ÇOCUKLARDA SORUMLULUK BİLİNCİNİ

... konulu sunumlar: "ÇOCUKLARDA SORUMLULUK BİLİNCİNİ"— Sunum transkripti:

1 ÇOCUKLARDA SORUMLULUK BİLİNCİNİ
GELİŞTİREBİLMEK

2 Çocuklarımız için en büyük dileğimiz nedir?
Her anne-babanın ideali çocuklarını hayata, kendi ayakları üstünde durabilen, kendine güvenen bir birey olarak hazırlayabilmektir. Biz nasıl bir hayat yaşıyoruz? Sınırsızca özgür müyüz? Çocuklarımızı farklı bir hayata mı hazırlıyoruz?

3 SORUMLULUK Sorumluluk: 1- Kurallara uyma,
2- Tercihlerin ya da seçimlerin sonucuna katlanma, 3- Başka insanlara ve onların haklarına saygı göstermedir.

4 Sorumluluk Sahibi Bireyler:
Kendi kaynaklarını kullanan, Kendine güvenen, Kendi kararlarını kendisi veren, Davranışlarının sonuçlarını üstlenen, Bağımsız hareket edebilen,

5 Başkalarının haklarını çiğnemeden, kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen,
Özeleştiri yapabilen, İşbirliğine yatkın, Zamanı etkin kullanabilen kişilerdir.

6 Zamanında gelişmeyen becerileri sonradan kazanmak için çok daha fazla emek harcamak gerekir.
5. sınıfa kadar okul ödevlerinde destek alan bir çocuk 6. sınıfta "artık büyüdün, derslerinin sorumluluğu sana ait" denildiğinde beklenilen sorumluluğu yerine getirmekte zorlanacaktır.

7 Unutmayın; ne kadar erken yaşta kendi sorumluluğunu üstlenmeyi öğretir ve başkalarına yardımcı olma sorumluğunu kazandırırsanız, o kadar iyi nitelikli çocuklar yetiştirirsiniz. .

8 Sorumluluk duygusu bir takım görevleri yerine getirmek için gerekli bir beceri gibi düşünülse de aslında bireyin kendi becerilerini geliştirmesi, davranışlarının sonucunun (kendi ve çevresindeki insanlar üzerindeki etkilerinin) farkında olması ile ilgilidir.

9 Sorumluluk bilincinin gelişmesi yaşamın ilk yıllarından itibaren atılan adımlar ile mümkündür.
Hayat ile ilgili diğer değerler gibi sorumluluk da çocuğun öncelikle anne-babasından daha sonra sosyal çevresinden öğrendiği, geliştirdiği bir beceridir.

10 Doğal gelişimin parçası olarak
çocuk,yaşam ile ilgili becerileri aşamalı olarak edinir.  Kazanılan her beceri çocuğun bireyselleşmesinde, bağımsız, kendine yeten bir birey olmasında önemli adımlardır. Sorumluluklar ise çocuğun yeni edindiği bu becerileri hayata geçirmesi için önemlidir.

11 Sorumluluk duygusu ile özgüven arasında
oldukça güçlü bir ilişki vardır.

12 sorumluluk özgüven

13 Kişisel özellikler belirleyici olsa da genel olarak sorumluluk duygusu öğretilen ve kazandırılan bir beceridir. Çocuğun hayatındaki her beceriyi öğreten ve geliştirmesine yardım eden anne-baba, sorumluluk duygusunun gelişiminde de başrole sahiptir.

14 Sorumluluk duygusunu geliştirmek için anne-babanın çocuğun yaşına ve kişisel özelliklerine uygun görevleri çocuğun yapmasına fırsat vermesi, istenilen davranışlar için model oluşturması ve olumlu davranışları pekiştirmesi gereklidir

15  Becerilerini kullanması ve geliştirmesi için fırsat verilmeyen çocukların yeterlilik duygusu ve özgüven gelişimleri de sınırlanır.

16 Kendi ihtiyaçlarını tek başına karşılama becerisini kazanan çocuğun, yetişkinlere duyduğu bağımlılık giderek azalır. Davranışlarının sonucunu yaşadıkça, gelişen becerilerini kullandıkça, çocuğun kendine olan güveni artar.

17 Sorumluluk sahibi olmayı öğrenmenin önemli bir öğesi doğru seçimler yapmayı öğrenmektir. Bu da alıştırma yaparak öğrenilir. Uygun seçimler yapma konusunda alıştırma yapmasına fırsat vererek, çocuğunuzun sağduyulu kararlar vermeyi öğrenmesine yardımcı olabilirsiniz.

18 Her seçimin sonuçları olduğunu çocuğunuzla konuşun.
Aynı zamanda çocukların yaptığı tercihlerin—hem iyi, hem de kötü seçimlerin—sonuçları olacağını öğrenmelerine yardımcı olmalısınız.  Her seçimin sonuçları olduğunu çocuğunuzla konuşun.

19 Konuşurken kendi hayatınızdan da örnekler kullanın.
Örneğin, “Bu sabah alarm çaldığında kalkmamayı seçtim. İşe geç kaldım ve işlerimi yetiştirmek için bütün gün çok zorlandım.” ya da “Bu ay faturayı zamanında ödedim. Böylece faiz ödemek zorunda kalmayacağım.”

20 Çocuğunuza görevler verin 
Çocuklara sorumluluk sahibi olmayı öğretmenin en iyi yollarından biri, onlara kendilerine ait görevler vermektir.  Bir görev listesi oluşturun. Çocuğunuza kendi başına yapabileceği, yaşına uygun görevler verin. Olgunlaştıkça görevlerini artırın.   Çocuğunuzu sürece dahil edin. Bırakın, çocuğunuz istediği bazı görevleri kendi seçsin. 

21 • Kendi sorumluluklarınızı takip edin ve çocuğunuzu da bir “yapılacaklar listesi” ile kendi görevlerinin kaydını tutmaya teşvik edin. 

22  Çocuğunuza verdiğiniz görevi onun yerine ya da onun arkasından tekrar yapmayın.
Bir şeyi doğru yapmadıysa nasıl yapılacağını tekrar gösterin. Sonra tek başına yapmasına izin verin.   Çocuğunuzun risk almasına izin verin. Kendi kendinize, bir şeyi yapamayacağını varsaymayın.   Hatalara hazırlıklı olun. Neyin yanlış olduğunu anlatın ve bu deneyimden neler öğrenebileceğini çocuğunuzla konuşun. 

23 Ev ortamında sorumluk alma becerilerini geliştirme fırsatı bulamayan çocuklar okul yıllarında ödevlerini ve eşyalarını sıklıkla unutan, çanta ve masalarını düzenlemekte zorlanan, daha da önemlisi karşılaştıkları olaylar karşısında her zaman başkalarından yardım alma ihtiyacı duyan ve bu nedenle kendilerine olan güvenleri tam olarak gelişmeyen bireyler haline gelebilirler.

24 Beceriler kullandıkça gelişirler.
 Anne-baba olarak çocuğunuzun yapabileceği her şeyi kendi başına pratik yapması, başarması için ona fırsat verin. Sabredin Beceriler kullandıkça gelişirler.

25 Yapabildikleri şeyleri onların yerine yapmaktan vazgeçin,
Denemelerini övün,

26 Yaşına uygun görevler verin: Öncelikle çocuğunuzun yaşına ve fiziksel özelliklerine göre neleri kendi başına yapabileceğini bilmelisiniz. Beklentilerinizde gerçekçi olmaya çalışın.

27 • Hatırlayın. Arada bir, geçmiş başarılarından bahsedin.
Örneğin, “Kardeşini beslememe ilk olarak yardım ettiğin günü hatırlıyor musun? Senin yanında olman onu nasıl da mutlu etmişti.”

28 Çocuğunuza öğretmek istediğiniz davranış ne olursa olsun mümkün olan en basit basamaktan başlayın. Bir yetişkin bile dağınık bir odaya girdiğinde, nereden başlayacağını bilemeyip umutsuzluğa düşebilir.

29 Eğer çocuğunuzun odasını toplamasını istiyorsanız, öncellikle işleri basamaklandırın.
Birinci basamak: oyuncakları kutularına yerleştirmek, İkinci basamak: kirli ve temiz çamaşırları ayırmak, kirlileri kirli sepetine, temizleri ait oldukları yerlere yerleştirmek… vs gibi  

30 Çocuğunuza, bir işi nasıl yapacağını adım adım gösterin.
Çocuğun anne-babanın rehberliğine her zaman ihtiyacı vardır. Bu süreçte onun acemice denemelerini sabır ve sevgi ile desteklemek önemlidir.

31 Sorumluluklarını aşama aşama kazandırın.
Bir beceriyi kazandıktan sonra bir sonraki beceriye geçin. Örneğin: “-Artık sofradaki peçeteleri sen yerleştirmelisin.” Uygun ve makul bir kontrol süresi koyup bu süreyi başarıyla tamamlayınca: “-Teşekkür ederim, bu işi başarı ile tamamladın. Bu büyüdüğünü gösteriyor, peçetelere ilaveten artık kaşıkları da sen koyabilirsin.”… vs gibi

32 Başarılarını kaydedin
Başarılarını kaydedin. Eğer çocuğunuz belli bir hedefe ulaşmak için çabalıyorsa—örneğin, hatırlatma gerekmeden kalkıp, giyinip, kahvaltıya gelmek—kaydettiği ilerlemeyi not edin.

33 • Böbürlenin. Arada sırada, çocuğunuz başarılarını başkalarına övünerek anlattığınıza tanık olsun.

34 Anne-babalar genellikle çocuklarını olumsuzluklardan koruma içgüdüsüyle hayatı çocuklar için kolaylaştırmaya çalışırlar. Bunlar kısa vadede çocuğu olumsuz sonuçlardan korur gibi görünse de uzun vadede kişilik gelişimini, özgüven oluşumunu olumsuz olarak etkileme riskini taşırlar.

35 Sizin istediğiniz gibi yapmasını beklemeyin
 Sizin istediğiniz gibi yapmasını beklemeyin. Çocuğunuza verdiğiniz iş mükemmel bir şekilde yapılmamış olabilir. Unutmayın; buradaki amaç, çocuğunuzun bir işe başlama ve o işi bitirme becerisini kazanmasıdır. İyi (ya da tam olarak sizin istediğiniz gibi) yapılmamış bile olsa; denediği için kendisi ile gurur duymasını öğretin.

36 Kendisi ile ilgili görevlerde “Aidiyet Hissi” kazandırın
*Kendisi ile ilgili görevlerde “Aidiyet Hissi” kazandırın. Kendi oyuncakları,kendi odası, kendi giysileri, kendi masası, kendi yemek tabağı… Çocuğunuz kendisine ait olan şeylerin sorumluluğunu alma konusunda daha istekli olacaktır. 

37 Anne-babanın çocuklarına öğretmek istedikleri davranışlar için model oluşturması etkili bir yöntemdir. Sorumsuz ebeveyn, sorumsuz çocuk…

38 Çocuğunuza iyi örnek olun.
Çocuklar bizim uyguladığımız yöntemleri kullanırlar.

39 Verdiğiniz ufak sözleri tutmaya özen gösterin
Verdiğiniz ufak sözleri tutmaya özen gösterin. Onunla oynayacağınıza söz verdiyseniz, bunun için mutlaka zaman ayırın. Randevularınıza zamanında gidin. Ev içindeki kendi görevlerinizi tamamlayın. Çocuğunuzun okulunda ve veli organizasyonlarında aktif rol alın.

40 Bir dahaki seçimde oy kullanın ve oy kullanmaya giderken çocuğunuzu da yanınızda götürün.

41 Toplumsal projelerde yer alın
Toplumsal projelerde yer alın. Çocuğunuza, topluma karşı da sorumluluğu olduğunu gösterin. Aile olarak yapabileceğiniz bir etkinlik bulun—örneğin, geri dönüşüm ya da fidan dikme kampanyalarına birlikte katılın.

42  İşi oyun haline getirin. Motivasyon, başarı için birincil koşuldur.
Çocuğunuzun kendisi ve ev ile ilgili sorumlulukları yerine getirmesini sağlamak için yaratıcılığınızı kullanın.

43 Rutininiz olsun. Eğer bir rutinleri olursa, üzerlerine düşen görevleri daha iyi öğrenirler.

44

45 Sizin de sorumluluklarınız olduğunu çocuğunuza anlatın
Sizin de sorumluluklarınız olduğunu çocuğunuza anlatın.Hatta liste asın. Ev içinde üstlenilecek görevleri kesin ve net bir şekilde ifade edin; yoksa çocuğunuz herşeyi kendisi yapıyormuş gibi düşünüp şikâyet edebilir.

46 Ayrıca kardeşler arasında sorumluluk dağılımında adil olmaya çalışın.

47 Olumlu davranışlarını pekiştirin.
Çocuğunuz verilen sorumluluğu yerine getirdiğinde, bu davranışını fark edip ona bundan duyduğunuz memnuniyeti belli ederseniz bu davranışın tekrar edilme olasılığı yükselecektir. “

48 Tehdit etmeyin. Çocuğunuza sorumluluklarını yerine getirmediği zaman ne gibi ceza veya yaptırımlarla karşılaşabileceğini söylemek yerine, işini bitirdiğinde onu manevi yönden destekleyerek (aferin, çok güzel oldu, teşekkür ederim gibi) güven duygusunun ve sorumluluk bilincinin gelişmesini sağlayın

49 Bazı davranışlarının yaşı gereği doğal ve geçici olduğunu unutmayın.
*Prensip:Bazı davranışlar gelişim sürecinin parçasıdırlar.

50 İyi davranışını kullanma olanağı veren uygun ortamlar hazırlayın.
Deneyimlerle öğrenmesini kolaylaştırın.

51 Çocuğa kuralların düzenlenmesi ve uygulanmasında aktif rol ve sorumluluk verin.
“Sabahleyin zamanında kalkabilmen için odana saat koyuyorum.” Kuralları benimsemesi ve uyması daha kolay olur.

52 Her türlü durum için değil
de, günlük yaşantınızı olumsuz biçimde etkileyen sorunlarla ilgili kural koyun. Kurallar karmaşası içinde kalmayın.

53 Aile üyeleri çocukla ilgili amaç ve
beklentilerde uyuşmalıdır. *Prensip:Tutarlı kurallar, güven,düzen ve kontrol sağlar.

54 İşbirliğini yüreklendiren mesajlar;
“Odanı ne kadar güzel düzenlemişsin.”

55 İşbirliğini yüreklendiren mesajlar;
“Yardımların işimi çok kolaylaştırıyor.”

56 Kabul edilebilir davranışları yüreklendirme;
"Bugün alışverişte tutturmadığın için ne kadar keyifliyim, teşekkürler."

57 Gelişmeye yüreklendiren mesajlar;
"İstediğin notu alamamış olabilirsin ama çok gayret ettin ve bu benim için çok daha önemli."

58 Bağımsızlığı yüreklendiren mesajlar;
"Bunu tek başına yapabileceğini biliyordum.",

59 Seçimleri yüreklendiren mesajlar;
“Bir dahaki sefere kullanmak için iki uygun seçeneğin var. Üstesinden geleceğine inanıyorum.”

60 Cesaret kırıcı mesajlar;
"Bana karşı saygılı olmanı beklemiyorum zaten." "Hep sorun yaratıyorsun." "Hele bir daha dene de ne olacağını gör." "Bir kez olsun beni dinlesen." "Yapabileceğin en iyi şey bu mu?" "Doğru seçim yapabildiğini bir görebilsem."

61 Peki, çocuklara sorumluluğu ne zaman ve nasıl öğretmek gerekir?
Aslında bu sorunun cevabı gelişim dönemlerinde gizlidir.

62 GENEL KURAL:Daima çocuğun gelişimsel düzeyi göz önüne alınarak sorumluluklar verilmesidir.

63 2 - 3 YAŞ Bu yaş grubundaki çocuklar yeni kazandıkları becerilerini kullanarak her şeyi tek başlarına yapmak için oldukça isteklidirler. Zaman zaman bu istekleri önüne geçilemez inatçılık krizlerine neden olsa da anne-baba olarak hem becerilerin gelişmesine fırsat vermenin, hem de bazı temel sınırlamaların belirlemesinin gelişimleri üzerinde önemli etkisi vardır

64 . Özgürlük ve kurallar arasındaki dengeyi kurmak anne-babayı bu dönemde bekleyen en zor görevdir.
Becerilerin ve sorumluluk duygusunun gelişmesini desteklemek için anne-baba ve çocuğun birlikte keşfetmesi için fırsatlar yaratmak önemlidir.

65 Basit giyecekleri (yelek gibi) kendi başlarına giymeyi öğrenebilirler.
Çatal kaşık kullanmak için kas gelişimleri yavaş yavaş yeterli düzeye geldiğinden biraz acemici de olsa çatal kaşık kullanabilirler. Çatal kaşık kullanmakta olduğu gibi bardaktan su içme denemeleri de bu yaşta gözlemlenebilir.

66 Bu alanların tümünde önemli olan çocuğun ileriki yaşlarda bu becerileri geliştirip kullanabilmesi için mümkün olduğunca fazla pratik yapmasına olanak vermektir. Yemeğini biraz dökerek yediği için annesi tarafından yedirilen bir çocuğun çatal kaşık kullanma becerileri, yemeği kendi başına yemeği denemesine fırsat verilen çocuğa göre daha yavaş gelişecektir.

67 4 YAŞ;  Hem bilişsel hem fiziksel hem de sosyal becerilerin daha da gelişmesi ile sorumluluk kavramı bu yaş döneminden itibaren daha da önem kazanmaya başlar. 2-3 yaş döneminin inatçılıkları azaldığı, günlük hayat ile ilgili gözlemlerinin ve ilgilerinin arttığı bu dönemde, çocuklar "iş yapmaktan" ve bunu göstermekten büyük bir keyif alırlar.

68 4 yaş; Sofrayı kurmak, tuzluk getirmek, peçeteleri koymak,
Oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını veya kendine ait eşyaları yerlerine kaldırmak, Oyun oynarken nerede olacağını anne babasına söylemek, Toz alma gibi basit ev işlerinde yardımcı olmak, Bulaşık makinesinin doldurulmasına yardım etmek, Alışveriş dönüşü malzemelerin yerleştirilmesine yardımcı olmak, Alışveriş sırasında malzemelerin raflardan alınmasına yardımcı olmak, Basit bazı yiyeceklerin hazırlanmasına yardım etmek

69 5 yaş;  Okul öncesi dönemden okul dönemine geçiş yapan bu yaş çocukları artık yavaş yavaş kendi ayakları üzerinde durmaya başlamışlardır. Çocukların dünyasında artık sadece ailesi yoktur. Dış dünyaya ait beceri ve sorumlulukları kazanmaya hazır duruma gelmişlerdir.

70 5 yaş; Sofrayı, her şeyi yerli yerine koyarak hazırlamak,
Yatakları düzeltmek ve odasını temizlemek, Basit bir kahvaltıyı hazırlamak, Yedikten sonra kirlilerini kendi başına kaldırmak, Giyeceklerini önerileri dikkate alarak seçmek ve kendi başına giyinmek, Kirli giyeceklerini sepete atmak, Telefona gerektiği şekilde cevap vermek, Ayakkabılarını bağlamayı öğrenmek, Kendi kendine hazırlanmak (saçını tarama).

71 6 yaş; Havaya, özel olay ve günlere göre giyeceklerini seçmek,
Çiçekleri sulamak, Basit yiyecekleri (tost, yumurta, sosis vb.) bir büyüğün desteği ile pişirmek.

72 7 yaş; Ödev ve projelerini ebeveyn kontrolünde yapmak, Okul çantasını yardım alarak hazırlamak ve okul malzemelerini eksiksiz olarak okula getirmek, Okul çantasını taşıyabilmek, Evdeki hayvanları beslemek, Alışveriş malzemelerini arabadan eve taşımak, yerlerine yerleştirmek, Sabahları çalar saatle kendi başına kalkmak, Kendi giysi alışverişinde anne babalara yardımcı olmak

73 8 YAŞ Yardım almadan banyo yapabilmek,
Çekmece ve dolaplarını temiz ve düzenli tutmak, Kimse söylemeden okul giysilerini değiştirmek, Kimse söylemeden derslerini düzenli olarak yapmak, Kardeşleri varsa onlarla ilgilenmek (yemek yemesine, giyinmesine yardım etmek vb.), Kendisine uygun hobileri bulmak ve sürdürmek.

74 9-11YAŞ Kendi yatak çarşaflarını değiştirmek,
Yardım almadan bulaşık makinesini yerleştirmek ve boşaltmak, Kendi başına listelenmiş malzemeleri bakkal, çarşıdan almak, Kendi randevularını (dişçi, antrenman gibi) takip etmek, Doğum günü ya da özel günleri planlamak, Basit yaralanmalarla başa çıkmak, Kimse söylemeden belirli görevleri yerine getirmek, Para biriktirip uzun vadede almak istediklerini planlamak .

75 12-17 yaşlar arası; Başkalarının haklarına saygı göstermek,
Yardım gerektiren işlerde kendi isteği ile yardım önerisinde bulunmak, Eve dönüş saatlerine uymak, 15 yaşına kadar evde kısa süreli tek başına kalmak,15 yaş sonrası en fazla saat tek başına kalmak.

76 *ÇOCUĞUN SORUMLUK DÜZEYİNİN NE OLDUĞUNU VE ÇOCUĞUNUZUN ALMASI GEREKEN SORUMLULUĞUNUN NE KADARINI ALDIĞINI ANLAMAK, AŞAĞIDAKİ SORULARA VERİLEN CEVAPLAR İLE MÜMKÜNDÜR.

77 BİZİM SORUMLULUKLARIMIZ;
Çocuğumdan neler bekliyorum? Öğretmenler çocuğumdan neler bekliyor? Çocuğumun davranışları beklentilerden ne kadar farklı? Çocuğumun davranışları; akademik başarı, arkadaşlık ilişkileri gibi durumları olumsuz etkiliyor mu? Çocuğumun davranışları başkalarının haklarını engelliyor mu?

78 BU GÜN BİZLERLE BİRLİKTE OLDUĞUNUZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ