Ψ ÖĞRENME.

... konulu sunumlar: "Ψ ÖĞRENME."— Sunum transkripti:

1 Ψ ÖĞRENME

2 BİLİM NEDİR? “Evren hakkında bilimsel yöntemle elde ettiğimiz sistematik olarak organize edilmiş bilgiler bütünü” * “Deney ve gözlem sonucu elde ettiğimiz birbirine bağlı kavramlar ve kavramsal taslaklar bütünü”*

3 BİLİM NEDİR? Kuram/Teori Var olan bilgiyi özetler
Bilimsel Yöntem: veri toplayarak verileri açıklamak için kuramlar üreterek, kuramlara dayalı sınanabilir denenceler oluşturarak ve bu denenceleri görgül olarak sınayarak bilgi toplama yöntemidir. Tümdengelimci mantık (Deduction) Tümevarımcı mantık (Induction-Bacon) Bilim her iki yöntemi de kullanır. Kuram/Teori Var olan bilgiyi özetler Yeni deneceler/araştırma sorularının oluşmasına yardım etme Elde edilen bulguları açıklamaya yardım

4 BİLİMİN AMAÇLARI Betimleme Açıklama Yordama Kontrol etme

5 Betimleme Bilimin amaçlarından ilki, doğada tutarlı olarak meydana gelen, güvenilir olayları keşfetmek, bu olayları adlandırmak, tarif etmek, belirli özelliklerine göre sınıflandırmak ve olaylar arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. “Erkekler kadınlardan daha saldırgandır”

6 Açıklama Bilim, mümkün olduğunca fazla sayıdaki değişik olguyu, en az sayıdaki ilke altında toplamaya çalışır. Yani mevcut görgül verileri birbiriyle çelişmeyecek şekilde kapsayan kuramlar oluşturmayı amaçlar. Görgül olaylar arasındaki nedensel ilişkileri ortaya çıkarmaya çalışır. Anatomik sebeplerle, testesteron düzeyi, cinsiyet rolleri, toplumsal engellemeler vs...

7 Yordama Bilim insanı bir olayı betimledikten sonra, bulgularına ve belirlediği ilişkilere dayanarak yeni olaylarla ilgili tahminlerde bulunur. “Testesteron düzeyi arttıkça saldırganlık artar”

8 Kontrol Belirleyici ön koşullar üzerinde değişimleme yapma yoluyla, sonuç olayla ilgili istenen bir sonuca ulaşmayı içerir. “Saldırgan kişilerin testesteron düzeyini azaltırsam saldırganlık düzeyleri azalır”

9 Yapısalcılık ( ) Psikoloji sağlıklı insanın bilincini ögelerine analiz eden bilim dalıdır. Yöntem: içe bakış

10 Davranışçılık ( ) Radikal Davranışçılık: Psikoloji canlının uyarıcılara verdiği ve dıştan gözlenebilen davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. (UD) (UT) (SR Psikolojisi) Yöntem: Deney-Gözlem

11 Yeni Davranışçılık Psikoloji canlının uyarıcılara verdiği dıştan gözlenebilen davranışlarla uyarıcı ile davranış arasına giren olayları inceleyen bilim dalıdır. (U O  D) (Davranış ve Tepki aynı)

12 Davranışçılığın Temel Varsayımları
1) Öğrenme ilkeleri farklı davranışlara ve farklı hayvan türlerine eşit şekilde uygulanabilmeli (tüm davranışlara uygulanabilmeli ve tüm canlılar için geçerli olmalı) Eşgüçlülük: İnsanlar ve hayvanlar benzer yollarla öğrenir. (organizma) 2) Araştırmanın odak noktası Uyarıcı ve Tepki olduğunda öğrenme süreçleri en üst düzeyde bir nesnellikle çalışılabilir (U-T Psikolojisi/S-R Psikolojisi, Gözlem ve Deney)

13 Davranışçılığın Temel Varsayımları
3) İçsel süreçler psikolojinin çalışma alanı dışında tutulmalıdır-Katı Davranışçılık (Kara kutu) (sadece bu konular çalışılmasın anlamında bir dışlama değil) -Bazı davranışçılar (yeni davranışçılık) U-O-D (Organizma-organizmada gerçekleşen her türlü içsel süreç (bilişsel süreç), örneğin motivasyon düzeyi) 4) Öğrenme davranış değişikliğini içerir. Öğrenme davranışta meydana gelen değişikliktir. (davranışçılık öğrenilmiş davranışı sergilemeyi -performansı- etkileyen faktörleri mi inceliyor?)

14 Davranışçılığın Temel Varsayımları
5) Organizmalar boş levha (tabula rasa) olarak doğarlar (içgüdüler? akıl hastalıkları?) 6) Öğrenme büyük oranda çevresel etmenlerin sonucudur. Bir organizma çevresel etkenler tarafından koşullanır. Determinizm (gerekircilik) 7) En kullanışlı kuramlar en öz olanlardır (parsimoni)

15 BAZI KAVRAMLAR Öğrenme: Davranışta ya da potansiyel davranışta, deneyimler ve tekrarlar yoluyla göreli olarak kalıcı değişikliklerle sonuçlanan süreçtir. (davranışçı) Öğrenme: Deneyim sonucu zihinsel temsillerde veya bağlantılarda uzun süreli değişikliktir. (bilişsel)

16 ÖĞRENME TÜRLERİ 1) Klasik Koşullama (Pavlov) 2) Araçsal ya da Edimsel Koşullama (Thorndike, Skinner) 3) Bilişsel Öğrenme (Tolman, Bandura)

17 ÖĞRENME TÜRLERİ 1) Klasik Koşullama (Pavlov Koşullaması)

18 BAZI KAVRAMLAR Klasik Koşullama: Bir uyarıcı tarafından doğal olarak uyandırılan bir tepkinin farklı ya da nötr bir uyarıcı tarafından uyandırılabilir hale geldiği öğrenme türüdür. KK bileşenleri: * Koşulsuz uyarıcı (KSU) * Koşulsuz tepki (KST) * Koşullu uyarıcı (KU) * Koşullu tepki (KT)

19 Klasik Koşullama (Pavlov Koşullaması)
Koşullama öncesi Koşullama sırasında Koşullama sonrasında KU (zil) KT (salya) Zil Tepki yok KSU (yemek) KST Klasik Koşullama (Pavlov Koşullaması)

20 Klasik Koşullama (Pavlov Koşullaması)
Örnekler: Göz kırpma/hava üfleme Gergin müzik/korku Kemoterapi/Bulantı Dişçi losyonu (?!) Limon/ağız sulanması Fobiler (Küçük Albert  ) Çalışma masası/başağrısı Buzdolabı/acıkma İğne korkusu Başarısızlık korkusu Korku Koşullanması: Koşullu Duygusal Tepki Baskılama oranı Zamanın kendisi KU olabilir mi?

21 Klasik Koşullanma (Şartlanma)
Zamansal İzlerlik (Bitişiklik) -İşaret öğrenmesi: KU kendisinden sonra KSU geleceğini haber veren işaret görevi görür. İstemsiz öğrenme Ortaya çıkarılan tepki Çoğu zaman KT ve KST benzerdir.

22 Klasik Koşullamanın Ortak Özellikleri
İlişkisel Yanlılık: koşullanacak uyarıcının özellikleri koşullanmanın derecesini etkileyebilir. Daha dikkat çekici nötr uyarıcı KSU ile birlikte verildiğinde koşullanmanın olma ihtimali daha yüksektir. Ayrıca bazı uyarıcılar belirli KSU eşleşmeye daha yatkındırlar (Garcia & Koelling, 1966) (İlişkilendirmede Biyolojik kısıtlamalar). Aşama 1) Aşama 2) Tatlı Su (ses-gürültü yok) Normal su (ses-gürültü var) Grup1 ve 2? Grup 1 Grup 2

23 Klasik Koşullamanın Ortak Özellikleri
Olumsallık (Bitişiklik-İzlerlik): KU, KSU arasında koşullanmanın olması için gerekli olan ilişkiden bahseder. KU zamanda KSU’dan önce gelmelidir (izlerlik) ve KU kendisinden sora KSU’nun geleceği bilgisini verebilecek şekilde iki uyarıcı birbirine yakın olmalıdır. Tekrar: Koşullanmanın olabilmesi için KU-KSU eşleşmesi birden fazla kez verilmeli (?)

24 Klasik Koşullamanın Ortak Özellikleri
Sönme: KU ile KzU eşleştirilmesinin artık yapılmaması (Klasik koşullama) ya da pekiştireçin artık verilmemesi sonucunda KU’nın KT’yi artık ortaya çıkarmaması. Kendiliğinden geri gelme: söndürülen davranışın herhangi bir eğitim olmaksızın sadece zamanın geçmesiyle tekrar ortaya çıkması (Oluşan tepki her zaman daha zayıf ve çabucak sönüyor). Sönme KU-KSU bağını silmemekte bu bağı baskılamaktadır.

25 Klasik Koşullamanın Ortak Özellikleri
Uyarıcı genellemesi: Öğrenilmiş olan davranışın, başlangıçtaki uyarıcıdan farklı fakat ona benzer uyarıcılara aktarılmasıdır. Ayırdetme: Bir tepkiyi sadece tek bir uyarıcıya verme ve diğer tüm uyarıcılara tepkinin ketlenmesi

26 Ayırdetme CS=KU CS+ 1 US=KSU US CS- 2 CS+=Mavi Işık CS-=Kırmızı Işık
3 US CS+ 4 US CS- 5

27 Klasik Koşullanmayla İlgili Bazı Sorular
Tad kaçınması, Koşullu Tat Tiskinmesi (Garcia, 1950, Garcia etkisi) ? (Tadlandırılmış su; Üç farklı radyasyon düzeyi) Tekrar Uyarıcılar arası süre KT farklı Her KU ile her KSU kolayca eşleşmiyor. Biyolojik bir takım yanlılıklar var. Hepsi aynı tadlandırılmış suyu içitikten sonra üç farklı fare grubu üç farklı radyasyon düzeyine maruz bırakılıyorlar. Sonrasında her gruba tadlandırılmış su ve normal su seçenekleri sunulduğunda Hafif doz %80, orta doz %40 ve ileri doz %10 tadlandırılmış suyu tercih ediyorlar)

28 Klasik Koşullanmayla İlgili Bazı Sorular Tad kaçınması,
- Clarke, Westbrook, & Irwin, 1979 Mavi+Tuzlu su deneyi Öncesinde Davranışçılar her tür Klu ve Ksuz Uyarıcı eşleştirilebilinir olduğunu düşünmekteydiler. -Klasik koşullamada seçicilik Hazırlıklı olma ve karşıt hazırlıklı olma (Seligman) Neden pijama fobimiz yokta örümcek fobimiz var? Yükseklik, yılan, kedi, karanlık gibi yaygın olan fobi nesnelerinin tümü uzun evrim süreci boyunca insan türünün yaşamını sürdürebilmesiyle ilgilidir...” Hepsi aynı tadlandırılmış suyu içitikten sonra üç farklı fare grubu üç farklı radyasyon düzeyine maruz bırakılıyorlar. Sonrasında her gruba tadlandırılmış su ve normal su seçenekleri sunulduğunda Hafif doz %80, orta doz %40 ve ileri doz %10 tadlandırılmış suyu tercih ediyorlar)

29 İkinci dereceden koşullama (üst düzey koşullanma)
salyalama salyalama salyalama KU1 salyalama KU2 salyalama salyalama

30 Duyusal Ön Koşullanma Nötr Uyarıcı (Okul) Nötr Uyarıcı (Sınavlar)
Tepki Yok 1. AŞAMA KU (Okul) KSU (Travmatik olay) Kaygı 2. AŞAMA KU (Okul) Kaygı KU (Sınavlar) Kaygı 3. AŞAMA

31 + Bloklama etkisi (Kamin, 1969) YEMEK SALYA SALYA 1. AŞAMA YEMEK SALYA