DENETİM BEŞİNCİ BÖLÜM DENETİM KANITLARI, DENETİM TEKNİKLERİ VE ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİ © www.niyazikurnaz.net.

... konulu sunumlar: "DENETİM BEŞİNCİ BÖLÜM DENETİM KANITLARI, DENETİM TEKNİKLERİ VE ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİ © www.niyazikurnaz.net."— Sunum transkripti:

1 DENETİM BEŞİNCİ BÖLÜM DENETİM KANITLARI, DENETİM TEKNİKLERİ VE ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİ ©

2 DENETİM KANITLARI Denetim Kanıtı “ denetlenen bilgilerin önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini belirlemek amacıyla denetçi tarafından kullanılan her türlü bilgi, belge ve kayıtlardır.” Denetim Teknikleri “denetim kanıtlarını toplamaya yarayan araç ve yöntemlerdir.” ©

3 Kanıt Türleri Muhasebe verilerinden elde edilen kanıtlar: İşletmede var olan muhasebe bilgilerinin tümünü ifade eder. Bunlar; Muhasebe ile ilgili her türlü kaydın tutulduğu defterler, hesap planı ve açıklamaları, çalışma kağıtları, hesaplamalar ve çeşitli notlar… Destekleyici kanıtlar: Muhasebe kayıt ortamında var olan bilgilerin doğrulanmasında başvurulan kanıtlardır. Bunlar; çek,senet,fatura, sözleşme gibi belgeler, doğrulamalar, soruşturma, gözden geçirme,teftiş, fiziki inceleme aracılığı ile elde edilen bilgiler, denetçi tarafından elde edilen veya oluşturulan bilgiler… ©

4 Örneklem Büyüklüğünü Etkileyen Faktörler-1
Kanıtların sayısının yeterliliği denetçi tarafından seçilen örneklem büyüklüğü ile ölçülür. Örneklem büyüklüğünü etkileyen faktörler ise şu şekilde sıralanabilir; i. Önemlilik derecesi ii. Risk Derecesi iii. Kanıt Toplama Maliyeti ©

5 Örneklem Büyüklüğünü Etkileyen Faktörler-2
Kanıtın güvenirliliği, seçilen denetim prosedürleriyle ilgilidir. Daha büyük örneklem büyüklüğü veya farklı ana kütle birimleri seçmekle kanıtın güvenirliliği arttırılamaz. Kanıtların güvenirliliğini etkileyen faktörler aşağıdaki gibi sıralanır; i. Kanıtın geçerliliği ii. Kanıtın Kaynağı iii. Kanıtın Zamanlılığı iv. Kanıtın Nesnelliği ©

6 DENETİM TEKNİKLERİ Denetim çalışmaları sırasında denetim kanıtlarını toplamaya yarayan çeşitli araç ve yöntemler vardır bunlara denetim teknikleri adı verilir. ©

7 DENETİM TEKNİKLERİ - Birinci dereceden teknikler;
i. Fiziki inceleme ve sayım ii. Doğrulama iii.Belgelerin incelenmesi ve karşılaştırma - İkinci dereceden teknikler; iv. Yeniden hesaplama v. Kayıt sisteminin gözden geçirilmesi vi. Gözlem vii. Soru sorma viii. Hesaplar arası ilişki kurma ix. İnceden inceye araştırma x. Hesaplama ve karşılaştırma ©

8 Doğrulama Türleri Bilgi isteme şekline göre doğrulama üçe ayrılır;
Pozitif (olumlu ) doğrulama; üçüncü kişiden her soruya her durumda cevap vermesi istenir. Denetçi, bu tür doğrulamaya yüksek kalanların söz konusu olduğu hesapların teyidinde yada zayıf iç kontrol sisteminin mevcut olduğu durumlarda başvurur. Negatif (olumsuz) doğrulama; üçüncü kişiden sadece kendisine gönderilen bilgiyi kabul etmediği durumlarda cevap istenir. Teyidi istenilen bilgi doğru ise cevap istenmez.Denetçi, bu tür doğrulamayı, etkin iç kontrol sisteminin olduğu durumlarda ve yardımcı hesapların çok ve küçük miktarlarda kalan verdiği durumlarda başvurur. Boş bakiyeli doğrulama;. Bu doğrulamadan üçüncü kişiye doğruluğu araştırılan hesaba ilişkin herhangi bir kalan belirtilmez ve üçüncü kişiye hesaba ilişkin kendi kayıtlarında gözüken kalanı yazması istenir. ©

9 DENETİMDE ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
Denetimde örnekleme, bir hesap kalanının veya işlem grubunun bazı niteliklerini değerlemek amacıyla hesap kalanları veya işlem gruplarındaki kalemlerin %100 den daha azına denetim prosedürlerinin uygulanması durumudur ©

10 DENETİMDE ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
1- İradi örnekleme yöntemi;Bu yöntemde belirlenecek örneklem sayısı denetçinin kendi kararına bağlıdır. Bu yöntemde örneğe girecek birimler arasında eşit seçilme şansı yoktur. Bu örneklem büyüklüğü ve seçilecek birim sayısı ile sonuçların yorumlanmasında denetçinin sübjektifliğini beraberinde getirmektedir.denetçi denetleyeceği birim sayısını tamamen mesleki bilgi ve deneyimlerinin ışığı altında saptar. Kısaca doğrulanacak hesapların seçimi tamamen denetçinin kararına ve yapılan denetim çalışmasına göre değişiklik arz edebilmektedir. 2- İstatistiki örnekleme yöntemi;Bu örneklem yöntemi, iradi örneklemenin sakıncalarını ortadan kaldırarak örneklemenin daha sistematik, bilimsel ve objektif olarak yapılmasını sağlar. Bir ana kütleden tesadüfi olarak seçilen örneklerin incelenerek, elde edilen bulguların ana kütleye belirli güven aralığında genelleştirilmesine istatistiki örnekleme yöntemi denir ©

11 DENETİMDE ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ
Denetimde kullanılan başlıca İstatistiksel örnekleme yöntemlerini de alt başlıklarıyla şu şekilde gruplandırılabilir; Niteliksel örnekleme Yöntemleri ii. Nicelik Örnekleme Yöntemleri ©

12 KONTROL (UYGUNLUK) TESTLERİ
Kontrol riski, işletmedeki mevcut kontrol önlem ve yöntemlerinin mali tablolarda olabilecek hata ve yolsuzlukları önleyememe ve ortaya çıkaramama olasılığı olarak tanımlanmaktadır. İşletmenin gerekli kontrol önlem ve yöntemlerine sahip olmaması veya sahip olsa bile gerektiği şekilde uygulanmaması halinde bu risk yüksek çıkacaktır. Kontrol (uygunluk) testleri, yukarıda tanımlanan kontrol riski düzeyinin belirlenmesi için gerçekleştirilen testleri içermektedir. ©

13 KONTROL (UYGUNLUK) TESTLERİ
Uygunluk testlerinin her işlem grubunun kontrol amaçlarıyla ilgili kontrol önlem ve yöntemlerine uygulanışı şu üç teknikle gerçekleştirilir. 1-Gözlem : Kontrol önlemleri ile yöntemlerinin, belgeler üzerinden uygun olmayanlarını işlemler gerçekleştirilirken gözlemler. 2-Soruşturma : Soruşturmalar kontrol önlemleri ve yöntemlerini uygulamak durumunda olan personele sorular yöneltilerek yapılır. Bu sorular kontrol önlemlerinin ve yöntemlerinin işleyişinin etkinliği hakkında olmaktadır. 3-İşlem testleri: İşlem testleri belgelere ve kayıtlara uygulanarak kontrol önlemleri ile yöntemlerinin etkin bir şekilde uygulanıp uygulanmadığı belirlenir. Denetçi, belgelerin tamamlanmış olmadığını ve birbiriyle karşılaştırılıp karşılaştırılmadığını gerekli imzaların bulunup bulunmadığını inceler. ©

14 MADDİ DOĞRULUK TESTLERİ
Maddi doğruluk testleri, mali tablolardaki tutarların ve açıklamaların doğruluğuna ilişkin kanıt toplamak için uygulanan denetim prosedürleridir. Bir başka ifadeyle mali tablolardaki önemli tutar ve açıklama hatalarını bulmak üzere işlemlerin ve hesap kalanlarının incelenmesi olarak tanımlanabilir. Bu testler, denetim tekniklerinin belgeler ve kayıtlar ile hesap kalanlarına uygulanması ve kanıt toplanması şeklinde yapılır ©

15 MADDİ DOĞRULUK TESTLERİ
a-İşlemlerin test edilmesi, b-Hesap kalanlarının test edilmesi, c-Analitik inceleme prosedürleri olarak üçe ayrılmaktadır ©

16 ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİ
AICPA’nın 56 nolu denetim Standardına göre Analitik inceleme prosedürleri “ Çeşitli mali ve mali olmayan veriler ile işletmenin kayıtları arasındaki anlamlı ilişkilerin incelenmesiyle elde edilen bilgilerin, denetçi tarafından geliştirilen beklentilere uyup uymadığına bakılması işlemleri” olarak tanımlanmaktadır. Analitik inceleme, mali ve mali olmayan veriler arasındaki olası ilişkilerin incelenmesi yoluyla mali bilginin değerlenmesidir. Analitik inceleme, “ussallık testlerinin, trendlerin ve rasyoların kullanılarak bir işletmenin mali ve faaliyetsel bilgileri arasındaki olası ilişkilerin analiziyle, denetimin planlanmasını,denetim kanıtlarının toplanmasını ve nihai gözden geçirmeyi sağlayan testlerin bir türü” dür. ©

17 ANALİTİK İNCELEME SÜRECİ
Analitik inceleme sürecinin belirlenmesi ana hatları ile aşağıdaki şekilde gerçekleştirilmektedir; 1- Analitik incelemeye yönelik prosedürlerin tasarımı ve oluşturulması İncelenecek ilişkilerin ve muhasebe tutarlarının tanımlanması, inceleme prosedürlerinin amaçlarının tanımlanması, Kullanılacak değerleme metotlarının tespiti, İncelenen ilişkilerdeki ve tutarlardaki önemli dalgalanmaların belirlenmesi, Analitik inceleme prosedürlerinden istenilen güvenilirliğin belirlenmesi. 2 - İnceleme için tanımlanmış ilişkilerin ve tutarların karşılaştırılması Karşılaştırmalarda bilgisayar kullanılıp kullanılmayacağına karar verilmesi Örneklem dışı doğabilecek risklerin kontrolü Denetim kontrolünü sağlamak Karşılaştırma yapmak 3- Önemli dalgalanma ve sapmaların yorumlanması a) önemli sapma ve dalgalanmaların tanımlanması b) önemli sapma ve dalgalanmaların araştırılması 4- Sonuçların yorumlanması a) Kararı oluşturma ©

18 ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİNİN AMAÇLARI
Analitik İnceleme Prosedürleri’nin amaçları şu şekilde özetlenebilir; i. Müşterinin işine ilişkin bilgi temini, ii. İşletmenin faaliyetlerini sürdürme gücünün tespiti, iii. Finansal tablo hatalarını belirleme, iv. Denetimde daha az test uygulanmasını sağlama. ©

19 ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİNİN YARARLARI
Analitik inceleme , mali tablolarda bulunabilecek ha­taların tespitine yardımcı olur. Aynı zamanda , farklı döneme ait mali tabloların karşılaştırması sonucunda önemli sapma yada olağan dışılık gösteren noktalar üzerinde durur bu da gerek denetimin planlanmasında gerekse incelenecek esas noktaların belirlenmesinde önemlidir ©

20 ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİ'NİN KULLANIM ZAMANLAMASI
Analitik inceleme, denetim süreci içinde genellikle üç farklı zamanda kullanılır. Bunlar; Denetim sürecinin bütün olarak Planlanması Denetim Yürütülmesi ve Kanıtların Toplanması Nihai Gözden Geçirme ve tamamlanmadır. ©

21 ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİNİN TÜRLERİ
İşletmeye ilişkin verilerle önceki yıl veya yıllara ait işletme finansal ve­rilerinin karşılaştırılması, İşletme verileriyle işletmenin faaliyette bulunduğu sektör bilgilerinin karşılaştırılması, İşletme verileriyle işletme tarafından belirlenmiş beklenen sonuçların, İşletme verileriyle denetçi tarafından belirlenen sonuçların karşılaştı­rılması, İşletme verileriyle fınansal olmayan verilerin ortaya koyduğu beklenen sonuçların karşılaştırılması. ©

22 ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİNİN DENETİME UYGULANMASI
Denetimin hangi aşamasında hangi amaçlarla kullanılacağına yönelik hedefin belirlenmesi Belirlenen hedefe ilişkin kullanılacak Analitik İnceleme Prosedürünün tespiti İşletmeye ait yeterli sayıda, uygun, güvenilir, ilgili verilerin Kullanılması Farkların yorumunda tutar veya yüzdenin baz olarak alınıp alınmayacağına dair karar verme kriterinin tespiti Belirlenen Analitik İnceleme Prosedürünün hata,hile şüphesi ve olağan dışılık gösteren ve/veya denetçi tarafından projekte edilen işletme verilerine uygulanması Denetçinin edindiği bilgiler, yönetimden gelen bilgiler ve destekleyici nitelik­ teki diğer bilgiler ışığında, AİP ile bulunan sonuçların değerlendirilmesi AİP uygulaması neticesi doğan sonuçlar ışığında karar verilmesi ©

23 ANALİTİK İNCELEME TEKNİKLERİ
Trend Analizleri Karşılaştırmalı mali Tablolar Analizi Dikey yüzde Analizi Oran (Rasyo) Analizleri Ussallık Testleri ©

24 Trend Analizleri Bilanço ve gelir tablosunda yer alan kalemlerin zaman içerisinde göstermiş oldukları eğilimlerin belirlenmesi ve incelenmesi yoluyla da mali tablolar analiz edilebilir. Böyle bir analiz karşılaştırmalı tablolar analiz tekniği ve dikey analize göre daha fazla yılı kapsayarak uzun süreli bir analize imkan verir. Eğilim yüzdeleri analizi, birbirini izleyen çok sayıda yıla ait bilanço ve gelir tablolarında yer alan kalemlerin zaman içerisinde gösterdikleri eğilimleri ayrıntılı ve dinamik olarak incelenmesini sağlar. ©

25 Karşılaştırmalı Mali Tablolar Analizi
Karşılaştırmalı mali tablolar analizinde, tutar veya yüzde olarak aynı iş­letmeye ait farklı dönemlerde artış veya azalışların karşılaştırmalı bir şekilde ortaya konulması ve bu yolla mali tablo kalemlerine ilişkin gelişmelerin zaman içindeki değişimlerini görme, olağandışı veya dikkati çeker ve detaylı inceleme gerektiren ölçüdeki değişim ve sapmaların tespiti, cari yıla ilişkin mali tablo kalemlerinin geçmiş dönemlerle kıyaslanarak cari durumun de­ğerlendirilmesinin yapılması gibi çeşitli amaçlar hedeflenir ©

26 Dikey Yüzde Analizi Denetim sürecinde analitik inceleme prosedürleri tekniği olarak kullanılan diğer bir analizde dikey yüzde analizidir. Bu analizde, mali tablo kalemlerinin içinde bulundukları hesap gruplarına ve toplam­larına oranlanması söz konusudur. Oranlanma sonucu tespit edilen oranların önceki döneme ilişkin ve/veya benzer firma ve sektöre ait aynı nitelikteki oranlarla karşılaştırması yapılır ve yeterli olup olmadığı da değerlendirilir. Bir işletmenin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını analiz edip hakkında tam bir yargıda bulunabilmek için, rakipleriyle ve aynı sektörde benzer niteliklere sahip işletmelerin mali verileri ile karşılaştırmak gerekir. Dikey analiz, işletmenin varlık yapısını, kaynak yapısını ve gelir tablosunda karın veya zararın nasıl oluştuğunu ortaya koymaktadır. Bir taraftan işletmeyi kendi içerisinde analiz ederken diğer taraftan başka işletmelerle karşılaştırma olanağı sağlar. ©

27 Oran ( Rasyo) Analizi Oran analizi hem işletmeyi kendi içerisinde değerlendirme de, hem de başka işletmelerle karşılaştırmada kullanılır. Özellikle başka işletmelerle karşılaştırmada işletmenin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesinde oran analizi etkin bir analiz tekniğidir. ©

28 Oran ( Rasyo) Analizi Oranlar farklı şekilde sınıflandırılmakla birlikte belli başlı analiz kaynaklarında aşağıdaki ayrım yapılmıştır: Likidite Durumunun Analizinde Kullanılan Oranlar (Likidite Oranları) Finansal Yapı İle İlgili Oranlar (Mali Oranlar) Faaliyet Oranları 4. Karlılık Oranları ©

29 Ussallık Testleri ussallık testlerinde, mali nitelikli olmayan faaliyet verilerinden yararlanarak bir hesap kaleminin denetçi açısından beklenen tutarının tahmin edilmesi amaçlanır. Ussallık testlerinde bağımsız değişkenlerden yararlanılarak bir bağlı değiş­kendeki değişikliğin analizi yoluna gidilir. Bu testler denetçinin finansal olmayan bilgileri analiz edebilmesine yardımcı olur. Özellikle de planlama aşamasında kullanılmaları ussallık testlerinin denetçi açısından olan önemini daha da artırmaktadır. Ussallık testleri, faaliyet bilgilerinin bağımsız değişkenler olarak kulla­nılarak hesaplanan tahmini tutarlara dayalı karşılaştırmaları içerir. Ussallık testleri trend ve rasyo analizinden farklı olarak tek döneme dayanan bir modeldir. ©