ÜNAK 2015, Hacettepe Üniversitesi, 1-3 Ekim 2015

... konulu sunumlar: "ÜNAK 2015, Hacettepe Üniversitesi, 1-3 Ekim 2015"— Sunum transkripti:

1 ÜNAK 2015, Hacettepe Üniversitesi, 1-3 Ekim 2015
RDA / Kaynak Tanımlama ve Erişim Standardı’nın Yazma Eserler İçin Uygulanabilirliğine Dair Bir Deneme ve MARC Alan Önerileri Emine Hatun GÜR Katalog Bölüm Sorumlusu Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi Sevgi ATİLA CÜNÜŞ Nadir Eser Kütüphanecisi Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ÜNAK 2015, Hacettepe Üniversitesi, 1-3 Ekim 2015

2 Amaç RDA standardının, Yazma Eserlerin tanımlanması ve erişimi için uygulanabilirliğini görmek FRBR mantığının yazma eser kataloglarında kullanılabilir olup olmadığını örnekler üzerinden ölçmek. Yazma Eserlerin tanımlanmasında kullanılacak MARC alanları için öneri sunmak

3 Sorunlar Yazar girişlerinde standardın olmaması
Eser adlarındaki farklılıklar; aynı eser için farklı başlıkların kullanılması, aralarındaki bağlantıların gösterilmemesi Eksik seviyede kataloglama Eksik ve hataların sürekli olarak tekrarlanması Transkripsiyon ve transliterasyon sorunları Bibliyografik denetimin sağlanamaması Odabaş, Türkmen, Küçük…

4 Çözüm ? RDA kontrollü erişim noktaları zorunlu kılar.
FRBR kataloglarda varlıklar arası ilişkilerin mantıklı ve analitik bir şekilde oluşturulup ortaya çıkarılmasını gerektirir. RDA kaynakla alakalı araştırmacı için anlam ifade eden tüm bilgilerin tanımlanmasını tavsiye eder İşlevsel, kolay güncellenebilir, dünyadaki gelişmelere kolay entegre olabilir bir teknoloji altyapısı gerektirmektedir.

5 Örnek Eser Eser : Kitâbü'l-edvâr Müellif : SAFİYYÜDDİN el-URMEVÎ
Eser : Kitâbü'l-edvâr Müellif : SAFİYYÜDDİN el-URMEVÎ Müstensih : MEHMED ÂTIF EFENDİ, Kuyucaklızâde Konu: Müzik, Musiki nazariyatı  

6 Kitâbü'l-edvâr fî marifeti'n- negam ve'l-evtâr
Eser ve müellif adını zahriye sayfasında görmekteyiz. İstinsah eden kişi ve sahipliğine dair bilgi de bu sayfada görülüyor. Örnek eserin kısa tanıtımı.

7 Kitâbü'l-edvâr fî marifeti'n- negam ve'l-evtâr
Eser adı 1b sayfasında yer almıyor Tusi’nin tavsiyesi üzerine yazılmış olduğu bilgisi görülmektedir Aynı zamanda şerhini de içerdiğini görmekteyiz Yazı türü nestalik Mehmet Nuri Uygun incelediği nüshalardan sadece birinin kenarında Tusi’nin tavsiyesi üzerine yazıldığına dair bilgiye rastladığını söylemiştir.

8 Kitâbü'l-edvâr fî marifeti'n- negam ve'l-evtâr
Şerh eser, kenarlarına ve eserin içine yerleştirilmiş küçük kağıtlara yazılmıştır Bu biçimde 17 adet şukka bulunmaktadır

9 Kitâbü'l-edvâr fî marifeti'n- negam ve'l-evtâr
Eserin sonunda ferağ kaydı bulunmaktadır. Hem asıl eserin hem de şerhin kim tarafından istinsah edildiği bilgisi ile tarihi açıkça görülmektedir. Kuyucaklızade’nin kopyasını çıkardığı nüshanın da ferağ kaydı ve tarihi görülmektedir. Telif tarihine dair bilgi bulunmamaktadır. FERÂĞ KAYDI : Yazma eserlerin sonuna konulan istinsahla ilgili not. Telif tarihi: 633. Müellif nüshasından 160 yıl sonra istinsah edilmiş bir kopyadan istinsah edilmiş. Kopya ettiği nüshanın tarihi :  793 / 1390/1391  Arada 457 yıl fark var. Asıl eserin tarihi: 10 Shawwal 1250 H (9 February 1835) Şerhin tarihi: 5 Muharram ul Haram 1251 H (3 May 1835). 3 ay ara ile bitirmiş

10 Kaydın web görünümü

11

12 Eserin bilinen diğer nüshalarının kataloğu Web den erişime açık olanlarının linkleri.

13 MARC formatında görünümü
100 0 alanında yazarın otorize edilmiş adı kullanıldı alanında eserin özgün adı kullanıldı. Bu giriş için eser otorite kaydı oluşturuldu Genel notlar alanında ; yazma eserin kendine özgü tüm özellikleri verildi ; satır sayısı, metin ölçüleri, yazı biçimi, mürekkebi, şukka bilgisi, kağıt özellikleri, eski katalog kayıt numarası, vb.

14

15 510 alanında kullanılan kaynakların adresleri
562 alanında eserin farklı nüshalarını bulunduran yerli ve yabancı diğer kurumların adresleri

16 alanında cilt özelikleri
880 alanında yazar adları ve eser adının Arap harfleri ile yazımı gösterilmiştir.

17 Eser adı yaygın kullanımı olan biçimi ile sistemde taranır

18 Otorite kaydında yer alan göndermeler ile kullanıcı otorite edilmiş eser adı için yönlendirilir

19 Aranılan eser adını içeren sistemde yer alan kayıtlara ulaşılır…
Bunlardan Meraği’nin şerhi ile Şükrullah’ın tercüme çalışması için sistemde geçici kayıt açılmıştır. FRBR mantığının nasıl çalıştığını daha somut olarak gösterilebileceği düşünülmüştür. Meraği’nin şerhi Nuruosmaniye kütüphanesinde. Şükrullah’ın risalesi ise özel şahıs kütüphanesinde bulunmaktadır.

20 Eser otoritesi Eser otoritesi
Yazma eserler için eser otoritesi hazırlanmalıdır.

21 Yazarın bilinen ismi ile tara

22 Yazar adı yaygın kullanımı ile sistemde taranır

23 Yazara ait sistemde bulunan kayıtlar

24 Yazar otoritesi 100 otorize edilmiş giriş
LC yazar otoriteleri kullanılmaktadır. Türkiye’den aranma şekilleri eklenerek güncellenmektedir. LC’de bulunmayan yazar otorite dizinleri İslam Ansiklopedisindeki girişler esas alınarak hazırlanır İslam Ansiklopedisi’nde bulunamayan yazarlar için yazarın meşhur ismi , diğer isimler şeklinde otorite dizini hazırlanır.

25 Bu çalışma geliştirilerek: Bir eser üzerine yazılmış kaç şerh var, kaç haşiye var, kaç tercüme var ve bu tercümelerin dilleri neler?, kaç talika var, kaç telhis var, kaç muhtasar var? Bunların yazarları kimler? Bu bilgilere tek tarama ile ulaşmak mümkün olacaktır.

26 Şerhler / yorum ve inceleme
Özgün eserin şerhini, yorum ve incelemesini içeren eserlerde, özgün esere konudan erişim sağlanabilir.

27 Tercümeler

28 Risale min ʻilmi'l-edvar / Ahmed Oğlı Şükrullah
Özgün esere göndermeler yapılır

29

30 Ulaşılan Sonuçlar FRBR modeline göre varlık – ilişki bağlamında incelenerek oluşturulacak kayıtlar ile bir eser ve onunla bağlantılı tüm çalışmalar bir arada görülmüştür. RDA ile bir yazma eserin kendine has tüm özellikleri ayrıntılı olarak tanımlanabileceği görüldü Hem yazar hem kitap adı için otorite dizinleri oluşturularak bibliyografik denetimin sağlandığı görüldü. Ulusal yazar ve eser otorite dizinleri kullanılması ile transkripsiyon ve transliterasyon problemlerinden ileri sorunların büyük ölçüde ortadan kalkacağı düşünülmektedir. Yazma eserlerde hem müellif /yazar hem de eser için otorite kayıtları açılmalı, zorunlu…

31 Öneriler Kütüphanecilik alanında dünyadaki gelişmeler takip edilmeli ve öğrenilmelidir. Ulusal düzeyde, ortak kullanım ve güncellemelere açık yazar ve eser otorite dizinleri oluşturulup kullanılmalıdır. Hazırlanacak yazar otorite dizinleri, uluslararası yazar otorite dizini olan VIAF (Virtual International Authority File) eklenmelidir. İşbirliği şart.

32 Kullanılan Kaynaklar –Anameriç, Hakan. “Yazma Eserlerde Bir Bilgilendirme Aracı Olarak Şukka”. Bilig, 2015, s –Bayraktar, Nimet. “Yazma Eserlerin Değerlendirme Ölçütleri ve San’at Değerleri”. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 1970, s –Dinç, Birsen Alkan . “Kütüphanecilikte Bilgisayara Geçerken Yazma Eserlerde Kataloglama Problemleri”. Kütüphane-Enformasyon-Arşiv Alanında Yeni Teknolojiler ve TÜRKMARC Sempozyumu Bildiri Metinleri. Yay. Haz. Hasan S. Keseroğlu. İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi Yay., 1991, S –Erünsal, İsmail E.. “Yazma eserlerin kataloglanmasında karşılaşılan güçlükler I: Eser ve müellif adının tesbiti”. Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız armağanı. – İstanbul: Marmara Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi, 1995, s –Küçük, Mehmet Emin “Türkiye’de Yazma Eserler Sorunu ve Çözüm Önerileri”. Türk Kütüphaneciliği, 1999, s –Mollaibrahimoğlu, Süleyman, Yazma Eserler Terminolojisi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007. –Özel, Nevzat. Bilginin Düzenlenmesine Yönelik Yeni Bir Standart: Resource Description and Access (RDA). Bilgi Dünyası, 2015, s –Odabaş, H. “Osmanlı Yazma Eserleri ve Türkiye’de Yazma Eser Kütüphaneciliği”, Bilig, 2011, s –Rukancı, Fatih. "Yazma Eserlerde Fiziksel Niteleme". Erdem, 2012, s –Türkmen, Hüseyin. Türkiye Kütüphaneleri Yazma Eser Katalogları ( ) , İstanbul: Kitabevi, 2010. –Uygun, Mehmet Nuri. Safiyüddin Abdülmü'min Urmevi ve Kitabü'l-Edvarı, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 1999. –Ünver, Niyazi; Dursun Kaya, Yazma Kitaplar, 17 Eylül 2015 tarihinde adresinden erişildi.

33 ÜNAK 2015, Hacettepe Üniversitesi, 1-3 Ekim 2015
TEŞEKKÜRLER Emine Hatun GÜR Katalog Bölüm Sorumlusu Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi Sevgi ATİLA CÜNÜŞ Nadir Eser Kütüphanecisi Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ÜNAK 2015, Hacettepe Üniversitesi, 1-3 Ekim 2015