Anlatım Biçimleri Yardımlarından Dolayı Yardım Eden Herkese Teşekkürler Bu Yazı Abdullah Osman İnal Tarafından Gerektiğinde Kullanılmak Amacıyla Yazılmıştır.

... konulu sunumlar: "Anlatım Biçimleri Yardımlarından Dolayı Yardım Eden Herkese Teşekkürler Bu Yazı Abdullah Osman İnal Tarafından Gerektiğinde Kullanılmak Amacıyla Yazılmıştır."— Sunum transkripti:

1 Anlatım Biçimleri Yardımlarından Dolayı Yardım Eden Herkese Teşekkürler Bu Yazı Abdullah Osman İnal Tarafından Gerektiğinde Kullanılmak Amacıyla Yazılmıştır

2 Anlatım Biçimleri Yazar duygularını, düşüncelerini, öğrendiklerini, gözlemlerini, yaşadıklarını paylaşmak amacıyla yola çıktığında yazının biçimini de belirlemiş olur. Örneğin, okurunu bir konuda bilgilendirmek isteyen bir yazar o konu hakkında bilgileri açıklayıcı anlatım ile verir. Böylece yazarın amacı, anlatım biçimini de belirler.

3 Öyküleyici Anlatım Amaç okuyucuyu olay içinde yaşatmaktır. Yazar tasarladığı yada gözlemlediği bir olayı yer, zaman ve kişiye bağlayarak aktarır. Okuyucu da olmuş olabilecek bir olayda “olan ne, nasıl olmuş?” sorularına yanıt arar. Temel unsurlar olay ya da olgu, yer, zaman ve kişilerdir. a) Açıklayıcı Öyküleme: Herhangi bir şeyi tarihsel gelişimi içinde okura aktarmak, bu konuda onu bilgilendirmektir. Tarih kitapları, gezi yazıları, röportajlarda kullanılır. b) Sanatsal Öyküleme: Okuru olayın içine çekmeyi, içinde yaşatıp duygulandırmayı amaçlar.Öykü ve roman türlerinde kullanımı yaygındır.

4 Örnek 1. Metin Güneş iyice ısınmıştı; kürek çekerken ihtiyarın sırtında ensesinden aşağıya doğru inen tel damarları peyda ediyordu. “Yorgunluktan bitsem de perişan olsam da…” diye düşündü, “Oturduğum yerde uyurum. Oltanın ipini ayağıma sararım bir şey olursa beni uyandırır. Bugün artık seksen beşinci gün iyi bir vurgunun sırası çoktan gelip geçti.” Tam bu sırada olta ipinin altında küpeşteye dayadığı tahta çubuklardan birinin düştüğünü gördü. ―Hah! Oldu! Diye söylendi. Yavaşça kürekleri bıraktı. Oltayı baş parmağı ile işaret parmağı arasında tutarak yokladı. Hiçbir şey hissedilmeyen oltayı bütün dikkatiyle oynatmadan tutuyordu. Birden bir titreme oldu. Fakat ihtiyar ne olup bittiğini çok iyi biliyordu.

5 Örnek 2.Metin Şehrin göbeğinden geçen büyük çayın üzerindeki köprüyü aşıp hastanenin kapısına vardıkları zaman ortalık epeyce ağarmıştı, fakat soluklanacak zaman yoktu. İbrahim arabayı bir kenara çekti, kapıyı çalmaya cesaret edemediği için, kendiliğinden açılacağı zamanı bekledi. Yavaş yavaş başka köylü hastalar da sökün etti.

6 Örnek 3.Metin … Akhisar cephesi, düşmanın ilk temasıyla ince bir tülbent gibi yırtılmıştı. Bizans orduları beş asırlık bir ayrılıktan sonra uzun bir yoldan tekrar gelmişlerdi. Evleri yanmış, halkı göç etmiş kasabamızda, Aydın’ın ıssız bir gecesinde, kaldırımları döven Yunan süvarilerinin ayak seslerini yatağımda doğrularak dinledim. İstanbul surları önünden gemilere atlayarak, şişkin yelkenlerle bir daha dönmeyecekmiş gibi uzaklaşanlar, yeni bir hükümet, yeni bir ordu halinde geri geliyorlardı. Felâket büyüktü. Aylarca mücadeleden sonra Bursa düşmüştü.

7 Öyküleyici anlatımın özellikleri
Öğeleridir Öyküleyici Anlatıcı Kişi Yer Zaman ve Olay Ortak Ağzından Olaylar 1.ya da 3. Anlatılabilir Kişi -Çözüm -Düğüm Bir Olayın Gelişimi Sergilenir -Serim Halindedir. Hareket Nesneler Varlıklar Anlatımla Metinleri Sanat Yazılır

8 ÖYKÜLEYİCİ ANLATIMIN KULLANILDIĞI BAŞLICA METİN TÜRLERİ
G E Z İ Y A I S H K R O M N D T Ö P J L

9 Betimleyici Anlatım (Tasvir Etme)
Amaç izlenim kazandırmaktır. Yani anlatan kişi, görünüm ya da varlığı, okuyucunun zihninde sözcüklerle canlandırmaktadır. Görme, işitme, tatma, dokunma ve koklama duyularının kullanıldığı bir anlatımdır. Betimleyici anlatım, amacına göre iki çeşittir. a) Açıklayıcı Betimleme: Bu tür betimlemelerde amaç bilgi vermektir. Betimlenen varlık ya da nesne, tanıtıcı ve ayırıcı özellikleriyle nesnel bir tutumla okuyucuya aktarılır. Sözcükler genel olarak temel anlamlarıyla kullanılır. Örnek: Dicle, Güneydoğu Anadolunun en uzun nehridir. b)Sanatsal Betimleme: Temel amaç izlenim kazandırmaktır. Gözlemlenen varlık ya da nesnenin anlatıcı üzerinde bıraktığı etki yansıtılır. Anlatım öznel, dil sanatlıdır. Örnek: Dicle kışın daha bir coşar, türküsünü dağlara dinletir.

10 Örnek 1.Metin(Doğa Betimlemesi)
…Orada yumuşak sazdan henüz kesilmiş asma dallarından yapılmış, yere serili döşeklere keyifle uzandık. Başımızın üstünde kavaklar, kara ağaçlar sallanıyordu. Yanımızda Nympháların mağarasından kutlu bir su çağlaya çağlaya dökülüyordu. Güneşten yanan ağustos böcekleri de gölgeli dalların arasında koro halinde ötüyorlardı. Uzakta dikenli böğürtlen çalılıklarında bir kurbağa avazı çıktığı kadar bağırıyordu; tarla kuşları, sakalar ötüşüyor, kumru dem çekiyordu. Sarı sarı arılar pınarın etrafında uçuşuyordu. Her tarafta bereketli bir yaz kokusu, bir yemiş mevsimi kokusu vardı. Ayak ucumuzda bal bal armutlar, iki yanımızda da bal bal elmalar yuvarlanıyordu; eriklerin yükünden dallar yerlere kadar eğiliyordu.

11 Örnek 2. Metin (Kent, Mahalle Betimlemesi)
Sabahın erken saatleri sardalye sokağında bir büyü gibidir. Ortalığın ağarıp da güneşin doğmasına yakın, sokağı saran grilik içinde her şey zamanın zincirinden kurtulmuşçasına gümüş bir ışığa asılıdır sanki. Sokak fenerleri teker teker söner; arsaları bürümüş otlar yemyeşildir. Balıkhanenin üstündeki oluklu saçlar platinleşmiş ya da eski kalayların buğulu rengine bürünmüştür. Sokak işten ve hareketten sıyrılmış sessizlik içindedir. Sardalye imalathanelerinin direkleri arasında çalkalanan dalgaların iç çekişleri işitilir.

12 Örnek 3. Metin (Hayvan Betimlemesi)
Yılanlarınki gibi yassı başlarının dörtte üçünü gözleri ve ucu sivri gagaları kaplar. Göğsü, gövde, ense ve sırt başları lacivert, sırt üstleriyle açılmaya hazır duran kabarık, şişkin kuyruk, yeşildir. Fakat bunlar, yalın kat, düz bir mor ya da yeşil değil; menevişli öbek öbek, perde perde koyulaşan, tıpkı usta kuyumcuların eski ve değerli kadın saatlerinin mineli kapaklarına yerleştirdikleri iç içe katmerleşen, koyulaşan, canlı ve ağdalı yeşillerdir.

13 Örnek 4.Metin (İnsan Betimlemesi)
Sarı Mustafa’nın sarı, gür saçlarına, tombul yapısına, sürekli gülen yüzüne karşılık, Kösenin Yusuf buğday benizli seyrek sakallı ince yapılı orta boylu düşünceli görünen biriydi. Dor Ali ise iri yarı, esmer, kara bıyıklı, sağlam yapılıydı. Huyları pek birbirine benzemese bile iyi anlaşmışlar, iyi arkadaş olmuşlardı. Düzlükte birbirine yardım ederek yaşayıp gidiyorlardı.

14 BETİMLEYİCİ ANLATIMIN ÖZELLİKLERİ
Görünüm Canlandırılır Önünde Göz Kişi Varlık Bir Olay Dayalıdır Gözleme Varlıklar Tanıtılır Yönleriyle Edici Ayırt Kullanılabilir Anlatım Nesnel Ya da Öznel Verilerinden Yararlanılır Duyunun Beş Aktarılır İzlenimler Kullanılır Metinlerde Sanatsal Genellikle

15 Betimlemenin Kullanıldığı
Metin Türleri Roman Hikaye Röportaj Gezi Yazısı Şiir

16 Coşku ve Heyecana Bağlı (Lirik) Anlatım
Amaç duygulanımları ortaya çıkarmaktır. Bir konuya duygularımızı ve coşkularımızı katarak anlatmaya “duygusal” anlatım denir. Yazar ya da şair okuyucuyu coşturan, heyecanlandıran, bazen hüzünlendiren, bazen sevindiren, mutlu kılan, ona acı ve hüzün veren bir yazıyla okuyucuya duygulanımlarını yaşatabilir.

17 Örnek 1.Metin Ne doğan güne hükmüm geçer Ne hâlden anlayan bulunur
Ah, aklımdan ölümüm geçer Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur Cahit Sıtkı Tarancı

18 Örnek 2.Metin Terk etmedi sevdan beni Aç kaldım, susuz kaldım
Hayın, karanlıktı gece Can garip, can suskun Can paramparça Ve ellerim, kelepçede Tütünsüz, uykusuz kaldım Ahmet Arif

19 Örnek 3.Metin Çoklarından düşüyor da bunca Görmüyor gelip geçenler
Eğilip alıyorum Solgun bir gül oluyor dokununca Behçet Necatigil

20 Örnek 4.Metin Artık demir almak günü gelmişse zamandan
Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol Sallanmaz o kalkışta ne bir mendil ne de bir kol Yahya Kemal Beyatlı

21 Coşku ve Heyecana Bağlı
Anlatımın Özellileri Özneldir Sanatsal Anlatım Ve Coşkulandırır Harekete Duyguları Geçirir Sözcüklerin Anlamlarında Mecaz Yan Çoğu kullanılır Türünde Şiir

22 Destansı (Epik) Anlatım
Amaç yiğitliğin, kahramanlığın anlatılmasıdır. Hemen her kavmin ya da ulusun tarihinde kimlik edinmek için mücadele ettiği büyük savaşlarla, olaylarla dolu bir dönem vardır. Destansı anlatım bu dönemlerdeki kahramanlıkları anlatmak amacıyla oluşturulmuştur.

23 Örnek 1.Metin Düşman tutmuştu tepeleri Düşmanın topu vardı
Antepliler düz ovada Sıkışmışlardı Düşman şarapnel döküyordu Toprağı kökünden söküyordu Akan Antep’in kanıydı Düz ovada bir gül fidanıydı Nâzım Hikmet

24 Örnek 2.Metin Cihan harbinden beri ardı arkası gelmeyen bir cenk için, ağzından bir şikayet sözü çıkmadan nesi varsa hepsini veren Anadolu kadınları, erkekleri kan ve ateş yerlerinde savaşırken uzak denizlerin kıyılarından orta yaylalara doğru günlerce haftalarca çıplak ayakları, giyimsiz sırtlarıyla kurşunları, top mermilerini taşıyor Anadolu kadınları! Batıda, doğuda, kıblede bütün cephelerin arkasında memleketi işleyen, tarlaları yeşerten, sayısız yetim çocukları yetiştiren, büyüten sensiz. Ey Anadolu kadını! Hamdullah Suphi Tanrıöver

25 Örnek 3.Metin Yediyordu Elif kağnısına Kara geceden geceden
Sankim elif elif uzuyordu, inceliyordu Uzak cephelerin acısıydı, gıcırtılar İnliyordu dağın ardı yasla Her bir heceden heceden ………………… Kocabaş yığıldı çamura Büyüdü gözleri büyüdü, yürek kadar Örtüldü gözleri örtüldü hep Kalır mı Mustafa Kemal’in Kağnısı bacım Kocabaşın yerine koştu kendini Elifcik Yürüdü düşman üstüne yüceden yüceden Fazıl Hüsnü Dağlarca

26 Destansı Anlatımın Özellikleri
Anlatılır Kişiler Ve Olay Üstü Olağan Vardır Havası Bir Yiğitçe Hareket Eylemler Plandadır Ön Sürekli Konular Kahraman- İşlenir lıklar Tarihi Etkileyici Taşır Özellik

27 Destansı Anlatımın Kullanıldığı
Metin Türleri Roman Hikaye Tiyatro Destan Şiir

28 Emredici Anlatım Yazarın amacı topluma yol göstermektir. Yazar gözlemlediği olumsuzlukları, yanlışları düzeltmek; kuralları öğretileri anımsatmak istediğinde buyurucu anlatımı seçer. Bir anlamda yazar okuyucuyu bir davranışı gerçekleştirmeye zorlar. Yasalar ve yönetmeliklerde bu anlatım tarzına girer.

29 Örnek 1.Metin … Kaldır başını kan uykulardan
Böyle yürek böyle atardamar Atmaz olsun Ses ol ışık ol yumruk ol Karayeller başına indirmeden çatını Sel suları bastığın toprağı dönüm dönüm Alıp götürmeden büyük denizlere Çabuk ol Rıfat Ilgaz

30 Örnek 2.Metin Kardeş senin dediklerin yok
Halay çekilen toprak bu toprak değil Çık hele Anadolu’ya Kamyonlarla gel, kağnılarla gel gayrı O kadar uzak değil Fazıl Hüsnü Dağlarca

31 Örnek 3.Metin Ey, Türk Gençliği!
Birinci vazifen, Türk istiklalini ve Türk Cumhuriyeti’ni muhafaza ve müdafaa etmektir… Ey Türk istikbalinin evladı! İşte; bu ahval şerait içinde dahi vazifen , Türk İstiklal ve Cumhuriyeti’ni kurtarmaktır. Mustafa Kemal Atatürk

32 Örnek 4.Metin Madde 2: Hükümetler aşağıda belirtilen ilkeleri göz önünde tutarak güçlü bir tüketiciyi koruma politikası geliştirip kuvvetlendirmeli ve idame ettirmelidir. Bunu yaparken her hükümet, tüketicilerin korunması ve sosyal şartları ile halkının ihtiyaçları doğrultusunda ve önerilen tedbirlerin bedelini ve yararlarını idrak etmiş olarak kendi önceliklerini tayin etmelidir. (Birleşmiş Milletler Tüketici Hakları Evrensel Beyannamesi)

33 Emredici anlatım özellikleri Dil, anlatımda alıcıyı harekete kullanılır. geçirme işlevinde anlamı taşıyan ifadelere Emir, telkin yer verilir. ve öneri yönleri de Öğretici açıklayıcı vardır. Ve Cümlelerde emir çekimlenmiş hakimdir. kipiyle gereklilik ve fiiller bir anlatım Açık

34 Öğretici Anlatım Belirli bir konuda bilgi vermek amacıyla yazılmış her çeşit metin bu guruba girer. Bilimsel-Düşünsel eserler, ansiklopediler, biyografiler, okul kitapları, kent tanıtım kitapları vb. bu anlatımla oluşturulur.

35 Örnek 1.Metin Verem basilleri güneş ışığıyla doğrudan karşılaşmaları durumunda beş dakika içinde ölmektedir. İç ortamlarda standart ısı ve nem koşullarındaysa, basillerin % 60-71’inin 3 saat, %48-56’sının 6 saat, %28-32’sinin 9 saat canlı kaldığı gözlemlenmiştir. Oda havasının saatte 10 kez taze hava ile değiştirilmesi, yaklaşık bir saatte damlacık çekirdeklerinin hemen hepsinin ortamdan uzaklaştırılması için yeterli olmaktadır. Bu nedenle evlerde ve iş yerlerinde odaların yeterli genişlikte güneş alan yerler olması ve buraların sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez havalandırılması gerekmektedir. Dr. Deniz Akgün

36 Örnek 2.Metin Halide Edip Adıvar, 1884 yılında doğdu, Ocak 1964’te İstanbul’da öldü. Üsküdar Amerikan Kız Koleji’ni bitiren yazar, Rıza Tevfik’ten felsefe ve sosyoloji; Salih Zeki’den matematik dersleri aldı. Çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı.Müfettişlik ve Darülfünun hocalığı görevlerinde bulundu.Milli mücadele yıllarında öncü yazılarıyla harekata destek oldu. Daha sonra Anadolu’ya geçerek onbaşı ve çavuşluk rütbeleri ile savaşa katıldı.

37 Öğretici Metinler Ortak Yönleri
Bir konu hakkında açıklama yapma, bilgi verme, konuyu aydınlatma amacıyla yazılır. Dil göndergesel işlevinde kullanılır Bilgiler örnek ve tanımlarla pekiştirilir Söz sanatları yan anlamlı sözcük ve sözcük grupları bulunmaz Farklı Yönleri Her biri farklı bir konu işler Okuyucu düzeyine göre farklı zorluk derecelerinde yazılır

38 Açıklayıcı Anlatım Amaç öğretmektir. Yazar ele aldığı konu ile ilgili okurun kafasındaki “ne, nedir, ne işe yarar, ne zaman ortaya çıkmıştır, nasıl oluşmuştur, gelişimi nasıldır?” sorularına yanıt oluşturur. Hemen her çeşit konuya kolayca uygulanabilir. Burada temel amaç bilgi vermek olduğu için karşıt görüşlere yer verilmez. Fıkra, makale, deneme, gezi, eleştiri, röportaj gibi yazı türlerinde açıklayıcı anlatım kullanılır. Bilginin tam verilmesi için tanımlamalardan örneklemelerden karşılaştırmalardan ve sayısal verilerden yararlanılabilir.

39 Örnek 1.Metin Roman öncesi, romana uzanıncaya kadar değişik anlatı türleri görülmüştür. Bunların ilki “mitolojik öyküler” dir. Mitolojilerin ilk örnekleri, henüz gelişim aşamasındaki insan soyunun en yaşamsal sorunlarını açıklayan ve çeşitli ayinlerden, şölenlerden geçerek ortaya çıkan kutsal anlatılardır. Doğa karşısında güçsüz ve bilgisiz olan insan oğlu bir gün doğa güçlerini ve doğa olaylarını bu mitler aracıyla anlatmaya ve açıklamaya çalışmıştır. Yunanca “epos” sözcüğünden gelen “destan”lar büyük kahramanlık öykülerini manzum olarak anlatan en eski edebiyat türü olarak değerlendirilir.

40 Örnek 2.Metin Anlam bize bir şey anlatır, bir haber verir: “her kişi ölümlüdür.” deyince karşımızdakine anlatmak istediğimiz bir düşüncemiz vardır. Karşımızdaki bizim dilimizi bilmiyorsa çeviririz, hatta işaretlerle anlatmaya çalışırız. Bir sözün anlamını anladıktan sonra artık o sözü unutsak da olur, biz başka türlüde onu anlatabiliriz. Ama sanat eserlerindeki anlam, yalnız şiirde değil herhangi bir sanat eserindeki anlam, o eserde büründüğü şekilden başka hiçbir şeyle, hiçbir sözle anlatılamaz. Belki bir şiiri, her hangi bir sanat eserini anlamı için, yani bize duyurduğu, bize düşündürdüğü şey için seviyoruz; ancak onun bize duyurduğu, düşündürdüğü şeyi yalnız kendisi duyurabilir, yalnız kendisi düşündürebilir. Nurullah Ataç

41 özellikleri Anlatımın Açıklayıcı Bilgi vermeyi amaçlar Öğretmeyi İfadeler Kullanır. Açık Ve Yalın Kesin Öğretici yazılarda Düşünce yazılarında Kullanılır. Açıklayıcı betimleme Sınıflandırmadan Karşılaştırma Tanık gösterme Örnekleme Tanımlama Yararlanılır. Benzetme

42 Açıklamanın Kullanıldığı Türleri Metin Fıkra Deneme Makale Röportaj Eleştiri

43 Düşünceyi Geliştirme Yolları
a.) Tanımlama b.) Örnekleme c.) Tanık Gösterme d.) Benzetme e.) Karşılaştırma

44 Tanımlama Bir varlığı ya da kavramı özel ve temel nitelikleriyle kısaca ve açık olarak tanıtmaktır. “…nedir ?” sorusunun yanıtı olan cümledir.

45 Örnek Betimleme varlıkların nesnelerin ve olayların sözcüklerle resmini çizmektir.(Betimleme nedir?) Masal, öykü, roman gibi yazı türlerinde olayın gerçekleşmesi evrelerinin sırasıyla bildirilmesine öyküleme denir.(Öyküleme nedir) Lirik şiir duygu ve düşüncelerin düş gücüyle zenginleştirilip coşkulu bir dille anlatıldığı şiir türüdür.(Lirik şiir nedir?

46 Örnekleme Soyut düşüncelere somutluk katma, görünürlük kazandırmadır. Örneklemeyle, anlattıklarımızı okurun zihninde canlandırarak daha anlaşılır kılarız.

47 Örnek Genç Kalemler hareketi edebiyatımıza özellikle dil konusunda yepyeni bir anlayış getirmiştir. Türkçe kendi benliğine yavaş yavaş dönmeye başlamış; halk, aydınların yazılarını anlar duruma gelmiştir. 1910’lu yıllarda yazan sanatçılardan bazıları halka inemezken Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp bunu başarabilenlerdendir.

48 Tanık Gösterme Düşüncelerimizi açıklarken başkalarının o konudaki düşüncelerinden yararlanmaktır.tanık göstermede tanıklığına başvurduğumuz kişinin adı,görüş ve düşünceleri yazılır.

49 Örnek Bir çağ, bir yaşam, bir sorun, bir konu, bir toplum olayı edebiyata girmezse yok olur gider. İlle de yazarın ya da sanatçının tanıklığı gerekir. “Bütün bunlar yaşandı, bütün bunlar ülkede oldu.” demeleri. Yarının insanları o yapıtları okuyacaklar, yaşayacaklar bu günleri. Budur sanatçının gücü, çağının en güçlü tanığı, yorumcusu olmasıdır. Yalnız bu kadar da değil. Yargılayıcısı da… Hangi toplumda sanatçıya, edebiyatçıya ters düşmüşse o çağın yöneticileri gelecek kuşak önünde mahkum olmuşlardır. Hangi zalim,insanları ezmişse, hangi acımasız kişi topluma yanlış bir yön vermişse çağının yazarı, şairi, sanatçısı onun yarınlara alnı damgalı bir kişi olarak bırakmanın yolunu bulmuştur. Zola der ki: “Hükümetler edebiyatçıya kuşku ile bakar; çünkü o ellerine geçiremeyekleri bir güçtür.”

50 Benzetme Bir varlık, olgu ya da düşünceyi daha anlaşılır kılmak için bir başka varlık, durum, olay ya da düşünceyle benzerlik ilişkisi kurmaktır.

51 Örnek Yaşlı bir yazar için yeni bir dergi çıkartmak, öğrencilik sıralarına yeniden oturmak gibidir. Etrafını saran gençlerden yeni bir şeyler öğrenmek, onun hem kalemini, hem ruhunu ,hem zihnini tazeler. Aldığı övgüler onu, bir öğrencinin öğretmeninden alacağı bir “aferin” kadar heyecanlandırılır.

52 Karşılaştırma İki ayrık varlık, kavram ya da olgu arasındaki benzeyen ya da benzemeyen yanları ortaya koyma yoluyla gerçekleştirilen bir düşünceyi geliştirme yoludur.

53 Örnek Masallarda konu,olay ve kişiler gerçeğe uymaz; olağanüstüdür. Kişiler normal insanlardan üstün nitelikler taşırlar. Uçabilirler, gelecekten haber verebilirler. Masallarda olayın yeri ve zamanı da belirtilmez. Hikaye ise olay ve kişileriyle benzer bir olayı, yer ve zaman belirterek anlatan edebi eserdir. Gerçeğe benzerlik, masallardan başlıca farkıdır hikayelerin.

54 Tartışmacı Anlatım Amaç yerleşmiş bir düşünceyi, kanıyı, duyguyu değiştirmektir. Yazar değiştirmek istediği düşüncenin yanlışlığını, nasıl olması gerektiğini güçlü kanıtlarla ortaya koymaya çalışır. Paragraf genellikle, karşı çıkılacak düşüncenin (antitez) aktarılması ile başlar. Paragrafın giriş bölümünden sonra yazar, kendi görüşünü (tez) açıklar ve diğer görüşe niçin karşı çıktığını gerekçeleriyle birlikte ortaya koyar. Yazar inandırıcılığı sağlamak için ağırbaşlı bir anlatım yerine sohbete varan rahat bir anlatım kullanır. Tartışma çok yaygın bir anlatım biçimidir. Bir konferansta, söyleşi, ve eleştiride, röportajda, makalede, fıkrada, denemede, bir avukatın savunmasında kısaca düşünüş ayrılığını gidermek için yapılan her türlü anlatımda kullanılabilir.

55 Örnek 1. Metin Biz aydınlar, kendimize “halkçı” dediğimiz zaman bile hatta belki en çok o zaman , halkı kendimizden ayrı bir dünyada yaşayan dumanlı bir kalabalık sayarız. Halk bizim inanmadığımıza inanabilir, bizim bayağı dediğimize güzel, güzel dediğimize saçma diyebilir;biz ağzımızın tadını biliriz, o bilmez. Oysa radyodan bazen halkın bugüne kadar duymadığı bayağılıkları yayan; gazete ve dergilerde düşünülmedik saçmalıklara düşen; kitap kapaklarına, köşe başlarına, ev işlerine umulmadık zevksizlikleri döşeyen bizleriz. Halk Karagöz’ü yapmış, biz o cıvık operetleri; halk alçakgönüllü ustalar yetiştirmiş, biz burnu Kafdağı’nda üstatlar… Sabahattin Eyüboğlu

56 Örnek 2. Metin Bazıları sanıyor ki edebiyat da kimya ve benzeri bilimler gibi bir uzmanlık dalıdır ve yalnız uzmanları ilgilendirir. Bu kanaitin bilhassa ülkemizde yaygınlaştığını görüyoruz. Örnek olarak söyleyelim: Televizyonunun tutumu, edebiyatı, okullarda okutulan edebiyat dersinden ibaret bilme gibi gözüküyor. Oysa edebiyatın bir uzmanlık konusu olan tarafı vardır, bir de herkesi ilgilendiren yanı. Herkes hatip olmaz; ama her insan düzgün konuşma çabasını göstermek zorundadır. Bu yüzdendir ki edebiyata aşina olmak, kişiye kolay, rahat ve doğru konuşmasında yaralı olacaktır. Sezai Karakoç

57 Tartışmacı anlatımla oluşturulmuş Metinlerin ortak özellikleri
Göndergesel Kullanılır. İşlevinde Dil, Düşünce İfadelerle Kısa ve ve duygu Getirilir. Kesin Dile Yöntemi Belirlenir. Anlatım Göre bir Bilgi ve Deneyime Yeteneğe Söyleşiye Rahat bir varan Karşı çıkılan Görüşlere Savunulan Yer verilir. Ve

58 Kanıtlayıcı Anlatım Yazarın amacı okuyucusunu ikna etmektir. Bunun için sağlam deliller (belgeler, sayısal veriler…) sunmalıdır. Düşüncelerini doğrulayan örnekler göstermelidir.

59 Örnek 1. Metin Dünyada didinerek para kazanmaya çalışanların sayısı artmıştır. Geçen yaz başlarında Peter Kuhn ve Fernando Lozanna adlı iki araştırmacının hazırladığı ve ABD’nin resmi araştırma kuruluşu NBER tarafından yayımlanan rapora göre, 1900’lü yılların başından 1970’li yıllara dek Amerika’da çalışma saatleri düşmüş, ancak sonra hızla artmış. Özellikle 1970’li yıllarda haftada elli saatten fazla çalışanların sayısında artış gözlenmeye başlamış. Örneğin yaş arası haftada 50 saatten fazla çalışanların oranı 1980’de 14.7 iken 2001’de bu oran yüzde 18.5 olmuştur. Yani kimileri yan gelip ayağını uzatırken, didinerek para kazanmaya çalışanların sayısı artmıştır. Hurşit Güneş

60 Örnek 2.Metin Tercüme ya, soluk bir fotoğraf, diyor kitap, yahut sadakatsiz ama renkli ve canlı taklit. Tercüme bir yaratış bence. Şiir gibi, deneme gibi, ama onlardan çok daha güç. Edebiyatçılar, hiç olmazsa on büyük şair, on büyük romancı, on büyük tiyatro yazarı üzerinde anlaşılabilirler, ama hangimiz on büyük mütercim sayabiliriz? Evet, tercüme, sanatların en gücü; başka bir iklimde, başka bir çağda doğan düşüncenin kendi toprağımızda dirilmesi. Yalnız düşüncenin mi? Tercümede söze teslimiyet, ihanetlerin en büyüğüdür. Georgigue (Georjik) tercümesi De Lille’e (Dö Lil) Akademi’nin kapılarını açmış. Büyük Frederik’e göre, asrın en orijinal eseri bu tercüme.Richelieu (Riştiyö), De Lille’in akademiye giremeyecek kadar genç olduğunu söyleyince üyelerden biri haykırmış “Çok mu genç ? İki bin yaşında Virgile (Virjil) kadar yaşlı.” Chateoubriand (Şatobriyan), Milton tercümesi üzerine otuz beş yıl çalışmış yinede başarılı sayılmıyor tercümesi, ibret alalım. Cemil Meriç

61 Kanıtlayıcı anlatımın özellikleri İnandırma
Kabul Ettirme Edinilir. Görüşünü Aydınlatma Amacı Kendi Önemlidir. Açıklama Tanımlama Anlamalarında Sözcük grupları Sözcükler Kullanılır. Gerçek Ve Dil Göndergesel İşlevde Kullanılır. Örneklere ve Düşüncelere Sayısal verilere Başvurulur. Göstermeye Tanık Farklı Bazı sözcükler, Koparmamak Konudan Ve cümleler Edilir. İçin Tekrar

62 Anlatım Türleri Ortak Özellikleri Farklı Özellikleri Öğretici Metinler
Dil Göndergesel İşlevinde Kullanılır Sözcükler Gerçek Anlamında Kullanılır Amaç Bilgi Vermektir Tanımlama, Açıklama, Tanık Gösterme, Sayısal Verilerden Yararlanma ve Örneklendirmeden Yararlanılır Kesin Açık ve Anlaşılır İfadelere Yer Verilir Sade Gösterişsiz Bir Dil Kullanılır -Öğretici metinlerde okuyucunun gerekli bilgi birikimine sahip olması gerekir. -Açıklayıcı anlatımda okuru ilgilendiği bir konuda bilgilendirmek esastır. -Tartışmacı anlatımda iki farklı bakış açısının olduğu konular işlenir -Kanıtlayıcı metinlerde kendi görüşünü kabul ettirme amaçlanır Açıklayıcı Metinler Tartışmacı Metinler Kanıtlayıcı Metinler

63 Düşsel (Fantastik) Anlatım
Düş gücü gözlem ve yaşantılarımızı kafamızda yeniden canlandırmaktır. Örneğin, denizi hiç görmemiş birisi kafasında denizi canlandıramaz. Ancak denizi bilen biri uzun süre denizi görmese bile zihninde canlandırabilir. Düşsel anlatım da çağrışımların hayal gücümüzde serbestçe işlenmesi sonucunda ortaya çıkan anlatım biçimidir. Fantastik, bilim kurgu yazıları ve masallar düşsel anlatımla oluşur.

64 Örnek 1.Metin İşim gücüm budur benim Gökyüzünü boyarım her sabah
Hepiniz uykudayken Uyanır bakarsınız ki mavi Deniz yırtılır kimi zaman Bilmezsiniz kim diker Ben dikerim Orhan Veli Kanık

65 Örnek 2.Metin Küçük Prens, çok yüksek bir dağa tırmandı. Şimdiye dek görmüş olduğu dağlar, boyları dizlerine gelen üç yanardağdı. Sönmüş yanardağı da tabure olarak kullanıyordu. “Bunun kadar yüksek bir dağdan, bir bakışta bütün gezegeni ve bütün insanları görürüm…” dedi kendi kendine. Ancak Sipsivri kayaların tepelerinden başka bir şey göremedi. “Merhaba” dedi rasgele. “Merhaba, merhaba, merhaba …” diye karşılık verdi yankı. “Siz kimsiniz?” dedi Küçük Prens. “Siz kimsiniz? Siz kimsiniz? Siz kimsiniz?” diye karşılık verdi yankı. “Benim dostum olun, yalnızım” dedi. “Yalnızım yalnızım yalnızım …”diye karşılık verdi yankı. “Ne garip bir gezegen!” diye düşündü o zaman. “Kupkuru, sipsivri ve çok tuzlu. Hem insanlarında düş güçleri yok. Kendilerine söyleneni yineliyorlar. Benim evimde bir çiçeğim vardı, her zaman ilk önce o konuşurdu.” Saint Exupery

66 Düşsel Metinlerin Ortak Özellikleri
Zamana Olaylar Örgüsü Olay bağlanamaz Bir Belli Ama Vardır Üstülük Varsayım Abartma Hayal Olağan Ve Mekanlar değildir Bilinen kişileştirilir Varlıklar Gücünün Yoktur Sınırı Kullanılır Kipi Haber Çok Daha Değişmez Arasındaki Unsurları İlişki Yapı

67 Gelecekten Söz Eden Anlatım
Yazarın amacı geleceğe dair kaygılarını, ümitlerini ortaya koymaktır. Bunun yanında özlemini duyduğu bambaşka bir dünya kurup okuru o dünyada da yaşatabilir. Genellikle ütopyalar, bilim kurgu romanları, bilimsel öngörüler gelecekten söz eden anlatımla oluşurlar

68 Örnek 1.Metin Güneş kentte özel mülkiyet yoktur ve yasaktır. Herkes devlet adına üretir. Para geçerli değildir. Üretilenlerden herkes ihtiyacı kadar alır. Bireyler günde altı saat çalışır, geri kalan zamanlarını sanat ve bilimle uğraşarak geçirirler. Yöneticiler çok sıkı bir eğitimle yetiştirilir. Thomas More

69 Örnek 2.Metin Gençler! Geleceğe güvenimizi güçlendiren ve sürdüren sizsiniz! Siz almakta olduğunuz eğitimle, bilgiyle insanlıktaki üstünlüğün, yurt sevgisinin, düşünce özgürlüğünün en değerli örneği olacaksınız. Ey yükselen yeni kuşak! Gelecek sizindir. Cumhuriyeti biz kurduk, onu yükseltecek ve yaşatacak sizsiniz. Behçet Kemal Çağlar

70 Örnek 3.Metin Güzel günler göreceğiz çocuklar, Güneşli günler
Motorları maviliklere süreceğiz çocuklar, Işıklı maviliklere Süreceğiz… Nazım Hikmet

71 Gelecekten Söz Eden Metinlerin
Ortak Özellikleri Değişmez Arasındaki Unsurlar Meydana Getiren Yapıyı İlişki Gerçekleşmemiş Anlatılır Düşünceler Ve Tasarı Gerçekleştirilir Anlatım Çıkılarak Kaynaktan Bir Belli Oluşturulur Varsayımla Metinler

72 Gelecekten Söz Eden Anlatımın Kullanıldığı Metin Türleri Roman Hikaye
Tiyatro Deneme Şiir

73 Söyleşmeye Bağlı Anlatım
Amaç okuru canlı bir sohbetin içine çekmektir. Söyleşmeye bağlı anlatımda yazar, okuru sohbetin canlı tanığı yapar. Böylece okur kendini sohbetin içinde bulur. Mülakat, röportaj, tiyatro gibi yaz türlerinde kullanılır.

74 Örnek 1.Metin (Çömleğin çalındığını öğrenen Euclio koşarak sahneye gelir.) Euclio “Ah! Mahvoldum! Öldüm! Boğazladılar beni! Nereye koşsam? Nereye koşmasam? Tutun! Tutun onu! Ama kimi tutacaklar? Kim tutacak? Bilmiyorum, bir şey görmüyorum, körcesine yürüyorum. Nereye gidiyorum? Nerdeyim? Ben kimim? Artık bilmiyorum, başım beynim perişan… Sizler, bana sizler acıyın; yalvarırım size, ayaklarınıza kapanarak yalvarırım, gelin benim imdadıma, onu kim aldıysa gösterin, söyleyin bana(seyircilere) sen ne diyorsun? İnanırım sana. Sen namuslu bir adama benziyorsun.

75 Örnek 2.Metin Sen yüreğinin sesini dinleyenlerdensin ve biliyorsun asıl olan yürektir. Yürek sesi nedir bilmeyenler ya da bilip de duymayanlar acıtsa da içini, unutma yaşadığın sürece o yürek varolacak seninle birlikte sen yeter ki koru yüreğini ve yüreğinde taşıdığın sevda duygusunu. Elbet bitecek güneşe hasret günler ve o zaman kutuplarda yetişen cılız ve minik bitkiler değil, güneşin çiçekleri dolduracak yüreğini. Nazım Hikmet

76 Oluşturulmuş Metinlerin Özellikleri Söyleşmeye Bağlı Anlatımla
Bağlıdır Metinleri Diyalog Mülakat Sohbet Konuşma da dayalıdır İç Konuşulan Karşılıklı Bağlama Konuşmalar Göre Ve Değişir Kişiye Mimikler Söyleşmede Önemlidir Jest Anlatımda İşitme Görme Bağlı

77 Söyleşmeye Bağlı Anlatımın Kullanıldığı Metin Türleri Roman Hikaye
Tiyatro Mülakat Röportaj

78 Mizahi Anlatım Yazar yakaladığı çelişkileri yanlışları kendine özgü bir üslupla aktarma amacı taşır. Sorunların var olduğu yerde mizahi anlatım da vardır. Yazar, çelişkiler sonucunda ortaya çıkan sorunu sorgular, bunu okuruyla paylaşmak istediğinde de mizahi anlatımı seçer.

79 Örnek 1.Metin Nasrettin Hoca pazarda dalgın yürüyormuş. Bu sırada ensesine bir tokat gelmiş. Hoca tökezlemiş, birkaç adım sendelemiş, neyse toparlanıp sinirli bir şekilde arkasına dönmüş. Bir bakmış ki hocanın iki katı bir adam. Hoca yutkunmuş ve “Bana sen mi vurdun?” demiş adama. Adam “Ben vurdum ne olacak?” demiş. Hoca “ Şakadan mı vurdun cidden mi?” demiş. Adam “Ciddi vurdum, ne yapacaksın?” demiş. Hoca “Aman aman, öyle olsun… Çünkü şakadan hiç hoşlanmam da.” demiş.

80 Örnek 2. Metin Cep delik cepken delik Yen delik kaftan delik
Don delik mintan delik Kevgir misin be kardeşlik Orhan Veli Kanık

81 Örnek 3. Metin Ömer efendi, kahvede arkadaşlarına askerlikte nasıl kıdem aldığını anlatmaktadır: - Tilafone etmişlerdir, fırganın garargahına vardım. Gumandan beğin çadırına girdim. Temennayı çaktım. - Negören Ömer efendi, dedi. - Sen negören beğem, dedim. - Seni imtihan edecez, gidemine goycaz, dedi. - Goyun beğem, dedim. Çadırın direğine dürülü hartayı indirdü, masanın üstüne yaydı. - Bu ne ki? Dedi. - Hartadır beğem. - Ya şu gördüğün uzun kızıl çizgiler ne ki? dedi. - Hudutlar beğem, dedim. - Ee, aşk olsun Ömer efendi, sağa dedi.

82 - Ya şu mavi boyalı gısım nedir? dedi.
- Denizdir beğem, dedim. - Eşkolsun Ömer efendi sağa, dedi. - Bura nire? dedi, parmağınla göstertti. - İstanbol’dur beğem, dedim. - Ya şurası nire? dedi. - Paristir beğem, dedim. - İstanbol’dan Paris’e ne kadar vakitte geden? dedi. - Eşeğinen dört saatte varırık, emma yolda bir ahbap çığar, gayfe meyfe ısmarlar, beş saatte giderim, dedim - Eşkolsun Ömer efendi sağa, dedi; galktı, alnımdan şapadanak öptü. Beni gidemime koydular. Meddah Sururi

83 Mizahi Metinlerin Özellikleri
Uyandırmak Okuyucuda düzenlenir Göre İstenen Etkiye Gülmeye Hareketlerden Karşılaştırmalar Durumlar Olan Neden Gruplarından Yararlanılır Sözcük Ve Önemlidir Konuşma Hareket Taklit Ses Unsurlarda Normalden Vardır Sapma Komik

84 Mizahi Anlatımın Kullanıldığı
Metin Türleri Roman Hikaye Tiyatro Fıkra Şiir Deneme