İlaç Allerjileri (İlaç Ters Etkisi)‏

... konulu sunumlar: "İlaç Allerjileri (İlaç Ters Etkisi)‏"— Sunum transkripti:

1 İlaç Allerjileri (İlaç Ters Etkisi)‏
1-Herkeste oluşabilecek ilaç reaksiyonlar: A- İlaç doz aşımı ya da toksisitesi (teofilin-kasılma/ parasetemol-KC toksitesi)‏ B- İlaç yan etkileri (antihistaminikler-sedasyon)‏ C- Sekonder etki (EMN-ampisilin-döküntü)‏ D- İlaç etkileşimleri (makrolit-teofilin)‏ 2-Duyarlı kişilerde oluşabilecek ilaç reaksiyonlar: A- İlaç intoleransı (aspirin-astım / aspirin-kulak çınlaması)‏ B- ilaç idiyosenkrazisi (G6PD-primakin-hemolitik anemi)‏ C- İLAÇ ALERJİSİ D- Yalancı alerjik ilaç reaksiyonları (psödoallerjik reaksiyonlar)‏

2 İlaç Allerjisinin İmmünolojik Mekanizması
İlaç allerjileri etki mekanizmasına göre Gell ve Coombs tarafından dört ana grupta sınıflandırılır İlaçlara bağlı gelişen immün sistem aracılı aşırı duyarlılık reaksiyonlarında birden fazla mekanizmanın rol oynayabileceği her zaman hatırlanmalıdır

3 Gell ve Coombs sınıflaması
Tip I Anafilaksi, ürtiker, anjioödem, bronkospazm Tip II Hemolitik anemi, trombositopeni, nötropeni, interstisyel nefrit Tip III Semptomlar son dozdan 1-3 hafta sonra ortaya çıkar. Serum hst, vaskülit, bazı ürtikerler, ateş Tip IV Kontak duyarlılığı, makülopapüler döküntüler ve ilaç ateşi

4 Tip IV İlaç Allerjisi Kutanöz ilaç reaksiyonlarının çoğu bu sınıftadır
İki tip reaksiyon söz konusudur Topikal uygulanan veya sistemik olarak alınan ilaçlara karşı gelişen reaksiyonlar.

5 Egzamatöz (Morbiliform ya da Makülopapüler) İlaç Erüpsiyonları
Kütanöz ilaç erüpsiyonlarının en sık görülen tipidir (%95) Tip IV aşırı duyarlılık reaksiyonu düşünülmektedir İnfant ve küçük çocuklarda (nispeten seyrek)‏ İlaç alımından 1-3 hafta sonra (ortalama 10 gün) başlar Ancak daha önce duyarlaşmış ise 2-3 gün sonra başlar

6 Egzamatöz (Morbiliform ya da Makülopapüler) İlaç Erüpsiyonları
Tedavide Sorumlu ilacın kesilmesi gerekir İlacın kesilmesinden sonra 2-6 haftada iyileşir İlaç tekrar kullanıldığında sıklıkla nüks eder Genellikle deskuamasyonla bazen de postinflamatura hiperpigmentasyonla iyileşir İlacı mutlaka kullanması gerekiyorsa farklı kimyasal yapıdaki ilaçlar kullanılmalıdır Kaşıntı için lokal kortikosteriodler ve sistemik antihistaminikler verilebilir Şiddetli reaksiyonlarda 1mg/kg/G prednizolon verilebilir.

7 Egzamatöz (Morbiliform ya da Makülopapüler) İlaç Erüpsiyonları

8 Ürtiker ve Anjioödem İlaç döküntüleri içinde ikinci sıklıkta görülürler İlaçlar genellikle akut ürtikere neden olurlar Ürtikere sıklıkla anjioödem nadiren anaflaksi eşlik eder İlaca bağlı tek başına anjoödem nadirdir İlaca bağlı ürtiker daha şiddetlidir Lezyonlar aynı yerde 24 saatten uzun kalmaz

9 Ürtiker ve Anjioödem

10 Serum Hastalığı ve Serum Hastalığına Benzer Reaksiyon (SH/SHBS)‏
Serum hastalığında : At serumu, yabancı proteinlerin verilmesi ile ortaya çıkar ve immün kompleks depolanması vardır Serum hastalığı-benzeri reaksiyon : Antibiyotik tedavisi sonrası (öz. semisentetik bir sefalosporin olan sefaklor ile) ortaya çıkar Patogenezde Tip III reaksiyon düşünülmektedir

11 Serum Hastalığı ve Serum Hastalığına Benzer Reaksiyon (SH/SHBS)‏
Tedavi: İlk olarak sorumlu ilaç kesilir Tedavi kesildikten 2-5 gün sonra düzelir Sistemik antihistaminikler ve lokal steroidler Antiinflamatuar ilaçlar (atralji)‏ Kısa süreli oral steroidler (şiddetli vakalarda)‏

12 Serum Hastalığı ve Serum Hastalığına Benzer Reaksiyon (SH/SHBS)‏

13 İlaca Bağlı Vaskülit Bu tablo her yaşta görülebilir (En sık üçücü dekadda ) Tip III aşırı duyarlılık reaksiyonudur Kutanöz vaskülit hastalarının %10’u ilaca bağlıdır Lökositoklastik vaskülitli hastalarda CBC, TİT, gaitada gizli kan, böbrek foksiyonları mutlaka tetkik edilmelidir

14 İlaca Bağlı Vaskülit Tedavi: Deri tutulumu olan olgularda
-Topikal/sistemik steroidler, -Kolşisin veya sülfonlar kullanılır Sistemik tutulum olan olgularda ise -Azathipurin, -Methotreksat -Siklofosfamid gerekebilir

15 İlaca Bağlı Vaskülit

16 İlaca Bağlı Aşırı Duyarlılık Sendromu (İBHS)‏
Eozinofil ve sistemik semptomlarla seyreden “ilaç döküntüsü sendromu” veya “ilaca bağlı gecikmiş multiorgan hipersensitivite sendromu” olarak da bilinir Antiepileptik ve sülfonamid kullananlarda 1/ oranında görülür

17 Tanı Kriterleri Kutanöz ilaç reaksiyonu* Hematolojik bozukluklar *
Eozinofil (1500 mm³↑)‏ Sistemik tutulum * LAP (en az 2 cm çaplı) veya Hepatit (transaminazların normalin en az 2 katı) veya İnterstisyel nefrit veya İnterstisiyel pnömoni veya kardit *Üç tanı kriterinin bulunması durumunda tanı konur

18 İlaca Bağlı Aşırı Duyarlılık Sendromu (İBHS)‏
Tedavi: Mortalite yaklaşık %10’dur. Prognoz karaciğer tutulumu ile ilişkili olup, hepatit varlığında motralite %50 civarındadır. Hemen ilaç kesilmelidir. Destek tedavisi yapılmalıdır. Erüpsiyonlar için: Topikal steroidler Islak pansuman Oral antihistainikler kullanılabilir Sistemik steroidler (1-2 mg/kg/G) ile iyi sonuçlar alındığını bildiren yayınlar vardır.

19 Eritema Multiforme (EM)‏
Akut kendini sınırlayan bir inflamatura hastalıktır Prodromal belirtiler belirgin değildir EM lezyonları aynı lokalizasyonda 7 gün süreyle kalabilir Etiyolojide; HSV-1, HSV-2 (%50)‏ Diğer viruslar İlaçlar (%10)‏ İlaçlara bağlı EM, HSV ile ilişkili EM tablosuna göre daha şiddetlidir 1-4 hafta içerisinde herhangi bir iz bırakmaksızın iyileşir Olguların çoğunda nüks gözlenir Tekrarlayıcı olgularda HSV infeksiyonunun bulunma oranı yüksektir

20 Eritema Multiforme

21 Eritema Multiforme Eritema multiforme, SJS, TEN muhtemelen aynı hastalığın farklı klinik tipleridir TEN, SJS’nun şiddetli formu olarak kabul edilir SJS’u TEN tablosuna ilerleyebilir Bu iki tablonun ayrımında temel alınan nokta; hastalığa katılan vücut yüzeyi oranıdır %10’nun altında bir deri alanı tutulmuşsa SJS %10-30 oranında tutulum SJS-TEN overlap %30’un üzerinde tutulum varsa TEN olarak kabul edilir

22 Stevens-Johson Sendromu (SJS)‏
Daha çok çocuklarda görülen, deri ve mukozaların etkilendiği büllöz bir hastalıktır Epidermal kayıp %10’na yaklaşır Dudaklar (kalın, hemorajik kurutlar karekteristiktir)‏ Travma ile büller gelişir (Nikolsky belirtisi pozitiftir)‏ Mortalite %1-10 arasında değişir

23 Stevens-Johson Sendromu

24 Toksik Epidermal Nekrolizis (TEN)‏
Deri ve mukozaların etkilendiği büllöz bir hastalıktır TEN’de döküntü yaygın ve birleşme eğilimindedir Çoğu kez ilaç kullanımı (%80-95) Bazen bir infeksiyonu takiben ortaya çıkar TEN’de mortalite %5-50 arasında değişir

25 Toksik Epidermal Nekrolizis

26 Toksik Epidermal Nekrolizis

27 Toksik Epidermal Nekrolizis

28 Toksik Epidermal Nekrolizis-Tedavi
SJS ve TEN’li vakalar hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir Tüm ilaçlar kesilmelidir Tedavinin esasını lokal yara bakımı (katı vazelin veya lokal antibiyotiklerle) ve destek tedavisi oluşturur Profilaktik antibiyotik önerilmez İyileşme en az 3-6 haftalık bir süreyi gerektirir Özellikle mukozal iyileşme sikatris ile sonlanabilir

29 Toksik Epidermal Nekrolizis
Kortikosteroidler ile başarılı sonuçlar alınmıştır (öz. hastalığın erken dönemi de) Bazen steroidlerin kendisi TEN tablosuna yol açabilir Ayrıca ağır ve ilerlemiş vakalarında kortikosteroidlerin kontrendike olduğu belirtilmektedir IVIG kullanımı ile başarılı sonuçlar elde edilmiştir Hemodiyaliz, plazmaferez, siklofosfamid, siklosporin, pentoksifilin, nötropenili hastalarda G-CSF kullanımın deneme aşamasında olan ilaçlardır Hastalık aktivitesi durmadan nekrotik dokular debride edilmemelidir

30 Fiks İlaç Erüpsiyonu Sorumlu ilaç her kullanıldığında aynı yerde veya yerlerde erüpsiyon görülmesi ile karekterize değişik bir hipersensitivite reaksiyonudur Sorumlu ilacın tekrar kullanılmasıyla lezyon sayısı ve büyüklüğü ile hiperpigmentasyonda artış olur

31 Fiks İlaç Erüpsiyonu Tanı:
-Yama testi yardımcı olabilir (lezyonlu bölgeye). -Oral provakasyon testi uygulanabilir (yarı doz ile). -Biyopsi rutin bir işlem değildir Tedavi: -Sorumlu ilaçtan kaçınılmalı -Topikal steroidler verilir Hiperpigmentasyon uzun dönemde düzelir

32 Fiks İlaç Erüpsiyonu

33 Fiks İlaç Erüpsiyonu

34 İlaca Bağlı Eritema Nodozum
Bileteral, 1-5 cm çapıda, ağrılı, ısı artışı olan nodüler lezyonlar şeklinde görülür Tedavide -Yatak istirahati -Bacak elevasyonu -Salisilatlar ve NSAİİ Kontrol altına alınamayan olgularda -Potasyum iyodür ve kolşisin Bu tedaviye cevap vermeyen olgularda -Sistemik steroid tedavisi gerekebilir.

35 İlaca Bağlı Eritema Nodozum

36 İlaca Bağlı Akneiform Döküntüler
Morfolojik olarak akne vulgarisi taklit eder En sık neden sistemik kortikosteroidlerdir İnhale steroidler de akneiform lezyonlara neden olabilir

37 İlaca Bağlı Akneiform Döküntüler

38 Akut Jenaralize Ekzantematöz Püstülozis (Toksik Püstüloderma)‏
Genellikle antibiyotik (penisilin ve makrolid) kullanımı sonucu ortaya çıkan bir tablodur Tip III ve Tip IV reaksiyonları sorumlu İlaç alındıktan birkaç gün sonra (ortalama 24 saat) ani ateş ve lökositoz, döküntü ortaya çıkar

39 Akut Jenaralize Ekzantematöz Püstülozis (Toksik Püstüloderma)‏

40 Akut Jenaralize Ekzantematöz Püstülozis (Toksik Püstüloderma)‏

41 İlaç Ateşi Herhangi bir ilaç ile oluşabilir
Mekanizması tam olarak bilinmemektedir İlaç ateşi sık olarak eozinofili, lökositoz, ESR yüksekliği ve döküntü ile birlikte olabilir Karekteristik bir ateş eğrisi yoktur Beraberinde titreme görülebilir Hastanın genel durumu infeksiyon kökenli ateş tablosuna göre daha iyidir Sorumlu ilacın kesilmesinden saat içinde ateş normal düzeye gelir

42 İlaca Bağlı Pigmentasyon
Akkiz hiperpigmentasyonların yaklaşık %20’sinin nedeni kullanılan ilaçlardır İlaca bağlı pigmentasyon ilacın veya metabolitlerinin direkt deride depolanması ya da Deride gelişebilecek nonspesifik bir inflamasyon sonucu ortaya çıkabilir Bazı ilaç kullanımlarında tablonun özellikle güneş gören yerlere yoğunlaşması ilacın ultraviyole eşliğinde melanin sentezini artırdığını düşündürmektedir

43 İlaca Bağlı Pigmentasyon

44 Kırmızı Adam Sendromu Vankomisinin İV infüzyonu ile oluşan bir reaksiyondur İnfüzyon sırasında ensede başlayan ve giderek yüz, göğüs, ve kollara yayılan eritematöz maküler lezyonlar ortaya çıkar Tabloya kaşıntı, hipotansiyon, bazı olgularda da anjoödem eşlik edebilir Reaksiyonun nedeni kanda hızla artan histamindir (nonspesifik histamin salımına bağlı) Vankomisinin yavaş infüzyonu ve tedavi öncesi antihistaminik verilmesi önleyici olabilir

45 Eksfoliyatif Dermatit/Eritroderma
İlaca bağlı reaksiyonların en tehlikeli tablolardan biridir İlaca bağlı eksfoliyatif dermatit bütün eksfoliyatif dermatit olgularının %15’ini oluşturur Genellikle ilaç alımından 1-2 hafta sonra gelişir Önce deri kıvrımlarında eritem ve eksüdasyon başlar ve jeneralize olur Bütün vücutu kaplayan kaşıntı, eritem ve skuamla karekterize bir reaksiyondur

46 Eksfoliyatif Dermatit/Eritroderma
Tedavi: Sorumlu ilaç hemen kesilmeli İlaç kesilmezse ölüm görülebilir Deri nemlendirilmeli Sıvı-elektrolit ve infeksiyon takibi İyileşme döneminde hiperpigmentasyon, saç kaybı ve tırnak kaybı görülebilir

47

48 Psödoallerjik Reaksiyonlar
Semptomları tamamen alerjik ilaç reaksiyonlarına benzer İmmünolojik mekanizmaların rol almaz Mast hücreleri ve bazofillerden mediatörlerin direkt salınımı sonucu gelişir İlaçların alternatif kompleman yolunu aktive etmesi sonucu oluşan anaflatoksinler (C3a,C5a) mast hücreleri ve bazofillerden mediatör salınımına yol açabilir

49 İlaç Allerjilerinde Tanı yöntemleri
İn vivo Testler -Deri testleri (prick, intradermal ve patch testi)‏ -Provakasyon testi İn vitro Testler -Spesifik IgE ölçümü -Serum triptaz ölçümü -Bazofillerden histamin salınımı -Bazofil aktivasyonunun flow sitometrik yöntem ile gösterilimesi (FAST)‏ -Hücresel allerjen uyarım testi (CAST)‏ -İlaç spesifik IgG ve IgM Ab ölçümü -Kompleman aktivasyonu ölçümü -Lökosit transformasyon testi -idrar ve serum lökotrien düzeyleri