III. FEN BİLİMLERİ ARAŞTIRMA SEMPOZYUMU

... konulu sunumlar: "III. FEN BİLİMLERİ ARAŞTIRMA SEMPOZYUMU"— Sunum transkripti:

1 III. FEN BİLİMLERİ ARAŞTIRMA SEMPOZYUMU
İSTATİSTİKSEL KARAR VERME SÜRECİ VE KARAR ÖLÇÜTLERİ Fatih OCAK, Öznur İŞÇİ GÜNERİ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İstatistik Anabilim Dalı ÖZET Karar verme, zihinsel süreçlerin sonunda, çeşitli alternatifler arasından birinin seçilmesi sürecidir. Her karar verme süreci, nihai bir karar ile sonuçlanır. Sonuç, bir eylem veya seçilen bir fikir olabilir. Karar alıcı, herhangi bir karar alma probleminin çözümünde çeşitli karar ölçütlerinden yararlanabilir. Bu çalışmada karar verme sürecinden bahsedilerek; belirlilik altında, belirsizlik altında ve risk altında karar ölçütleri üzerinde durulmaktadır. . ABSTRACT Decision making process is choosing the one of the various alternatives after mental process. Each decision making process results with a final decision. Result might be an event or a choosen idea. Decision-makers can benefit from the various decision criteria in the resolution of any decision-making problems. In this study, mentioning the decision-making process; Under certainty, it focuses on criteria decision making under uncertainty and risk. GİRİŞ Karar Bilimi Verilen kararın bize fayda maksimizasyonu sağlayacak karar olup olmadığından emin olabilmemiz için karar bilimi birbiri ile yakından ilişkili 3 yaklaşıma sahiptir; Normative yaklaşım b)Tanımlayıcı yaklaşım Destekleyici yaklaşım Karar Verme Sürecinin Adımları 1. Problemin belirlenmesi 2. Veri toplama ve doğrulama 3. Alternatif genişletme veya tanımlama 4. Karar sonucunu tahmin etme 5.Verilerin göz önüne alınarak mantıklı yargılama ile seçilmesi 6.Karar konusundaki diğer şahısları karar hakkında bilgilendirme Kararı değerlendirme. YÖNTEM En az iki seçenek veya faaliyetten en doğru olanına karar vermenin yanında, uygulanabilecek mevcut bilgileri, değerleri ve mantığı ortaya koymaktır. Karar verme ise, bir amaca ulaşabilmek için eldeki olan ve koşullara göre mümkün olabilecek çeşitli seçeneklerden en uygun görüneni seçmektir. Karar analizi, karar verme işlemini 4 adımda yürütür. •Problemi tanımlama ve yapılandırma •Birden fazla çözüm yolu tasarlama •Tasarlanan çözüm yollarının olanaklı çözümlerini tahmin etme •Tahmin edilen sonuçları kendi aralarında kıyaslayarak en iyisini veya en ekonomik olanını seçmektir. Karar Sürecinin Adımları Belirlilik Altında Karar Verme Karar vericinin her bir alternatifin tüm olası sonuçlarının bilinmesi hali; Belirsizlik Altında Karar Verme Alınacak kararların daha önceden hiç karşılaşılmaması ve bu konu hakkında bilgi bulunmaması durumudur. Bu durumda bir kararı izleyen çıktıların gerçekleşme olasılıkları belli değildir. 5 çeşit karar verme şekli vardır; 1. İyimserlik Kriteri Karar verici hiçbir seçeneğin en uygun getiri ile sonuçlanacağını kabul eder ve bu seçeneklerden getirili olanı seçer. 2. Kötümserlik Kriteri Karar vermek için oldukça seçici olan bu kriterde, her bir seçeneğin en kötü getiri ile sonuçlanacağı düşünülerek, en kötü getirili seçeneklerden en iyisi seçilir. 3. İyimserlik Katsayı Kriteri Gerçek hayatta karar vericiler ne tam iyimserdirler ne de tam kötümserdir. Karar vericilerin bu iki uç davranış arasındaki deneyimlerine, bilgilerine ve göze alabilecekleri risklere bağlı olarak olayların gerçekleşmesi yanında bir iyimserlik dereceleri vardır. 4.Fırsat Kaybı Kriteri Savage Minimax pişmanlık kriteri de denir. En küçük pişmanlık değerine sahip karar seçeneği seçilir. 5. Eşit Olabilirlik Kriteri Her bir doğa durumunun eşit olasılıkla meydana geldiği düşünülür. Dolayısı ile karar verici her bir doğa durumunun olasılığını bulmak için Pi=l/k formülünü uygular. Risk Altında Karar Verme Bazen karar verici en büyük olasılıklı doğa durumunun gerçekten meydana geldiğini kabul eder. Sonra da bu doğa durumuna ilişkin en iyi getiriyi veren karar seçeneği seçilir. Böylece bu işlem maksimum olabilirlik kriteri olarak ifade edilir. SONUÇLAR Tablodan da görüldüğü üzere 5 farklı yöntem sonrası muhtemel beş karar verilebilir. Yukarıdaki açıklamalarda değinilen ihtimali olmayan karar ölçütlerinin kullanılması halinde farklı hareket biçimlerinin seçilmesi ile karşı karşıya kalınabilir. Bu nedenle karar alma problemlerinde ihtimali karar ölçütlerinin, diğer bir ifadeyle Bayes karar alma ölçütünün kullanılması uygun olur. Ayrıca karar ağacı analizi kullanılarak şematik bir analiz yöntemi ile de sonuçlar elde edilebilir. KAYNAKLAR Altuntaş, G. (2013), “Problem Çözme Ve Karar Verme Teknikleri”, İstanbul, Arellano, M. (2003) “Decision Process” , Ediburgh, Oxford Provess Press. Greene, W.H. (2000) “Econometric Analysis”, New Jersey; Prentice Hall. Turanlı, M. (1988) “Pazarlama Yönetiminde Karar Alma”, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul.