MAT – 101 Temel Matematik Mustafa Sezer PEHLİVAN *

... konulu sunumlar: "MAT – 101 Temel Matematik Mustafa Sezer PEHLİVAN *"— Sunum transkripti:

1 MAT – 101 Temel Matematik Mustafa Sezer PEHLİVAN *
Yüksek İhtisas Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü

2 SAYILAR Doğal Sayılar, N={0,1,2,3,…,n,…}
Tam Sayılar, Z={…,-3,-2,-1,0,1,2,3,…} Rasyonel Sayılar, Q={p/q: p,q  Z ve q≠0} İrrasyonel Sayılar, I= {p/q şeklinde ifade edilemeyen sayılar } Reel Sayılar R=QUI NZQR Mustafa Sezer PEHLİVAN

3 a ve b iki reel sayı ve a<b olsun.
{x  R: a<x<b} şeklinde tanımlanan reel sayı kümesine a ve b sayıları ile belirtilen açık aralık denir ve (a,b) şeklinde gösterilir. {x  R: a≤x≤b} şeklinde tanımlanan reel sayı kümesine a ve b sayıları ile belirtilen kapalı aralık denir ve [a,b] şeklinde gösterilir. (a,b]={x  R: a<x≤b} [a,b)={x  R: a≤x<b} yarı açık aralık denir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

4 a ve b sayısı iki reel sayı olsun
a ve b sayısı iki reel sayı olsun. a + r = b olacak şekilde pozitif bir r sayısı mevcut ise; a sayısı b’den küçüktür veya b sayısı a’dan büyüktür denir ve a<b ile gösterilir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

5 a<b ve c>0 ise a.c<b.c a<b ve c<0 ise a.c>b.c
Teorem: a<b ise a+c<b+c a<b ise a-c<b-c a<b ve c>0 ise a.c<b.c a<b ve c<0 ise a.c>b.c a<b ve a.b>0 ise 1 𝑎 > 1 𝑏 a<b ve c>0 ise 𝑎 𝑐 < 𝑏 𝑐 c<0 ise 𝑎 𝑐 > 𝑏 𝑐 Mustafa Sezer PEHLİVAN

6 EBOB / OBEB En Büyük Ortak Bölendir – Ortak Bölenlerin En Büyüğü Büyük parçalardan küçük küçük parçalar elde ediliyorsa yani büyükten küçüğe gidiliyorsa ebob/obeb bulunur. Verilen sayılar asal çarpanlarına ayrılır ve ortak bölen sayılar çarpılıp ebob/obeb bulunur. Örnek: 80 cm ve 120 cm uzunluğunda iki demir çubuk, boyları birbirine eşit parçalara ayrılacaktır. Bir parçanın uzunluğu en fazla kaç cm olur? ebob/obeb (80,120) = = 40 cm Mustafa Sezer PEHLİVAN

7 EKOK / OKEK En Küçük Ortak Kat – Ortak Katların En Küçüğü
Küçük küçük parçalardan büyük parçalar elde ediliyorsa yani küçükten büyüğe gidiliyorsa ekok/okek bulunur. Verilen sayılar asal çarpanlarına ayrılır, bölenlerin hepsi çarpılır ekok/okek bulunur. Örnek: Bir hastanede hasta yatakları katlara 4'er , 5'er , 6'şar olarak dağıtıldığında her defasında 1 yatak artıyor. Buna göre, en az kaç tane yatak vardır? ekok/okek (4,5,6) = = 60 = 61 yatak Mustafa Sezer PEHLİVAN

8 MUTLAK DEĞER Bir a reel sayısının mutlak değeri, = + 𝑎, 𝑎 > 0 = - 𝑎, 𝑎 < 0 şeklinde tanımlanır. a ister negatif ister pozitif olsun tanıma göre 𝑎 daima pozitiftir. Ayrıca 𝑎 2 = 𝑎 2 ve 𝑎 = 𝑎 2 yazılabilir. Mutlak değer, sayının sayı doğrusu üzerinde sıfıra olan uzaklığını ölçer. 𝑎 Mustafa Sezer PEHLİVAN

9 Her p pozitif sayısı için, 𝑎 =𝑝 ise 𝑎=𝑝 veya 𝑎=−𝑝
Teorem: 𝑎 ≥ 0 − 𝑎 ≤𝑎≤ 𝑎 −𝑎 = 𝑎 ve 𝑎−𝑏 = 𝑏−𝑎 𝑎 − 𝑏 ≤ 𝑎+𝑏 ≤ 𝑎 + 𝑏 𝑎.𝑏 = 𝑎 . 𝑏 𝑎 𝑛 = 𝑎 𝑛 𝑎 𝑏 = 𝑎 𝑏 , b≠0 olmak üzere Her p pozitif sayısı için, 𝑎 =𝑝 ise 𝑎=𝑝 veya 𝑎=−𝑝 𝑎 <𝑝 ise −𝑝<𝑎<𝑝 𝑎 >𝑝 ise a<−𝑝 𝑣𝑒 𝑎>𝑝 Mustafa Sezer PEHLİVAN

10 ÜSLÜ VE KÖKLÜ SAYILAR a herhangi bir sayı ve n pozitif bir tamsayı olmak üzere; 𝑎.𝑎.𝑎…𝑎 çarpımına 𝑎’nın n-inci dereceden kuvveti denir n tane ve 𝑎 𝑛 olarak gösterilir. 𝑎≠0 olmak üzere 𝑎 −𝑛 = 1 𝑎 𝑛 ve 𝑎 0 =1 olarak tanımlanır. Mustafa Sezer PEHLİVAN

11 Buna göre; 2 4 = =16 (−2) 3 = −2 . −2 . −2 =−8 5 −3 = = = = 20 0 = (−10) 0 =1 olur. Mustafa Sezer PEHLİVAN

12 Pozitif sayıların bütün kuvvetleri pozitiftir.
Teorem: a, b ∈𝑅 + ve m, n ∈𝑁 için 𝑎 𝑚 . 𝑎 𝑛 = 𝑎 𝑚+𝑛 𝑎 𝑚 𝑎 𝑛 = 𝑎 𝑚−𝑛 (𝑎≠0) ( 𝑎 𝑚 ) 𝑛 = 𝑎 𝑚.𝑛 ( 𝑎.𝑏) 𝑛 = 𝑎 𝑛 . 𝑏 𝑛 Pozitif sayıların bütün kuvvetleri pozitiftir. Negatif sayıların; çift kuvvetleri pozitif, tek kuvvetleri negatiftir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

13 n bir tamsayı ve a reel bir sayı olmak üzere,
1) (−𝑎) 2𝑛 = 𝑎 2𝑛 ifadesi daima pozitiftir. 2) (−𝑎 2𝑛 )=− 𝑎 2𝑛 ifadesi daima negatiftir. 3) (−𝑎) 2𝑛+1 = −𝑎 2𝑛+1 ifadesi a pozitif ise negatif, a negatif ise pozitiftir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

14 a≥0 ve n herhangi bir pozitif tamsayı olmak üzere, n-inci kuvveti a olan bir tek pozitif reel sayı vardır. a’nın n-inci kuvvetten kökü denilen bu sayı 𝑛 𝑎 ile gösterilir. Teorem: 𝑎, 𝑏 ∈ 𝑅 + 𝑣𝑒 𝑚,𝑛 ∈𝑁 için 𝑛 𝑎 𝑛 =𝑎 Mustafa Sezer PEHLİVAN

15 𝑛 𝑎.𝑏 = 𝑛 𝑎 𝑛 𝑏 𝑛 𝑎 𝑏 = 𝑛 𝑎 𝑛 𝑏 , (b ≠ 0) 𝑚 𝑛 𝑎 = 𝑚.𝑛 𝑎
𝑛 𝑎.𝑏 = 𝑛 𝑎 𝑛 𝑏 𝑛 𝑎 𝑏 = 𝑛 𝑎 𝑛 𝑏 , (b ≠ 0) 𝑚 𝑛 𝑎 = 𝑚.𝑛 𝑎 Eğer n tek ise, a’nın negatif değerleri içinde 𝑛 𝑎 tanımlanabilir. Bu durumda 𝑛 𝑎 , n- inci kuvveti a olan bir negatif sayıdır. 3 −8 =− −32 =− −1 =−1 Mustafa Sezer PEHLİVAN

16 Verilen bir köklü sayıyı kökten kurtarmak için çarptığımız sayıya, verilen köklü sayının eşleniği adı verilir. Bazı köklü sayıların eşleniği aşağıdaki gibidir; 𝑎 eşleniği 𝑎 + 𝑏 𝑎 − 𝑏 𝑎+ 𝑏 𝑎− 𝑏 𝑎 +𝑏 𝑎 −𝑏 𝑎 𝑏 +𝑐 𝑎 𝑏 −𝑐 Not: Eşlenik çarpımı sonucu iki kare farkı elde edilir. 𝑎+𝑏 . 𝑎−𝑏 = 𝑎 2 − 𝑏 2 Mustafa Sezer PEHLİVAN

17 İÇ İÇE KÖKLER 𝑚 𝑎 𝑛 𝑏 𝑘 𝑐 = 𝑚.𝑛.𝑘. 𝑎 𝑛.𝑘 .𝑏 𝑘 .𝑐 𝑚 𝑛 𝑘 𝑎 = 𝑚.𝑛.𝑘. 𝑎
𝑚 𝑎 𝑛 𝑏 𝑘 𝑐 = 𝑚.𝑛.𝑘. 𝑎 𝑛.𝑘 .𝑏 𝑘 .𝑐 𝑚 𝑛 𝑘 𝑎 = 𝑚.𝑛.𝑘. 𝑎 𝑎. 𝑎. 𝑎… 𝑎 = 𝑎 2 𝑛 −1 2 2 n tane 𝑎 Mustafa Sezer PEHLİVAN

18 SONSUZ KÖKLER 𝑛 𝑎. 𝑛 𝑎. 𝑛 𝑎… = 𝑛−1 𝑎 𝑛 𝑎: 𝑛 𝑎: 𝑛 𝑎:… = 𝑛+1 𝑎
𝑛 𝑎. 𝑛 𝑎. 𝑛 𝑎… = 𝑛−1 𝑎 𝑛 𝑎: 𝑛 𝑎: 𝑛 𝑎:… = 𝑛+1 𝑎 𝑛 𝑎. 𝑚 𝑎. 𝑛 𝑎. 𝑚 𝑎… = 𝑚.𝑛−1 𝑎 𝑚+1 𝑛 𝑎. 𝑚 𝑏. 𝑛 𝑎. 𝑚 𝑏… = 𝑚.𝑛−1 𝑎 𝑚 .𝑏 𝑛 𝑎+ 𝑛 𝑎+ 𝑛 𝑎+… = 1+ 4𝑎+1 2 𝑛 𝑎− 𝑛 𝑎− 𝑛 𝑎−… = −1+ 4𝑎+1 2 Mustafa Sezer PEHLİVAN

19 1) 1−𝑥 =2 ise x=? 7) (32) (16) işleminin sonucunu hesaplayınız. 2) 𝑥−1 ≤3 ise x’in aralığını bulunuz. 8) − 3 =? işleminin sonucunu hesaplayınız. 3) 3𝑥+12 >0 ise x’in aralığını bulunuz. 9) =𝑎 27 ise a’nın değerini hesaplayınız. 4) =? işleminin sonucunu hesaplayınız. 10) − − 5 = ? işleminin sonucunu hesaplayınız. 5) −0,00001 =? işleminin sonucunu hesaplayınız. 11) − 8 − 6 işleminin sonucunu hesaplayınız. 6) (8 𝑎 6 ) işleminin sonucunu hesaplayınız. 12) işleminin sonucunu hesaplayınız.

20 CEBİR Matematiğin en önemli konularından olan cebir, özellikle sayısal işlem yapma, verilen bir bağıntının uygulanması, bağıntılarda bir değişkenin belirlenmesi gibi çok sayıda konuyu içermektedir. Değişken, sabit, parametre ile bunların toplamlarını, farklarını, çarpımlarını ve bölümlerini içeren, üslü, köklü ifadeleri de bulunduran fakat eşitlik veya eşitsizlik içermeyen ifadelere cebirsel ifade denir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

21 Değişken: Farklı değerler alabilen büyüklüktür. 𝑥, 𝑦, 𝑧 gibi
Sabit: Her zaman aynı kalan büyüklüktür. 5, 10 , 12 , −7 gibi Parametre: Bazen sabit, bazen de değişken olarak işlem gören büyüklüğe denir. 𝑚𝑥+8 m: parametredir, her türlü değer alabilir. x: değişken 8: sabittir. 3𝑥−7 3: parametre, x: değişken, -7 sabittir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

22 CEBİRSEL İŞLEMLER Sayılarda 4 işlem (toplama, çıkarma, çarpma ve bölme) yapılırken işaretlere dikkat edilmesi gerekiyor. Toplama ve çıkarma yapılırken, aynı işaretli sayılar kendi içinde toplanır, farklı işaretli sayılarda ise mutlak değerce büyük olandan küçük olan çıkarılır ve büyüğün işareti verilir. Çarpma ve bölme işlemlerinde aynı işaretli olanların çarpımı veya bölümü pozitif, farklı işaretli olanların çarpımı veya bölümü negatiftir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

23 Not: Dört işlemden önce varsa kuvvet alma işlemi gerçekleştirilir
Not: Dört işlemden önce varsa kuvvet alma işlemi gerçekleştirilir. Parantezli ifadelerden kurtulduktan sonra işlemlere geçilir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

24 2) −4+3−11 −(−10) : −6 − −1 + (−2) 2 =? işleminin
1) −89+9 : (−2) 2 + −2 .(−5) −1.(−10) :10 =? işleminin sonucunu hesaplayınız. 2) −4+3−11 −(−10) : −6 − −1 + (−2) 2 =? işleminin sonucunu hesaplayınız. 3) −136 :(34) . −11 − −5 + (−2) −6 − −1 + (−1) =? işleminin sonucunu hesaplayınız. 4) (−1) (−2) 3 − 1 0 − −3 .(−2) 5 =? işleminin sonucunu hesaplayınız. Mustafa Sezer PEHLİVAN

25 Harfli işlemeler yapılırken de aynı mantıkla çözümlenir.
5) 2𝑚− 𝑚− 2𝑚−𝑛 −𝑛 −3𝑚 − 𝑚−𝑛 − − 2𝑚−𝑛 −3𝑛 −𝑚 =? işleminin sonucunu hesaplayınız. 6) 2𝑟− 𝑝−3 𝑟−2𝑝 −2𝑟 −7𝑟 − 𝑟−𝑝 − −𝑝− 2𝑝−3𝑟 +4𝑟 =? işleminin sonucunu hesaplayınız. Mustafa Sezer PEHLİVAN

26 İstenileni diğer değişken türünden yazmak.
7) x−2y= 4𝑥−3𝑦 5 ise x’in y türünden değerini hesaplayınız. 8) a, x ∈𝑅 olmak üzere 2𝑎−𝑥 3 − 𝑥+3𝑎 4 =0 ise x’in değerini a türünden bulunuz. 9) 𝑥− 𝑥. 𝑦 𝑥 −1 −𝑦 𝑥+1 =0 ise y’nin değerini hesaplayınız. Mustafa Sezer PEHLİVAN

27 ÇARPANLARA AYIRMA VE ÖZDEŞLİKLER
Bir polinomu, iki veya daha çok polinomun çarpımı biçiminde yazmaya, verilen polinomu çarpanlara ayırma denir. Çarpanlara Ayırma Metodları Çarpanlara ayırma konusu ile ilgili soruları birkaç metod ile çözebiliriz. Mustafa Sezer PEHLİVAN

28 1. Ortak Çarpan Parantezine Alma Her terimde ortak olan çarpanlar, bütün çok terimlinin ortak çarpanı olarak yazılır. Ortak çarpan; terimlerin katsayılarının O.B.E.B.’ i ile ortak harflerin üssü en küçük olanlardan oluşur. 𝑥𝑎±𝑥𝑏±𝑥𝑐= 𝑥(𝑎±𝑏±𝑐) Mustafa Sezer PEHLİVAN

29 12 𝑥 2 𝑦 2 −6𝑥 𝑦 3 +18 𝑥 4 𝑦 4 ifadesini çarpanlara ayıralım. Çözüm:
Örnek: 12 𝑥 2 𝑦 2 −6𝑥 𝑦 𝑥 4 𝑦 4 ifadesini çarpanlara ayıralım. Çözüm: Katsayıları 12, -6 ve 18’dir. (12, -6, 18) = 6 dır. Ortak harfler x ve y’dir. x’lerin üssü en küçük olanı x, y’lerin en küçük olanı 𝑦 2 dir. O halde; ortak çarpan 6𝑥𝑦 2 dir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

30 2. Gruplandırma Yöntemi Tüm terimler; aynı ortak çarpan parantezine sahip değilse, terimler uygun şekilde (ortak parantez olacak şekilde) ikişerli, üçerli… v.b gruplara ayrılır. Her grup kendi ortak çarpan parantezine alınarak işleme devam edilir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

31 Örnek: ax + bx + ay + by = x. (a + b) + y. (a + b) =(a + b)
Örnek: ax + bx + ay + by = x.(a + b) + y.(a + b) =(a + b).(x + y) 2x-2ax-3a+3 𝑎 2 = 2x.(1 - a) - 3a.(1 - a) = (1 - a).(2x - 3a) Mustafa Sezer PEHLİVAN

32 3. Tam Kare Şeklindeki İfadelerin Çarpanlara Ayrılması Örnek:
9 𝑥 2 +12𝑥𝑦+4 𝑦 2 ifadesini çarpanlara ayıralım. Çözüm: 9 𝑥 2 +12𝑥𝑦+4 𝑦 2 9 𝑥 2 =3𝑥 𝑦 2 =2𝑦 2. 3𝑥 .(2𝑦) (2. terim) Böylece; 9 𝑥 2 +12𝑥𝑦+4 𝑦 2 = (3𝑥+2𝑦) 2 Mustafa Sezer PEHLİVAN

33 𝑥 2 +𝑀𝑥+𝑁= 𝑥+ 𝑥 1 . 𝑥+ 𝑥 2 𝑥 1 . 𝑥 2 =𝑁 𝑥 1 + 𝑥 2 =𝑀
4. 𝒙 𝟐 +𝑴𝒙+𝑵 Şeklindeki İfadelerin Çarpanlara Ayrılması 𝑥 1 . 𝑥 2 =𝑁 𝑥 1 + 𝑥 2 =𝑀 olacak şekilde 𝑥 1 ve 𝑥 2 sayıları bulunabilirse 𝑥 2 +𝑀𝑥+𝑁= 𝑥+ 𝑥 1 . 𝑥+ 𝑥 2 şeklinde çarpanlara ayırma işlemi yapılır. Mustafa Sezer PEHLİVAN

34 𝑥 2 −7𝑥+10 ifadesini çarpanlara ayırınız. (-2)+(-5) (-2)
𝑥 2 −7𝑥+10 ifadesini çarpanlara ayırınız. (-2)+(-5) (-2).(-5) -7 ve 10 sayıları yukarıdaki biçimde yazılabildiğinden ifade 𝑥 2 −7𝑥+10= x−2 .(x−5) şeklinde yazılabilir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

35 𝑥 2 −5𝑥−6 ifadesini çarpanlara ayırınız. (-6)+(+1) (-6)
𝑥 2 −5𝑥−6 ifadesini çarpanlara ayırınız. (-6)+(+1) (-6).(+1) 𝑥 2 −5𝑥−6= x−6 .(x+1) şeklinde yazılabilir. Mustafa Sezer PEHLİVAN

36 𝑎𝑥 2 +𝑏𝑥+𝑐= 𝑝𝑥+𝑛 .(𝑞𝑥+𝑚) 𝑎𝑥 2 =𝑝𝑥.𝑞𝑥 𝑐=𝑚.𝑛 olarak yazılabilirse ve
5. 𝒂𝒙 𝟐 +𝒃𝒙+𝒄 Şeklindeki İfadelerin Çarpanlara Ayrılması 𝑎𝑥 2 =𝑝𝑥.𝑞𝑥 𝑐=𝑚.𝑛 𝑏.𝑥= 𝑚.𝑝+𝑛.𝑞 .𝑥 olarak yazılabilirse 𝑎𝑥 2 +𝑏𝑥+𝑐= 𝑝𝑥+𝑛 .(𝑞𝑥+𝑚) şeklinde yazılabilir. ve NOT: 1.terimin çarpanları ile 3. terim çarpanları seçilir. Bu çarpanlar, çapraz çarpılıp toplandığında 2. terimin işareti ile birlikte veriyorsa seçimler doğru yapılmıştır. Mustafa Sezer PEHLİVAN

37 Örnek: 3𝑥 2 −𝑥−2 ifadesini çarpanlara ayıralım. 3𝑥 2 =3𝑥. 𝑥 −2= +2
Örnek: 3𝑥 2 −𝑥−2 ifadesini çarpanlara ayıralım. 3𝑥 2 =3𝑥.𝑥 −2= +2 .(−1) −𝑥= 3. − 𝑥 elde edildiğinden 3𝑥 2 −𝑥−2= 3𝑥+2 .(𝑥−1) Mustafa Sezer PEHLİVAN

38 6𝑥 2 −13𝑥+6 ifadesini çarpanlara ayıralım.
3x 3x.(− 3)+2x.(− 2)=(− 9x)+(− 4x)= − 13x 2x 6𝑥 2 −13𝑥+6= 3𝑥−2 .(2𝑥−3) olarak yazılır. Mustafa Sezer PEHLİVAN

39 6. İki Kare Farkı Şeklindeki İfadelerin Çarpanlara Ayrılması 𝑎 2 − 𝑏 2 = 𝑎−𝑏 .(𝑎+𝑏) eşitliğine iki kare farkı denir. Örnek: 𝑥 2 −25= 𝑥 2 −25 = 𝑥−5 . 𝑥+5 İki kare farkında, ifadelerinin köklerinin toplamları ve farkları çarpan olarak yazılır. Mustafa Sezer PEHLİVAN

40 7. İki Kare Farkına Dönüştürerek Çarpanlara Ayırma Verilen çok terimli; terim ekleme ve çıkarma veya gruplandırma ile iki kare farkı biçimine getirilerek çarpanlara ayrılır. 𝑎 2 − 𝑏 2 −4𝑎+4 ifadesini çarpanlarına ayıralım 𝑎 2 − 𝑏 2 −4𝑎+4= 𝑎 2 −4𝑎+4 − 𝑏 2 = (𝑎−2) 2 − 𝑏 2 = 𝑎−2+𝑏 . 𝑎−2−𝑏 Tam kare ifadesi İki kare farkı Mustafa Sezer PEHLİVAN

41 8. İki Küp Toplamı veya Farkının Çarpanlara Ayrılması 𝑎 3 + 𝑏 3 = 𝑎+𝑏
8. İki Küp Toplamı veya Farkının Çarpanlara Ayrılması 𝑎 3 + 𝑏 3 = 𝑎+𝑏 .( 𝑎 2 −𝑎𝑏+ 𝑏 2 ) 𝑎 3 − 𝑏 3 = 𝑎−𝑏 .( 𝑎 2 +𝑎𝑏− 𝑏 2 ) Örnek: 𝑎 3 +8 ifadesini çarpanlara ayıralım. 𝑎 3 +8= 𝑎 = 𝑎+2 .( 𝑎 2 −2𝑎+4) Mustafa Sezer PEHLİVAN

42 9. Tam Küp Biçimindeki İfadelerin Çarpanlara Ayrılması (𝑎+𝑏) 3 = 𝑎 3 +3 𝑎 2 𝑏+3𝑎 𝑏 2 + 𝑏 3 (𝑎−𝑏) 3 = 𝑎 3 −3 𝑎 2 𝑏+3𝑎 𝑏 2 − 𝑏 3 eşitlikleri vardır. Mustafa Sezer PEHLİVAN

43 NOT : İki sayının küpler toplamı ile bu sayıların toplamının küpü birbirine eşit değildir. 𝑎 3 + 𝑏 3 ≠ 𝑎+𝑏 3 İki sayının küpler farkı ile bu sayıların farkının küpü birbirine eşit değildir. 𝑎 3 − 𝑏 3 ≠ (𝑎−𝑏) 3 Mustafa Sezer PEHLİVAN

44 𝑎 𝑛 − 𝑏 𝑛 = 𝑎−𝑏 .( 𝑎 𝑛−1 + 𝑎 𝑛−2 .𝑏+…+ 𝑏 𝑛−1 )
10. 𝒂 𝒏 − 𝒃 𝒏 ve 𝒂 𝒏 + 𝒃 𝒏 İfadelerinin Çarpanlara Ayrılması 𝑛∈ 𝑁 + ise 𝑎 𝑛 − 𝑏 𝑛 = 𝑎−𝑏 .( 𝑎 𝑛−1 + 𝑎 𝑛−2 .𝑏+…+ 𝑏 𝑛−1 ) 𝑛∈ 𝑁 + ve n tek ise 𝑎 𝑛 + 𝑏 𝑛 = 𝑎+𝑏 .( 𝑎 𝑛−1 − 𝑎 𝑛−2 .𝑏+ 𝑎 𝑛−3 . 𝑏 2 −…+ 𝑏 𝑛−1 ) Not: n çift sayı ise 𝑎 𝑛 + 𝑏 𝑛 ifadesi çarpanlarına ayrılmaz. Mustafa Sezer PEHLİVAN

45 Örnek: 𝑎 5 −1= 𝑎−1. ( 𝑎 4 + 𝑎 3 + 𝑎 2 +1) 𝑎 5 +32= 𝑎+2
Mustafa Sezer PEHLİVAN

46 Önemli Özdeşlikler (𝑎+𝑏) 2 = 𝑎 2 +2𝑎𝑏+ 𝑏 2 (𝑎−𝑏) 2 = 𝑎 2 −2𝑎𝑏+ 𝑏 2
(𝑎+𝑏) 3 = 𝑎 3 +3 𝑎 2 𝑏+3𝑎 𝑏 2 + 𝑏 3 =𝑎 3 + 𝑏 3 +3𝑎𝑏(𝑎+𝑏) Mustafa Sezer PEHLİVAN

47 (𝑎+𝑏+𝑐) 2 = 𝑎 2 + 𝑏 2 + 𝑐 2 +2(𝑎𝑏+𝑎𝑐+𝑏𝑐)
(𝑎−𝑏) 3 = 𝑎 3 −3 𝑎 2 𝑏+3𝑎 𝑏 2 − 𝑏 3 =𝑎 3 − 𝑏 3 −3𝑎𝑏(𝑎−𝑏) (𝑎+𝑏) 2 = (𝑎−𝑏) 2 +4𝑎𝑏 (𝑎+𝑏+𝑐) 2 = 𝑎 2 + 𝑏 2 + 𝑐 2 +2(𝑎𝑏+𝑎𝑐+𝑏𝑐) Mustafa Sezer PEHLİVAN

48 2) x ve y pozitif gerçel sayılar olmak üzere;
1) 𝑥=196, 𝑦=4, 𝑎=38 𝑣𝑒 𝑏=2 için 𝑥 2 +2𝑥𝑦+ 𝑦 2 𝑎 3 +3 𝑎 2 𝑏+3𝑎 𝑏 2 + 𝑏 ifadesinin değeri kaçtır? 2) x ve y pozitif gerçel sayılar olmak üzere; 3𝑥 2 +2𝑥𝑦−8 𝑦 2 =0 olduğuna göre 6𝑥+𝑦 3𝑥−𝑦 işleminin sonucunu hesaplayınız. 3) x pozitif gerçel sayı olmak üzere, 𝑥 4 −7 𝑥 2 +1=0 ise 𝑥 𝑥 3 işleminin sonucunu hesaplayınız. 4) 𝑥 2 𝑦−𝑥 𝑦 2 =0 𝑥.𝑦=2 olduğuna göre (𝑥+𝑦) 2 işleminin sonucunu hesaplayınız. Mustafa Sezer PEHLİVAN

49 5) 𝑥+𝑦+𝑧=6 𝑣𝑒 𝑥𝑦+𝑦𝑧+𝑥𝑧=12 olduğuna göre 𝑥 2 + 𝑦 2 + 𝑧 2 toplamı kaçtır?
6) 𝑥− 1 3𝑥 =−6 ise 𝑥 3 − 1 𝑥 3 kaçtır? 7) 𝑥−2𝑦=5 ve 𝑎+3𝑏=6 olduğuna 𝑎𝑥−2𝑎𝑦+3𝑏𝑥−6𝑏𝑦+12 6𝑦−3𝑥+9 ifadesinin sonucunu hesaplayınız. Mustafa Sezer PEHLİVAN

50 10) 3 𝑎 2 −6𝑎−2=0 olduğuna göre 27 𝑎 3 − 8 𝑎 3 kaçtır?
8) 𝑎 3 −3 𝑎 2 𝑏+3𝑎 𝑏 2 − 𝑏 3 =125 olduğuna göre 𝑥 2 𝑎−𝑎+𝑏− 𝑥 2 𝑏 8 𝑥 2 −8 işleminin sonucunu hesaplayınız. 9) 𝑥 2 − 𝑎−3 𝑥−3𝑎 𝑥 2 − 𝑎 2 : 𝑥 2 +𝑎𝑥+ 𝑎 2 𝑥 3 − 𝑎 3 ifadesinin sadeleşmiş biçimini hesaplayınız. 10) 3 𝑎 2 −6𝑎−2=0 olduğuna göre 27 𝑎 3 − 8 𝑎 3 kaçtır? Mustafa Sezer PEHLİVAN

51 *: Ders notları, ilk hafta verilen kaynaklar üzerinden öğrencilerin yararlanması amacıyla hazırlanmıştır. Mustafa Sezer PEHLİVAN Mustafa Sezer PEHLİVAN