,8 2005 1.572,6 2006 1.702,0 2007 1.319,0 2008 1.095,6 2009 835,9 2010 1.075,1 2011 1.138,5 2012 1.207,3 2013 1.187,1 2014 1.099,7

48 Deniz ve İçsu Yetiştiricilik Üretim Miktarı ve Toplamdaki Pay Oranı
Yıllar Yetiştiricilik Üretimi Toplam Deniz (ton) Toplamdaki Payı (%) İçsu (ton) (ton) Önceki Yıla Göre Artış (%) 2000 35.646 45,1 43.385 54,9 79.031 25,4 2001 29.730 44,2 37.514 55,8 67.244 -14,9 2002 26.868 43,9 34.297 56,1 61.165 -9 2003 39.726 49,7 40.217 50,3 79.943 30,7 2004 49.895 53,1 44.115 46,9 94.010 17,6 2005 69.673 58,9 48.604 41,1 25,8 2006 72.249 56 56.694 44 9 2007 80.840 57,8 59.033 42,2 8,5 2008 85.629 56,3 66.557 43,7 8,8 2009 82.481 52 76.248 48 4,3 2010 88.573 53 78.568 47 5,3 2011 88.344 46,8 53,2 13 2012 47,5 52,5 12,5 2013 47,3 52,7 9,8 2014 54 46 0,7

49 Deniz ve İçsu Yetiştiricilik Üretim Değeri ve Toplamdaki Pay Oranı
Yıllar Yetiştiricilik Üretimi Toplam Deniz (₺) Toplamdaki Payı (%) İçsu (₺) (₺) Önceki Yıla Göre Artış (%) 2000 61,3 38,7 - 2001 61,4 38,6 24,6 2002 59,7 40,3 22,1 2003 65,3 34,7 95,8 2004 67,1 32,9 25,3 2005 71,7 28,3 35,3 2006 68,6 31,4 8,8 2007 68,4 31,6 9,6 2008 68,7 31,3 1,3 2009 65,9 34,1 12 2010 68,3 31,7 11,9 2011 63 37 19,1 2012 26,4 2013 66,2 33,8 6,2 2014 70,5 29,5 26,7

50 Toplam Su Ürünleri Üretim Miktarı (ton)
AVCILIK YETİŞTİRİCİLİK TOPLAM Yıllar Miktar 2002 61.165 2003 79.943 2004 94.010 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

51 Toplam Su Ürünleri Üretim Değeri (₺)
AVCILIK YETİŞTİRİCİLİK TOPLAM Yıllar Değer 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

52 Türkiye’nin Su Ürünleri İhracat ve İthalatı (ton)
Yıllar Miktar 2002 26.860 22.532 2003 29.937 45.606 2004 32.804 57.694 2005 37.655 47.676 2006 41.973 53.563 2007 47.214 58.022 2008 54.526 63.222 2009 54.354 72.686 2010 55.109 80.726 2011 66.738 65.698 2012 74.006 65.384 2013 67.530 2014 77.545

53 Türkiye’nin Su Ürünleri İhracat ve İthalatı Değeri ($)
Yıllar Değer 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

54 Türkiye’nin Su Ürünleri İhracat ve İthalatı Değeri (₺)
Yıllar Değer 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kaynak: TÜİK

55 2014 Yılı Toplam Su Ürünleri Yetiştiricilik Üretimimiz (ton)
Toplam - Total ,0 İç su - Inland water Alabalık (Gökkuşağı) - Trout (Rainbow trout) ,0 Alabalık (Salmo sp.) - Trout (Salmo sp.)* (Karadeniz Alabalığı) 450,0 Aynalı sazan - Carp 157,0 Mersin balığı - Sturgeon* 17,0 Tilapya - Tilapia* 32,0 Kurbağa - Frog* 50,0 İÇ SU GENEL TOPLAM ,0 Deniz - Marine water 4 812,0 (Karadeniz Alabalığı ) 798,0 Çipura - Sea bream 41 873,0 Levrek - Sea bass 74 653,0 Fangri - Common seabream* 106,0 Minekop (Kötek) - Corb* 39,0 Grenyüz (Sarıağız) - Meagre* 3 281,0 Sinagrit - Dentex* 113,0 Sivri burun karagöz - Sharpsnout seabream* Trança - Blue spatled bream* 75,0 Orkinos - Bluefin tuna* 1 136,0 Midye - Mussel - Diğer - Other DENİZ GENEL TOPLAM ,0 *2014 yılından itibaren derlenmeye başlanmıştır. Kaynak: GTHB

56 Su Ürünleri Yetiştiricilik Tesisleri (2014)
Kapasite Grubu (ton/yıl) Deniz İçsu Toplam Adet Kapasite (ton/yıl) Kapasite (ton/yıl) 0-50 171 4.036 1.397 22.431 1.568 26.467 51-100 20 1.700 110 9.710 130 11.410 18 3.385 172 34.050 190 37.435 74 25.098 126 55.003 200 80.101 71 59.784 137 208 1001+ 66 3 7.400 69 TOPLAM 420 1.945 2.365 Kaynak: GTHB

57 Yavru Üretimi ve Kuluçkahaneler
Su ürünleri yetiştiriciliğinin temel girdilerinden birisi de anaç balık, bunlardan elde edilen yumurta ve yavru balıklardır. Ülkemizde yavru üretiminde çok büyük gelişmeler yaşanmıştır. Kuluçkahanelerde uygulanan modern ve ileri teknolojiler kaliteli ve verimli yavruların elde edilmesinde büyük rol oynamaktadır. Geçmiş yıllarda doğaya ve ithalata bağlı yavru temin etme yolları tarihe karışmış, sektörün ihtiyaç duyduğu yavru yerli üretimle karşılanmaya başlamıştır. Son iki yıldır ise yavru ihracatı da başlamıştır. Halen ülkemizde 21 adet olan deniz balıkları kuluçkahanelerinde 300 milyon civarında yavru elde edilmektedir. Bu kuluçkahanelerimizin kapasitesi ise 755 milyon adet yavru üretimidir. Kuluçkahanelerde başta levrek ve çipura yavrusu olmak üzere sarıağız, minekop, fangri ,karagöz, sinagrit gibi deniz balıklarının da yavrusu üretilmektedir. Söz konusu kuluçkahanelerde toplam 23 adet deniz balığı türüne ait yavru elde edilmektedir. İç sularda ise 40 adedin üzerinde bulunan kuluçkahanelerde, yaklaşık 600 milyon yavru üretimi yapılmaktadır. Ancak bu kuluçkahanelerin ve damızlık işletmelerin yapılanması, sınıflanması, belgelenmesi gibi konularda yapısal ve yasal düzenlemeler henüz gerçekleşmemiştir. Bu durumun kısa zamanda çözümlenmesi gerekmektedir.

58 Deniz Balıkları Kuluçkahaneleri (2015)
İli Kuluçkahane Sayısı Adet Toplam kapasite Milyon Yavru Muğla 7 269,5 Aydın 4 254 İzmir 137,5 Adana 2 54 Çanakkale 1 40 kapasite 755 milyon, üretim 300 milyon (adet) Kaynak: GTHB

59 Türkiye'de Yetiştiriciliği En Çok Yapılan Türlerin Üretim Miktarları (Ton)
Yıllar Alabalık (İçsu) (Deniz) (Toplam) Çipura Levrek 2000 42.572 1.961 44.533 15.460 17.877 2001 36.827 1.240 38.067 12.939 15.546 2002 33.707 846 34.553 11.681 14.339 2003 39.674 1.194 40.868 16.735 20.982 2004 43.432 1.650 45.082 20.435 26.297 2005 48.033 1.249 49.282 27.634 37.290 2006 56.026 1.633 57.659 28.463 38.408 2007 58.433 2.740 61.173 33.500 41.900 2008 65.928 2.721 68.649 31.670 49.270 2009 75.657 5.229 80.886 28.362 46.554 2010 78.165 7.079 85.244 28.157 50.796 2011 7.697 32.187 47.013 2012 3.234 30.743 65.512 2013 5.186 35.701 67.913 2014 5.610 41.873 74.653 Kaynak: TÜİK

60 Balıklandırma (Sazan) Miktarları
Yıl İl Sayısı Balıklandırma Miktarı (Adet) Kaynak Sayısı (Adet) 2002 28 200 2003 48 274 2004 57 338 2005 315 2006 49 317 2007 55 326 2008 56 330 2009 58 401 2010 451 2011 62 449 2012 39 498 2013 554 2014 32 328 Ayrıca 10 bin mersin balığı, 50 bin kalkan balığı yavrusu ve 5 bin Karadeniz alabalığı kaynaklarımıza bırakılmıştır. Kaynak: GTHB

61 Ülkemizde Su Ürünleri İşleme ve Değerlendirme
Ülkemiz, su ürünleri işleme ve değerlendirme sanayinde özellikle son yıllarda olumlu gelişmeler kaydedilmiştir. Bu olumlu gelişmelerin en önemli nedenlerinden biri AB mevzuatlarına uyum çerçevesinde sağlanan alt yapı, sağlık ve hijyen şartlarıdır. Ayrıca denetim ve kontrol prosedüründeki etkin uygulamalarda rol oynamıştır. Dünya trendine paralel olarak tüketim alışkanlıklarının değişmesi, hazır gıdalara erişim, iç ve dış pazar talepleri bu sektörün gelişmesinde etken olmuştur. Ülkemizde yaklaşık bin gıda işletmesi bulunmaktadır. Su ürünleri işleme ve değerlendirme tesislerinin toplam gıda ürünleri içerisindeki payı oldukça düşüktür ler de bu oran % 0,14 iken AB ne yapılan ihracatın artması sonucu % 0,3 e çıkmıştır. Bu oran yeterli değildir. Ancak diğer bir çok gıda ürününe karşın, işlenmiş su ürünlerinin ihracattaki payı dikkate alınırsa sektörün önemi ortaya çıkmaktadır.

62 Ülkemizdeki Su Ürünleri İşleme ve Değerlendirme Tesisleri
İller İşletme Tesis sayısı İşletme Tesis Sayısı İzmir 30 Ordu 4 İstanbul 27 Afyon Muğla 12 Aydın 3 Trabzon Bursa Çanakkale 9 Giresun Balıkesir İçel Samsun 7 Ankara 2 Antalya Zonguldak Adana 6 Bilecik Sinop Hatay Konya 5 Kayseri, Malatya 1+1 Isparta Elazığ, Maraş Tekirdağ Denizli 1 Türkiye Toplamı 173 Kastamonu, Yozgat, Sakarya, Düzce Kaynak: GTHB

63 Su ürünleri işleme tesislerinin toplam kapasiteleri 100 bin ton balık/ yıla yakındır. Ancak bu kapasitenin diğer gıda ürünlerinde olduğu gibi % 65 i kullanılmaktadır. Bugün ülkemizde bir çok gıda sanayi işletmelerine göre su ürünleri işletmeleri alt yapı, teknik şartlar, işletme modeli, HACCP ve diğer ISO standartları açısından daha ileridedir. Bu işletmelerin büyük bir kısmı AB başta olmak üzere dış ülkelere ihracat yapmaktadır. Bir kısmı ise üçüncü ülkelere ve iç piyasaya ürün vermektedir. Özellikle AB’ ye ihracat yapmak üzere onaylanmış işletmeler AB uzmanları tarafından da denetime tabi tutulmaktadır. 2014 yılı itibariyle ülkemizde, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına kayıtlı 183 adet balık, çift kabuklu yumuşakça, kurbağa bacağı ve salyangoz işleyen tesis bulunmaktadır. Bunlardan 173 adeti aktif halde bulunmaktadır. Bu işletmelerin illere dağılımına bakıldığında İzmir, İstanbul, Muğla ve Trabzon illerinin önde geldiği görülmektedir. Bu işletmelerden İzmir, Muğla, Trabzon, Denizli, Kayseri, Elazığ, Maraş, Malatya gibi illerde bulunan tesislerde genellikle kültür balıkları işlenmektedir. Yetiştirilen balıkların büyük bir kısmı, taze-soğutulmuş olarak değerlendirilmektedir. Dondurulmuş, fileto ve füme olarak ta işlenmektedir.

64 Deniz kültür balıkları içerisinde levrek ve çipura daha çok taze-soğutulmuş, dondurulmuş ve fileto olarak işlenirken, alabalık bu formların yanı sıra füme olarak da işlenmektedir. İşleme ve değerlendirme tesislerinin varlığına rağmen ülkemizde üretilen toplam su ürünlerinin % 74 i taze ve soğutulmuş olarak tüketilmekte, % 11 i ihraç edilmektedir. Balık unu ve yağı tesislerine giden balıkların toplam üretimdeki payı % 14 dür. Değerlendirilmeyen su ürünleri ise % 1 civarındadır. Dondurulmuş, konserve edilmiş, marine edilmiş ve tütsülenmiş balıkların oranı son derece düşüktür. İşlenmiş ürünlerin büyük bir kısmı da ihraç edilmektedir. Son yıllarda konserve ve işleme sanayiin de büyük yatırımlar yapılmış ve ülkemiz tüketicilerine yeni seçenekler sunulmuştur. Konserve, dondurma, tuzlama, tütsüleme ve marinat kategorilerindeki su ürünleri üretimi en fazla Marmara, Ege ve Karadeniz olmak üzere sahil bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Su ürünleri işleme ve değerlendirme sanayinde katma değeri yüksek, ürün yelpazesi geniş işlenmiş ürünlerin yaygınlaştırılması önem arz etmektedir. Bu nedenle bu sektör yatırım ve işletme anlamında desteklenmelidir. Öncelikle tesislerin kurulabileceği “Organize Su ürünleri Bölgeleri” ihdas edilmelidir. AR-GE çalışmaları içerisinde gıda alanına ayrılan pay artırılmalıdır. Gıda güvenliğini sağlayacak tedbirler uygulanmalı ve bu güvenlik konusunda tüketiciyi aydınlatıcı bilgiler verilmelidir.

65 Isparta ve Muğla İşleme Fabrikası ve Alabalık Tesisleri

66 Sonuç olarak Ülkemizin su ürünleri sektörüne kısaca bakacak olursak; Dünyada ve Ülkemizde Avcılık yoluyla sağlanan üretim; aşırı avcılık , giderek artan kirlenme, baskın türlerin diğerleri üzerine etkisi, küresel ısınma nedeniyle istilacı türlerin artması ve bunun doğal sonucu olarak biyoçeşitlilikte yaşanan değişim, denetim ve kontrollerde istenen başarının sağlanamaması gibi etkenlerle giderek azalmaktadır. Buna karşılık Dünya nüfusuna paralel olarak Ülkemiz nüfusunun da giderek artması sonucu insan beslenmesi için gerekli olan hayvansal protein açığı, balık ve diğer su ürünleri yetiştiriciliğinden sağlanacağı görülmüş olup, ülkelerin toplumsal gelişiminde ve kalkınmasında önemli bir yer tutmaktadır. Kültür balıkçılığı yalnızca gıda ihtiyacını karşılamakla kalmamakta, kırsal kalkınmaya katkıda bulunması, istihdam yaratması, ihracat potansiyelinin yüksek olması ve değerlendirilmeyen tarım alanlarının işleme ve değerlendirme tesisleri yönü ile kazanılması açısından da büyük rol oynamaktadır. Üretim yalnızca denizlerde ve baraj göllerinde ağ kafes, karada ise havuz ve tanklardan ibaret değildir. Üretimi destekleyen kuluçkahaneler, yem fabrikaları, tedarikçiler, satıcılar ve ihracatçılar ile bir entegre sanayi konumunda olup, GSMH’ya 2 milyar dolar katkı sağlamaktadır.

67 Sürdürülebilir bir üretimi hedefleyerek, balık refahını dikkate alan ve doğa dostu üretim yapan, yurtdışı pazarlarda ürün kalitesi, sunumu ve marka ile daha fazla döviz girdisi sağlayan, balık tüketim ihtiyacını karşılayan bir sektör olma özelliğini taşımaktadır. Sektörde, gıda güvenliği ve güvenilirliğinin sağlanması ile doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı gözetilerek, örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir yapının oluşturulması temel amaçtır. Bu çerçevede; Su kaynaklarından koruma ve kullanma dengesi içerisinde sürdürülebilir anlam da kültür balıkçılığı açısından büyük ölçüde yararlanmak, çevre dostu üretim ile kaliteli ve sağlıklı su ürünleri elde etmek amaçlanmaktadır. Toplumsal refahı artırmak, gelişmişliği sağlamak için daha fazla balık tüketimini sağlamak, ihracat potansiyelini değerlendirerek rekabet gücü yüksek, katma değer katılmış ürünleri ihraç etmek imkanı bulunmaktadır. Su ürünleri üretimi ülke ekonomisine yapılan üretimin 5-9 katı katma değer oluşturmaktadır. (avcılık, pazarlama, ulaşım, ihracat, balık unu ve işleme sanayi, ilaç vb. ) Bu çerçevede su ürünleri yetiştiriciliği geleceğin sektörü olarak görülmekte, teşvik edilerek ve desteklenerek gıda sektörü içinde yerini almaktadır.

68 TEŞEKKÜRLER