AZE201 ERKEN ÇOCUKLUKTA ÖZEL EĞİTİM

... konulu sunumlar: "AZE201 ERKEN ÇOCUKLUKTA ÖZEL EĞİTİM"— Sunum transkripti:

1 AZE201 ERKEN ÇOCUKLUKTA ÖZEL EĞİTİM
Doç. Dr. HATİCE BAKKALOĞLU

2 DERSİN İÇERİĞİ ÜNİTE I: EÇÖE’DE TEMEL KONULAR ÜNİTE II: YASAL DÜZENLEMELER ÜNİTE III: ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ÜNİTE IV: EÇÖE’DE HİZMET VERİLEN GRUPLAR ÜNİTE V: EÇÖE’DE DEĞERLENDİRME ve PLANLAMA ÜNİTE VI: EÇÖE’DE HİZMET SUNMA MODELLERİ ÜNİTE VII: EÇÖE’DE AİLE KATILIMI ve İŞBİRLİĞİ ÜNİTE VIII: TÜRKİYEDE’Kİ EÇÖE UYGULAMALARI ve SONUÇLARI Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

3 ÜNİTE VI: EÇÖE’DE HİZMET SUNMA MODELLERİ
EÇÖE’de hizmet sunma modeline karar vermede kullanılan ölçütler Hizmet sunma modelleri Ev temelli program modeli Merkez temelli program modeli Ev+merkez temelli program modeli Gezici öğretmen modeli/kaynaştırma İlköğretim çağındaki öğrenciler için modeller Genel eğitim sınıfı Kaynak oda Ayrı özel eğitim sınıfı Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

4 1. EÇÖE’de hizmet sunma modeline karar vermede kullanılan ölçütler
EÇÖE’de hizmet sunma modeline karar verilirken aşağıdaki ölçütler dikkate alınmalıdır: Kime? (Hizmetin hedefi kim?) Çocuk, anne, aile, vb. Ne zaman? (Hizmet vermeye ne zaman başlanacak?) Hamilelikte, doğumdan sonra, bebeklikte, okul öncesinde, vb. Ne? (Sağlanacak hizmet ne?) Tarama, tanısal değerlendirme, eğitim programı hazırlama, terapötik hizmetler, aile danışmanlığı, tıbbi hizmetler, ulaşım, vb. Nerede? (Hizmet verilen ortam neresi?) Ev temelli, kurum temelli, okulöncesi program, klinik, vb. Kimin üzerinden? (Birincil müdahale aracı kim?) Anne baba, öğretmen, gönüllüler, disiplinler arası ekip, vb. Ne ile? (Sunulacak hizmetin içeriği ne?) Bireysel program, kaynaştırma programı, ayrıştırılmış program, vb. Kimin aracılığıyla? (Hizmeti sağlayan kurum hangisi?) Devlet okulu, özel kurum, devlet kurumu, vb. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

5 2. Hizmet sunma modelleri
Ev temelli Kurum temelli Gezici öğretmen modeli/kaynaştırma ya da İlköğretim çağındaki öğrenciler için modeller Ev+kurum temelli Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

6 A. Ev temelli program modeli
Eğitimcinin ailenin evine giderek, doğrudan çocukla ve/veya çocuğun ailesiyle çalışmasıdır. Müdahalenin odağı çocuk ve aile ya da her ikisi olabilir. Evdeyken eğitimci çocukla doğrudan (çocukla oyun oynamak gibi) ya da dolaylı (çocukla oyun oynarken anneye/bakıcıya rehberlik etmek gibi) olarak çalışabilir. Öğretim ve tartışmaları ebeveynlerin öncelikleri, gereksinimleri, sunulan hizmetlerden çocukların yararlanma düzeyi, aile ve çocukla kurulan etkileşimi belirlemektedir. Önerilen uygulamalar: Müdahaleler, ev ve doğal ortamlardaki yemek, banyo, oyun, dinlenme ve yatma zamanı gibi günlük yaşam etkinliklerine gömülmelidir. Müdahaleler, bütün aile üyelerini kapsamalıdır. Müdahalelerin yoğunluğu ve sağlanan hizmetlerin türü, ailenin gereksinim düzeyiyle uyumlu olmalıdır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

7 Devam… Ev ziyaretlerinde eğitimcinin gerçekleştireceği etkinlikler:
Çocukla oyun oynama konusunda model olma ve aile üyelerine bunları öğretme, Aile üyelerinin çocukla etkileşimi hakkında geri bildirim verme, Çocuğun bir beceriyi farklı şekillerde ve ortamlarda kullanma becerisini gözleme, Çocuğun becerilerini ve öğrenmesini artırma yolları konusunda ebeveynlerle/bakıcılarla beyin fırtınası yapma. Ev ziyaretleri ailenin evinde yapılabilir ya da park, çocuk bakım merkezi ya da istenen başka bir yerde gerçekleştirilebilir. Ailenin evi, büyükannede kahvaltı gibi aile için tipik olan yerler, doğal çevrelerdir. Eğitimciler, çocuğa öğretilecek becerileri ailenin etkinliklerine gömme yollarını bulmalıdır. Evdeki en iyi öğretim etkinlikleri, çocuk ve aile için eğlenceli ve basit olanlardır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

8 Devam… Ev ziyaretlerinde aileyle etkileşim rahat, yapılandırılmış, destekleyici ve profesyonelce olmalıdır. Evde bir profesyonelin varlığı, ebeveynlerin çocuklarının engeline karşı tutumlarına ve ebeveynlik yeterliklerine ilişkin güçlü duygular ortaya çıkarabilmektedir. Ev ziyaretlerine karşı aile üyelerinin tepkileri, minnettarlık duygusundan kızgınlık duygusuna kadar geniş bir yelpazede yer alabilmektedir. Aile üyelerinin ev ziyaretlerinde ortaya çıkabilecek duygularını ele almanın tek yolu yoktur. Profesyoneller genellikle empati ile tarafsızlık arasında bir denge kurarak ailelerin önemli gereksinimlerini ele alabilirler. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

9 Devam… Ev temelli programların avantajları:
Çocuk ve ailelerle kendi, doğal ortamlarında sürekli bağlantı kurmak, Zamanda esneklik, Bütün aile üyeleriyle ilişkilerde artış, Hizmetlerin yoğunluğunda esneklik, Düşük maliyetli hizmetler. Ev temelli programların dezavantajları: Bebeklik-oyun çağı çocukluğu programlarında hizmet sağlayanlar arasında eğitim ve deneyim farklılıkları, Terapiler gibi ek hizmetlerin koordinasyonunda sınırlılık, Engelli olmayan aynı yaştaki çocuklarla ilişkilerde sınırlılık. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

10 B. Merkez temelli program modeli
Merkez temelli programlarda hizmet almak için çocuklar bir merkeze götürülür. Sağlanan hizmetler, personel sayısına ve hizmeti sunan kurumun kaynaklarına göre farklılaşabilir. Bazı programlarda eğitimciler çocuğa doğrudan hizmet sağlar ve ailelerle düzenli görüşmeler yaparlar. Bazı programlarda ebeveynler çocuklarıyla müdahaleye rehberlik edilen bir merkeze gelirler ve eğitimciler aile için kolaylaştırıcı ya da model olur. Bazı programlarda ise ailelere düzenli aralıklarla kardeşlerin ve/veya geniş aile üyelerinin katılabildiği bilgi, eğitim ya da sosyal oturumlar sunulur. Sağlanan hizmetler çocuğun yaşına, çocuğun ve ailenin gereksinimlerine ve hizmeti sunan kurumun kaynaklarına göre değişebilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

11 Devam… Önerilen uygulamalar:
Fiziksel ortam çocukların bağımsız oyun oynamasını ve öğrenmesini artırmak için güvenli, temiz, engelsiz ve ulaşılabilir olmalıdır. Yetişkin personel-çocuk oranı güvenlik, sağlık ve amaçlara ulaşmayı maksimum hale getirecek şekilde düzenlenmelidir. Dil-konuşma terapisi ve fizyoterapi gibi destek hizmetler çocuğun ve ebeveynlerin gereksinimleri belirlenmeksizin verilmemelidir. Sağlanan materyal ve oyuncaklar gelişimsel olarak uygun olmalıdır. Etkinlikler çocuğun yetişkinlerle, akranlarıyla ve materyallerle başlatmalarını, seçimlerini ve katılımını artırmalıdır. Ekip üyeleri düzenli olarak diğer personelle ve ailelerle iletişim içinde olmalıdır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

12 Devam… Merkez temelli programların avantajları:
Hem çocuk hem de aile için düzenli ve önceden planlanmış program, Çocuklar için aynı yaştaki diğer çocuklarla etkileşim kurma olanağı, Terapiler ve ulaşım gibi pek çok hizmetin sağlanması. Merkez temelli programların dezavantajları: Bireysel olarak çocukların ve ailelerin gereksinimlerine göre grup eğitimlerini uyarlama güçlüğü, Engelli olmayan çocuklarla sınırlı etkileşim olanağı, Yaz aylarında hizmet açığı. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

13 C. Ev+merkez temelli program modeli
Bazı kurumlar ailelere ev ve merkez temelli bir seçenekte sunmaktadır. Aileler çocuklarının normal gelişim gösteren çocukların devam ettiği okulöncesi kurumlardan/çocuk bakım merkezlerinden hizmet almasını ve ayrıca ev ziyaretleri yapılmasını seçebilir. Ev+merkez temelli programların uygun olup olmadığını sıklıkla mali konular ve coğrafik yerleşim belirler. Sunulabilecek hizmet seçeneklerini, sınırlı finansal kaynaklar ve eğitimli personele ulaşmada problem yaşanması sınırlandırır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

14 D. Gezici öğretmen modeli/kaynaştırma
Bu modelde erken çocukluk özel eğitimcisi, çocukları destekleyen kaynaştırma uzmanı olarak hizmet verir. Genel eğitim sınıflarında öğretim gören engelli küçük çocuklar eğitimlerini gezici erken çocukluk özel eğitimcisinden alır. Amerika’da hafif derecede engelli okul çağı çocuklarının yaklaşık olarak yarısına bu modelle hizmet verilmektedir. Gezici hizmetler; doğrudan hizmetler (çocuğun eğitim aldığı ortamda çocukla çalışmak gibi) ve işbirlikçi-danışmanlık hizmetleri (çocuğun daha iyi kaynaştırılması amacıyla eğitimcileri desteklemek için çocuğun eğitim aldığı ortamdaki diğer profesyonellerle çalışmak gibi) ile birleştirilebilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

15 Devam… Gezici öğretmenlik etkinlikleri:
Bireyselleştirilmiş sınıf etkinlikleri aracılığıyla çocuklara doğrudan hizmet sunmak, Haftanın belli zamanlarında çocukların BEP’indeki hedeflerin nasıl ele alınacağı konusunda erken çocukluk eğitimcisine koçluk/danışmanlık yapmak, Erken çocukluk eğitimi sınıflarındaki personele duygusal destek sağlamak ve onları teşvik etmek, Erken çocukluk eğitimi personeli ve ailelere bilgi ve diğer hizmetler konusunda kaynak olarak hizmet etmek. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

16 Devam… Gezici öğretmen çocukların bireysel amaçlarını ve hedeflerini karşılamak için, genel eğitim personelinin müfredat ya da ders planlarına özel gereksinimli çocukların hedeflerini yerleştirmek için gerekli olan organizasyon stratejilerini geliştirmesine yardım edebilir. Sınıftaki bütün etkinliklere çocukların katılımını en üst düzeye çıkarmak için çevresel uyarlamalar tartışılmalı ve düzenlenmelidir. Erken çocukluk eğitimcileri, çocuk için sosyal-iletişimsel çevrenin nasıl geliştirilebileceği konusunda rehberliğe gereksinim duyabilir. Gezici öğretmen, genel eğitim personeline gelişimsel becerileri öğretmek için spesifik stratejilerin kullanımını gösterir ve onları pekiştirir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

17 E. İlköğretim çağındaki öğrenciler için modeller
Anasınıfı ve ilkokul birinci sınıfta, gezici öğretmenler sistematik akademik öğretime başlamaya hazır olmayan ya da akademik öğretimde farklı bir yönteme gereksinim duyan çocuklar için uygun akademik öncesi becerileri belirlemekte genel eğitim öğretmenlerine yardım etmekte önemli bir rol oynarlar. Karmaşık ve ciddi gereksinimleri olan çocuklar tam zamanlı olarak gruba katılmaktan yeterince yarar sağlayamayabilir ve gezici öğretmenler bu çocuklar için doğrudan öğretim sağlanan bireysel ya da küçük grup ortamlarını oluşturma yollarını belirlemede personele yardım edebilir. Çoğu engelli çocuk anasınıfından ilkokul 3. sınıfa kadar yerleştirme ya da bunların farklı kombinasyonlarında eğitim almaktadır. Bunlar; genel eğitim sınıfı kaynak oda ayrı özel eğitim sınıfı Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

18 Devam… Genel eğitim sınıfı: Okul zamanının çoğunluğunu genel eğitim sınıfında geçiren ve okul zamanının %21’inden azında özel eğitim ve konuşma-dil terapisi gibi ilgili hizmetleri genel eğitim sınıfının dışında alan öğrencilerin normal sınıfta eğitim aldıkları söylenmektedir. Bu öğrenciler, hafif derecede öğrenme güçlüğüne sahip olma ve özel disiplin problemleri yaratmayan sosyal davranışlar sergileme eğilimindedir. Bu öğrenciler özel eğitim öğretmenleri ve/veya genel eğitim sınıflarındaki yarı profesyonellerden hizmet almaktadır. Bu profesyoneller, her gün değişen sürelerle hem doğrudan hem de dolaylı öğretim vermekte ya da danışmanlık hizmetleri sağlamaktadır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

19 Devam… Kaynak oda: Okul gününün %21 ile %60’ında özel eğitim ve ilgili hizmetleri kaynak odada ve genel eğitim sınıfının dışındaki diğer ortamlarda alan öğrencilerin kaynak odada eğitim aldıkları söylenmektedir. Bu öğrencilerin iki ya da daha fazla akademik alanda özel gereksinimleri vardır. Bu nedenle bu öğrenciler okuma, matematik ya da her ikisinde de güçlük yaşayabilmektedir. Ancak genel eğitim müfredatından yarar sağlayamamalarında akademik gereksinimleri çok önemli değildir. Bu öğrenciler her hafta belirlenen sürelerle (her gün 1 saat, haftada bir kez bir saat gibi) özel eğitimci ya da okuma uzmanı gibi diğer uzmanlardan yoğun bireyselleştirilmiş öğretim almak için genel eğitim sınıfından ayrılır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

20 Devam… Ayrı özel eğitim sınıfı: Okul gününün %61 ile %100’ünde özel eğitim ve ilgili hizmetleri alarak genel eğitim sınıfının dışında geçiren öğrencilerin ayrıştırılmış sınıflarda eğitim aldıkları söylenmektedir. Bu öğrenciler özel eğitim öğretmenleri tarafından eğitilmektedir ve kaynak oda ya da genel eğitim sınıfında uygun şekilde sunulamayacak kadar büyük akademik gereksinimleri vardır. Bu öğrenciler, genel eğitim sınıflarında başarılı olma şanslarını azaltan sosyal ve/veya davranışsal problemlere de sahiptir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU