İSTİHDAMIN ESNEKLEŞMESİ VE GÜVENCESİZLİK

... konulu sunumlar: "İSTİHDAMIN ESNEKLEŞMESİ VE GÜVENCESİZLİK"— Sunum transkripti:

1 İSTİHDAMIN ESNEKLEŞMESİ VE GÜVENCESİZLİK
Dr. Erkan AYDOĞANOĞLU Eğitim Sen Eğitim Uzmanı

2 Kamu İstihdamının Dönüşümü
Kamu istihdamının, sermayenin önceden belirlenmiş hedefleri ve ihtiyaçları doğrultusunda, “serbest piyasa” koşullarına uygun olarak esnek, kuralsız ve güvencesiz bir içerikle yeniden düzenlenmesi…

3 Bazı OECD Ülkelerinde Kamu İstihdamı
(Kaynak: OECD, Labor Force Survey, 2005)

4 Sosyal Devletin Kamu Personel Sistemi
Kamu hizmetinin sürekliliği ve düzenliliği esastır. Bu nedenle kamuda istihdam edilenler genel anlamda ‘kamu personeli’ olarak adlandırılır… Kamu istihdamı özel istihdama göre daha koruyucudur. Kariyer sistemi yaygındır, görevde yükselme esastır… Kamu hukukuna tabi olarak çalışılır… Hiyerarşik bir örgüt yapısı vardır. Kamu hizmetinin sürekli ve düzenli olması gerektiği için kamu personelinin işten çıkarılmaması kuraldır… Hukuki olarak düzenlenmiş iş güvencesi vardır… Liyakate ve kıdeme göre ödeme yapılır… Kamuya özel sosyal güvenlik ve emeklilik sistemine sahiptir…

5 Yeni Liberal Devletin Kamu Personel Sistemi
Kural olarak özel hukuk kurallarına göre istihdam söz konusudur… İş güvencesi ancak uzun çalışma süresi (10-15 yıl) sonunda alınabilir… Yatay örgütlenmeler baskındır. Uzmanlaşma önemsenir. Bir kişinin birden fazla işi yapması ve bireysel performansa göre değerlendirme yapılması esastır… Kamu istihdamının pozitif dışsallığı önemsenmez… Kişiye değil, hizmete dayalıdır. Bu nedenle norm kadro tanımları yapılır… Performansa göre ücret ödemesi yapılması kuraldır… Sosyal güvenlik ve emeklilik sistemi diğer istihdam biçimleriyle aynıdır… Emeğin denetimi son derece sıkı ve katı kurallara tabidir… Şeffaflık ve hesap verebilirlik ön plandadır… Esnek, kuralsız, güvencesiz ve proje temelli çalışma esastır…

6 YILLARA GÖRE DOLU KADRO DAĞILIMI
KAMU İDARELERİNDEKİ KADRO ve POZİSYONLARIN YILLARA GÖRE DOLU KADRO DAĞILIMI YILLAR MEMUR SÖZLEŞMELİ SÜREKLİ KAPSAM DIŞI KAPSAM İÇİ TOPLAM PERSONEL İŞÇİ 2001 18.706 65.295 2002 17.908 65.278 2003 6.309 28.671 2004 5.067 26.368 2005 4.520 21.423 2006 3.603 9.862 2007 3.819 11.364 2008 3.200 7.966 2009 3.268 7.876 2010 3.096 7.805 Kaynak: Devlet Personel Başkanlığı, 2010 1- Kapsam İçi Personel; Sendika üyesi, sosyal güvenlik yönünden ssk’ya tabi, tüm haklarını Toplu İş Sözleşmesi hükümlerinden alan işçi (Unvanlar : teknisyen, tekniker, büro işçisi, büro görevlisi, operatör, sosyal hizmet görevlisi, sağlık görevlisi vb.) 2 - Kapsam Dışı Personel; Sendika üyesi olmayan, işveren vekili sıfatında görev yapan sosyal güvenlik yönünden SSK’ya tabi personeli ifade eder. (Unvanlar: kd memur, uzman yrd. Uzman, mühendis, avukat, müdür, şef, başkan, başkan yrd. vb.)

7 ESNEK İSTİHDAM Emeğin üretim sürecinin gereklerine, işin ve işyerinin ihtiyaçları ve sermayenin isteklerine göre, kurallara bağlı kalmadan, kolaylıkla uyum ve uygunluk sağlayacak şekilde, sürekli ve yeniden düzenlenmesi…

8

9 OECD Ülkelerinde Kısmi Süreli İstihdam

10 Kamuda Esnek Çalışma Biçimleri
İşlevsel Esneklik… (Aynı kişinin farklı işleri yapabilmesi) Sayısal Esneklik… (Daha az kişi ile daha çok iş yapmak) Çalışma Sürelerinde Esneklik… (Çalışma zamanının esnek kullanımı) Ücret Esnekliği… (Performansa ve cinsiyete göre ücret) Uzaklaştırma Stratejileri… (Kamu hizmetlerinin ‘dışarıdan hizmet satın alma’ yoluyla üçüncü şahıslara gördürülmesi)…

11 GÜVENCESİZLİK Başta emekçinin istihdam güvencesi olmak üzere, çalışma ilişkileri içinde işgücünü koruyucu herhangi bir düzenlemenin olmadığı, esnek, korunmasız, kuralsız, istikrarsız ve her türlü standart dışı çalışma güvencesizlik durumunu oluşturur…

12 GÜVENCESİZ ÇALIŞMA İstikrarsızlık Güvencesizlik İş Gelir Sosyal Güvenlik

13 Güvencesizliğin Unsurları
Güvencesizlik, çalışma yaşamının belirli bir düzen ve istikrar içerisinde sürdürülmesinin önündeki en büyük engellerden birisidir. Güvencesizlik, sadece ekonomik ve sosyal bir olgu değil, aynı zamanda emekçilere özgü olarak değişik düzeylerde hissedilebilen bir risktir. Güvencesizlik, bireyin işinin devam edip etmeyeceği konusundaki belirsizlik duyguları ile sosyal ve psikolojik yönleri de olan bir durumdur. Güvencesizlik bireyin haksızlıklara karşı koymadaki güçsüzlüğünü pekiştiren bir etki yaratır.

14 Özelleştirme Uygulamaları Sonucu İşsiz Kalanların 4-C Statüsünde İstihdamı
a- Hisse devri şeklinde gerçekleşen özelleştirmelerde; İşçiler hisse devir sözleşmeleri uyarınca, tüm yükümlülükleriyle beraber devam edebildikleri gibi (THY, PETKİM, TÜPRAŞ) devir tarihi itibariyle sözleşmeleri fesh edilmesi, tazminatlarının Özelleştirme Fonu’ndan karşılanması, yeni işverenin istediği işçiyle yeni sözleşme yapması, diğer işçilerin de istemesi halinde 4-C den yararlanması şeklinde iki uygulama vardır. (Tekel İçki Bölümü ve Eti Aliminyum A.Ş) b- İşletme Devirlerinde; İşçilerin sözleşmesi fesih edilir. Tazminatları Fon tarafından karşılanır. Yeni şirket istediği personelle yeni sözleşmesiyle çalışabilir. Kalan  işçilerin de istemesi halinde 4-C’den yararlanması söz konusudur. c- Varlık Satışlarında; açığa çıkan personel olmamakta,  mevcut personelin tamamı şirketin diğer birimlerine aktarılır. Alıcıya sadece varlık devredilir.

15 Özelleştirme Uygulamaları Sonucu İşsiz Kalanların Kurumlara Göre Dağılımı

16 2009 YILI İÇİN UYGULANAN 2010 YILI İÇİN UYGULANAN
657/4-C STATÜSÜ 2009 YILI İÇİN UYGULANAN 2010 YILI İÇİN UYGULANAN ÜCRETLER Yükseköğrenim: 820 TL. Net Lise ve dengi    : 739 TL. Net İlköğrenim        : 658 TL. Net Yükseköğrenim : TL. Net Lise ve dengi    : TL. Net İlköğrenim        : TL. Net ÇALIŞMA SÜRESİ En fazla 10 ay En fazla 11 ay FAZLA ÇALIŞMA Fazla çalışma karşılığı ücret ödenmemektedir. Fazla çalışma düzenlemesi yoktur. ÜCRETLİ İZİN Her ay için 1 gün (yıllık 10 gün ) Her ay için 2 gün (yıllık 22 gün) ÜCRETLİ HASTALIK İZNİ Her 4 ay için 2 gün, toplam 5 gün 30 gün İŞ SONU TAZMİNATI Yok Var SENDİKA HAKKI Memur sendikalarına üye olabilecekler. POZİSYON SAYISI adet adet Devlet Personel Başkanlığı’nın  02/04/2010 tarihli Basın Açıklaması ( Tarihi=02/04/2010

17

18

19 Güvencesiz İstihdamın Temel Özellikleri
İş, işveren tarafından herhangi bir bildirim olmadan sonlandırılabilir. Çalışma saatleri belirsizdir veya işverenin iradesiyle değiştirilebilir. Yapılan işin niteliği ve fonksiyonları işverenin iradesiyle değiştirilebilir. Süregelen istihdam ilişkisi için açıktan veya gizliden taraflar arasında düzenlenmiş bir sözleşme yoktur. Uygulamada, ayrımcılığa, cinsel istismara ve sıra dışı çalışmaya karşı herhangi bir koruma yoktur. Hastalık, ev, ölüm veya aile yardımı gibi ücret dışı ödemeler ya çok azdır ya da hiç yoktur.

20 Güvencesiz İstihdamın Sonuçları
Güvencesizliğin kural haline gelmesi… Çalışma ilişkilerinin kuralsızlaşması… Emekçiler arasında yaratılan rekabet… Çalışma koşullarının farklılaşması… Ücret ve sosyal hak eşitsizliği… Sosyal güvenlik hakkından aynı ölçüde yararlanamama… Emekçilerin denetim altına alınması ve birbirini denetlemesi … Sendikalaşmanın fiilen engellenmesi…

21 Güvencesiz İstihdama Karşı Önerilerimiz
Esnek ve güvencesiz istihdam biçimlerine derhal son verilmeli, sözleşmeli, ücretli vb adlar altındaki tüm eğitim emekçileri, yardımcı hizmetli, teknisyen vb kadrolu istihdam edilmelidir. Eğitim emekçisi olmayı ucuz ve güvencesiz hale getiren KPSS sınavı kaldırılmalıdır. Eğitim iş kolunda çalışanlar çalışmaya başladıkları ilk günden sağlık hizmetinden ücretsiz yararlanmalıdır. Farklı statülerde çalışan eğitim emekçileri arasındaki bütün ayrımcı uygulamalara son verilmelidir. Güvencesiz istihdamın yaygın olduğu dershaneler istihdam koşulları açısından Milli Eğitim Bakanlığının yanı sıra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca da sıkı bir şekilde denetlenmeli, dershane öğretmenlerinin kölelik koşullarında çalışmalarının önüne geçilmelidir. Eğitim emekçilerini birbiriyle rekabete iten TKY, Performans değerlendirmesi ve kariyer basamakları gibi düzenlemeler ortadan kaldırılmalı ve “eşit işe eşit ücret” ilkesi hayata geçirilmelidir.

22