İŞLETMECİLİĞİN ANLAMI VE TEMELLERİ.

... konulu sunumlar: "İŞLETMECİLİĞİN ANLAMI VE TEMELLERİ."— Sunum transkripti:

1 İŞLETMECİLİĞİN ANLAMI VE TEMELLERİ

2 İŞLETME Üretim ögeleri olan emek, kapital, doğa ve tekniği sistemli ve amaca yönelik olarak planlı, ve uyumlu bir biçimde bir araya getirip, ekonomik mal ya da hizmet üretmek üzere işleyen ya da işletilen birim işletmedir.

3 1.İŞLETMECİLİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
1. Gereksinme ve İstekler : Ekonomik yaşamın ve ekonomik didinmelerin çıkış noktasını insan gereksinmeleri ve istekleri oluşturur. Bunların bir bölümü kişilerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için gereklidir ve kesinlikle karşılanmalıdır. ( beslenme, barınma, uyuma vb. ) Temel gereksinimlerin yanında, kişilerin mutluluğunu, yaşama bağlılığını ve yaşam bilincini geliştiren gereksinme ve istekler vardır. (Ait olma, sevgi,saygı, kendini gerçekleştirme gibi. )

4 2.GEREKSİNME VE İSTEKLERİN KARŞILANMASI
VE EKONOMİK SİSTEMLER Ulusal kaynakların nasıl değerlendirileceğinin kararlaştırılmasında, herhangi bir ülke halkının ekonomik yapıya ilişkin temel soruları yanıtlaması gerekir. Bu sorular: 1.Hangi Mallar Üretilecektir ? Bunların ne kadarı kapital malları, ne kadarı tüketim mallarıdır ? Hangi malların üretileceğini kimler belirleyecektir? 2.Bu Mallar Nasıl Üretilecektir? Bu malları üretmek için gereken kaynaklar nasıl örgütlenecektir ? 3.Üretilen Mal ve Hizmetleri Kimler Kullanacaktır ? Bunların dağılımı nasıl yapılacaktır ? Kimler hangi fiyata satın alacaktır.

5 3.ÜRETİM VE ÜRETİM ÖGELERİ
Gereksinme ve istekleri karşılamak için gerekli olan mal ve hizmetleri elde etme amacıyla girişilen çabalar EKONOMİK DİDİNMELER adını alır. Mal ve hizmetlerin gereksinme ve istekleri karşılama özelliğine YARAR denir. Gereksinmeleri giderme derecesine göre farklı değerlerde olur. İnsan istek ve gereksinmelerini karşılayacak yararlı mal ve hizmetleri ortaya koymak ÜRETİM ‘ dir

6 ÜRETİM ÖGELERİ TEKNOLOJİ EMEK KAPİTAL DOĞA

7 ÜRETİM ÖGELERİ A- EMEK Herhangi bir işte çalışmaya uygun olan tüm erkek ve kadınlar bir ülkenin emek gücünü oluştururlar. Bir işletmede emek , tüm üretim ögelerini harekete geçirici ve eşgüdümleyici bir özellik taşır. Emek gücü, kafa gücüne kas gücüne dayanır.

8 B- DOĞA ( TOPRAK) Tüm doğal varlıklar temel bir
üretim kaynağı olarak ele alınır. Toprak, çiftçilerin kullandıkları tarla, kentsel fabrika alanlarını ve kırsal alanları kapsar. Denizler, doğal bir kaynaktır. Üretimde kullanılan demir cevheri, petrol, kömür gibi hammaddelerde doğanın ürünleridir. Tarım, ormancılık, balıkçılık da doğrudan doğruya doğaya bağlıdır.

9

10 C- KAPİTAL Mal ve hizmet üretimini destekleyen servet, kapital adını alır. Kapital çeşitli biçimlerde olabilir: Bir işletmenin makinaları, araç ve gereçleri nakit para, üretim malları, çeşitli hak ve ayrıcalıklar

11 D-TEKNOLOJİ Teknoloji, insanın çalışmasını geliştirmek ve üretim yeteneğini arttırmak için bilginin üretilmesi ve uygulanmasıdır. Teknoloji, malların daha etken yollarla üretilmesini sağlar. İş özelliklerini değiştirip, yalınlaştırır. İşin çoğunluğunun makinalar tarafından yapılması ,daha az iş gücünün çalıştırılması ve niteliksiz işçiliğin daha az kullanılması sonucunu doğurur.

12 4. MAL VE HİZMET ÜRETİMİ İnsan gereksinmelerini ve isteklerini gidermeye yarayan somut araçlara mal denir. İkiye ayrılır. a- Ekonomik Olmayan Mallar: Elde etmek için hiçbir çaba gerektirmeyen ve doğada hazır bulunan mallardır. Örneğin soluduğumuz hava, gün ışığı, yağmur suyu b- Ekonomik Mallar: Elde olunması için emek harcanan mallardır. İşletme birimlerinin tüm ürünleri bu anlamda mal kavramına girer. Örneğin: ekmek, buzdolabı uçak, bilgisayar, konserve, kitap vb.

13

14 Ekonomik mallar gereksinmeleri giderme özellikleri yönünden üçe ayrılır.
1. Tüketim malları : gereksinmeleri doğrudan gideren malardır. Son tüketicilerin kişisel veya aile gereksinmelerini karşılar. Ekmek, radyo, çamaşır makinası, bu sınıfa girer. 2. Ara mallar: Gereksinmeleri dolaylı olarak gideren mal çeşitleridir. Örneğin ağacın işlenerek mobilyaya dönüştürülmesi. 3.Üretim Malları: Başka bir malın üretilmesi için gerekli olan mallardır. Örneğin; işletme binası,işletme donanımı, makinalar, hammaddeler

15 Ekonomik mallarda bir başka sınıflandırma ölçütü , bu malların dayanıklılığı ya da kullanım sürelerine göredir. İkiye ayrılır: 1. Dayanıksız Mallar: Bir kez kullanım sonucu tüketilip yok edilen mallardır. Gıda maddeleri bu gruba girer. Ekmek Muz Çay Elma Pasta 2. Dayanıklı mallar: Bir kullanım sonucu değil de uzun süreli kullanımla yavaş yavaş tüketilen mallardır. Çanta Kalem Televizyon

16 HİZMET ÜRETİMİ İnsan gereksinmelerini karşılayan,
ancak somut olmayan araçlara hizmet adı verilir. Örneğin; Otel İşletmeciliği Otobüs İşletmeciliği, Muhasebeci, Avukat, Doktor. Öğretmen, Berber.

17 5. TÜKETİM VE TÜKETİCİ İnsan gereksinmelerini isteklerini karşılamak amacıyla üretilen mal ve hizmetlerin kullanımı Tüketim adını alır. Tüketim eylemini gerçekleştiren bireylere ya da örgütlere Tüketici adı verilir. Son Tüketici, kişisel ya da aile gereksinmeleri nedeniyle bir mal ya da hizmeti satın alan birey ya da kuruluştur. Endüstriyel Tüketici, üretim yeniden satma ya da işletme kurma amacıyla satın almada bulunan bireyler ya da örgütlerdir. Ekonomilerde bireylerin yeri kendini iki yönde gösterir.Tüketicilik ve Üreticilik 1. Öncelikle her birey tüketicidir. 2. Tüketici bireyin ikinci yönü üreticiliktir.

18 6.İSTEM ( TALEP ) Belirli bir zamanda değişik fiyatlarla belirli bir maldan kişilerin satın alma isteği ve gücüdür. Bir mala olan istemden söz edebilmek için şu koşullar gereklidir. 1. Mala karşı duyulan gereksinme ya da istek 2. Malın karşılığını ödeme isteği 3. Karşılığı ödeyebilecek gelir düzeyi

19 II. İŞLETME KAVRAMININ İÇERİĞİ
Üretim ögeleri olan emek, kapital, doğa ve tekniği sistemli ve amaca yönelik olarak planlı, ve uyumlu bir biçimde bir araya getirip, ekonomik mal ya da hizmet üretmek üzere işleyen ya da işletilen birim işletmedir. Girişim, başkalarının gereksinmelerini sürekli olarak karşılamak üzere, pazarı olan ve pazarda fiyatı oluşan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak ve sahibine kâr sağlama amacını güden işletmedir. Her girişim bir işletme olurken her işletme bir girişim olarak nitelenemez.

20 GİRİŞİMCİ Girişimci, kişilerin gereksinme ve isteklerini karşılayacak mal ve hizmet üretiminde bulunmak üzere , üretim araçlarını sağlayarak bir araya getirilmesi olanağı yaratan, kâr elde etme amacı güden ve tüm riskleri yüklenen kişidir. Girişimcinin temel özellikleri: 1. Üretim araçlarını sağlayıp üretime yöneltme 2. Ortaya çıkabilecek riskleri üstlenme

21 GİRİŞİMCİNİN İŞLEVLERİ
a- Yeni ürünler meydana getirmek ya da bilinen ürünlerin niteliklerini değiştirmek b- Yeni üretim yöntemleri geliştirip, uygulamak. c- Endüstride yeni ve gelişmiş örgütlenmelere gitmek d- Pazarlara açılmak e- Yeni girdi kaynakları bulmak f- Yönetim ve çalışanlar arasındaki ilişkileri kurmak g- İşletme ile kamu ve devlet arasındaki ilişkileri geliştirmek

22 YÖNETİCİ Yönetici, kârı ve riski başkalarının olmak üzere mal ya da hizmet üretmek için üretim ögelerini sağlayan ve bunları beli bir gereksinmeyi karşılama amacına yönelten kişidir. Başkaları için ücret karşılığında yöneticilik görevlerini üstlenmeleri ise profesyonel yöneticilik olarak adlandırılır. İyi bir yönetici: Çalışanları yakından tanımalı Zamanında ve doğru karar verebilmeli Davranışları ve kişiliği ile örnek olmalı Sorumluluk sahibi olmalı Hataları hoş görmeli ve demokratik olmalı Sabırlı kararlı ve azimli olmalı Küme çalışmasını özendirmeli Katılımcı ve eğitici almalıdır.

23 III. İşletmelerde Çevre
İşletme çevresi, İşletmelerin didinmelerini işletme dışından etkileyen fiziksel ve kültürel etkenlerin tümüdür. İşletmelerde dış çevreyi oluşturan etkenler ve koşullar dört ayrı çevresel yapı içinde ele alınır. 1. TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL ÇEVRE 2. YASAL- SİYASAL ÇEVRE 3. EKONOMİK ÇEVRE 4. FİZİKSEL ( DOĞAL ) ÇEVRE

24 1.TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL ÇEVRE
Toplumsal çevreden bir toplumun çeşitli kuruluşlarına örneğin işletmelere bakış açısı onlara ilişkin görüşleri anlaşılır. Bütün öteki çevre etkenlerini tümünün odaklaştığı ve süzgeçten geçirilerek somutlaştırıldığı aşama toplumsal çevrede gerçekleşir. 2. YASAL- SİYASAL ÇEVRE İşletmelerin didinme alanlarında , uluslar arası ilişkilerinde ,işletmelerin borç alacak ilişkilerinde , işletmelerin para bulma ilişkilerinde , personel ilişkilerinde , yetki ve sorumluluk ilişkilerinde hukuksal düzenlemeler bulunur.

25 3. FİZİKSEL ÇEVRE Genel anlamda yeryüzündeki doğal kaynaklardır. Bunlar toprak, hava, su ve iklimdir. Fiziksel çevre koşullarından işletmeleri en çok etkileyen ögeler yetersiz enerji arzı, tükenen doğal kaynaklar ve çevre kirliliğidir. 4. EKONOMİK ÇEVRE İşletmeler içinde bulundukları ekonomik yapının birer ürünüdür. Ekonomik yapıdaki üretim ilişkileri ve bunun tüm yansımaları işletmeleri etkiler.Ne üretilecektir? Ne kadar üretilecektir? Kaça üretilecektir? Nasıl üretilecektir? Bu sorular işletme ekonomisinin temel konularını oluşturur.

26 Mal ve Hizmet Pazarı Kamu (Halk) İşletmeler Üretim Araçları Pazarı
Mal- Hizmet İstemi Mal- Hizmet sunumu Mal ve Hizmet Pazarı Kamu (Halk) İşletmeler ( Halk üretim ögelerini vererek, karşılığında para alır. İşletmeler halka mal ve hizmet satar. Karşılığında para alır.) Üretim Araçları Pazarı Üretim ögeleri sunumu Üretim ögeleri istemi

27

28 IV. İŞLETMELERİN BÖLÜMLENDİRİLMESİ
1. Üretilen Mal ve Hizmet Çeşidi Yönünden İşletmeler 2. Kapitalin Mülkiyeti Yönünden İşletmeler 3. Hukuksal Biçimleri Yönünden İşletmeler 4. Ulusal Köken Yönünden İşletmeler 5. İşletmeler Arası Anlaşmalar Yönünden 6. Öteki Yönlerden

29 ÜRETİLEN MAL VE HİZMET ÇEŞİDİ YÖNÜNDEN İŞLETMELER
A- ENDÜSTRİ İŞLETMELERİ B- TİCARET İŞLETMELERİ C- HİZMET İŞLETMELERİ

30 A- ENDÜSTRİ İŞLETMELERİ
Üretim sürecinde , kullanılan girdileri fiziksel ya da kimyasal yönden değişikliğe uğratarak yeni bir mala dönüştüren işletmelerdir. Başlıca Çeşitleri: 1. Analitik Endüstriler: Hammadde çeşitli bölümlere ayrıştırılır ve bunların her biri değişik ürünlerin üretiminde kullanılır.Örneğin; ham petrolü ayrıştırarak benzin, gazolin,yağ, fuel, elde etme gibi 2. Sentetik Endüstriler: Bir ürünü elde etmek için hammaddeleri bir araya getiren işletmelerdir. İlaç , Boya, Plastik, Deterjan üreten işletmeler 3. Bir Hammaddeyi İşleyen Endüstriler: Örneğin; şeker endüstrisinde şeker pancarı çeşitli aşamalardan geçirilerek şekere dönüştürülür. 4. Montaj Endüstrileri: Çeşitli parçaları bir araya getirip, takıştırarak temel malı elde eden endüstrileredir. Uçak ve Otomobil üretimi gibi. 5. Bütünleştirilmiş endüstriler: Hammadde yeraltından çıkartılır, işlenir ve daha ileri düzeyde bir ürüne dönüştürülür. Bakır, Demir Çelik endüstrileri

31 B- TİCARET İŞLETMELERİ
Ticaret kesiminde çalışan , üretici işletmelerin ürettikleri malların toptancılığını, yarı toptancılığını ve perakendeciliğini yapan işletmelerdir.

32 C- HİZMET İŞLETMELERİ Hizmet üreten ve pazarlayan her boyuttaki işletmelerdir. Bunlar; Konaklama ( Otel, Motel) Eğlence ( Tiyatro, Sinema ) Sağlık (Hastane) Eğitim- öğretim ( Okul ) Bakım Hizmetleri ( berber, elbise temizleyiciliği ) Taşıma ve iletişim Hizmetleri ( Eşya ve yolcu taşımacılığı, PTT ) Sigorta- finansman ( Sigortacılık, Bankacılık )

33 KAPİTALİN MÜLKİYETİ YÖNÜNDEN İŞLETMELERİN BÖLÜMLENDİRİLMESİ
Üretim araçlarının mülkiyetinin kimin olduğuna bakarak üçe ayırabiliriz. A- ÖZEL KESİM İŞLETMELERİ Üretim araçlarının mülkiyeti özel kişilerin elinde bulunan işletmelerdir. B- KAMU KESİMİ İŞLETMELERİ Sermayesinin tümü ya da çoğunluğu devlete ya da kamu tüzel kişilere ait olan işletmelerdir. C- YABANCI SERMAYELİ İŞLETMELER Üretim araçlarının mülkiyeti başka ülke girişimcilerine ait olan işletmelerdir.

34 HUKUKSAL BİÇİMLERİ YÖNÜNDEN İŞLETMELERİN BÖLÜMLENDİRİLMESİ
1. Özel İşletmelerin Hukuksal Biçimleri A- Kişi Şirketleri B- Sermaye Şirket a- Tek Kişi işletmesi a- Anonim Şirket b- Adi Şirket b- Limited Şirket c- Kollektif Şirket c- Sermayesi Paylara bölünmüş d- Adi Komandit Şirket komandit şirket d- Kooperatif şirket e- Dernek ve tesislerin Şirketleri 2. Kamu İşletmelerinin Hukuksal Biçimleri A- Kamu İktisadi Teşekkülleri a- İktisadi devlet teşekkülleri b- Kamu iktisadi kuruluşları B- Yerel Yönetim İşletmeleri C- Katma Bütçeli Yönetim İşletmeleri D- Döner Sermayeli İşletmeler 3. Yabancı Sermayeli İşletmeler

35 ULUSAL KÖKEN YÖNÜNDEN İŞLETMELERİN BÖLÜMLENDİRİLMESİ
A- ULUSAL İŞLETME Ülke sınırları içinde kurulmuş , kapital ve yönetim açısından başka bir işletmeye bağlı olmayan işletmelerdir. B- ULUSLARARASI İŞLETME ve ÇOKULUSLU İŞLETME Uluslararası işletme yalnızca kendi ülkesinde değil, başka ülkelerde de çeşitli dallarda didinmede bulunan işletmedir. Çokuluslu işletme dünyayı tek bir pazar olarak gören ve durumunu her yerde kıvamlı kılmak için kaynaklarını oralara aktaran bir Dünya şirketidir.

36 İŞLETMELER ARASI ANLAŞMALAR YÖNÜNDEN İŞLETMELERİN BÖLÜMLENDİRİLMESİ
Kartel Tröst Konsern Konsorsiyum Centilmen Anlaşmaları Tam Birleşme Holding

37 İŞLETMELERİN BÖLÜMLENDİRİLMESİNDE ÖTEKİ ÖLÇÜTLER
1. Büyüklükleri Açısından İşletmeler 2. Egemen Olan Üretim Ögelerine Göre İşletmeler 3. Sürekliliğine Göre İşletmeler 4. Riske Katlanma Yönünden İşletmeler 5. Yönetim Biçimlerine Göre İşletmeler

38 İŞLETMELERİN AMAÇLARI
İşletmelerin temel olarak iki amacı vardır: 1-Kâr Elde Etmek 2-Topluma Hizmet Etmek 1. KÂR ELDE ETME AMACI: Kâr işletmelerin işleyişini değerlendirme amacıdır. Kâr işletmeleri denetleme aracıdır. Kâr çalışanları özendirme aracıdır. Kâr gelişmenin ve sürekli varolmanın aracıdır.

39 2. TOPLUMA HİZMET AMACI 3. ÖTEKİ AMAÇLAR
İşletmeler yaşadıkları toplumun birer ürünü olarak o topluma katkıda bulunur, hizmet ederler.Temel konu işletmelerin ana amacının bu noktada odaklanıp odaklanmadığıdır. Bir özel kesim işletmesi salt topluma katkı amacına yönelik olarak işletilmez. 3. ÖTEKİ AMAÇLAR A-Uzun Dönemli Büyüme B-Tüketicilere Nitelikli Mal Sunma C-Çalışanlara Uygun Ücret Verme D-Toplumsal Sorumluluk

40