YARGILAMA HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ve İLKELER

... konulu sunumlar: "YARGILAMA HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ve İLKELER"— Sunum transkripti:

1 YARGILAMA HUKUKUNA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ve İLKELER
Türk Yargı Teşkilatı Anayasa Yargısı Adli Yargı İdari Yargı Uyuşmazlık Yargısı Yargılama Hukukuna İlişkin Temel İlkeler Tasarruf İlkesi Taleple Bağlılık İlkesi Taraflarca Getirilme İlkesi Re’sen Araştırma İlkesi Teksif İlkesi Hukuki Dinlenilme Hakkı Usûl Ekonomisi İlkesi

2 İSPAT HUKUKUNA İLIŞKIN TEMEL KAVRAMLAR
İspat Kavramı İspatın Konusu Vakıa Vakıa Kavramı Çekişmeli Sayılmayan Vakıalar İspata İlişkin Yükler Delil Kavramı Delil Sistemleri Delil Çeşitleri

3 BİLİRKİŞİ KAVRAMI 6754 sayılı Bilirkişilik Kanununda, bilirkişi “Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde oy ve görüşünü sözlü veya yazılı olarak vermesi için başvurulan gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi” (md.2/1-a) şeklinde tanımlanmıştır.

4 BİLİRKİŞİ KAVRAMI Hâkim özel veya teknik bilgiye üç şekilde ihtiyaç duyabilir: Özel veya teknik bilginin mahkemeye iletilmesiyle yetinilmesi Özel veya teknik bilginin vakıalara uygulanmak suretiyle varılacak sonucun iletilmesi Özel veya teknik bilgi vasıtasıyla salt bir vakıa tespiti yapılması

5 BİLİRKİŞİ KAVRAMI Buna karşılık, çözümü özel veya teknik bir bilgiyi gerektirmeyen, salt hukuk kuralların uygulanması veya yorumlanmasına ilişkin olarak bilirkişiye başvurulamaz. Ayrıca genel hayat tecrübesi gereği içinde yaşadığı toplumun bir ferdi olarak dürüst, makul ve orta zekâlı bir kimsenin bilebileceği konularda bilirkişiye başvurulamaz.

6 BİLİRKİŞİNİN HAİZ OLMASI GEREKEN NİTELİKLER
Dürüstlük Bağımsızlık Tarafsızlık Yetkinlik Güvenilirlik

7 BİLİRKİŞİLİĞE BAŞVURU SİCİL ve LİSTEYE KAYIT
Başvuru Usul ve Esasları İlan (BK Yön. Md.39) Başvuru belgeleri (BK Yön. Md.40) Başvuru usulü (BK Yön. Md.41) Değerlendirme Şekli değerlendirme (BK Yön. Md.42) Niteliksel değerlendirme (BK Md.10; BK Yön. Md.43) Yemin (BK Yön. Md.44) Sicile kayıt (BK Yön. Md.45) Bilirkişi listesi (BK Yön. Md.46)

8 BİLİRKİŞİNİN YETKİLERİ
Ücret ve masrafları talep yetkisi Çekinme yetkisi Bilgi alma yetkisi İnceleme konusunu teşkil eden nesne yahut kişi üzerinde bazı tasarruflarda bulunabilme yetkisi

9 BİLİRKİŞİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
1. Bazı hallerde bilirkişilik görevini kabul yükümlülüğü, 2. Davete icabet etme yükümlülüğü, 3. Yemin etme yükümlülüğü, 4. Haber verme yükümlülüğü, 5. Gerçeği beyan yükümlülüğü, 6. Tarafsız davranma yükümlülüğü, 7.Görevini sadakatle ve özenle yerine getirme yükümlülüğü, 8. Görevini bizzat yerine getirme yükümlülüğü, 9. Sır saklama yükümlülüğü, 10. Bazı hallerde tarafları beklemeden kendi kendisini reddetme yükümlülüğü, 11. Kurul olarak görevlendirildikleri hâllerde istişare ve müzakerelerde bulunma yükümlülüğü, 12. Kendisini atayan mahkemeyle ilişki içerisinde olma yükümlülüğü, 13. Bilgisine başvurulan konuda süresi içerisinde oy ve görüşünü bildirme yükümlülüğü.

10 BİLİRKİŞİNİN UYMASI GEREKEN ETİK İLKELER
Yetkinlik ve mesleki özen Dürüstlük ve tarafsızlık Bağımsızlık Saygınlık ve güven Sır saklama Menfaat elde etmeme Bildirim yükümlülüğü Reklam yasağı

11 BİLİRKİŞİNİN DENETİMİ VE SORUMLULUĞU
Bilirkişinin denetlenmesi (BK. Md.14) Bilirkişinin tutum ve davranışlarına ilişkin denetim (BK. Yön. Md Md.48) Bilirkişi raporunun içeriğine ilişkin denetim (BK. Md.14/3,4) Denetim usulü (BK. Yön. Md.59, 60, 61 ve 63) Bilirkişinin disiplin sorumluluğu Uyarma (BK. Yön. Md.62/3) Listeden geçici olarak çıkarılma (BK. Yön. Md.62/3) Listeden kalıcı olarak çıkarılma (BK. Yön. Md.62/2) Bilirkişilikten yasaklanma (BK. Yön. Md.62/4)

12 BİLİRKİŞİNİN DENETİMİ VE SORUMLULUĞU
Bilirkişinin hukuki sorumluluğu Kasten veya ağır ihmalle zarara uğratma kriteri Rapordan kaynaklanan zarar halinde devletin sorumluluğu (rücu davası) Diğer hallerde bilirkişinin sorumluluğu Bilirkişinin cezai sorumluluğu Bilirkişinin “kamu görevlisi” kabul edilmesi Kamu görevlisi statüsüne bağlı lehte/alehte sonuçlar (cezaların ağırlaşması, görevi kötüye kullanma, rüşvet… vs.)

13 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ Bilirkişi incelemesi yargısal faaliyetin tam kalbinde (merkezinde) yer almaktadır. Çünkü toplumsal yaşam içinde, kişiler arası ilişkiler, her geçen gün bir öncekine göre, daha karmaşık bir yapıya bürünmektedir. Bunun sonucu olarak, kişiler arası uyuşmazlıkların içerik ve niteliği de, ister istemez karmaşık bir görünüm arz edebilmektedir. İşte bu durum, pek çok uyuşmazlığın çözümünün özel ve teknik bilgiyi gerektirmesine ve nihayetinde, bilirkişi incelemesine başvurunun da kaçınılmaz olmasına yol açmaktadır. Bilirkişi incelemesi modern dünyanın ispat aracıdır. Bilirkişi tarafından sunulan görüş ve değerlendirme bir ispat aracı (delil) olarak kabul edilir. Bu bakımdan, bilirkişi, bir hâkim yardımcısıdır.

14 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN KONUSU
Genel olarak bilirkişinin görev sınırları: Bilirkişi incelemesine, çözümü özel veya teknik bilgiyi gerektiren bir durumda başvurulması gerekmektedir. Hukuki bir mesele hakkında bilirkişi incelemesine başvurulamaz. Bilirkişi de hukuki bir konuda oy ve görüş bildiremez!

15 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN KONUSU
Bilirkişi incelemesine, çözümü özel veya teknik bilgiyi gerektiren bir durumda başvurulması gerekmektedir. Yargılama faaliyetinde bilirkişinin yeri: Yargılama esnasında hakim, sabit görülmüş somut olaylara/durumlara (vakıa) soyut hukuk kurallarını uygulayarak bir hükme varır. Bilirkişi, özel ve teknik bilgisiyle işte bu vakıa iddialarını objektif bir biçimde açıklayarak sabit görülmesine, dolayısıyla hakimde bir hüküm oluşmasına yardımcı olur. Bilirkişi incelemesinin konusu olarak özel ve teknik bilgi: Özel bilgi, bir bilim dalının araştırıp ortaya koyduğu bilgi veya deneysel (ampirik) bilgidir. Teknik bilgi, sanat, bilim, meslek dalında kullanılan yöntemler veya somut bir takım bilimlerden elde edilen verileri uygulama, bunların yolu, becerisi ve yöntemleridir.

16 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN KONUSU
Bilirkişilik bakımında, uzmanlık gerektiren bu özel veya teknik bilginin, her halükarda hukuki veya genel yaşam tecrübeleri ile edinilebilecek bilginin dışında olması gerekir. Peki, uzmanlık gerektirdiği halde, hakim bu özel veya teknik bilginin kendisinde bulunduğunu düşünerek bilirkişiye başvurmayabilir mi? Hakimin takdir yetkisi Bilirkişiye başvurmama kararının sakıncaları Bilirkişi incelemesinin zorunlu tutulduğu haller: Tıbbi konular Taşınmazlar konusunda Para ve Devlet tarafından çıkarılan çeşitli değerler üzerindeki sahtelik iddialarında Yazı ve imzanın aidiyeti, sahtelik incelemesi Hesap uzmanlığını gerektiren hâller Hasar miktarının tespiti Kira bedelinin tespiti

17 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN KONUSU
(2) Hukuki bir mesele hakkında bilirkişi incelemesine başvurulamaz. Hukuki konularda bilirkişi görüşüne başvurulamayacağı temel prensibi bir çok mevzuat hükmünde özellikle vurgulanmıştır (BK. Md.3/3; HMK m. 266 ; CMK m. 63). Hukuk öğrenimi görmüş bir kişinin bilirkişi olarak görevlendirilmesi de kural olarak yasaklanmıştır. Hukuk öğrenimi görmüş bir kişinin bilirkişi sıfatıyla görevlendirilmesi veya bilirkişi listeleri ile sicile kaydı, sadece hukuk alanı dışında ayrı bir uzmanlığa sahip olduğunu belgelendirebildiği takdirde mümkün olabilecektir (BK. Md.10/4) Hukuki konuda bilirkişi incelemesine başvuru yasağının istisnası var mıdır? Uzman görüşü/mütalaaları Yabancı hukuk kuralları Yerel ve ticari örf ve adet kuralları

18 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN KONUSU
(3) Bilirkişi hukuki bir konuda oy ve görüş bildiremez! Görevlendiren mahkemenin, bilirkişinin hukuki değerlendirme yapmaması için dikkat etmesi gereken hususlar yöneltilecek soruların belirlenmesi yöneltilecek soruların niteliği Bilirkişinin hukuki değerlendirmelerden kaçınması için yapması gerekenler Bilirkişinin hukuki değerlendirme talebi karşısında yapması gerekenler Bilirkişinin hukuki değerlendirme yapması halinde; Bilirkişi raporunun niteliği Bilirkişinin karşılaşabileceği yaptırımlar

19 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN ZAMANI
Bilirkişi incelemesine ne zaman başvurulacaktır? Esas hakkındaki yargılama başlamadan önce; Hukuk davalarında delillerin tespiti amacıyla Ceza yargılamasında soruşturma aşamasında Yargılama sırasında Hukuk davalarında tahkikat aşamasında Ceza yargılamasında kovuşturma aşamasında Kanun yolları kullanılırken Yargılamanın iadesi kanun yolu İstinaf kanun yolu Temyiz kanun yolunda bilirkişi incelemesine başvurulamaz. İcra takibinde ve iflas tasfiyesinde

20 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNE BAŞVURULMASINDA HAKİM ve TARAFLARIN ROLÜ
Re’sen başvurulması Ceza yargılamasında re’sen araştırma ilkesi ve bilirkişilik Hukuk davalarında taraflarca hazırlama ilkesi ve bilirkişilik Talep üzerine başvurulması Ceza yargılamasında: C. Savcısı; katılan ve/veya temsilcisi; şüpheli, sanık ve/veya temsilcisi Hukuk davalarında: somutlaştırma ve delil gösterme yükümlülüğünü yerine getirmiş olmak kaydıyla uyuşmazlığın tarafları Bilirkişi ücret ve giderlerinin yatırılması Ceza yargılamasında; Hakim ya da C. Savcısının re’sen başvurması halinde bilirkişi ücretinin ödenmesi ve gider yükü Diğer sujelerin talebi halinde bilirkişi ücretinin ödenmesi ve gider yükü Hukuk davalarında Tarafların talebi halinde bilirkişi ücretinin ödenmesi ve gider yükü Hakimin re’sen bilirkişi incelemesine başvurması halinde ücretinin ödenmesi ve gider yükü

21 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNE BAŞVURULMASINDA HAKİM ve TARAFLARIN ROLÜ
Bilirkişiye Yöneltilecek Soruların Belirlenmesi Bilirkişinin görevlendirilmesine ilişkin kararda, inceleme konusunun bütün sınırlarıyla ve açıkça belirlenmesi, ayrıca bilirkişinin cevaplaması gereken soruların gösterilmesi gerekmektedir. Bilirkişiye yöneltilecek sorular: yerinde, eksiksiz şekilde formüle edilmiş, bilirkişinin uzmanlık alanına ilişkin açık ve uygun bir dille ifade edilmiş olmalıdır. Belli klişe ifadeler kullanılarak (“dosya hakkında görüş alınması” gibi), bilirkişiye genel bir inceleme yetkisi verilmemelidir. Bilirkişiye yöneltilecek olan sorular hâkim tarafından belirlenir. Bununla birlikte soruların oluşturulmasında hâkim, tarafların da görüşünü almak zorundadır (HMK m. 273/1).

22 BİLİRKİŞİNİN GÖREVLENDİRİLMESİ
Görevlendirilme usulünde dikkat edilmesi gereken hususlar: Bilirkişi, bilirkişilik bölge kurulu nezdindeki listelere ve bilirkişilik siciline kayıtlı olan kişiler arasından tayin edilmelidir (istisnaları) Görevlendirilen bilirkişinin uzmanlık bilgisinin, ihtiyaç duyulan uzmanlık dalında olması gerekir Bilirkişiyi görevlendirecek olan mercinin, bu yetkisini bir başkasına devretmemesi gerekir Bilirkişinin bakabileceği azami iş sayısının dikkate alınması gerekir Uyuşmazlık konusunun niteliğine göre bilirkişi sayısı belirlenmelidir Bilirkişinin görevlendirilmesine ilişkin kararda şu hususlar mutlaka yer almalıdır: İncelemenin konusu ve sınırları Bilirkişinin cevaplaması gereken sorular Takdir edilen bilirkişi ücreti Raporun verilme süresi

23 BİLİRKİŞİNİN GÖREVDEN KAÇINABİLECEĞİ HALLER
Bilirkişilik bir kamu hizmetidir, dolayısıyla pek çok durumda, bilirkişilik görevinden kaçınmak mümkün değildir. Bununla birlikte, meşru bir gerekçenin varlığı hâlinde, bilirkişi, kendisine tevdi olunan görevi yerine getirmekten kaçınabilir. Tanıklıktan çekinme sebeplerinden birinin varlığı Kişisel sebeplerle Belli bir meslekten dolayı öğrenilen sır sebebiyle Menfaat dolayısıyla Bilirkişilik görevini kabulden kaçınmayı haklı gösteren diğer sebepler Bilirkişinin davada görev almaktan yasaklı olması veya reddi sebebinin varlığı Görevin bilirkişinin uzmanlık alanına girmemesi Hastalık, iş yükü gibi diğer meşru gerekçeler

24 BİLİRKİŞİNİN GÖREVDEN KAÇINAMAYACAĞI HALLER
Bilirkişilik listelerine ve bilirkişilik siciline kayıtlı kişiler bakımından Resmi bilirkişiler bakımından Bilirkişi listesine kayıtlı bulunmayan kişiler bakımından Bilgisine başvurulacak konuyu bilmeksizin, meslek veya zanaatlarını icra etmesine olanak bulunmayanlar Bilgisine başvurulacak konu hakkında meslek veya sanat icrasına resmen yetkili kılınmış olanlar

25 BİLİRKİŞİNİN YASAKLILIĞI ve REDDİ
Hukuk yargısında ve idari yargıda bilirkişinin görev almaktan yasaklı olması Bilirkişinin kendisine ait olan veya doğrudan yahut dolayısıyla ilgili olduğu dava Aralarında evlilik bağı kalksa bile eşinin davasında, Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyunun davasında, Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın davasında, Üçüncü derece de dahil olmak üzere kan veya evlilik bağı kalksa da kayın hısımları bulunanların davasında, Nişanlısının davasında İki taraftan birinin vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği davada Hukuk yargısında ve idari yargıda bilirkişinin ret sebepleri Bilirkişinin, davanın taraflarından birine öğüt vermiş veya yol göstermiş olması Bilirkişinin, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanun gerekmediği hâlde görüşünü açıklamış olması Bilirkişinin, davada bilirkişi olarak dinlenmiş veya hakim yahut hakem sıfatıyla hareket etmiş olması Davanın dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması

26 BİLİRKİŞİNİN YASAKLILIĞI ve REDDİ
Ceza yargısında bilirkişinin görev almaktan yasaklı olması veya reddi Suçtan kendisi zarar görmüşse, Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile arasında evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa, Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri ise, Şüpheli, sanık veya mağdur ile arasında evlat edinme bağı varsa, Şüpheli, sanık veya mağdur ile arasında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa, Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı varsa, Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adli kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya mağdur vekilliği yapmışsa, Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmişse.

27 BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN YAPILMASI
İnceleme konusu şeylerin bilirkişiye teslimi Teslim edilecek şeylerin kapsamı Teslim usulü Ön inceleme yapılması Kendi görev alanına girip girmediği Görevini yerine getirmek için ihtiyaç duyacağı diğer kaynaklar (bir diğer uzman, taraf ya da kişilerin bilgisi, ek belge vs.) Bilirkişinin yetkileri ve yetkilerinin kullanılmasının usul ve esasları Uyuşmazlık konusunun incelenmesi Taraflar veya üçüncü kişilerin bilgisine başvurma (Hukuk yargılaması / ceza yargılaması ayrımı) Bir başka bilirkişi ile işbirliği yapma İşbirliği yapılacak bilirkişinin niteliği İşbirliği yapılacak bilirkişinin hak ve yükümlülükleri İhtiyaç duyduğu kayıt ve belgelerin temini Bilirkişiler görevlerini yerine getirirken kullanacakları bu yetkilerini mutlaka görevlendiren mahkeme (veya C. Savcısı) aracılığıyla kullanmalıdırlar.

28 BİLİRKİŞİ OY ve GÖRÜŞÜNÜN SUNULMASI
Hukuk ve ceza yargısında, bilirkişi görüşünün sunulmasında asıl olan, bu görüşün yazılı şekilde, bir rapor halinde sunulmasıdır. Buna karşılık, istisnai olarak görüşün sözlü şekilde sunulması tercih edilebilir. Bilirkişinin sözlü açıklamada (beyanda) bulunması genellikle oy ve görüşünün yazılı şekilde sunulmasından sonra, duruşma sırasında bilirkişiye soru yöneltilmesi ve ondan sözlü açıklama alınması şeklinde gerçekleşir.

29 BİLİRKİŞİ OY ve GÖRÜŞÜNÜN SUNULMASI
Oy ve görüşün sözlü sunulabileceği durumlar: Maddi meselenin, özel ve teknik bilgiyi gerektirmekle birlikte basit olması, ihtiyaç duyulan açıklamanın kısa, not almanın kolay olması Bilirkişi incelemesinin konusunun, maddi meselenin tespit veya değerlendirilmesinden çok, soyut bir uzmanlık bilgisinin mahkemeye aktarılmasından ibaret olması. Bir keşif icrası sırasında, bilirkişiden yardım alınması. Öte yandan ceza yargısı özelinde, esas olan oy ve görüşün yazılı şekilde sunulması olsa da, hemen görüş verilmesi mümkün olan işlerde, bilirkişinin sözlü açıklamalarıyla yetinilebileceği belirtilmektedir. Mahkeme bilirkişinin oy ve görüşünü sözlü olarak açıklamasına karar verirse, bilirkişinin açıklamaları tutanağa geçirilir ve tutanağın altına bilirkişinin de imzası alınır

30 BİLİRKİŞİ OY ve GÖRÜŞÜNÜN SUNULMASI
Oy ve görüşün yazılı olarak sunulması ve raporun niteliği: Rapor eksiksiz, anlaşılır ve inandırıcı olmalıdır. Raporda kullanılan dil ve yazım üslubu özenli olmalıdır; bilirkişi raporu tam, kısa, açık ve uygun dille kaleme alınmalıdır. Raporunu adli yazı usullerine uygun kaleme almak zorunda olan bilirkişi şu hususlara dikkat etmelidir: Kendisine yöneltilen soruları doğru şekilde anlamak; Yöneltilen sorulara ilişkin gerekli araştırma faaliyetini gerçekleştirmek; Araştırma faaliyeti sonucunda elde edilen hususları rapora aktarmak; Yazılan hususları, ilk başta dil kuralları açısından düzeltmek; Yazılan hususları, içerik bakımından kontrol etmek.

31 BİLİRKİŞİ RAPORUNUN ŞEKLİ
Bilirkişilik Kanunu Yönetmeliği m. 55, f. 1 hükmü uyarınca, bilirkişi raporunda yer alması gereken hususlar şunlardır : Görevlendirmeyi yapan merci. Dosya numarası. Yargılamanın taraflarına ait bilgiler. Görevlendirme tarihi ve süresi. İncelemenin konusu. Kendisinden gözlemlenmesi ve incelenmesi istenen maddi unsurlar. İnceleme yöntemi. Bilimsel ve teknik dayanaklar. Gerekçeli sonuç.

32 BİLİRKİŞİ RAPORUNUN ŞEKLİ
Raporda yer alması gereken bu hususlar ışığında raporun içeriği sırasıyla şu biçimde düzenlenmelidir: Kapak sayfası İçindekiler Görev tanımı Varılan sonuçların dayandığı literatür, veriler ve diğer materyaller Varılan sonuçların dayandığı çalışmalar ve yöntemler Analiz (yöneltilen her bir soruya verilen yanıt ve ilişkin sonuç gerekçeli ve açıklamalı verilmelidir) Sonuç Bilirkişi(lerin) imzası Karşı oy ve gerekçesi Maddi unsurları belgeleyen ve sonuçların açıklanmasına yardımcı olan şema, kroki, fotoğraf, tablo vs.

33 BİLİRKİŞİ RAPORUNUN TESLİM EDİLMESİ
Bilirkişi raporu tamamlandığında görevi tevdii eden mercie (ilgili mahkeme yazı işleri müdürlüğü/C. Savcılığı) gecikmeksizin teslim edilmelidir. Bilirkişi incelemesi için kendisine teslim edilmiş olan tüm kayıt ve belgeleri, mühür altındaki şeyleri, teslim edildiği sırada olduğu gibi, aynı şekilde, bir dizi pusulasına bağlı olarak iade ederek bunu tutanak altına almalıdır. Bilirkişi, raporunu teslim ettikten sonra, artık bunun üzerinde bir değişiklikte bulunamaz.24 Ancak bilirkişi raporda eksik veya hatalı bir hususa yer verdiği düşüncesindeyse bilirkişilik etiği (dürüstlük) gereği hâkimi durumdan haberdar etmelidir Tesliminden sonra rapor taraflara tebliğ edilir.

34 BİLİRKİŞİNİN DİNLENİLMESİ ve SORU YÖNELTİLMESİ
Bilirkişi görüşünün taraflarca, karşılıklı olarak tartışılması, hukuki dinlenilme ilkesinin gerçekleştirilmesi bakımından önemlidir. Bilirkişiye soru yöneltilebilmesine bu çerçevede başvurulabilir. Hukuk yargısında; Bilirkişi görüşünün sözlü sunulmasına karar verilmişse, görüşün açıklanmasının akabinde hazırda bulunan bilirkişiye soru yöneltilebilir, Bilirkişi görüşünün yazılı sunulmuş olması halinde, tarafların talebiyle ya da re’sen hakim, bilirkişinin belirsizlik gösteren hususlar hakkında açıklama yapması için bilirkişiyi duruşmaya davet edebilir. Ceza yargısında; mahkeme her zaman bilirkişinin dinlenmesine karar verebileceği gibi tarafların talebiyle de bilirkişi açıklama yapması için duruşmaya davet edilebilir.

35 BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİRAZ
Bilirkişinin sunduğu oy ve görüşe itiraz edilebilmesi hukukî dinlenilme hakkının bir gereğidir. İtiraz yazılı veya duruşma esnasında tutanak altına alınmak kaydıyla sözlü yapılabilir. İtiraz süresi; hukuk yargısında, raporun tebliğ edilmesinden itibaren iki hafta; ceza yargısında, hakimin takdir ettiği süre kadardır. İtiraz sebepleri, bilirkişi incelemesinin kendisinden kaynaklanmalıdır. Bilirkişinin şahsına ilişkin hususlar, kural olarak, rapora itiraz kapsamında değerlendirilemez.

36 BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİRAZ
İtiraz sebepleri, bilirkişi incelemesinin usulüne ya da içeriğine(esasa) ilişkin olabilir. Sınırlı sayıda olmamakla birlikte bu sebepler şunlar olabilir: Usule ilişkin sebepler; Listede kayıtlı bilirkişi mevcutken mahkemenin liste dışından bir bilirkişi tayin etmesi, Bilirkişinin sadece taraflardan birinin bilgisine başvurması, diğer tarafın bundan haberdar edilmemesi, Bilirkişi kurulu oluşturulmuşken, bunların birlikte görev yapmamış olması, hatta raporun bilirkişilerden sadece biri tarafından kaleme alınması. İçeriğine (esasa) ilişkin sebepler; Bilirkişi raporunun, özel ve teknik bilgi bakımından hatalar ve eksiklikler barındırması, Raporunu özensiz hazırlaması, biçimsel nedenler ve kullanılan üslup nedeniyle belirsiz, karmaşık, çelişkili bir görünüm arz etmesi.

37 BİLİRKİŞİ RAPORUNUN HÜKÜM VERMEYE ve DENETİME ELVERİŞLİ OLMAMASI
Bilirkişi raporunda, hüküm vermeye engel oluşturacak nitelikte bir sorun olduğunda yapılabilecekler şunlardır: Ek rapor alınması: Aynı bilirkişiden, sunduğu görüşte mevcut eksiklikleri tamamlaması veya sunduğu görüş üzerine yöneltilen, yeni bazı soruları yanıtlaması amacıyla talep edilir. Yeni bilirkişi incelemesine başvurulması: Bilirkişi raporundaki eksiklikler, ek rapor veya açıklamayla giderilemeyecekse, rapor hükme esas almaya tamamen elverişsizse, bilirkişiyi görevlendiren merci yeniden bilirkişi incelemesine başvurabilir. Şu haller yeni bilirkişi incelemesine başvurulmasını gerektirir niteliktedir: Mevcut rapordaki eksikliklerin, ek rapor veya görüş almakla giderilemeyecek olması Raporun özel ve teknik bilgi bakımından yetersiz olması Bilirkişi raporunun hâkimde, yeter derece bir kanaati uyandırmaması Asıl rapor ile ek rapor arasında veya alınan iki farklı bilirkişi raporu arasında bir çelişkinin varlığı veya doğrudan farklı sonuçlara ulaşılması Raporda hiçbir şekilde oy çokluğunun sağlanamaması Raporun gerekçesiz ve belirsiz olması.

38 BİLİRKİŞİ RAPORUNUN HÜKME ESAS ALINMASI
Bilirkişiyi görevlendiren merci, bilirkişi raporunu serbestçe değerlendirir. Bilirkişiyi görevlendiren merciin, özel ve teknik konunun uzmanı olmaması, onun bilirkişinin teknik tespitleriyle bağlı olduğu anlamına gelmez. Ancak bu durum, görevlendiren merciin keyfi olarak bilirkişi görüşünü görmezden gelmesi anlamına gelmez. Bilirkişiyi görevlendiren mercii bu görüşle bağlayan şey bilirkişi oy ve görüşünün güvenilir olmasıdır. Bu güvenin oluşmasında bazı ölçütler dikkate alınır: Bilirkişinin uzmanlık bilgisini taşıyıp taşımadığı Bilirkişi raporunun biçimsel özellikleri Bilirkişi görüşünün içeriği İnceleme sırasında temel yargısal haklara uygun davranılmış ve raporun taraflarca tartışılmasına imkan tanınmış olması

39 BİLİRKİŞİ RAPORUNUN HÜKME ESAS ALINMASI
Hakim, bilirkişinin oy ve görüşünü, kısmen veya tamamen uygun ve yerinde bularak hükmüne esas alabileceği gibi, güven unsuru oluşmadığında bu oy ve görüşü tamamıyla da görmezden gelebilir. Ancak her halükarda hakim, bilirkişi görüşünün uyandırdığı kanaat hakkında gerekçe gösterme yükümlülüğündedir. Burada esas olan keyfi bir değerlendirmenin önüne geçmektir. Bu gerekçenin yokluğu, kararın temyiz esnasında bozulmasına neden olabilecek derecede önemlidir. Örneğin, Yargıtay Hakimin kendisini bilirkişinin yerine koyarak, o konunun uzmanı gibi hareket edemeyeceği, Bilirkişi raporları arasındaki çelişkinin giderilmesi ve sonrasında hakimin esas hakkındaki hükmünü vermesi gerektiği, gerekçeleriyle bozma kararları vermektedir.