Kalıtım ve Çevre Yrd. Doç. Dr. Ş. Gonca Zeren

... konulu sunumlar: "Kalıtım ve Çevre Yrd. Doç. Dr. Ş. Gonca Zeren"— Sunum transkripti:

1 Kalıtım ve Çevre Yrd. Doç. Dr. Ş. Gonca Zeren
Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Psikolojik Danışma ve Rehberlik

2 Kalıtım nedir? Anne ve babadan çocuklarına doğuştan geçen her türlü özellik, kalıtımı ifade etmektedir. Genetik, kalıtıma bağlı özelliklerin ana-babadan çocuğa geçişini inceleyen bilimdir. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

3 Kalıtım… Bir türün tüm üyeleri, ortak bir kalıtımı paylaşırlar.
Her insan türe özgü kalıtımın yanı sıra bireysel kalıtım da taşımaktadır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

4 ©John Wiley & Sons, Inc. 2007 Huffman: Psychology in Action (8e)
Genler Vücudumuzdaki her hücrenin çekirdeği genleri içerir, genler de ailemizden bize kalıtım yoluyla geçen kodları (kromozomlar) taşır. ©John Wiley & Sons, Inc Huffman: Psychology in Action (8e)

5 Kromozom Kalıtımla geçen her şey, kromozom adı verilen ve vücudumuzdaki her hücrenin çekirdeğinde bulunan yapılarla taşınır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

6 Kromozomlar İnsanda kromozom sayısı 23 çifttir.Yani 46 kromozom!
23 anneden; 23 babadan… Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

7 Gen Her kromozom, gen adı verilen çok sayıda kalıtımsal birimden oluşur. Gen, genetik şifrenin asıl taşıyıcısı olan DNA’nın bir parçasıdır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

8 Genler Kalıtımı belirleyen genler, biri anadan diğeri babadan olmak üzere çift olarak çalışırlar. Eğer organizmanın bir özelliği (trait), bir çift genden daha çok sayıda gen tarafından belirleniyorsa buna “polygenic determination” denir; örneğin zeka. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

9 Baskın ve Çekinik Genler
Bir gen çiftindeki her gen, baskın ya da çekinik olabilir. Kahverengi göz, A, B ve AB kan grupları, Yüksek tansiyon baskın; Sarı saç, Mavi göz, Düz saç ise çekinik özelliklerdendir. Çekinik özellikler, ancak her iki ebeveynde de benzer genler bulunduğunda ortaya çıkarlar. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

10 Zigot Annenin yumurtası ile babanın spermi birleşerek tek bir hücreye dönüşür, buna “zigot (dölüt)” denir. Zigot, kalıtımsal özellikleri içeren genetik şifreleri taşır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

11 Bu resim http://www. yorumla
Bu resim adresinden alınmıştır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

12 Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

13 Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

14 Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

15 Genotip ve fenotip Genotip, ana-babadan kalıtımla gelen tüm özelliklere verilen addır. Fenotip ise, bireyin ortaya çıkan gözlenebilir özelliklerine verilen addır. Bir genotipten birçok fenotip meydana gelebilir (Daha çok bilgi için Prof. Dr. Nuray Senemoğlu’nun “Gelişim Öğrenme ve Öğretim” adlı kitabına bakabilirsiniz). Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

16 İkizler Tek yumurta ikizleri (monozigot) aynı zigottan geliştikleri için kalıtımsal yapıları aynıdır.Bunlarda görülen farklar çevresel nedenlerden kaynaklanır. Çift yumurta ikizleri (dizigot) ise eşzamanlı oluşan iki ayrı zigottan gelişirler. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

17 Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

18 Kalıtım mı çevre mi? Bu soru yıllardır tartışılmakta, kalıtım ve çevrenin etkilerinin neler olabileceği belirlenmeye çalışılmaktadır. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

19 Kallikak Ailesi Goddard,arşivlerden de yararlanarak,Kallikak ailesini kuşaklar boyunca izlemiştir. Goddard‘ın araştırma yapmak için bu aileyi seçmesinin nedeni, baba Kallikak’ın birlikte olduğu kadınların nitelikleridir. Martin Kallikak, farklı niteliklere sahip iki kadınla kurduğu ilişkiyle, birbirinden çok farklı niteliklere sahip iki kuşağın oluşmasına yol açmıştı. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

20 Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

21 Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

22 Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

23 İzlenen ilk kuşak, Martin Kallikak’ın akıllı,iyi yetişmiş bir kadınla olan evliliğinden olan 496 torunluk bir kuşaktır. Bu kuşakta çok sayıda doktor,avukat gibi toplumca saygın olarak kabul edilen mesleklerden kişiler bulunmaktadır. Torunların hemen hepsi toplumda iyi bir yere sahip görünmektedir. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

24 Kallikak’ın, toplum içinde pek iyi olmayan ve düşük zekalı bir başka kadınla beraberliğinden olan 480 torunlu ikinci kuşakta ise; tam tersi bir görünüm ile karşılaşılmaktaydı. İkinci kuşağın eğitim düzeyi birinci kuşağa oranla çok düşüktü. Fakir olan bu kuşaklarda, zeka geriliği olanlar , akıl hastaları, alkol bağımlıları ve suçlular çok sayıdaydı. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

25 Goddard, iki kuşak arasındaki bu dramatik farklılığı tümüyle kalıtımın etkisine bağlamaktadır. İyi anneden gelen çocukların olumlu, kötü anneden gelen çocukların olumsuz özelliklere sahip olduğunu öne sürerek; araştırmasını kalıtımlın gelişimdeki önemli rolünü ortaya koyan güçlü bir kanıt olarak göstermektedir (Erden ve Akman, 2007). Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

26 Çevre Doğum öncesi, Doğum sırası, Doğum sonrası faktörler…
Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

27 Kaynaklar Münire Erden ve Yasemin Akman, Eğitim Psikolojisi. Nuray Senemoğlu, Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Atkinson, Psikolojiye Giriş. Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011