ALGI Prof Dr Süheyla ÜNAL.

... konulu sunumlar: "ALGI Prof Dr Süheyla ÜNAL."— Sunum transkripti:

1 ALGI Prof Dr Süheyla ÜNAL

2

3 Bilgi işleme sürecinde algının yeri

4

5 Duyum Algının ‘kaba’ materyalidir
Bilgi işleme sürecinin ‘aşağıdan yukarıya’ giden yolunun ‘girdi’ aşamasıdır Çevredeki fiziksel enerjilerin beyindeki nöral sinyallere dönüştürülmesi sürecidir Duyumun olabilmesi için bilincin açık olması gerekir

6 Algı Bireylerin çevreye anlam vermek için duyusal izlenimlerini organize ettikleri, tanıdıkları ve yorumladıkları süreç Bilgi işleme sürecinin ‘yukarıdan aşağıya’ giden kolunda gerçekleşir İnsanın davranışı gerçekliğin kendisine değil, gerçekliğin kişi tarafından nasıl algılandığına dayanır

7 Perceptual Constancies
Gestalt Principles Basic Principles Visual Illusions Depth Perception Algı Görme İşitme Duyum Diğer duyular Ağrı Koku Tat

8 Algı Gördüğümüz şey, nesnenin özelliklerinden çok, duyumların beyin tarafından düzenlenmesidir Sinir sistemi uyaranları belirli kurallara göre göre düzenleyip bütünleştirmeye eğilimlidir

9 Algının yönleri Seçme Düzenleme Yorum
Algılama sürecine hangi verilerin katılıp, hangilerinin dikkate alınmayacağının belirlendiği ilk aşama Seçme Düzenleme Yorum Verilerin anlamlı bir şekilde düzenlenmesini içeren aşama Verileri anlamlandırmak için anlam ekleme süreci

10 Algı Algılarımız çevremizdeki dünyanın birebir kopyası değildir
Zihnimizde yeni bir “dünya” kurarız Beynimiz temsilciler aracılığı iç dünyamızı oluştururken, bazı kurallar kullanır

11 Kurallar Gestalt kuralları Nesne, derinlik ve hareket algısı ilkeleri
Sınıflandırma ilkeleri Yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya işlemleme Mental temsilciler Varsayımlar/ İlluzyon bağlantıları

12 Gestalt psikolojisine göre algı
Beyin duyumları geçmiş yaşantıların ışığında ve sinir ağlarının düzenleyici mekanizmaları (seçme, çarpıtma, boşlukları doldurma gibi) doğrultusunda organize ederek dünya hakkında bazı varsayımlar geliştirir Bu varsayımlar arasında en olası tanım için maksimum olasılık ilkesine göre karar verir

13 Gestalt psikolojisine göre algı
Beyin en olası tanım için görüntü parçacıklarını “iyi bir şekil” oluşturacak şekilde bazı ilkeler doğrultusunda düzenler. Bu görüşe göre “bütün kendisini oluşturan parçalardan daha öte bir şeydir”

14 Gestalt kuralları Şekil- Zemin Devamlılık Tamamlama Yakınlık Benzerlik
Simetri Küçüklük Çevrelenme Anlamlı şekil

15 Şekil-Zemin ilişkisi Algılayanın dikkatini yönelttiği alana göre şekil- zemin hızla yer değiştirebilir Bir uyarana dikkatimizi yönelttiğimizde diğerleri gürültü haline geçer

16 Optik akış

17 Aşağıdan yukarıya işlemleme
Duyusal reseptörlerden gelen uyaranlardan nesnenin şekli, yönelimi, boyutu ve hareketinin yönü, şekil-zemin arasındaki farklılığı gibi bilgilerin hızla ve kabaca taranmasıdır Aşağıdan yukarıya doğru gerçekleşir Şekil-zemin arasındaki farklılıkları belirlemek için görsel algının parçalarını gruplandırmaya çalışır

18 Uyarı tarama Duyarlılık = uyarıyı saptama yetisi
Tepki verme kriteri= İç dünyamızın uyarıya tepki verme durumu Eşik uyaranlar= Uyaranın algılanması için ulaşması gereken şiddet Uyaranların algılanma tarzları “Hit”: uyaranın doğru olarak algılanması “Yanlış alarm”: Olmayan bir uyaranın algılanması “Kayıp”: Uyaran olduğu halde tepki verilmemesi

19 Yukarıdan aşağıya işlemleme
Parçaların gruplanmasını takiben dikkat süreci devreye girer ve nesnenin farklı özelliklerini saptamaya yönlenir Yüksek düzey bilişsel süreçlerdir Bilgi, anılarındaki kavramlar ve beklentiler gibi psikolojik faktörlerden etkilenir

20 Algının özellikleri Seçicilik Değişmezlik Örgütlenme Derinlik

21 Algıda değişmezlik Şekil değişmezliği Büyüklük değişmezliği
Renk değişmezliği Parlaklık değişmezliği Çevresel değişiklikler ya da bizim hareketimiz nesnedeki şekil, boyut, parlaklık değişiklikleri şeklinde retinaya yansır. Birçok değişik koşulda nesnedeki değişikliği algılamayız. Bize yaklaşan arkadaşımızı retinaya düşen imgesi büyüdüğü halde daha büyük gibi algılamayız. Gün ışığındaki değişmelerde (gündüz, gece) beyaz gömleği beyaz, kırmızı kravatı kırmızı olarak görürüz. Bu da görme sistemimizin basit bir kamera gibi çalışmadığını gösterir. Görme sistemi retinaya düşen görüntüleri üç boyutlu bir dünyanın tutarlı ve sabit yorumu için dönüştürür.

22 Algısal örgütlenme Duyu organlarımıza gelen uyaranları tek tek değil, anlamlı ilişkiler bütünü içinde algılarız. Şekil-zemin algısı Gruplama Tamamlama

23 Algıda seçicilik=Dikkat
Hedefe fiksasyonun aktif kontrolü + hedef görev arasına giren göz hareketlerinin baskılanması Hedef uyaranın seçilmesi- posterior parietal korteks ve V4 Superior kollikulusun hedefte olmayan uyaranlara refleksif sakkadlarının inhibisyonu ile

24 Dikkati belirleyen etkenler
Uyaranın yapısına ilişkin Algılayanın özelliklerine ilişkin Şiddet ve büyüklük Kontrast (zıtlık) Hareket Tekrar Gariplik ve yenilik İhtiyaçlar Beklentiler İlgiler Öğrenme

25 Algı Normal işleyen beyinde, iç ve dış uyaranlar çeşitli beyin bölgelerinde değerlendirilir ve bu değerlendirmeler ventral striatuma ulaşır Belli bir davranışın seçilmesi; planlanması, başlatılması veya önlenmesinde ve hedefe yönelik etkinlik için uyumlu bir işleyişi sağlar

26 Algı sorunları Bu dengenin bozulması hem girdilerin anormal görüntülerinin ortaya çıkmasına neden olabilir hem de davranışın düzeninin, ahenginin bozulmasına yol açar

27 Gerçek Uyaran temelli Gerçek Gerçekçi Zihinde yapılanma Zihinsel temsilciler Gerçekdışılık Gerçekdışı „Fantazi“ Görünüm

28 Algı ve imajinasyon Algı- bottom up:
Retina  LGN (Talamus)  V1  V2  V4  IT  ?  …  ?  Frontal korteks İmajinasyon- Top-down: Frontal korteks  ?  …  ?  IT  V4  V2  V1.

29 İmajinasyon Duyum olmaksızın mental imaj ve kavramların aktivasyonu
Sorun ve güçlüklerle yüzleşme ve sorun çözme becerisi sağlar Yaratıcılık sürecini getirir Mental gücümüzü oluşturur

30 Karar verme Bellek ve imajinasyon, yaratıcılık, edinilmiş bilgiler, sonuçlar, duyumlar ve gerçekler yeni çözümler üretmek üzere karar verme süreçlerinde birlikte çalışırlar

31 Algı bozuklukları Gerçeklik hakkında uygun olmayan çıkarımlarda bulunma Çevresel uyaranların değerlendirilmesinde yetersizlik Duyusal bilginin yanlış yorumlanması Bilişsel ve sosyal ipuçlarının yanlış yorumlanması Dış uyaran yokluğunda iç temsilcilerin aktivasyonu Varsanılar

32 Algı çarpıtmaları İlluzyon Bütünleştirememe Derealizasyon
Depersonalizasyon Makroskopi Mikroskopi

33 Yanılsama

34 Yanılsama