Bireyi Tanıma Teknikleri

... konulu sunumlar: "Bireyi Tanıma Teknikleri"— Sunum transkripti:

1 Bireyi Tanıma Teknikleri

2 Bireyi Tanımanın Amaçları
Bireyi tanımanın temel amacı, onun kendisini tanımasına yardım etmektir. Kendini iyi tanıyan bir kişi, kendini daha iyi anlar, problemlerini daha net olarak görüp çözümler üretebilir, gerçekçi kararlar alabilir, kendi seçimlerini yapabilir ve çevresine daha kolay sağlıklı uyum sağlayabilir. Psikolojik danışman da bir kişiyi ne kadar iyi tanırsa, ona daha kaliteli ve etkili yardım hizmetleri sunabilir.

3 Bireyi Tanımanın Temel İlkeleri
1.Bireyi tanımanı amacı, onun kendisini tanımasına yardım etmektir. 2.Bireyi tanımada kullanılan teknikler amaç değil araçtır. Sonuçları kilitli dolaplarda bekleyen ve uygulamaya konmayan tekniklerin değeri yoktur. 3.Bireyi tanıma hizmetleri sürekli olmalıdır.

4 4.Bireyi tanımak amacı ile kullanılan araçlar, amaç, durum ve koşullara göre seçilmelidir. Tek ve en iyi bireyi tanıma tekniği yoktur. 5.Bireyi tanıma tekniklerinin kullanılması, işbirliği gerektirir. 6.Tek bir bireyi tanıma tekniğinden toplanan bilgiler yerine farklı araçlar yoluyla toplanan bilgilerin bir arada kullanılması daha iyidir.

5 7.Bilinen tüm bireyi tanıma tekniklerini öğrencilere uygulamak her zaman zorunlu ve gerekli değildir. 8.Bireyi tanıma teknikleri sadece sorunlu öğrencilere yönelik değildir, tüm öğrencileri kapsayacak biçimde yürütülmelidir. 9.Bireyi tanımada elde edilen bilgiler geçerli ve güvenilir olmalıdır.

6 10.Birey hakkında ek bir bilgi sağlamayacaksa yeni bir bireyi tanıma tekniğinin kullanılmasına da gerek yoktur. 11.Okulda öğrencilerle ilgili olarak toplanan özel olmayan bilgiler, öğretmen, okul yönetimi ve ailelerin de yararlanması sağlanmalıdır.

7 Bireyi Tanıma Tekniklerinin Sınıflandırılması
Testler Maksimum Performans Başarı Yetenek Davranış Kişilik İlgi Tutum Test Dışı Teknikler

8 Testler Test “Bireylerin herhangi bir niteliğini ölçme amacıyla, nitelikler evrenini temsil edecek şekilde seçilmiş standart uyarıcılar takımıdır” biçiminde tanımlanabilir.

9 Testlerin Kullanım Amaçları
Yordama (Bireyin gelecekteki başarısını önceden tahmin etme.) • Nedenleri ortaya çıkarma • İhtiyaçları belirleme • Değerlendirme • Araştırma • Sınıflama • Seçme ve yerleştirme.

10 Testlerin Kullanım Kuralları
1.Bir test, geliştirilme amacı dışında kullanılmamalıdır. 2.Yurt dışında geliştirilen testler, Türkçeye adapte edildikten sonra kullanılmalıdır. Türkçeye adapte etmek demek, sadece Türkçeye çevirmek demek değildir. Adaptasyonla kastedilen bir dizi profesyonel işlem dizisidir. 3.Bazı testler sadece uzman kişilerce uygulanmalıdır.

11 4.Belli bir amaçla geliştirilmiş bir testin maddeleri üzerinde değişiklik yapılamaz.
5.Test sonuçları bireylere uygun dille aktarılmalıdır. Test sonuçlarını öğrencilere aktarma konusunda aceleci davranılmamalı, onların sonuçları değerlendirebilmek için hazırbulunuşluklarının yeterli olduğundan emin olmalıdır. 6.Sonuçlar bireyi “etiketlemek” amacıyla kullanılmamalıdır.

12 7. Bir test, hedef grubu dışında kalan bireylere uygulanmamalıdır
7.Bir test, hedef grubu dışında kalan bireylere uygulanmamalıdır. Örneğin lise grubuna yönelik olarak geliştirilmiş bir test, küçük çocuklara uygulanamaz. 8.Kullanılan testler geçerli ve güvenilir olmalıdır. 9.Test amaç değil, araçtır. Sonuçları kullanılmayacaksa bir testin uygulanmasına gerek yoktur. 10.Test sonuçları bireylere ait diğer verilerle birlikte kullanılmalıdır.

13 Bireyi Tanıma Teknikleri
Testler Maksimum Performans Yetenek Başarı Test Dışı Teknikler

14 Yetenek Testleri Yetenek testleri bilgiye dayalı olmayan testlerdir ve bireyin çeşitli alanlardaki yeteneklerini ortaya çıkarıcı soru takımlarıdır.

15 Yetenek testlerini üç ana grupta inceleyebiliriz:
Genel Yetenek Testleri: Kişinin eğitimden ne derece yararlanabileceği hakkında yordama yapmayı kolaylaştırır. Sayı, sözcük, şekil gibi sembollerle ifade edilen kavramların öğrenilmesini ve bu kavramlarla akıl yürütülmesini gerektiren kısmına “Akademik Genel Yetenek” denir. b) Özel Yetenek Testleri: Müzik, resim ve diğer sanat dallarında bireyin sahip olduğu özel zihinsel yeteneklerini ölçer. c) Farklı Yetenek Testleri: Dil yeteneği, soyut kavrama yeteneği, mekanik kavrama yeteneği gibi farklı zihin yeteneklerini ölçer.

16 Başarı Testleri: Başarı testleri, eğitim süresince öğrenilen bilgilerin ölçülmesi amacıyla kullanılan testlerdir. (a) standart başarı testleri ve (b) öğretmen yapısı başarı testleri olarak iki grupta ele alınabilir. Standart başarı testleri, uzmanlar tarafından hazırlanmış, geçerlik ve güvenirlikleri yüksek olan testlerdir. Öğretmen yapımı başarı testleri, öğrencilerin bir derse ilişkin başarılarını ölçmek ve değerlendirmek amacıyla hazırlanmış, ama geçerlik ve güvenirlikleri yüksek olmayan testlerdir.

17 Bireyi Tanıma Teknikleri
Testler Maksimum Performans Davranış İlgi Kişilik Tutum Test Dışı Teknikler

18 İlgi Envanterleri İlgi, bir kimsenin herhangi bir zorunluluk olmaksızın dikkat ettiği, gözlediği, üzerinde durup düşündüğü ve zevk alarak sürekli yaptığı etkinlikler olarak tanımlanabilir. Çocukluk döneminde ilgiler değişkendir, büyüme, gelişme ve olgunlaşmayla birlikte ilgiler de kararlılık kazanmaya başlar.

19 Kişilik Testleri: Kişilik, bir kişiyi diğer kişilerden ayırt eden özellikler bütünüdür. Kişilik testlerinde yer alan maddeler, normal- anormal, uyumlu- uyumsuz gibi boyutlara ve özelliklere göre düzenlenmiş davranış örneklerinden oluşur

20 Tutum Testleri: Tutum, bireyin insanlar, olaylar ve nesneler karşısında takındığı tavırdır. Tutumun “duygu, düşünce ve davranış” boyutları vardır. Tutum ölçekleri, bir kimsenin nelere, ne derece değer verdiğini, o duruma ilişkin ne düşündüğünü ve ne hissettiğini saptamaya yarayan araçlardır Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

21 Derecelendirme Ölçekleri Sosyometrik Teknikler
Test Dışı Teknikler Gözlemsel Teknikler Gözlem Olay Kaydı Derecelendirme Ölçekleri Sosyometrik Teknikler Kendini Anlatma Teknikleri Drama ve Oyun Teknikleri Diğer Teknikler

22 Gözlem: Gözlem, bireylerin değişik ortamlarda, çeşitli davranışları hakkında onları gözetleme yolu ile bilgi toplama tekniğidir.

23

24 Gözlem üç biçimde yapılmaktadır:
Sistemsiz (doğal) gözlem, Sistematik gözlem, Katılımlı gözlem.

25 Sistemsiz gözlem Günlük hayatta çeşitli etkileşimler sırasında bireyler hakkında oluşturduğumuz fikirlerin kaynağıdır. Ancak bu gözlem türünü kullandığımızda geçerli ve güvenilir bilgi edinme olasılığı yüksek değildir.

26 Sistematik gözlem Önceden belirlenmiş bir amaç doğrultusunda, planlı olarak yapılan gözlemdir. Gözlem yaparken hangi davranış ya da davranışların gözleneceği önceden belirlenir.

27 Katılımlı gözlem Gözlemcinin gözlemlediği gruba katılarak onlarla birlikte yaşamasını içeren bir gözlem türüdür. Belgesellerde zaman zaman izleriz, gözlemci, medeniyetten uzak bir kabileyi daha yakından tanıyabilmek için onlarla bir süre yaşar. Kabilenin yaşam biçimini benimser ve onların gözü ile dünyayı görmeye çalışır.

28 Olay Kaydı (Vak’a Kaydı, Anekdot):
Birey hakkında herhangi bir zamanda yapılan gözlemin kaydedilmesi, birey hakkında bilgi sağlayabilmektedir. Kaydetmenin kolay olması amacı ile bir form geliştirilmiştir. Gözlem sonuçlarının kaydedilmesi amacıyla geliştirilen forma anekdot denmektedir.

29 Olay: Gözleyen: Yorum: Adı- Soyadı: Tarih: Sınıfı- No: Yer:
Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

30 Derecelendirme Ölçekleri:
Derecelendirme ölçekleri, gözlem sonuçlarını sayısal verilere dönüştürmeye yarayan araçlardır. Ölçek üzerinde gözlenen bireyin çeşitli davranışları sıralanmıştır. Gözlemci bu davranışların bireyde olup olmadığını derecelendirmektedir.

31 Örnek Geometrik şekil ve cisimlerin alan ve hacimlerini hesaplayabilme. 1. Çok zayıf ( ) 2. Zayıf ( ) 3. Orta ( ) 4. İyi ( ) 5. Çok iyi ( )

32 Sosyometrik Teknikler Sosyometri Kimdir Bu? Kendini Anlatma Teknikleri
Test Dışı Teknikler Gözlemsel Teknikler Sosyometrik Teknikler Sosyometri Kimdir Bu? Kendini Anlatma Teknikleri Drama ve Oyun Teknikleri Diğer Teknikler

33 Sosyometri Sosyometri, bir grubun belli bir zamanki sosyal ilişkilerini betimlemeyi amaçlayan bireyi tanıma tekniğidir. Bu teknikte grup üyelerinin birbirlerini tercih etmelerini gerektiren bir durum oluşturulur. Örneğin sınıftaki öğrencilerden, dağıtılan kâğıtlara, birlikte oturmak istedikleri arkadaşlarının adlarını yazmaları istenebilir. Öğrenciler yazdıktan sonra kağıtlar toplanır, isteklerin sayıları hesaplanarak frekanslar çıkarılır. Böylelikle sınıfta en çok ve en az tercih edilen öğrenciler tespit edilebilir ve özellikle en az tercih edilen öğrenciler için gerekli önlemler alınabilir. Sosyometri uygulanması kolay ama değerlendirilmesi ve yorumlanması zaman alan bir tekniktir.

34 Sosyogram: Sosyometri sonuçlarının grafiksel olarak ifadesidir
Sosyogram: Sosyometri sonuçlarının grafiksel olarak ifadesidir. Sınıftaki her bir öğrenci bu grafikte işaretlenir ve sınıftaki ilişkiler ağı ortaya konur. Sınıfta kutuplaşmalar, ikili ilişkiler, klikler (üçlü ya da dörtlü küçük gruplar), gruplaşmalar ve sınıftaki yalnızlar bu grafikte daha net görülebilmektedir.

35 Bireyi Tanima Teknikleri } Test Dışı Teknikler }
Başkalarının Kanılarına Dayalı Teknikleri } Sosyometri Sosyogram Örneği : 4 Kız Erkek 23 6 Karşılıklı Seçim 3 15 14 22 10 7 12 2 17 18 16 20 5 19 9 8 11 1 21 13

36 Kimdir Bu? (Bil Kim?) Bu teknikte öğrencilere bir dizi davranıştan oluşan liste verilir ve karşısındaki boşluklara sınıfta bu özelliğe en uygun kim ise onun adını yazmaları istenir. Bu listede olumlu davranışlar olduğu gibi olumsuz bazı davranışlar da yer alır. “Kimdir bu?” tekniği, öğrencilerden olumsuz davranışlara uygun isimlerin yazılmasını istemekle bir anlamda sınıf arkadaşlarını etiketlemelerine yol açmaktadır. Bu açıdan bu teknik eleştirilebilir. Kullanılması önerilmemektedir.

37 Sosyometrik Teknikler Kendini Anlatma Teknikleri Görüşme Anket
Test Dışı Teknikler Gözlemsel Teknikler Sosyometrik Teknikler Kendini Anlatma Teknikleri Görüşme Anket Otobiyografi Problem Tarama Listesi Arzu Listesi Drama ve Oyun Teknikleri Diğer Teknikler

38 Görüşme Görüşme, iki veya daha fazla kişinin, belli bir amaçla, sözel ve sözel olmayan iletişim araç ve tekniklerini kullanarak yarattıkları etkileşimdir

39 Dr. Ş. Gonca Zeren, 2011

40 Görüşme iki biçimde yapılmaktadır: Serbest ve yapılandırılmış görüşme
Görüşme iki biçimde yapılmaktadır: Serbest ve yapılandırılmış görüşme. Serbest görüşmede amaç ve konu önceden belirlenmiştir ancak, görüşme sırasında sorulacak sorular kesin olarak belli değildir ve sorular sıralanmamıştır. Yapılandırılmış görüşmede ise sorulacak sorular ve sıraları önceden belirlenmiştir.

41 Görüşmede sorular genelden özele doğru sıralanmalıdır
Görüşmede sorular genelden özele doğru sıralanmalıdır. İster serbest olsun, ister yapılandırılmış, görüşme önceden planlanmalıdır. Görüşmeyi kaydetmek amacıyla (görüşme sırasında ya da hemen sonrasında not almak için) kâğıt kalem, ses kayıt cihazı veya kamera kullanılabilir.

42 Görüşmenin avantajları şunlardır:
Sorulara ayrıntılı cevap alma ihtimalinin yüksek olması ve yanlış anlaşılmaların anında düzeltilebilmesi. Görüşmede, söylenenlerin yüzeysel anlamları yanında, gerçek ve derinliğine anlamların da çıkartılabilmesi. Araştırmacının, anında soracağı sorularla, anlaşılmayan noktaları açıklığa kavuşturabilme imkânı. Okuma yazma bilmeyen kişilerle yapılabilmesi.

43 Görüşmenin dezavantajları şunlardır:
Görüşülecek kişi sayısı fazla olduğunda çok zaman alması. Standart olmayan cevapları sınıflandırma ve bunlara sayısal değer verme güçlüğü. Tecrübeli ve yetenekli görüşmecilere ihtiyaç duyulması. Kişilere isimlerini gizleme garantisi verilmediği durumlarda dürüst cevaplar alma zorluğu.

44 Anket Anket, görüşmede sorulacak soruların yazılı hale dönüştürülmüş biçimi gibidir. Görüşme çok uzun zaman aldığı için kısa zamanda çok kişiden bilgi toplamak amacıyla anket kullanılabilir. Ankette yer alan sorular açık, net ve anlaşılır olmalı, mümkün olduğunca kapalı uçlu sorular kullanılmalıdır.

45 Otobiyografi Otobiyografi, bireyin kendi yaşam öyküsünü yazılı olarak anlatmasıdır. Otobiyografinin uygulanması çok kolaydır, bireylere boş kâğıt vererek kendi yaşamlarına dönük olarak yazmalarını istediğiniz konuları belirtmeniz çoğu zaman yeterlidir. Ancak otobiyografinin değerlendirilmesi ve yorumlanması çok daha zordur. Otobiyografinin düzeni, uzun ya da kısa oluşu, öncelikli olarak anlatılanlar, yazıdaki hava, silintiler, eksiklikler, kullanılan cümleler vb. her şey birey hakkında bilgi verebilmektedir.

46 Problem Tarama Listesi
Öğrencileri rahatsız eden durumları saptamak amacıyla oluşturulmuş bir tekniktir. Bu teknikte bireyin kendisi, okulu, ailesi, geleceği vb. konularda sorun olabilecek cümlelerin listesi verilir ve bu problemlerden hangileri onda varsa işaretlemesi istenir.

47 Problem tarama listesi değerlendirilirken toplu olarak değerlendirmeye gidilebilir. En çok işaretlenen sorunlar belirlenerek çözüm yolları aranabilir. Bu anlamda çözümde rol alabilecek aile, okul yönetimi ya da öğretmenlere problem tarama listesinin sonuçları hakkında (öğrenci isimleri kesinlikle verilmeden) bilgi verilebilir. Bir de bireysel olarak her bir öğrenci ele alınabilir ve psikolojik danışma yardımı gereken öğrencilere yardım verilebilir.

48 Arzu Listesi Özellikle ilköğretimin ilk yıllarında kullanılan arzu listesi, çocuğun istek beklentileri hakkında bilgi sağlamaktadır. Arzu listelerinde genellikle yarım bırakılan cümleleri öğrencinin istediği gibi tamamlaması istenmektedir. “Elinde sihirli bir sopa olsaydı neleri değiştirmek isterdin?” biçimindeki sorularla da bu liste oluşturulmaktadır.

49 Sosyometrik Teknikler Kendini Anlatma Teknikleri
Test Dışı Teknikler Gözlemsel Teknikler Sosyometrik Teknikler Kendini Anlatma Teknikleri Drama ve Oyun Teknikleri Psikodrama Sosyodrama Oyun Terapisi Diğer Teknikler

50 Psikodrama Bireyin iç dünyasının, kaygı ve korkularının dramatize edilmesine psikodrama adı verilmektedir. Psikodrama özel uzmanlık gerektiren bir tekniktir ve bireyi tanımadan çok bireye psikolojik yardım verme hizmeti sırasında kullanılmaktadır.

51 Sosyodrama Bir grubun, bir sosyal problemi dramatize ederek incelemesine sosyodrama adı verilmektedir. Gruptaki bireyler, yaşanan ya da ortak bir sosyal problemle ilgili önemli rolleri paylaşarak izleyiciler önünde, gerçek bir tiyatro sahnesinde olduğu gibi oynarlar . Sosyodrama da tıpkı psikodrama gibi bu alanda uzman olan kişiler liderliğinde yürütülen bir tekniktir. Yine psikodrama gibi sosyodrama da bireyi tanımadan çok bireye psikolojik yardım verme hizmeti sırasında kullanılmaktadır.

52 Oyun Terapisi Oyun ortamına alınan çocukların özelliklerini, yaşadıklarını, duygu ve düşüncelerini, oyun sırasında tanımaya, anlamaya ve çocuğa psikolojik yardım hizmeti vermeyi amaçlayan bir tekniktir.

53 Sosyometrik Teknikler Kendini Anlatma Teknikleri
Test Dışı Teknikler Gözlemsel Teknikler Sosyometrik Teknikler Kendini Anlatma Teknikleri Drama ve Oyun Teknikleri Diğer Teknikler Olay İncelemesi Toplu Dosya

54 Vak’a (Olay) İncelemesi
Bu teknikte kullanılan “vak’a” kelimesi, sorunu olan kişi anlamındadır. Vak’a incelemesi ise, bireyin sorununu teşhis ve tedavi etmeyi amaçlar.

55 Vak’a incelemesi özet olarak şu bilgileri içerir:
1. Vak’anın adı soyadı, doğum yeri, ve doğum tarihi. 2. Ana babasının sağ, ölü, öz, üvey oluşu. 3. Sorunun kısaca tanımı. 4. Geçirdiği hastalıklar ve ameliyatlar. 5. Akademik başarısı, okul yaşantısı, öğretmenleri ve sınıf arkadaşları ile ilişkisi, disiplin vak’aları.

56 6. Aile tarihçesi, ailenin sosyo-ekonomik durumu, kardeş sayısı. 7
6. Aile tarihçesi, ailenin sosyo-ekonomik durumu, kardeş sayısı. 7. Sosyal ilişkileri, okul dışı sosyal etkinlikleri, karşı cinsle ilişkileri, polis kayıtları. 8. Duygusal gelişimi. 9. Geleceğe ilişkin beklentileri ve planları.

57 10. Sorunla ilgili genel değerlendirme.
11. Önerilen tedavi yolları ve alınacak önlemler. 12. Önerilerin uygulanmasına ilişkin planlar. 13. İncelemeyi yapan kişi, kurum ve tarih.

58 Toplu Dosya Öğrencilere daha iyi yardım edebilmek için çeşitli tekniklerle öğrenciler hakkında toplanan bütün bilgilerin sistemli bir şekilde özetlenip kaydedildiği dosyaya denir. İlkokul ya da okul öncesi düzeydeki çocuklar için hazırlanan toplu dosyada bedensel gelişimin tarihçesi önemli bir yer tutarken, orta öğretim çağındaki çocuklarda geleceği ilişkin planlar daha ayrıntılı olarak işlenir. Öğrenci hakkında yazılacak herhangi bir bilgi, daha sonradan onun aleyhine kullanılabilecek bir bilgi ise, toplu dosyada bu bilgi yer almamalıdır.