Anlatan: Adnan Hadzimusiç

... konulu sunumlar: "Anlatan: Adnan Hadzimusiç"— Sunum transkripti:

1 Anlatan: Adnan Hadzimusiç
İŞ HUKUKU V Anlatan: Adnan Hadzimusiç

2 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
Türk Borçlar Kanunu’nun 417. maddesini uyarınca; “İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür”. İş sağlığı ve iş güvenliğinin önemi: işyerindeki güvenlik tedbirleri alarak çalışma sırasında iş kazaların ve meslek hastalıkların meydana gelmesini önlemek veya en asgari düzeye indirmek. İş sağlığı ve iş güvenliği konuları 6331 sayılı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu ile ayrıntılı olarak düzenlendi.

3 İş sağlığı ve iş güvenliğinin amacı:
- kişisel açıdan: çalışan kişinin huzurunu ve mutluluğunu sağlamak - sosyal açıdan: çalışmak zorunda olan işçinin sağlıklı ortamda çalışması toplumun da olumlu yöne gelişmesi anlamına gelir - iktisadi açıdan: iş kazaların ve meslek hastalıkların maliyeti iş sağlığı ve güvenlik önlemlerin maliyetinden düşük

4 KAVRAMLAR İş sağlığı kavramı: çalışma sırasında çalıştığı işten, ortamdan veya kullandığı araçlardan işçinin ruhi veya bedeni sağlığına olabilecek olumsuz etkilerden koruma tedbirleri alması. İş güvenliği kavramı: İş yapılması sırasında çalışanların karşılaştığı tehlikelerin ortadan kaldırmasına veya en aya indirilmesi konusunda işveren tarafından yapılan bir takım teknik tedbirler.

5 İŞ SAĞLIK VE İŞ GÜVENLİK ÖNLEMLERI
İşyerinde işçilerin işlerini rahat ve sorunsuz yapabilesi işin alınması gereken önlemler bunlardan ibaret: İş sağlığına ilişkin önlemler İş güvenliğine ilişkin önlemleri

6 İş sağlığına ilişkin önlemler:
- Aydınlatmaya ilişkin sağlık koşullar: doğal aydınlatmasında gün ışığın bol ve eşit dağılmış olmasını işveren dikkat etmeli, yapay aydınlatması rahat görme koşullarına uygun olmalı Isıtmaya ilişkin sağlık koşullar: işyerinde sıcaklık ve nem oranı genelde ılık olması gerektiğini işverence dikkat edilir, - Havalandırmaya ilişkin sağlık koşullar: işyeri günde en az bir defa bir saatten az olmamak üzere baştan başa havalandırılmak zorunda - Gürültüye ilişkin sağlık koşullar: işyerine gürültü maruziyet sınırı çerçevesinde olmalı - Temizliğe ilişkin sağlık koşullar: - Sağlık muayeneleri:

7 B) İş güvenliğine ilişkin önlemleri:
Yangına karşı güvenlik önlemleri: yangın söndürme cihazları kanuna uygun şekilde yerle gerekli yerlerde yerleştirmesi ve her han kullanıma hayır halinde bulundurması İşçinin korunmasına yönelik güvenlik önlemleri: işöilere güvenlik kıyafeti, koruma kaskları ve gözlükleri vermesi Araç ve gereçlerden korunmasına ilişkin önlemleri: sanayii makinalarda acil durdurma tasteri taktırmak, makine üstünde koruyucu camları taktırmak gibi

8 İŞ SAĞLIK VE İŞ GÜVENLİK ÖNLEMLERİ ALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ
A- İşverenin genel yükümlülüğü İş SGK MADDE 4 – (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü. İşveren yükümlüğünün kapsamı: - Önlem alma yükümü, Bilgilendirme ve eğitim verme yükümü, İş sağlık ve güvenlik hizmetleri sağlama yükümü, İş sağlığı ve güvenliği kurumu oluşturma yükümü.

9 İşveren yükümlüğünün kapsamı:
- Önlem alma yükümü: İşveren Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapması. - Bilgilendirme ve eğitim verme yükümü: İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır.

10 İş sağlık ve güvenlik hizmetleri sağlama yükümü:
Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunmasına yönelik çalışmaları da kapsayacak, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işveren çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. İş sağlığı ve güvenliği kurumu oluşturma yükümü: Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.

11 B- Çalışanların yükümlülükleri
İş SGK MADDE 19 – (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür. İşçilerin bu yükümlülüğün bazı noktalar bunlar: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak. c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirler-inde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek …

12 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ DENETİMİ
- Devlet denetimi: İs sağlığı ve iş güvenlik konularda tedbirlerin alınıp alınmama incelenmesi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yapıyor. -İş sağlık ve iş güvenlik kurulların denetimi Sanayi işyerlerde 6 aydan fazla sürdüğü sürekli işyerlerde ve en az 50 işçinin çalıştırdığı işyerlerde iş sağlık ve güvenlik kurulu oluşturulma zorunluluğu varç Bu kurul iş sağlık ve iş güvenlik kuralların yerine getirilip getirilmediğini denetler

13 İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİNE AYKIRILIK
İş sağlık ve iş güvenlik önlemlerin yerine getirmemesinden dolayı meydana gelebilecek yaptırımlar bunlar: 1- İşçinin çalışmaktan kaçınması ve iş sözleşmenin feshi, 2- İşin durdurulması: müfettişlerce işin tümü veya bir bölümü durdurulabilir, 3- İşverenin sorumluluğu: a) hukuki sorumluluk: kusursuz sorumluluk esas b) cezai sorumluluk: tedbirsiz davranmasına ilişkin TCK’a göre cezalandırılma olur

14

15 İŞ SÖZLEŞMELERİN SONA ERMESİ
İş sözleşmelerin sona erme durumlar: A) Fesih dışında sona ermesi B) Fesih ile sona ermesi

16 A) İŞ SÖZLEŞMENİN FESİH DIŞINDA SONA ERMESİ
Geçerli iş sözleşmesi, geçerlilik süresinde, taraf birisinin feshetme yapmadan, aşağıdaki hallerde son bulur: 1-Tarafların anlaşması ile, 2-Taraflar birinin ölümü ile: -İşçinin ölümü: mutlaka sona erer, -işverenin ölümü: bu durumda sözleşme mutlaka sona ermez 3-İş sözleşmesinin süresinin bitmesi ile

17 B) İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESİH YOLU İLE SONA ERMESİ
Fesih: tek yanlı irade açıklaması ile sözleşmenin sona erdirmesi. Feshin türleri: 1- Süreli fesih a) Geçerli sebebe bağlı olarak iş sözleşmesinin süreli fesih b) Geçerli sebebe bağlı olmaksızın iş sözleşmesinin süreli fesih c) Toplu işçi çıkarma 2- Süresiz fesih (haklı nedene dayanarak iş sözleşmesinin feshi) İş Kanununa göre iş sözleşmesinin feshi bir usule bağlı.

18 Fesih bildirim süreler:
1-Süreli fesih Madde 17 - Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. Süreli fesih iş hukukuna özgü bir fesih yöntemidir. Bu yöntemde, iş sözleşmesi taraflardan birinin fesih bildiriminde bulunduğu anda sona ermemekte, sözleşme belirli bir süre daha geçerliğini sürdürmektedir. Sözleşmenin geçerliliğini korumaya devam ettiği bu süreye, bildirim süresi denir. İş Kanunu’nda düzenlenmiş olan fesih bildirim süreleri işçinin kıdemine göre değişir. Fesih bildirim süreler: İşi 6 aya kadar süren işçi için bildirim süresi 2 hafta, İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar süren işçi için bildirim süresi 4 hafta İşi 1,5 yıldan 3 yıla kadar süren işçi için bildirim süresi 6 hafta İşi 3 yıldan fazla süren işçi için bildirim süresi 8 hafta Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. Bu süreler hem işçi hem de işveren tarafından yapılacak fesih bildirilere uygulanır.

19 Bildirim süresi içinde iş sözleşmesi devam ediyor ve bildirim süresinden sonra iş sözleşmesi feshedilmiş sayılır. İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır!

20 Feshin geçerli sebebe dayandırılması
a) Geçerli sebebe bağlı olarak iş sözleşmesinin süreli fesih Feshin geçerli sebebe dayandırılması Madde 18 - Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. Geçerli sebebe bağlı olarak iş sözleşmesinin süreli feshi, ancak iş güvencesi kapsamında olan işçiler için söz konusudur.

21 İş Güvencesi Kapsamının Belirlenmesi İş Kanunu’nda süreli feshin geçerli sebebe dayandırılması ve geçersiz sebeple yapılan fesihte işçiye iş güvencesi sağlanması, sınırlı bir uygulama olarak hükme bağlanmış ve ancak otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde, en az altı aylık kıdemi olan işçiler için öngörülmüştür. Dolayısıyla iş güvencesinden süreli fesih yoluyla ve geçerli bir sebebe dayanılmaksızın işten çıkarılan işçilerin tümü değil, işyerinde en az altı ay kıdemi bulunan ve en az otuz işçinin çalıştığı işyerinde çalışan işçiler yararlanabilecektir. Bu koşulları sağlayamayan işçiler bakımından iş güvencesi uygulaması söz konusu olamayacaktır

22 İş güvencesi kapsamına girmeyen işveren taraftarıdır
İş güvencesi kapsamına girmeyen işveren taraftarıdır. İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri hakkında madde 18(Feshın geçerli sebebe dayandırması) , madde 19. (Feshinde usul) ve 21 inci maddeler (Geçerli sebeple yapılan feshin sonuçları) ile 25 inci maddenin son fıkrası uygulanmaz.

23 İş güvencesinden faydalanabilme şartları
1- İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması: 2- İşyerinde çalışan işçi sayısının 30 ve üzerinde olması 3- En az altı ay çalışmış olmak S.K. İş kanunu ve 5953 S.K. Basın İş kanununa tabi olup istisnalara girmiyor olmak: ( Borçlar Kanunu ile Deniz İş Yasası kapsamındaki işçiler bu güvence kapsamında değildir.) 5- İşveren vekili/yardımcısı olmamak : 6- Sözleşmeyi işverenin feshetmiş olması: 7- Feshin haklı ve geçerli bir nedene dayanmıyor olması: 8- Bir aylık hak düşürücü süre içinde dava açılmış olması

24 - geçerli nedene dayalı olması: Geçerli bir sebep, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan sebepler. Geçerli sebep sayılmayan durumlar: a) Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak. b) İşyeri sendika temsilciliği yapmak. c) Mevzuattan veya sözleşmeden doğan haklarını takip veya yükümlülüklerini yerine getirmek için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak. d) Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler. e) 74 üncü maddede öngörülen ve kadın işçilerin çalıştırılmasının yasak olduğu sürelerde işe gelmemek. f) Hastalık veya kaza nedeniyle 25 inci maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen bekleme süresinde işe geçici devamsızlık.

25 b) Geçerli sebebe bağlı olmaksızın iş sözleşmesinin süreli fesih
İş güvencesi kapsamı dışında kalan işçilerin belirsiz süreli iş sözleşmelerinin süreli feshinde işverenler bakımından geçerli bir sebep gösterme zorunluluğu yoktur. Bildirim süresi, iş güvencesi kapsamında süreli fesihteki gibidir. İşverence fesih hakkının kötüye kullanmasında tazminat İş güvencesi uygulanma alanı dışında kalan işçilerin iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir. Fesih için bildirim şartına da uyulmaması ayrıca tazminat ödenmesini gerektirir.

26 c) Toplu işçi çıkarma İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir. Toplu işçi çıkarma sayılmanın esası İşyerinde çalışan işçi sayısı: a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin, b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin, c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin işine, süreli fesih ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır. Toplu işçi çıkarmaya ilgili yapılacak bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur.

27 6 ay işinde toplu çıkarılan işçiyi çağırma yükümü
Toplu işçi çıkarma bildirimden sonraki sendika temsilciler ile görüşülmesi Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir. Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur. 6 ay işinde toplu çıkarılan işçiyi çağırma yükümü İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır.

28 FESİH SIRASINDA UYULACAK USUL
A- Fesih ihbarı B- Feshe itiraz

29 İşverence yapılan feshi bildirimin usulü:
Madde 19 - İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. Hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. Ancak, işverenin 25 inci maddenin (II) numaralı bendi şartlarına uygun fesih (haklı nedenle fesih) hakkı saklıdır. A- Fesih ihbarında usul şartları: a. fesih bildirimi yazılı olmalı: işveren tarafından yapılırsa b. fesih sebebi açık ve kesin bir şekilde belirtilmiş olmalı, c. işçiden savunma alınmalı.

30 B-Fesih bildirimine itiraz
Madde 20 - İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir. (...)(1) taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede özel hakeme götürülür. Fesih bildirimine karşı yollar: - fesih bildiriminde sebep gösterilmediyse veya geçerli sebep olmadığı idia edilirse, -1 ay içinde İş Mahkemesinde dava açması Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir. İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Dava seri muhakeme usulüne göre iki ay içinde sonuçlandırılır. Mahkemece verilen kararın temyizi halinde, Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.

31 Fesih bildirimi geçersiz ilan edilirse, sonuçlar nelerdir?
Fesih bildirim süresinin bitiminde veya fesih bilirime karşı dava açıldığında Yargıtay'ca fesih ihbarında işvereni haklı bulup itirazın reddine karar verirse (fesih bildirimi kesinleşmiş olur) ve iş sözleşmesi sona ermiş sayılacak ! Fesih bildirimi geçersiz ilan edilirse, sonuçlar nelerdir? Madde 21 - İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler. Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir.

32 Fesih geçersiz olunca, yaptırımlar: 1- işveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmalı: -başlatmazsa, en az 4 ve en çok 8 aylık ücret tutarında tazminatı ödemeli 2- kararın kesinleşmesine kadar çalışmadığı süre işin işçiye en çok 4 aya kadar ücret ve diğer hakları ödemeli Karar kesinleşince işçi 10 gün içinde işverene başvuruda bulunmalı yoksa fesih geçerli sayılacak!

33 İŞÇİ TARFINDAN YAPILAN FESİH İHBARI
İşçi tarafından yapılan fesih bildirinin şartları: Feshi bildirim süresine uyarak fesih işverene bildirilmeli Yeni işverenin sorumluluğu Madde 23 - Süresi belirli olan veya olmayan sürekli iş sözleşmesi ile bir işverenin işine girmiş olan işçi, sözleşme süresinin bitmesinden önce yahut bildirim süresine uymaksızın işini bırakıp başka bir işverenin işine girerse sözleşmenin bu suretle feshinden ötürü, işçinin sorumluluğu yanında, ayrıca yeni işveren de aşağıdaki hallerde birlikte sorumludur: a) İşçinin bu davranışına, yeni işe girdiği işveren sebep olmuşsa. b) Yeni işveren, işçinin bu davranışını bilerek onu işe almışsa. c) Yeni işveren işçinin bu davranışını öğrendikten sonra dahi onu çalıştırmaya devam ederse.