Standart ve Standardizasyon Kavramları

... konulu sunumlar: "Standart ve Standardizasyon Kavramları"— Sunum transkripti:

1 Standart ve Standardizasyon Kavramları
7. Hafta Standart ve Standardizasyon Kavramları

2

3 Tarihsel Gelişim II. Dünya Savaşı’nda Amerikan ordusunda Amerikan Askeri Standartları  (US Military Standarts) çıkmış, bu standartlarla birlikte istatistiksel kalite kontrol sistemi de gelişmiştir. 1970’li yıllarda, kalitesi yüksek Japon ürünlerinin Amerikan pazarına girmesini daha kaliteli olduğuna karar verdikleri bu ürünlere yönelmesi, Japonların “Daha Kaliteliyi Daha Ucuza Alın” yaklaşımlarının sonucu, büyük Amerikan şirketleri zor günler yaşamışlardır.

4 Tarihsel Gelişim II.Dünya Savaşı’nı takiben çok büyük bir ekonomik açmaza düşen Japonya’da, 1950’li yılların başından itibaren, Amerikan Askeri Standartlarını oluşturan ve uygulatan Walter Shewhart’ın öncüsü olduğu, İstatistiksel Kalite Kontrol teknikleri uygulanmaya başlanmıştır. Japonya’da  geniş uygulama alanı bulan bu teknikler, Deming ve Juran tarafından daha da geliştirilerek kapsamları genişletilmiş, Japonların kalite devrimini yaratmasını sağlamıştır.

5 Tarihsel Gelişim (ISO’nun Kuruluşu)
ISO Uluslararası Standartlar Organizasyonunun kısaltmasıdır. Uluslararası standardizasyonu sağlamak amacıyla 23 Şubat 1947 tarihinde kurulmuştur. 80’li yıllarla birlikte kurumsal ya da ulusal olarak geliştirilen standartlar uluslararası standartlara dönüşmeye başlamıştır. Uluslararası standartların geliştirilmesinde Uluslararası Standartlar Örgütü ISO’nun önemli bir payı olmuştur. Ülkemizde ise, standardizasyon çalışmalarını yürütmek için 1954 yılında Türk Standartları Enstitüsü (TSE) kurulmuş ve 1955 yılında ISO'ya üye olmuştur.

6 Tarihsel Gelişim ISO halihazırda 135 ülkeden ulusal standart kuruluşlarının katılımıyla; Uluslararası ticareti arttırmak , tedarikçi ve müşteri arasındaki güveni oluşturmak amacıyla faaliyetlerini sürdürmektedir. ISO Bütün firmalar için, geniş çaplı kalite standartlarını belirleyerek, ne sadece üstün teknoloji sahibi dev şirketlerin elde edebileceği kadar katı ve pahalı, ne de herhangi bir firmanın çaba göstermeksizin elde edeceği kadar kolay olmayan ve dünya çapında geçerli olan ISO 9000 serisi standartları meydana getirmiştir.

7 Standart ve standardizasyon Kavramları
Basit anlamda standart, bir şeyler yapmak için üzerinde anlaşılmış ve tekrarlanabilir yol demektir. Standart; teknik spesifikasyonlar içeren ya da kesin kriterler ile tasarlanmış tutarlı kurallar, kılavuzluk bilgileri veya tanımlamalar içeren basılı bir dokümandır. (ISO) tarafından yapılan tanımlara göre, Standart; üretimde, anlayışta, ölçme ve deneyde bir örnek sağlanması işlemine denir. Standardizasyon; belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir. Standart; standardizasyon çalışmaları sonucu ortaya çıkan belge ya da eserdir.

8 Standardizasyonun Kapsamı
ISO tarafından yapılan standardizasyon tanımı ile aşağıda belirtilen hususlar vurgulanmaktadır; Standartlar, ekonomik anlamda olabileceği gibi bilimsel bir araştırma, bir deney, uygulama ile ilgili bir metot veya sosyal amaçlı herhangi bir çalışma yapılması esastır. Yapılan çalışma, üretici, tüketici gibi tüm ilgili tarafların ekonomik ve toplumsal yararını gözetmelidir. Kural koyma ve uygulama çalışmalarında ilgililerin hepsinin katkısı ve işbirliği bulunmalıdır

9 Standardizasyonun Amaçları
Mal ve hizmet üretiminin; verimliliği arttırmak, Kaliteyi yükseltmek, Maliyetleri azaltmak, Depolamayı kolaylaştırmak, Kayıp ile atıkları azaltmak Suretiyle yapılmasını sağlamaktır.

10 Standardizasyonun Amaçları
Standardizasyon ayrıca; Tüketicilerin can ve mal güvenliğinin korunması, Daha ucuza mal satılması, Pazarlamanın kolaylıkla yapılması ve Tüketicilerin satın almalarının kolaylaştırması nı sağlamaktadır

11 ISO’NUN KURULUŞ VE FAALİYET AMAÇLARI
İşgücü, hammadde, enerji ve benzeri girdilerin çıktılara oranının (verimlilik) ekonomik düzeyde olmasını sağlamak Tüketicilerin gereksinimlerine göre üretilen malın, belirli bir kalite düzeyinin üzerinde üretilmesini sağlamak İnsanlar için güvenlik ve sağlık kurallarına uygunluğu denetlemek Toplum ve tüketici ihtiyaçlarının karşılanması için mal çeşidinin artması ile tüketicinin malzeme seçiminde gereksiz harcama yapmasını önlemek. Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ile üretilen malın her ülkeye alım-satımı için gümrük ve ticari alandaki yasal düzenlemelerle ilgili sorunları azaltmak

12 Standardizasyonun İşlevleri
Sadeleştirme: Mal ve hizmetleri sadeleştirerek karmaşıklığı önlemekle birlikte üretim sürecinde gerçekleştirilen tekdüzelik işgörenlerin uzmanlaşmasını sağlar. Herkesin aynı dili konuşması anlamında iletişim: Standardizasyon ile üretilen ürün ya da hizmet, sürekli olarak aynı niteliklerde ortaya çıkar ve böylece müşteriler tarafından kanıksanarak, müşteri ve üretici arasında karşılıklı anlaşılmayı kolaylaştırır. Bütün olarak ekonominin iyileştirilmesi: Standardizasyon, alıcı-satıcı arasında oluşan güven unsurunu pekiştirir. Güvenli ortamda yapılan alışveriş ve yatırımın artması, ekonominin sağlıklı bir şekilde büyümesine vesile olur.

13 Standardizasyonun İşlevleri
Emniyet, sağlık ve hayatın korunması: Standardizasyon, tüketicileri sağlık ve hayati önemdeki durumlar dahil, tüm diğer olumsuzluklara karşı korumaya alır. Tüketicilerin ve toplum çıkarlarının korunması: İlgili standardı taşımayan malların piyasaya sürülememesi ve bu standartların müşteri ihtiyaç ve beklentileri göz önünde bulundurularak hazırlamasından dolayı standardizasyon, tüketicileri güvence altına alır. Ticari engellerin elimine edilmesi: Standartlara uygun mal/hizmet üretim ve satışı, üretilen mal ve hizmetin sınır aşımı esnasında daha rahat dolaşımına imkân tanımaktadır. Bu yönüyle ihracat ve ithalatçılara büyük kolaylıklar sağlar.

14 Standardizasyonun Önemi ve Faydaları
Modern üretim tekniklerine uygun ve seri üretimin yaygınlaşmasının bir sonucu olarak ortaya çıkan standardizasyon; aşağıdaki ilgili taraflar açısından önem ve faydaları sağlamaktadır. a. Üretici açısından b. Ekonomi açısından c. Tüketici açısından

15 a) Standardizasyonun Üretici açısından Önemi ve Faydaları
Üretimin belirli plan ve programlara göre yapılmasına yardımcı olur. Uygun kalite ve seri imalata olanak sağlar. Kayıp ve artıkları en az seviyeye indirir. Depolama ve taşımayı kolaylaştırır, stokların takibini sağlar. Maliyeti düşürür.

16 b) Standardizasyonun Ekonomi açısından Önemi ve Faydaları
 Kaliteyi teşvik eder, kalite seviyesi düşük üretimle meydana gelecek emek, zaman ve hammadde kaybını ortadan kaldırır.  Endüstriyi belirli hedeflere yöneltir. Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olur.  Ekonomide arz ve talebin dengelenmesine yardımcı olur.  Yanlış anlamaları ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırır.  İhracatta ve ithalatta rakiplerine karşı üstünlük sağlar.  Yan endüstri dallarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olur.  Rekabeti geliştirir.  Kötü malı piyasadan siler.

17 c) Standardizasyonun Tüketici açısından Önemi ve Faydaları
 Can ve mal güvenliği sağlar.  Karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlar.  Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler.  Ucuzluğa yol açar.  Tüketicinin korunmasına yönelik olarak sağlıklı bir çevre oluşmasına yardımcı olur.  Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar.

18 Standardların Çeşitleri
Oluşturulan standartlar kullanıldıkları yer, konu ve zorunluluk durumu gibi temel kriterler ile çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadırlar a. Yapı Karakterlerine göre b. Uygulama şekline göre c. Uygulama alanına göre

19 a) Yapı Karakterlerine göre standartlar
1. Madde standartları: Ürünün üretilmesinde kullanılan ancak henüz üretim sürecine girmemiş hammaddelerle ilgili standartlardır. 2. Mamul standartları: Üretilmiş ürüne ait standartlardır. 3. Mahsul standartları: Genellikle tarım ürünleri ile ilgili standartlardır. 4. Metot standartları: Bir mal ya da hizmetin üretilme veya ortaya konma biçimini, herhangi bir işlemin veya denetimin yapılış koşullarını belirleyen standartlardır. 5. Hizmet standartları: Hizmetin sunulma biçimi, yeri, zamanı gibi müşteri tatminini sağlamayı belirleyen standartlardır.

20 b) Uygulama Şekline göre standartlar
1. İsteğe bağlı standartlar: Standardizasyon kuruluşları tarafından hazırlanıp yürürlüğe konulan, ancak uygulanmasına ilişkin hiçbir yasal zorunluluk olmayan standartlardır. 2. Zorunlu standartlar: İlgili kuruluşlar tarafından hazırlandıktan sonra, resmi yetkililerce zorunlu olarak uygulamaya konulan standartlardır. Bu standartlara uyulmadığı takdirde, yasal yaptırımlara gidilmektedir. Özellikle insan sağlığı ve güvenliğini ilgilendiren, kamu yararına yönelik mal ve hizmet standartları bu gruba giren standartlardır.

21 c. Uygulama alanına göre standartlar
1. İşletme standartları: İşletmelerin kendi gereksinimlerini karşılamak üzere geliştirdikleri standartlardır. (TOYOTA’nın İSG konusunda OHMS standardı) 2. Endüstriyel standartlar: Belirli bir endüstri kesiminde aynı cins malı üreten işletmelerin ortak kullandıkları standartlardır. (Otomotiv Sektörüne mahsus …… standardı) 3. Milli standartlar: Bir ülkenin gereksinimi için sorumlu ve görevli kurumlar tarafından ulusal düzeyde uygulanmak üzere yapılan standartlardır. Örneğin TSE standartları bu gruba girer. 4. Uluslararası standartlar: Uluslararası ticari alanda, mal veya hizmetlerin kolay ve serbest bir biçimde dolaşabilmesi için gerekli olan, dünya genelinde geçerli olan standartlardır. Örneğin ISO standartları bu gruba girmektedir.

22 Türkiye’ de Yapılan Standart ve Standardizasyon Çalışmaları
Ülkemizde, standardizasyon çalışmalarını yürütmek için 1954 yılında Türk Standartları Enstitüsü (TSE) kurulmuş ve 1955 yılında ISO'ya üye olmuştur. Enstitü ilk defa 1964 tarihinde TSE marka sistemi ile belgelendirme faaliyetlerine başlamıştır. TSE’nin ilgili olduğu bakanlık Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'dır

23 TSE Tarafından Gerçekleştirilen Faaliyetler
Üretim yerlerinin belgelendirilmesi, (Helal Gıda Sertifikası ) Ürün belgelendirilmesi, (TSEK belgesi) Parti mallarının belgelendirilmesi, İthal mallarının belgelendirilmesi, Kalite sistemlerinin belgelendirilmesi (ISO 9001 KYS) Hizmet veren kuruluşlarının belgelendirilmesi (Hizmet Yeterlilik Belgesi)

24 Üretim yerlerinin belgelendirilmesi

25 Ürün belgelendirilmesi

26 Kalite sistemlerinin belgelendirilmesi

27 Hizmet veren kuruluşların belgelendirilmesi