BAĞIMLILIK SÜRECİ Prof Dr Süheyla Ünal.

... konulu sunumlar: "BAĞIMLILIK SÜRECİ Prof Dr Süheyla Ünal."— Sunum transkripti:

1 BAĞIMLILIK SÜRECİ Prof Dr Süheyla Ünal

2 Madde kullanımı süreci
Hoşlanma İsteme Aşerme Sorunsuz kullanım Kötüye kullanım Bağımlılık

3 Bağımlılık nasıl başlar?
Üç faktörün etkileşimi Ajan madde Kolay elde edilebilirlik Maliyet Hızlı etki Rahatlatıcı etki Çevre Kişi

4 Sahte iyi oluş hali bağımlılık yapan maddelerin sahte iyi oluş hali sağlamak amacıyla vücuda dahil edilmesidir kişinin yapısal ve ruhsal özellikleri ruhsal zorlukların ve bozuklukların varlığı madde kullanan herkes için bağımlı hale gelme riski eşittir kullanımı emniyetli bir bağımlılık maddesi yoktur

5

6 Bağımlılık kıskacı Keyif verici davranış rutin hale gelir
Beyin kendi “gerçekliğini” madde varlığında yeniden kurar Bütün aktivitelerini “maddeyi” daha fazla almaya yönlendirir. Davranışın kontrolünü giderek bilinçdışı alır. Kişi bunun farkında olmadığı için bu durumu değiştirmek için bir çaba göstermez. Değişmeye direnç gösterir.

7 Bağımlılık kıskacı Sorunu inkar etmenin bedelini ödemeye başlar.
Giderek dibe vurur. Maddeden özgürleşmek için çaba göstermeye başlar. Çoğunlukla çabaları başarısız kalır.

8 Bağımlılıkta iç ses döngüsü
Belki kullanabilirim Korku ve merak Bir kereden bir şey olmaz Bir daha asla Ben bağımlı olmam İstersem bırakırım Bıraktım bir daha başlamam

9 Madde kullanımı aşamaları
İnhibisyon kontrolü Deneme Hoşlanma İsteme İhtiyaç duyma CG PreF Striatum OFC Yenilik arama

10 Deneme-İsteme-Zehirlenme aşaması
Koob, G. F. and Volkow. N. D. Neurocircuitry of Addiction, Neuropsychopharmacology reviews 35 (2010)

11 Deneme STRES Maddeyle tanışma dönemidir İçte bir değişim yaşanır
CRF Madde Kullanımı Kendini iyileştirme için BUNALTI Stresle tetiklenen madde kullanımı BUNALTI

12 Hoşlanma Maddenin sağladığı bu değişimlerin etkisi ile kullanmaya devam etme kararı verir Bu dönemde yalancı bir dünyaya dalarak keyif alma duygusu ön plana çıkar İstediği zaman maddeyi bırakacağını düşünür Vücutta kalıcı bir fiziksel hasar yoktur Gerekli tıbbi yardım yapılırsa kolaylıkla uyuşturucuyu bırakabilir

13 İsteme Sevmek ve istemek beynimizde farklı sistemler tarafından kontrol edilmektedir. Bağımlılık yapan maddeler doğrudan isteme merkezini uyarmaktadır ve bu yüzden kişi bağımlılığın ilerleyen dönemlerinde kullandığı maddeden hiç zevk almasa da, güçlü bir arzuyla aramaya devam etmektedir Robinson ve Berridge,1993 Maddeyi kompulsif bir biçimde almaya devam eder

14 İhtiyaç duyma Madde kullanımı konusunda kontrolünü kaybetmiştir
Artık keyif alma ihtiyacı yoktur Olumsuz sonuçlarına rağmen yaşamını devam ettirebilmek için uyuşturucu maddeyi kullanmak ve giderek aldığı miktarını arttırmak zorundadır

15 Yoksunluk-Olumsuz duygulanım aşaması
Koob, G. F. and Volkow. N. D. Neurocircuitry of Addiction, Neuropsychopharmacology reviews 35 (2010)

16 Aşerme aşaması Koob, G. F. and Volkow. N. D. Neurocircuitry of Addiction, Neuropsychopharmacology reviews 35 (2010)

17 Bağımlılık kriterleri
Kontrol Kaybı Kompulsiyon Süregenleşme

18 Madde kullanımının arttırılması Madde kullanımı Bağımlılık Bırakma
Biyolojik döngü Tolerans Duyarsızlaşma Relaps Madde kullanımının arttırılması Madde kullanımı Bağımlılık Bırakma Yoksunluk Relaps Madde etkisi ve ipuçları arasında koşullanmanın güçlenmesi Koşullanma döngüsü İpucu kontrol davranışında artış

19 Kontrol kaybı

20

21 Kompulsiyon Koşullanma ile öğrenmeye aracılık eden beyin döngülerinin fizyolojisi değişir, duyarsızlaşır Ödülle bağlantılı devrelerin baskılanma mekanizmaları bozulur İpucu uyaranlar aşermeyi başlatır

22 Süregenleşme Madde kullanımı üzerindeki kontrolünü kaybettiği için maddeyi arttırarak kullanmaya devam eder Arada bırakma denemeleri olsa da kısa sürer, yeniden başlar

23 Yeniden başlama İnsanların yoksunluk belirtilerinden kurtulduktan yıllar sonra madde almaya yeniden başlamalarına “nüksetme” denir

24 İyileşme

25 Yapısal değişiklikler
Limbik bölgede doku kaybı başlar, bağımlı kişi deprese, anksiyöz olur ve konsantrasyonu bozulur Hipokampustaki doku kaybı nedeniyle bellek sorunları ortaya çıkmaya başlar

26 MDMA  Alzheimer

27 Yapısal değişiklikler
Yaşamını yardım almaksızın sürdürememeye başlar Fiziksel yıkım ortaya çıkar

28