Hayvansal ve bitkisel dokular

... konulu sunumlar: "Hayvansal ve bitkisel dokular"— Sunum transkripti:

1 Hayvansal ve bitkisel dokular

2 DOKU NEDİR? Belirlenmiş işlevleri yerine getirmek üzere, benzer özelliklere sahip hücrelerin bir araya gelmesiyle oluşan yapılardır.

3

4 Epitel doku : Vücudun iç ve dış tüm yüzeylerini döşeyen salgı bezlerinin büyük bir kısmını oluşturan bir dokudur. İşlevleri emme (absorbsiyon), salgılama (sekresyon),, koruma ve duyu alımıdır. Epitel dokusu hücreleri birbiriyle sıkı ilişki halinde olduğundan hücrelerarası madde yoktur. Kan, lenf damarı ve sinirler bulunmaz. Epitel dokunun alt kısımlarını döşeyen ve epiteli bağ dokusundan ayıran bazal lamina adı verilen geçiş bölgesi vardır.

5 Epitel Doku Çeşitleri Örtü epiteli : Duyu epiteli: Bez epiteli:
Miyo epiteli:

6 1. Örtü epiteli : Vücudun dış yüzeylerini ya da vücut boşluklarını kaplar. Hücrenin tabaka sayısına göre tek tabakalı ya da çok tabakalı, hücrelerin şekillerine göre yassı,kübik, silindirik olarak sınıflandırılır.

7

8 A. Tek katlı epitel:Yan yana dizilmiş hücrelerden oluşur
A.Tek katlı epitel:Yan yana dizilmiş hücrelerden oluşur.Hücreleri yassı,kübik veya silindiriktir. a.Tek katlı yassı epitel: Akciğer alveolleri,kan damarlarının iç yüzü ve kılcal damarlarda bulunur. b.Tek katlı kübik epitel:Omurgalı böbreklerinde,tiroit bezinde bulunur. c.Tek katlı silindirik epitel:Omurgalının solunum yollarında,incebağırsakta bulunan silindirik epitel emme görevi yapar.

9 B. Çok katlı epitel: Üst üste sıralanmış hücrelerden oluşur
B.Çok katlı epitel: Üst üste sıralanmış hücrelerden oluşur.Omugalıların derisinde bu doku vardır. Bu epitel dokuyu incelediğimizde en altta silindirik,ortada kübik,üstte ise yassı epitelden oluşmuştur. En üstteki epitel genellikle ölüdür.Bu ölü hücre alttaki canlı hücreleri dış etkilerden korur.Kan damarı içermez.

10

11 2. Bez epiteli: Salgı üreterek salgısını kanla (endokrin bez) ya da bir kanalla (ekzokrin bez) dış ortama (vücut boşluğuna) veren dokudur.

12 Salgı bezleri Hücre sayısına göre ve salgıların döküldüğü yere göre sınıflandırılır

13 A. Tek hücreli bezler: Silindirik hücrelerden oluşur
A.Tek hücreli bezler: Silindirik hücrelerden oluşur.Bunlara “goblet” hücresi denir. Toprak solucanının derisinden,sindirim kanalından,solunum organlarından salgılanan mukus buna örnektir.

14 B.Çok hücreli bezler: Salgı yapan hücrelerin bir araya gelmesi ile oluşurlar.
Salgılarını bir kanala ve buradan vücut boşluğuna veren bezlere ekzokrin(dış salgı) bezi denir. Tükrük bezi,mide ve bağırsak bezleri ile gözyaşı bezleri dış salgı bezleridir. Salgılarını doğrudan kana veren bezlere endokrin(iç salgı) bezi denir.Bunlar kanalsız bezlerdir.Salgılarına hormon denir. Hipofiz,tiroit,paratiroit,böbreküstü bezleri birer iç salgı bezidir.

15 Endokrin Bezler Ekzokrin Bezler Salgılarını direkt kana verirler. Salgılarını vücut dışına veya vücut boşluğuna verirler.

16 3. duyu epiteli Örtü epiteli içine yerleşmiş bulunan duyu hücreleri (reseptör hücreler=alıcı hücreler) ile, dış ortamdan gelen fiziksel, kimyasal ve mekanik uyarıları alıp, sinir uyarısı haline çevirebilen özelleşmiş bir epitel dokusudur. Bu özelleşmiş hücreler çevrelerindeki değişiklikleri algılayıp sinir sistemine bilgi verirler. Duyu epitel hücreleri yenilenemezler.

17 4. Miyo epiteli : Kassal epitel olarak da adlandırılan bu epitel, bazı bezlerin gelişimleri sırasında kasılmak üzere özelleşmiş bir epitel doku türüdür. Düz kas gibi kasılabilen miyo epiteli hücreleri salgı bezlerinin ya da iletim kanallarının etrafında bulunur, kasılarak salgının ileri dogru atılmasını sağlar.

18 BAĞ DOKU Hücre sayısı az Hücreler arası maddesi çok
Diğer dokuları birbirine bağlayarak destek görevi yapar Destekleme, besleme, depolama ve koruma görevleri vardır

19 Mezenşimal kök hücreleri
BAĞ DOKU Sabit ve hareketli hücreler Fibroblast Mezenşimal kök hücreleri Adipöz yağ hücreleri Retiküler hücreler Plazma hücreleri Pigment hücreleri

20 Sabit hücreler: Fibroblast: Hücreler arası maddeleri üretir. En çok bulunan hücre tipidir. Mezenşimal kök hücreleri:yüksek farklılaşma özelliğine sahip bağ dokunun tüm hücrelerine dönüşebilme yeteneğine sahip Adipöz yağ hücreleri:yağ üreten ve depolayan hücrelerdir Retiküler hücreler:Bağ dokusunun retiküler fibrilleriyle komşu olan yıldız şeklinde hücrelerdir. İki tipi vardır 1.Primitif retiküler hücreler: değişik hücrelere dönüşebilir, fibrilleri oluşturabilir, fagositoz özelliği yoktur 2.Fagositik retiküler hücreler: örn ; mast hücreleri

21 Hareketli hücreler Plazma hücreleri: Lenfositlerden farklılaşarak bağışıklık maddesi (immunoglobülin) salgılayan hücrelerdir, RNA ca zengin gelişmiş ER ve golgi aygıtına sahiplerdir Pigment hücreleri (melanosit):sarı- kahverengi renkli, derinin dermis tabakasında ve irisin yapısında bulunur. Güneşin uv etkilerine karşı koruyuculu etkiye sahip

22 KAN DOKU Kan,çeşitli maddeleri taşıma,vücudu mikroplara karşı koruma,vücut ısısını düzenlemek gerektiğinde pıhtılaşma gibi görevler yapar. Hücreler ve hücreler arası maddelerden oluşmuştur.Damarlar içinde dolaşır. Plazma denilen ara maddesi sıvıdır.Plazmanın çoğunu su oluşturur,ayrıca sindirilmiş besinler,hormonlar,enzimler,antikorlar,erimiş gazlar ve artık maddeler içerir.Hafif bazik özelliktedir.

23 Alyuvar(Eritrosit); ortası çukur,kırmızı renkli kan hücresidir
Alyuvar(Eritrosit); ortası çukur,kırmızı renkli kan hücresidir.Başlangıçta çekirdeklidirler ama kana karışırken çekirdeklerini kaybederler.Alyuvarlar akciğerden aldıkları oksijeni vücut hücrelerine,vücut hücrelerinden aldıkları karbondioksiti akciğere götüren hücrelerdir. Oksijen ve karbondioksit taşınmasında yapısında bulunan demirli bir protein olan hemoglobin görev yapar. Alyuvarların ömrü yaklaşık olarak 120 gündür.Yaşlı alyuvarlar dalakta ve karaciğerde parçalanır.Kemik iliğinde yenisi üretilir.Birim zamanda dokulara ulaşan oksijen miktarının azalması vücutta alyuvar üretimini hızlandırır.

24 a. Kan kaybı b. Deniz seviyesinden yükseklere çıkılması c
a.Kan kaybı b.Deniz seviyesinden yükseklere çıkılması c.Bazı solunum ve dolaşım sistemi hastalıkları gibi durumlarda alyuvar üretimi artar. Yüksek yerlerde yaşayanlarda sahildeki insanlardan daha fazla alyuvar bulunur.Olgunlaşmış alyuvarlarda çekirdek,ribozom,e.retikulum ve mitokondri yoktur.

25 Akyuvarlar(Lökositler); çekirdekli,gerçek kan hücreleridir
Akyuvarlar(Lökositler); çekirdekli,gerçek kan hücreleridir.Kan sıvısı içinde aktif hareket ederler.Hemoglobin taşımadıkları için renksizdirler.Kanda ortalama kadardır.Bu sayı: a.Mikrobik hastalıklar b.Vücuda giren yabancı proteinler,bakteri ve kimyasal toksinler c.Doku tahribi halinde sayısı artar.

26 Akyuvarlar vücudu hastalıklara karşı korur
Akyuvarlar vücudu hastalıklara karşı korur.Monositler,mikropları fagositozla yutar ve parçalar.Çoğu zaman amipsi hareketlerle kan damarlarından çıkarak doku sıvısındaki mikropları yok eder.Ayrıca bazı lenfositler vücuda zarar veren maddelere karşı “antikor” üretirler.

27 Kan pulcukları(trombositler); kemik ilğindeki dev hücrelerin(megakaryosit) parçalanması sonucu sitoplazma parçalarıdır.Ömürleri birkaç gündür.Kanın pıhtılaşmasında etkili olan özel bir protein bulundururlar.Buna trombosit tromboplastini denir.

28 KIKIRDAK DOKU Esnek,dayanıklı,hafif sert dokudur.Omurgalılarda kemik doku ile beraber iskeleti oluşturur.Köpekbalıkları hariç diğer omurgalılarda embriyo geliştikçe kıkırdak doku yerini kemik dokuya bırakır. Bu doku,kıkırdak hücreleri “kondrosit” ile hücrelerin arasını dolduran ara madde “kondrinden” oluşur.Kondrosit bir kapsülle çevrilidir. Kıkırdak dokuda kan damarı bulunmaz.Besin ve gerekli maddeler difüzyonla etrafını saran bağ dokunun kılcallarından alınır.Metabolizma ürünü artıklarıda yine difüzyonla atılır.

29 Kıkırdak doku,ara maddesine göre hiyalin,elastik ve lifli kıkırdak olmak üzere 3’e ayrılır. a.Hiyelin kıkırdak; soluk borusu,kaburga uçları,uzun kemiklerin başı ve burunda yer alır.Bütün omurgalıların embriyoları ile kıkırdaklığı balıkların embriyo ve erginlerinde bulunur. b.Elastik kıkırdak; dış kulak yolu,kulak kepçesinde bulunur. c.Lifli kıkırdak; uzun kemiklerin eklem yerinde yer alır.Kollojen lifleri fazladır.Hücreler arası madde ve hücreleri azdır.

30 KEMİK DOKU Omurgalıların iskeletini oluşturan kemikler,kemik dokusundan meydana gelir.Vücudun en sert dokusudur.Vücuda destek sağlar,iç organlara tutunma yüzeyi oluşturur. Kemik hücrelerine “osteosit” denir.Kemik hücreleri osein denilen proteinli madde ile madensel tuzlardan oluşan bir ara madde içinde bulunur. Madensel tuzların çoğunu magnezyum fosfat,kalsiyum karbonat ve kalsiyum florür oluşturur.Bu maddelerin miktarı canlının yaşına göre değişir.

31 Kemik dokunun Görevleri;
Vücudu dik tutmak Kaslara tutunma yeri sağlamak Hayati önemi olan organları korumak Kasların yardımı ile hareketi sağlamak Kalsiyum başta olmak üzere birçok mineralin deposunu oluşturmak Kan hücrelerini üretmek

32 Kemik doku sıkı ve süngersi olmak üzere 2’ye ayrılır
Kemik doku sıkı ve süngersi olmak üzere 2’ye ayrılır. Sıkı kemik doku,sert bir kitledir.Sert kemik dokuda denir.İskeleti oluşturan tüm kemiklerin dış yüzeyinde uzun kemiklerin gövdesinde bulunur.Kemik hücreleri sitoplazmik uzantılarla birbirine bağlanır.Hücreler iç içe geçmiş daireler üzerinde bulunur.Dairelerin merkezinde boydan boya uzanan boşluklara havers kanalı denir. Havers kanallarını birbirine bağlayan yan kanallarada volkmen kanalları adı verilir.Bu iki kanalında içinden kan damarları ve sinir uzantıları geçer. Süngerimsi kemik doku,uzun kemikleri baş kısmını,kısa ve yassı kemikleri iç kısmını doldurur.Gözenekli bir yapısı vardır.Bu gözeneklerin içi kırmızı kemik iliğiyle doludur.

33 KAS DOKU Kasılıp gevşeme yeteneğinde olan bir dokudur.Bu özelliğinden dolayı canlının hareketini ayrıca kalp,mide ve solunum organlarının çalışmasını sağlar.Hücreler arası maddeleri yoktur. Kas hücrelerinin zarına sarkolemma, sitoplazmasına sarkoplazma denir.Sarkoplazma kasılıp gevşeme özelliğindeki liflerden yapılmıştır.Bu liflere miyofibril adı verilir.Aktin ve miyozin denilen proteinden yapılmıştır.kasılma için gerekli enerji ATP’den sağlanır.

34 Kas dokusunun başlıca görevleri:
İskelet sisteminin hareketini sağlamak Organların hareketini sağlamak Solunum sisteminin çalışmasına yardımcı olmak Dilin hareketini sağlamak konuşmaya yardımcı olmak Sindirim sistemine yardımcı olmak Doğum esnasında kasılarak doğum olayına yardımcı olmak Vücudun enerji deposu görevini yapmak Isı üretimini sağlar

35 Kaslar yapı ve çalışmaları bakımından üç çeşittir. Bunlar; 1
Kaslar yapı ve çalışmaları bakımından üç çeşittir.Bunlar; 1.Düz kas, 2.İskelet kası, 3.Kalp kası Düz kaslar; uzun ,iğ biçimli,sivri uçlu hücrelerden yapılmıştır. Hücrenin ortasında yassı ve uzun bir çekirdeği vardır. Bağırsak,mide,damarlar gibi iç organların yapısında bulunur.İsteğimiz dışında çalışır,çalışması otonom sinir sisteminin denetiminde gerçekleşir.Yavaş kasılır ancak kasılı kalabilme süreleri uzundur.Yani geç yorulurlar.

36 2. Çizgili kaslar; uzun,silindirik ve kalın uçlu hücrelerdir
2.Çizgili kaslar; uzun,silindirik ve kalın uçlu hücrelerdir.Plazma zarları eridiği için çok çekirdekli bir görünümleri vardır.Çekirdekleri kenarda yer alır. Çizgili kaslar iskeleti sara ve hareketi sağlar.İstediğimizle çalışır.Çalışması beyin tarafından düzenlenir.Kasılma hızı yüksektir.Kasılı kalma süresi kısadır.Yani çabuk yorulurlar.

37 3. Yürek(Kalp); kası,bir çeşit çizgili kastır
3.Yürek(Kalp); kası,bir çeşit çizgili kastır.Kalbin kaslı yapısını oluşturur.Çok çekirdeklidir.Çekirdekleri ortadadır.Enine boyuna çizgilidir.Dallanmış ve birbiri ile kaynaşmış silindirik,uzun liflerden oluşur.Uyartı bir liften diğerine iletilir.İsteğimiz dışında çalışır.Çalışması otonom sinir sistemi ile düzenlenir.

38 SİNİR DOKU SİNİR DOKUSU:Sinir dokusu sinir hücreleri(nöron) ile bunların arasında bulunan destek sağlayan nöroglialardan oluşur.Bir nöronda iki kısım bulunur. a.Sinir gövdesi:Sitoplazma ve çekirdeği kapsar.Hücreden uzanan sinir liflerine sahiptir.

39 Nöroglia Hücreleri:(glia)
Sinir sisteminde nöronlardan daha fazla sayıda bulunan yardımcı hücrelere denir.Bu hücrelerin görevleri şunlardır. Sinir hücrelerinin beslenmesi. Sinir hücrelerinin desteklenmesi. Sinir hücrelerinin iyon konsantrasyonunu düzenleme . Sinir hücrelerinin metabolizmasını ve faaliyetlerini düzenleme Sinir sisteminin toksin ve mikro organizmalara karşı koruma . Schwan hücreleri de bir nevi nöroglia hücresidir.

40 Nöron (Sinir Hücresi)

41 Sinir hücreleri Uyarılma özelliğine sahip
Bölünme yeteneğini kaybetmişlerdir Tek tek ya da grup halinde (ganglion) bulunabilir

42 b. Uzantılar: Uzun ve tek olan uzantıya akson denir
b.Uzantılar: Uzun ve tek olan uzantıya akson denir.Beyin ve omirilikte bulunan aksonların etrafı miyelin kılıf ile örtülüdür.Bu kılıf Schwann hücrelerinin aksona dolanmasıyla oluşur. Miyelinli aksonlarda uyartılar hızlı iletilir.Otonom sinir sisteminin iç organlarda sonlanan aksonlarında miyelin bulunmaz.Kısa birden fazla olan uzantılara ise dendrit denir.

43 Dış görünüşlerine göre sinirler;
Çok kutuplu sinirler:(Multi polar) Dendritler çok sayıdadır ve genellikle akson bir tanedir.Sinir sisteminin çoğu hücreleri böyledir. İki kutuplu nöronlar:(Bipolar) Bir dendrit ve akson bulunur.Bu çıkıntılar hücre gövdesinin karşılıklı kutuplarından çıkar.Kulakta (korti organında) duyma, burunda koklama,retinada ve sinir merkezinde görülür. Tek kutuplu nöronlar:(Uni polar) Bir tane uzantı vardır.Omurgasız hayvanların motor nöronları tek kutupludur.

44 Görevlerine göre sinirler;
Motor nöronlar( götürücü nöronlar):Merkezi sinir sisteminden aldığı emirleri salgı bezi ve kas gibi yapılara götürür buradaki organların faaliyete geçmesini sağlar. Duyu nöronları( alıcı-getirici):Duyu reseptörlerinden aldığı uyarıları merkezi sinir sistemine ileten nöronlardır.(beyin-omurilik) Ara nöronlar( iletken-bağlayıcı):Merkezi sinir sistemindeki nöronlardır.Duyu nöronları ile motor nöronları arasındaki bağlantıyı sağlayan bilgilerin değerlendirilmesinde görev alan nöronlardır.

45 Örnek…

46 Bitkisel Dokular Yüksek yapılı bitkilerin kök,gövde,yaprak ve çiçek gibi organları dokulardan oluşur.

47

48 A. Bölünür Doku(Meristem Doku)
Bitkilerde bölünür doku hücreleri, sürekli mitoz bölünmeyle çoğalır. Bölünür doku bitkide kök, gövde, yaprak ve yan sürgün uçlarında bulunur. Bölünür doku hücreleri küçük, çekirdekleri büyük, sitoplazmaları boldur. Kofulları küçük ve az sayıdadır.hücrelerin çeperleri ince ve metabolizmaları hızlıdır. Bölünür doku kökenine göre ikiye ayrılır.

49

50 1. Birincil Bölünür Doku Bitkinin, kök ve gövde ucunda bulunur. Bitkinin boyuna uzamasını sağlar. Bu bölgeye Büyüme Konisi denir. Büyüme noktaları, kökte Kaliptra, gövde de ise genç yapraklar tarafından korunur. Kaliptra kökü toprağın sert kısımlarından korur. Kaliptra zedelendiğinde içerideki bölünür doku çoğalarak kaliptrayı onarır. Böylece bitkinin kökü sürekli korunmuş olur.

51

52 2.İkincil Bölünür Doku İkincil bölünür doku, bölünmez dokuların hormonların etkisiyle tekrar mitoz bölünme yeteneği kazanmasıyla oluşur, böylece kambiyum, mantar kambiyumu (fellogen) ve yara kambiyumu oluşur. Kambiyum, kök ve gövde de bulunur. Enine büyümeyi sağlar. Kambiyum çift çenekli bitkilerde odun ve soymuk demetleri arasında bulunur. Bu yapının bulunduğu bitkilere Açık Demetli bitkiler denir.

53

54 B. Bölünmez Doku Bölünmez doku, bölünür dokunun farklılaşmasıyla oluşur. Bölünmez dokuda hücreler bölünme yeteneğini kaybetmiştir. Ancak her canlı potansiyel olarak bölünme yeteneğine sahiptir. Bölünmez doku hücrelerinin kofulları büyük ve fazla olup çekirdekleri küçüktür. Bazı hücrelerin çeperlerinde odun (lignin), mantar (suberin) vb. birikerek kalınlaşmalar olur. Bölünmez dokularda hücreler arası boşluk olmaz,

55 1- Temel Doku Temel doku kök ve gövdenin korteksinde, yaprağın mezofil tabakasında ve diğer dokuların etrafında bulunur. Parankima da denilen temel dokunun hücreleri canlıdır. Ancak odun borusu ve öz bölgesi parankimasında ölü parankima hücrelerine de rastlanır. Parankima dokusu hücreleri bitkide farklı görevler yapar. Temel doku görevlerine göre dört bölümde incelenir.

56 a- Özümleme Parankiması
Yaprakların mezofil tabakasında ve genç gövde de bulunan özümleme parankiması hücreleri bol kloroplast taşır. Bu doku fotosentez yapımında görev alır. Mezofil tabakası palizat ve sünger parankiması olmak üzere iki kısımdan oluşur. Palizat parankiması hücreleri silindiriktir, epidermisin altında sık ve düzenli olarak dizilmiştir. Sünger parankiması hücreleri ise düzensiz dizilim gösterirler ve aralarında boşluklar bulunur.

57 b- İletim Parankiması Özümleme, yani fotosentez yapan dokularla iletim demetleri arasında bulunur. İletim parankiması bu iki doku arasında su ve besin taşınmasını sağlar. Kloroplastı yoktur.

58 c- Depo Parankiması Bitkinin kök, gövde, meyve ve tohum gibi organlarında bulunur. Su ve besin depolar. Depo parankiması örneğin patateste nişasta, fasulyede protein, fındıkta yağ, kaktüste de su depolar.

59 d- Havalandırma Parankiması
Su ve bataklık bitkilerinde bulunur. Bitkide kök ve gövdedeki parankima hücreleri arasında boşluklar oluşturur. Havanın depolanmasını sağlayarak gaz alış verişini kolaylaştırır.

60 2- Koruyucu Doku Koruyucu doku bitkilerin dış yüzeyini örter.
Tek ya da çok sıralı hücrelerden oluşur. Hücreleri kalın, çeperli ve klorofilsizdir. Koruyucu doku, içte bulunan dokuları çeşitli dış etkilere karşı korur. Kara bitkilerinde su kaybını önlemede önemli görev yapar. Bitkilerde iki tip koruyucu doku vardır.

61 a- Epidermis Otsu bitkilerle odunsu bitkilerin kök, gövde, yaprak, çiçek, meyve ve tohum gibi kısımların üzerini örten canlı dokudur. Epidermis hücrelerin dış çeperleri, iç çeperlerine göre daha kalındır. Bu kalınlaşmayı epidermis hücrelerinin oluşturduğu kütin denen madde yapar. Kütin maddesi epidermisin dış yüzeyinde kutikula adı verilen koruyucu tabaka oluşturur. Kutikula, bitkinin su kaybını ve gaz geçirgenliğini azaltır.

62

63 Yaprak ve genç gövdedeki bazı epidermis hücreleri farklılaşarak stoma ya da gözenek adı verilen, fotosentez yapabilen hücrelere dönüşür. Bitkinin iç dokuları ile dış ortam arasındaki ilişkiler stoma ile olmaktadır. Bitkilerde kontrollü bir su kaybını ve gaz alış verişini sağlar. Kara bitkilerinde stomalar genellikle yaprağın alt epidermisinde, su bitkilerinde ise yapağın üst epidermisinde bulunur.

64

65 b-Mantar Doku Mantar doku, çok yıllık bitkilerin kök ve gövdelerinin üzerinde bulunur. Mantar doku epidermisin parçalanmasıyla oluşur.Mantar kambiyumunun oluşturduğu mantar dokunun hücreleri ölüdür. Hücrelerin içleri su geçirmeyecek şekilde hava doludur. Mantar dokuda gaz alış verişini sağlayan (lentisel) kovucuklar vardır. Mantar doku yaprak dökümüne de neden olur.

66 3- Destek Doku Bitkilere şekil ve destek veren dokulara Destek Doku denir. Hücrelerde selüloz çeper desteklik görevi yapar. Otsu bitkilerde ayrıca turgor basıncı desteklik görevi yapar. Çok yıllık bitkilerde de iletim demetleri desteklik görevi yapar. Çok yıllık bitkilerde farklılaşmış iki destek doku vardır.

67

68 a. Pek Doku (Kollenkima)
Bitkinin gövde, yaprak, ve yaprak sapında bulunur. Pek doku canlı hücrelerden oluşur. Pek doku hücre çeperinde kalınlaşmalar vardır. Kalınlaşma hücre çeperlerinin köşelerinde olursa köşe kollenkiması, hücre çeperinin her tarafında olursa levha kollenkiması denir.

69 b. Sert Doku (Sklerenkima)
Hücrelerin sitoplazma ve çekirdekleri kaybolmuş, tüm çeperleri kalınlaşmış ve ölmüştür.

70 4- İletim Doku Damarsız bitkiler dışında karada yaşayan tüm bitkilerde iletim doku vardır. İletim dokuyu odun ve soymuk boruları oluşturur. İletim dokuda su ve organik maddeler taşınır. İletim demetleri, yapısı ve taşıdıkları maddeler göz önüne alınarak iki bölümde incelenir.

71 a. Odun Boruları (Ksilem)
Bölünür hücre dokuları üst üste gelerek zamanla çekirdek ve sitoplazmalarını kaybederler. Hücrelerin kenarlarında odun özü birikerek kalınlaşmalar olur.Hücreler arası enine zar eriyerek kaybolur.Böylece,ince bir boru şeklindeki odun boruları oluşur. Odun borularının görevi su ve suda erimiş tuzlar taşımaktır. Odun boruları topraktan yaprağa olmak üzere tek yönlüdür.

72 b. Soymuk Boruları (Floem)
Tek sıra halinde üst üste dizilmiş canlı hücrelerden oluşur. Soymuk boruları oluşurken hücrelerin ara çeperleri tamamen erimediğinden, yer yer delikler oluşur. Delikli yapı kalbura benzediğinden bunlara kalburlu borular da denir. Soymuk borularında madde taşımı çift yönlüdür. Soymuk boruları canlı olduğundan odun borularına göre daha yavaştır.

73

74 5. Salgı Doku Salgı dokuyu oluşturan; canlı, bol sitoplazmalı, büyük çekirdekli ve küçük kofulludur. Hücreler tek tek ya da gruplar halinde diğer dokular arsına dağılmıştır. Salgılar işlevlerine göre üçe ayrılır.

75 hücre içi salgılar Bu tip salgılar hücre içinde birikirler.
Salgı hücreleri zamanla sitoplazmalarını kaybederek içi salgıyla dolu olarak kalır. b) SALGI BORULARI Bir ya da birkaç salgı hücresi uzayarak salgı borusu haline gelir. Salgı boruları içinde süte benzer salgılar bulunur.

76 c. Hüre Dışı Salgılar Salgı, hücrede oluşturulur. Daha sonra dışarı atılır. Salgı arttıkça hücre parçalanır ve salgı dışarı atılır. Hücre dışı salgı yapan hücreler epidermiste bulunur.