Yorum ilkeleri ve kuralları

... konulu sunumlar: "Yorum ilkeleri ve kuralları"— Sunum transkripti:

1 Yorum ilkeleri ve kuralları

2 İstisna, Kaideyi Koyan Makamın Açıkça Yetkilendirdiği Bir Başka Makam Tarafından da Konulabilir
Örneğin Anayasamızın 67’nci maddesinin 4’üncü fıkrasında yer alan “bu haklarının kullanılması kanunla düzenlenir” hükmü, kanımızca, Anayasamızın 67’nci maddesinin ilk üç fıkrasında seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları konusunda konulan kaidelere istisna getirme yetkisini kanun koyucuya vermektedir.

3 “Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir” dedikten sonra son fıkrasında “bu madde hükmü yabancı yayınların ülkeye girmesi ve dağıtımının kanunla düzenlenmesine engel değildir”. Dolayısıyla “istisna, kaideyi koyan makam tarafından konulabilir” ilkesine “istisna, kaideyi koyan makamın açıkça yetkilendirdiği bir başka makam tarafından da konulabilir” şeklinde bir ek ilke ekleyebiliriz.

4 Bir makamın istisna koyma yetkisi alıp almadığı konusunda tereddüt ortaya çıkarsa bu makamın böyle bir yetki almadığı sonucuna ulaşılmalıdır. Keza bu makamın böyle bir yetki aldığı anlaşılmakla birlikte, bu yetkinin kapsamı konusunda tereddüt ortaya çıkarsa, yine dar yorum yapılarak, tereddütlü konunun bu yetkinin kapsamına girmediği sonucuna ulaşılmalıdır.

5 Kaideyi koyan makam istisna koyma yetkisini hangi makama vermiş ise veya istisnanın hangi tür norm ile konulacağını belirtmiş ise sadece ve sadece o makam tarafından ve o norm ile istisna getirebilir. Örneğin anayasa koyucu “kanunla düzenlenir” demiş ise, istisna artık tüzük ile, yönetmelik ile belirlenemez. (Ancak kanun hükmünde kararname ile belirlenebilir).

6 II. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması
MADDE 13. Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz. AY 28: Süreli veya süresiz yayınlar, ...suçların soruşturma veya kovuşturmasına geçilmiş olması hallerinde hâkim kararıyla; ...millî güvenliğin, kamu düzeninin, genel ahlâkın korunması ve suçların önlenmesi bakımından ... kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle toplatılabilir. Toplatma kararı veren yetkili merci, bu kararını en geç 24 saat içinde yetkili hâkime bildirir; o bu kararı en geç 48 saat içinde onaylamazsa, toplatma kararı hükümsüzdür.

7 Yorum Yoluyla İstisna Üretilemez
yargı organı, uygulayacağı genel kurala yorum yoluyla istisna getiremez. Çünkü, istisna getirmek demek genel kuralı değiştirmek demektir. Yargı organının da buna haliyle yetkisi yoktur. AMMA: gai / amaçsal yorum yaparak normun sınırları genişlendirile bilir YA DA yerine göre daraltıla bilir. Lakin bu her zaman mümkün olmamaktadır. Genişletici yorum ise, istisna niteliğindeki hükümlerde değil, kural niteliğindeki hükümlerde yapılabilir.

8 ÖRNEĞİN Genel Kural: “(Cumhurbaşkanı), yayımlanmasını kısmen veya tamamen uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere… Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir” (1982 Anayasası, m.89/2, Birinci Cümle). İstisna: “Bütçe kanunları bu hükme tâbi değildir” (1982 Anayasası, m.89/2, İkinci Cümle). Peki ya Af kanunları ve kesin hesap kanunları? Ay 4.madde değiştirilebilirmi?

9 MADDE 31- Kişiler ve siyasî partiler, kamu tüzelkişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme ve yayım araçlarından yararlanma hakkına sahiptir. Bu yararlanmanın şartları ve usulleri kanunla düzenlenir. (Değişik: 3/10/ /11 md.) Kanun, millî güvenlik, kamu düzeni, genel ahlâk ve sağlığın korunması sebepleri dışında, halkın bu araçlarla haber almasını, düşünce ve kanaatlere ulaşmasını ve kamuoyunun serbestçe oluşmasını engelleyici kayıtlar koyamaz. “Anayasa Mahkemesinin işin esasına girerek verdiği red kararının Resmî Gazetede yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynı kanun hükmünün Anayasaya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulamaz”. Acaba bir “kanun” hükmü değil de, bir “kanun hükmünde kararname” hükmü hakkında Anayasa Mahkemesi işin esasına girerek ret kararı vermiş ise, on yıl geçmeden aynı kanun hükmünde kararname hükmü hakkında, Anayasa Mahkemesine tekrar başvurulabilir mi?

10 MADDE 31- Kişiler ve siyasî partiler, kamu tüzelkişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme ve yayım araçlarından yararlanma hakkına sahiptir. Bu yararlanmanın şartları ve usulleri kanunla düzenlenir. (Değişik: 3/10/ /11 md.) Kanun, millî güvenlik, kamu düzeni, genel ahlâk ve sağlığın korunması sebepleri dışında, halkın bu araçlarla haber almasını, düşünce ve kanaatlere ulaşmasını ve kamuoyunun serbestçe oluşmasını engelleyici kayıtlar koyamaz.

11 İstisnanın İstisnası Geniş Yoruma Tâbi Tutulurmu
İstisnanın İstisnası Geniş Yoruma Tâbi Tutulurmu? İstisnaların dar yorumlanması ilkesinin karşıtı olarak şunu belirtelim: İstisna kendi içinde istisna içeriyorsa, bu istisna, yani istisnanın istisnası geniş yoruma tâbi tutulur. LAKİN BU HER ZAMAN BÖYLE OLMAZ. Buna, istisnanın istisnası, amaçsal yorum metodu ile yorumlanır demek daha doğrudur. KHK ve tutuklama örnekleri

12 Bir Şeyi Zikretmek, Diğerini Dışlamaktır
Bu ilkeye göre, kanun metninde zikredilmeyen şeylerin, zikredilen şeyler ile aynı hükme bağlandığı iddia edilemez. Yani kanun metninde zikredilmemiş şeylerin sehven unutulduğu, bu şeylerin de zikredilen şeyle aynı hükme tâbi olduğu varsayılamaz. Tersine, böyle bir durumda kanun metninde zikredilmeyen şey veya şeylerin kanun koyucu tarafından aynı hükme bağlanmasının reddedildiği sonucuna ulaşmak gerekir.

13 Memurlar sendika kura bilirmi, grev yaparmı?
Madde 51- Çalışanlar ve işverenler … önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma... çıkma haklarına sahiptir.... İşçi niteliği taşımayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarının kapsam, istisna ve sınırları gördükleri hizmetin niteliğine uygun olarak kanunla düzenlenir. MADDE 53- İşçiler ve işverenler ....toplu iş sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler. MADDE 54- Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında, uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkına sahiptirler. Bu hakkın kullanılmasının ve işverenin lokavta başvurmasının usul ve şartları ile kapsam ve istisnaları kanunla düzenlenir.

14 Bir Şeyi Zikretmek, Diğerini Dışlamaktır
Kamu hukuku ilkesidir (yetki bakımından) Bir Şeyin Belirtilmesi, Diğer Şeylerin Hariç Tutulduğu Anlamına Gelmez. Yukarıdakı ilke geçerli olmadığı durumlarda bu ilke geçerlidir. İşçilerden başkası grev yapa bilirmi? Bir şeyin söylenmesi, diğer şeyin ise söylenmemesi durumunda, söylenmeyenin her halükarda reddedildiği sonucu çıkmaz.

15 Numerus clausus – sınırlı sayma ilkesi
“gibi”, “benzeri”, “benzer durumlarda” ve “diğer hallerde” gibi ifadelerini kullanılmışsa, demekki örneklendirici sayma yapılmıştır; sınırlı sayı ilkesi uygulanmaz. Kural olarak kullanılan sınırlı sayıdır . “VE” bazı durumlarda “VE YA” anlamı vere bilmektedir. Örneğin “... Yasaların verdiği yetki ve görevleri planlamak ve yürütmek” gibi. “denetim ve ceza yetkileri” gibi. Bunu metinden anlayacağız.

16 BURADA DEVLET GÖREVİNİN KAPSAMI NEDİR ?
MADDE 56- sağlıklı ve dengeli bir çevre hakkı Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir. Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

17 Yetkilerin yorumlanması
Kamusal yetkiler dar yorumlanır Hürriyet geniş yorumlanır Özel hukuktaki mamelek hak ve yükümlülükleri dar yorumlanır. Yani asıl olan, bir insanın aksi kanıtlanmadıkça, hak ve yükümlülüğe sahip olmaması. Sonradan kazanılan şahsiyet hakları da (aile hukukundan ireli gelenler gibi). Anayasa Mahkemesi, 21 Ekim 1993 tarih ve K.1993/40-1 sayılı kararıyla kendisinin “yürütmeyi durdurma” kararı verme yetkisine sahip olduğuna karar vermiş ve o tarihten bu yana da sayısız kanun ve kanun hükmünde kararnamenin yürütmeyi durdurma kararı vermiştir. . Ola bilirmi?

18 İki özel hukuk süjesi arasında yasa ile düzenlenmiş olan yükümlülükler, dar yorumlanır. Çünki asıl olan hürriyetdir. Örneğin yasa, komşunun arazisinden gelen toz ve dumana katlanma yükümlülüğünü öngörmüşse, yasada belirtilmediği müddetçe bu o araziden akan atık suların da içerdiyi anlamını veremez Hürriyet asıl olduğuna göre, bir hak hiyerarşideki hangi düzenleme ile sınırlandırılabilir? KAMU HUKUKUNDA yetki bölgüsü ile düzenleme yapılmışsa, sayılmış Yetkiler Dar, geriye kalan yetkiler geniş yoruma tâbi tutulur (federal devlette)

19 Yetki ile bağlı yorum kuralları
Devredilmiş ya da türemiş yetki, asıl yetkiden fazla olamaz. Yetki ve usulde parallelik ilkesi – karar kim tarafından nasıl alındıysa, aksine bir sonuç ta aynı makam ve aynı usulle alınması gerekir. Örnek: “Genelkurmay Başkanı, Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca atanır”. Ama aynı maddede veya Anayasasının diğer bir maddesinde Genelkurmay Başkanının görevden alınma usûlünü düzenleyen bir hüküm yoktur. Peki görevden nasıl alınır?

20 Çoğu yapmaya yetkili olan azı yapmaya da yetkilidir
Çoğu yapmaya yetkili olan azı yapmaya da yetkilidir. Çok, azı da ihtiva eder. A kanununu B kanunu ilga ederse, B kanunun da ilga edilmesi A kanununu geri getirmez. Örneğin B kanunu Anayasa aykırı olduğu gerekçesi ile ilga edilmesi durumunda, A kanununu kendliinden yürürlüğe konmaz. Düzenleyici işlemler, bireysel işlemlerden daha üstündür. Lakin iptal edilmemiş bireysel işlem öncelikli uygulanır. Üst makanın bireysel işlemi, alt makamın düzenleyici işleminden üstündür.