Kök hücre teknolojisi.

... konulu sunumlar: "Kök hücre teknolojisi."— Sunum transkripti:

1 Kök hücre teknolojisi

2 NELER ÖĞRENECEĞİZ ? KÖK HÜCRE NEDİR ?
KÖK HÜCRELERİN GENEL ÖZELLİKLERİ NELERDİR ? KÖK HÜCRE ÇEŞİTLERİ NELERDİR ? FARKLILAŞABİLME YETENEKLERİNE GÖRE KÖK HÜCRELER KÖKEN ALDIKLARI DOKULARA GÖRE KÖK HÜCRELER KÖK HÜCRELER İLE YAPILAN ARAŞTIRMALAR KÖK HÜCRE KAYNAĞI OLARAK KORDON KANI VE ÖZELLİKLERİ ÜLKEMİZDE VE DÜNYADA KORDON KANI VE BANKACILIĞI

3 Kök hücre Kök hücreler , laboratuar ortamında ya da canlı vücudunda uzun süre bölünebilen ve kendini yenileyebilen , aynı zamanda canlıda ihtiyaç duyulan doku tipine farklılaşarak diğer dokuların hücrelerine dönüşebilme özelliğine sahip farklılaşmış hücrelerdir.

4 Kök hücrelerin genel özellikleri
Kök hücreler , uzun süre bölünebilme ve kendi kendilerini yenileyebilme özelliğine sahiptirler. Kök hücreler , özelleşmemişlerdir. Kök hücreler , özelleşmiş hücrelere kaynak olabilmekte ve birden fazla hücre tipine farklılaşabilmektedirler. Kök hücreler , hasarlı dokuya sahip alıcıya nakil edildikten sonra kaynak dokuyu işlevsel olarak tekrar çoğaltabilme özelliğine sahiptirler. Kök hücreler , in vivo koşullarda doku hasarının olmadığı durumlarda bile farklılaşmış hücre serilerine katkı sağlayabilmektedirler.

5 Kök hücre çeşitleri Farlılaşabilme yeteneklerine göre kök hücreler
Köken aldıkları dokulara göre kök hücreler

6 1-farklılaşabilme yeteneklerine göre kök hücreler
Kök hücreler farklılaşabilme yeteneklerine göre 3 gruba ayrılmaktadır. Totipotent kök hücre Pluripotent kök hücre Multipotent kök hücre

7 Totipotent hücre : Döllenme ile sperm ve yumurtanın birleşmesiyle oluşan zigot , vücuttaki tüm hücrelere dönüşebilecek potansiyele sahip ilk embriyonik hücrelerdir. Bu hücrelere her şeyi yapabilen anlamında totipotent hücre denir. Bu terim embriyonun 5. gününe kadar olan tüm blastomerleri için geçerlidir. Pluripotent hücre : Döllenmenin 5. gününde pre-implantasyon döneminde hücreler blastosit denilen içinde boşluk olan hücre topluluklarına dönüşmektedir . Embriyonik kök hücrelere kaynaklık eden iç hücre kitlesinden elde edilen hücreler pluripotent hücreler olup , gerekli ortam sağlandığında yaklaşık 250 hücre türüne dönüşebilmektedir; ancak işlev gören bir organizmayı oluşturamamaktadır. Multipotient hücre : bu hücreler , embriyonik gelişimin daha ileri evresine ait hücrelerdir. Özelleşmiş hücre tipine farklılaşabilmektedirler ve erişkin kök hücrelerine dönüşebilmektedirler. Örneğin; multipotent bir kan hücresi özelleşmiş kan hücresine dönüşebilme yeteneğine sahiptir.Multipotent hücreler doğumla birlikte kordon kanında ve erişkin vücudunda özellikle kemik iliği ve yağ dokusunda bulunmaktadırlar.

8 2-köken aldıkları dokulara göre kök hücreler
EMBRİYONİK KÖK HÜCRELER EMBRİYONİK OLMAYAN KÖK HÜCRELER Erişkin kök hücreleri Hematopoetik kök hücreler Kordon kanı kök hücreleri Mezankimal kök hücreler Organlardaki kök hücreler Dental pulpa kök hücresi

9 EMBRİYONİK KÖK HÜCRELER : Blastosistin iç hücre kitlesinden elde edilmektedir. Bu hücreler vücuttaki bütün dokuların yanı sıra embriyo dışı endoderm , ektoderm , mezoderm ve amniyon gibi dokulara kaynaklık edebilmektedir.Bu hücreler pluripotenttir. EMBRİYONİK OLMAYAN KÖK HÜCRELER : Erişkin kök hücreler : Bu hücreler , organizmanın yaşamı boyunca daha sınırlı olmakla birlikte kendilerini yenileyebilme özelliklerini korumaktadır.Daha çok elde edildikleri dokuya dönüşme potansiyeli vardır ve multipotent kök hücrelerdir. Hematopoetik kök hücreler : Kemik iliği ve çevre kanından elde edilebilen , kendini yenileme ve farklılaşarak olgun kan hücrelerini oluşturma yeteneğine sahip erişkin kök hücrelerdir. Kordon kanı kök hücreleri : Yeni doğan göbek kordon kanı 1990 ‘lı yılların başında yeni bir kök hücre kaynağı olarak gösterilmiştir.Bebeğin doğumunun ilk yarım saati içerisinde alınan plesanta ve göbek kordon kanı erişkin kök hücreler için önemli bir kaynaktır.

10 Mezankimal kök hücreler : kemik iliğinin stroması içinde yer alan uzantılı fibroblast benzeri multipotent kök hücrelerdir. Organlardaki kök hücreler : adiposit kök hücre kalp kası nöromal kök hücre epidermal kök hücre sindirim sistemi epitel kök hücresi Dental pulpa kök hücresi : son zamanlarda üzerinde önemle durulan çeşitli kök hücre araştırmalarında kullanılan bir kök hücre kaynağıdır.

11 Kök hücreler ile yapılan araştırmalar
Kök hücreler ile yapılan araştırmalar 4 grupta toplanmıştır.Bunlar ; Transplantasyon araştırmaları : Hayati vücut fonksiyonlarını düzeltmek amacıyla kök hücreler kullanılmaktadır. Temel bilimsel araştırmalar : Gelecekte doğumsal kusurlar , bunlardan korunma ve tedavi yolları bu tip araştırmalar ile belirlenebilecektir. Tedavi amaçlı taşıma sistemleri : Kök hücrelerin genlerin, vücudun özelleşmiş dokulara taşıması araştırılmaktadır. Diğer uygulamalar : İnsan pluripotent kök hücre dizilerinin gelecekteki kullanımları arasında embriyonun erken gelişim evrelerinde kromozom bozukluklarına etkilerinin incelenmesi sayılır.

12 KÖK HÜCRE KAYNAĞI OLARAK KORDON KANI VE ÖZELLİKLERİ
GÖBEK KORDONU : anne karnındaki bebeğin besin ve oksijen ihtiyaçlarını karşılayan ve bebği plesanta aracılığıyla anneye bağlayan dokudur. Kordon kanı : doğumdan sonra bu dokunun ve plesantanın içinde kalan kısmıdır. Göbek kordon kanı ile yapılan in vitro çalışmalarda1988 yılında FANCOLİ anemili bir çocuğa ilk kez hematopoetik kök hücre kaynağı olarak kardeşinin göbek kordon kanı verilerek kök hücre nakli yapılmıştır. Kordon kanının kök hücre içeriğinin kemik iliği ve çevre kanına göre kemik iliğine yerleşip kan yapımına başlaması daha yavaş ve bazen hiç gerçekleşmemesi sonucunda daha az greft versus host hastalığına yol açmasına rağmen nakil merkezleri kardeşleri arasında nakillerde kordon kanını ancak zorunlu koşullarda kullanmaktadır.

13 Göbek kordonu kanı kemik iliği ve çevre kanı gibi dokularla karşılaştırıldığında daha uzun telomer içeriği daha yüksek hızda çoğalma kapasitesine sahip kök hücre içeriği immüm yapılanma yönünden henüz timüs eğitimini tamamlamamış olmasından dolayı bir başka insanda daha kolay uyum gösterme özellikleri önemli avantaja sahiptir.Hemen hemen 20 yıldan beri kök hücre içeriği bilinen kordon kanı örneklerinin yaklaşık 15 yıdan beri de dondurularak saklama yöntemi ile yıllarca saklanması mümkün olacaktır.

14 Ülkemizde ve dünyada kordon kanı bankacılığı
Günümüzde biyobankaların büyük bir kısmı , üniversiteler veya araştırma merkezleri bünyesinde belirli bir hastalığa özgü oluşturulmuş birkaç yüz ile birkaç bin örneğin depolandığı küçük biyolojik örnek arşivleridir. Epidermiyolojik çalışmalara yönelik kurulan biyobankaların yanı sıra bazı ülkelerde büyük çaplı popülasyon spesifik biyobankalar oluşturulmakta ve bu sayade daha geniş yelpaze sağlık problemi ile ilgili araştırma altyapısı sağlanmaktadır.

15 sorular Laboratuar ortamında ya da canlı vücudunda uzun süre bölünebilen ve kendini yenileyebilen , aynı zamanda canlıda ihtiyaç duyulan doku tipine farklılaşarak diğer dokuların hücrelerine dönüşebilme özelliğine sahip farklılaşmış hücrelere ……………………………….. denir.(KÖK HÜCRE ) Kök hücre çeşitleri …………………………………………………………… , …………………………………………………………….. Kök hücreler olmak üzere 2 sınıfa ayrılır. (FARKLILAŞABİLME YETENEKLERİNE GÖRE VE KÖKEN ALDIKLARI DOKULARA GÖRE ) Anne karnındaki bebeğin besin ve oksijen ihtiyacını karşılayan ve bebeği plesanta aracılığıyla anneye bağlayan doku ………………………. Denir.(GÖBEK KORDONU) Kök hücreler uzun süre bölünebilme ve kendi kendilerine yenilenme yeteneğine sahiptir. (D) Totipotent kök hücre, pluripotent kök hücre , multipotent kök hücreler farklılaşabilme yeteneklerine göre kök hücrelerdir.(D) Kök hücreler hasarlı dokuya sahip dokuya nakil edildikten sonra kaynak dokuya işlevsel olarak tekrar çoğaltabilme özelliğine sahip değildirler.(y) Kök hücre nedir? Kök hücrenin özelliklerini yazınız. Farklılaşabilme yeteneklerine göre kök hücreler nelerdir?Bir tanesini açıklayınız.

16 Kök hücreler , laboratuar ortamında ya da canlı vücudunda uzun süre bölünebilen ve kendini yenileyebilen , aynı zamanda canlıda ihtiyaç duyulan doku tipine farklılaşarak diğer dokuların hücrelerine dönüşebilme özelliğine sahip farklılaşmış hücrelerdir. Kök hücreler , uzun süre bölünebilme ve kendi kendilerini yenileyebilme özelliğine sahiptirler. Kök hücreler , özelleşmemişlerdir. Kök hücreler , özelleşmiş hücrelere kaynak olabilmekte ve birden fazla hücre tipine farklılaşabilmektedirler. Kök hücreler , hasarlı dokuya sahip alıcıya nakil edildikten sonra kaynak dokuyu işlevsel olarak tekrar çoğaltabilme özelliğine sahiptirler. Kök hücreler , in vivo koşullarda doku hasarının olmadığı durumlarda bile farklılaşmış hücre serilerine katkı sağlayabilmektedirler.

17 2 -Kök hücreler farklılaşabilme yeteneklerine göre 3 gruba ayrılmaktadır.
Totipotent kök hücre Pluripotent kök hücre Multipotent kök hücre Totipotent hücre : Döllenme ile sperm ve yumurtanın birleşmesiyle oluşan zigot , vücuttaki tüm hücrelere dönüşebilecek potansiyele sahip ilk embriyonik hücrelerdir. Bu hücrelere her şeyi yapabilen anlamında totipotent hücre denir. Bu terim embriyonun 5. gününe kadar olan tüm blastomerleri için geçerlidir.

18 MERVE KÖSE FBÖ/4-A