Dünyada, Türkiye’de ve Kars’ta Kaz Yetiştiriciliği Doç.Dr.Turgut Kırmızıbayrak Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Mart 2008.

... konulu sunumlar: "Dünyada, Türkiye’de ve Kars’ta Kaz Yetiştiriciliği Doç.Dr.Turgut Kırmızıbayrak Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Mart 2008."— Sunum transkripti:

1 Dünyada, Türkiye’de ve Kars’ta Kaz Yetiştiriciliği Doç.Dr.Turgut Kırmızıbayrak Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Mart 2008 KARS

2 Kaz Yetiştiriciliği Kazlar diğer ticari yetiştirilen kanatlılar kadar hızlı büyüyememekle birlikte, evcil kanatlılar içinde en dayanıklı ve ticari üretimde kullanılma süresi en uzun olan hayvanlardır. Kazlar diğer ticari yetiştirilen kanatlılar kadar hızlı büyüyememekle birlikte, evcil kanatlılar içinde en dayanıklı ve ticari üretimde kullanılma süresi en uzun olan hayvanlardır. Kazlarda üreme (yumurtlama) düzeyi düşüktür. Kazlarda üreme (yumurtlama) düzeyi düşüktür. Yılda en fazla 50-60 adet yumurta üretirler. Yılda en fazla 50-60 adet yumurta üretirler.

3 Kaz Yetiştiriciliğinin Avantajları Kazlar, diğer kanatlı yetiştiriciliklerine göre daha düşük üretim maliyetiyle üretilirler Kazlar, diğer kanatlı yetiştiriciliklerine göre daha düşük üretim maliyetiyle üretilirler Pahalı ekipman ve barınak yatırımı gerektirmezler Pahalı ekipman ve barınak yatırımı gerektirmezler Temiz akarsu kaynaklarının ve geniş mera alanlarının bulunduğu alanları değerlendirirler Temiz akarsu kaynaklarının ve geniş mera alanlarının bulunduğu alanları değerlendirirler

4 Kazdan Elde Edilen Ürünler Et Et Tüy Tüy Yağlı Karaciğer Yağlı Karaciğer

5 Dünyada ve Bazı Ülkelerde 1995 ve 2005 Yıllarındaki Kaz Varlığı Sıra NoÜlke Yıllar 19952005 (%) Dünya235.103.000310.265.920 (%100) 1Çin202.927.000267.819.000 (%86,3) 2Ukrayna- 9.348.000 (%3) 3Mısır7.545.000 9.100.000 (%2,9) 4Romanya4.000.000 4.000.000 (%1,3) 5Madagaskar2.400.000 3.000.000 6Rusya Fed.4.800.000 2 750.000 7Polonya982.000 2 307.000 8Macaristan1.385.000 2 127.000 9İsrail1.300.000 1 400.000 10Türkiye1.720.000 1 251.000 (%0,4) 11İran1.100.000 1.000.000

6 Dünyada Yaygın Bazı Irkları IrkErkek (kg) Dişi (kg) Yumurta Verimi (adet) Toulouse12.09.0 35 Embden12.09.0 40 Çin6.05.5 50 Sebastopol5.55.0 25

7 Embden Kazı

8 Afrika Kazı

9

10 Çin Kazı

11

12

13 Pilgrim Kazı (Dişi) (Erkek)

14 Toulouse Kazı

15 Sebastopol Kazı (Erkek) (Dişi)

16 Roman Kazı

17 Kars ve Ardahan İllerindeki Kaz Varlığı* İlYıllar 200120022003200420052006 Kars110.844107.644142.844139.644140.194136.560 Ardahan106.100180.997174.000148.000142.000 90.642 *: Tuik

18 Kars’ta Kazın Tercihi Kars ve yöresinin iklimi (soğuk) iklimi (soğuk) coğrafik yapısı (geniş mera ve çayır alanları) coğrafik yapısı (geniş mera ve çayır alanları) temiz akarsu kaynaklarının varlığı temiz akarsu kaynaklarının varlığı üretim maliyetinin düşüklüğü üretim maliyetinin düşüklüğü yöre insanlarının kaz eti tüketiminde damak tadı alışkanlığı ile yöre insanlarının kaz eti tüketiminde damak tadı alışkanlığı ile tuzlama ve kurutma gibi depolama yöntemlerinin yaygınlığı yörede kaz yetiştiriciliğinin başlıca nedenleridir. tuzlama ve kurutma gibi depolama yöntemlerinin yaygınlığı yörede kaz yetiştiriciliğinin başlıca nedenleridir.

19 Kars İlinde Kazın Besin Kaynağı Olarak Üretimi 2006 verileri (tuik) esas alındığında; 2006 verileri (tuik) esas alındığında; Kesilen kaz sayısı=136.000*0.7= 95.000 adet Kesilen kaz sayısı=136.000*0.7= 95.000 adet Kaz eti üretimi=95.000*0.003= 285 ton Kaz eti üretimi=95.000*0.003= 285 ton Yenilebilir iç organ üretimi=95.000*0.0003= 29 ton Yenilebilir iç organ üretimi=95.000*0.0003= 29 ton İç yağı üretimi=95.000*0.0002= 19 ton İç yağı üretimi=95.000*0.0002= 19 ton Toplam Üretilen Besin Miktarı= 333 ton/yıl Toplam Üretilen Besin Miktarı= 333 ton/yıl Bize göre yöredeki kaz sayısı çok daha fazla olduğundan, üretim de daha fazla düzeylerdedir. Bize göre yöredeki kaz sayısı çok daha fazla olduğundan, üretim de daha fazla düzeylerdedir.

20 Kaz Yumurtası Kazlarda yumurtlama Mart ayında başlar ve en geç Haziran ayında sona erer. Kazlarda yumurtlama Mart ayında başlar ve en geç Haziran ayında sona erer. Genel olarak yumurtlama dönemi 30-40 gün sürer Genel olarak yumurtlama dönemi 30-40 gün sürer Alaca ya da düz beyaz tüy rengine sahip kazların yumurta verimi, diğerlerine göre biraz daha yüksektir. Alaca ya da düz beyaz tüy rengine sahip kazların yumurta verimi, diğerlerine göre biraz daha yüksektir. Yumurta verimi 1.yılda 9-12 adet, 2.yılda ise 14-17 adettir Yumurta verimi 1.yılda 9-12 adet, 2.yılda ise 14-17 adettir

21 Bazı Kanatlılarda Kuluçka Süreleri Kanatlı Türü Kuluçka Süresi (gün) Güvercin16-18 Japon Bıldırcını 17-18 Hindi20 Tavuk21 Keklik22-23 Halka Boyunlu Sülün 23-24 Ördek28 Tavuzkuşu28 Kaz29-31 Moskova Ördeği 33-35

22 Kaz Yumurtalarının Kuluçkalanması Kars ve yöresinde, kaz yumurtaları genel olarak doğal kuluçkalanmaktadır. Kars ve yöresinde, kaz yumurtaları genel olarak doğal kuluçkalanmaktadır. Doğal kuluçka yöntemi yumurta verimini azaltmakta ve kuluçka randımanını düşürmektedir. Doğal kuluçka yöntemi yumurta verimini azaltmakta ve kuluçka randımanını düşürmektedir. Yüksek döllülük için, kazların içine girebileceği bir su kaynağı ya da en iyisi bir akarsu olmalıdır. Yüksek döllülük için, kazların içine girebileceği bir su kaynağı ya da en iyisi bir akarsu olmalıdır. Damızlık sürüde 1 erkeğe en fazla 3-5 dişi olmalıdır Damızlık sürüde 1 erkeğe en fazla 3-5 dişi olmalıdır Barınak tabanı kuru tutulmalıdır. Barınak tabanı kuru tutulmalıdır.

23 Kuluçkalık Yumurtalar Her yumurta kuluçkalanmaz Her yumurta kuluçkalanmaz Kuluçkalık yumurtaların ağırlığı 140-200g aralığında olmalıdır. Kuluçkalık yumurtaların ağırlığı 140-200g aralığında olmalıdır. Kırık ve çatlak bakımından yumurtalar kontrol edilmelidir. Kırık ve çatlak bakımından yumurtalar kontrol edilmelidir. Kirli yumurtalar, temizlenmelidir. Kirli yumurtalar, temizlenmelidir. Kuluçkalanacak Yumurtalar Uygun Koşullarda Depolanmalıdır Kuluçkalanacak yumurtalar günlük olarak toplanmalıdır. Kuluçkalanacak yumurtalar günlük olarak toplanmalıdır. Kuluçkalanacak yumurtaların 7 günden fazla depolanması durumunda, aşan süreyle orantılı olarak kuluçka düzeyi azalır. Kuluçkalanacak yumurtaların 7 günden fazla depolanması durumunda, aşan süreyle orantılı olarak kuluçka düzeyi azalır. Kuluçkalanacak yumurtalar yatay konumda olacak şekilde ve 15ºC de depolanmalıdır. Kuluçkalanacak yumurtalar yatay konumda olacak şekilde ve 15ºC de depolanmalıdır. Depolama süresince, yumurtalar günde 4-6 kez 180º döndürülmelidir. Depolama süresince, yumurtalar günde 4-6 kez 180º döndürülmelidir.

24 Kaz Yumurtalarının Kuluçka İşlemlerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Yumurtalar, makineye yatay olarak yerleştirilmeli ve günde 4-6 defa 180º döndürülmelidir. Yumurtalar, makineye yatay olarak yerleştirilmeli ve günde 4-6 defa 180º döndürülmelidir. Kuluçkanın 15.gününden itibaren yumurtalar her iki günde bir 37.5ºC suya daldırılarak, kuluçkanın son haftasında ise 1dk. süreyle su içinde tutularak ıslatılmalıdır. Islatma işlemi püskürtme şeklinde de uygulanabilir. Kuluçkanın 15.gününden itibaren yumurtalar her iki günde bir 37.5ºC suya daldırılarak, kuluçkanın son haftasında ise 1dk. süreyle su içinde tutularak ıslatılmalıdır. Islatma işlemi püskürtme şeklinde de uygulanabilir.

25 Kaz Tüyü Kaz tüyünün ürün olarak kullanım ömrü yaklaşık 20 yıldır. Kaz tüyünün ürün olarak kullanım ömrü yaklaşık 20 yıldır. Yıkanabilir, terletmeyen ve hijyenik bir dolgu maddesidir. Yıkanabilir, terletmeyen ve hijyenik bir dolgu maddesidir. Doğal yapısıyla gece boyunca vücut ısısını dengelemekte, higroskopik özelliği sayesinde vücudun nefes almasını sağlar. Gece vücudun terini emer, gündüz ise bu nemi geri bırakır. Doğal yapısıyla gece boyunca vücut ısısını dengelemekte, higroskopik özelliği sayesinde vücudun nefes almasını sağlar. Gece vücudun terini emer, gündüz ise bu nemi geri bırakır. Hafif, estetik ve hareket kolaylığı sağlamaktadır. Hafif, estetik ve hareket kolaylığı sağlamaktadır. Bakteri barındırmadığı için kokusuzdur. Nem ve yağ tutmadığı için toz akarlarını (mite) barındırmaz. Bakteri barındırmadığı için kokusuzdur. Nem ve yağ tutmadığı için toz akarlarını (mite) barındırmaz. Elyaf, pamuk ve yüne göre daha pahalı, ancak kullanım ömrü çok daha uzun olduğu için daha ekonomik bir dolgu maddesidir. Elyaf, pamuk ve yüne göre daha pahalı, ancak kullanım ömrü çok daha uzun olduğu için daha ekonomik bir dolgu maddesidir. Diğer dolgu maddeleriyle karşılaştırıldığında ısı koruma gücü iki buçuk kat daha fazladır. Diğer dolgu maddeleriyle karşılaştırıldığında ısı koruma gücü iki buçuk kat daha fazladır. Yastık ve yorganların kabarık ve gösterişli durmasını sağlar. Yastık ve yorganların kabarık ve gösterişli durmasını sağlar.

26 İKİ ÇEŞİT KAZ TÜYÜ VARDIR Gıdık tüyü: (40-50gr/kaz/yıl) Gıdık tüyü: (40-50gr/kaz/yıl) Kazın göğüs ve boyun bölgesinden yaklaşık olarak 10-12 gram çıkan, termo gücü yüksek bölüm. Yapısından dolayı yumuşak ve hafif olan gıdık tüyü az elde edilebilir bir dolgu malzemesi olduğu için değerli ve fiyatı daha yüksek. Yastık ve yorganların içindeki gıdık tüyü oranı ne kadar yüksekse sıcak tutabilme kapasitesi de o kadar fazla olur. Tüm diğer dolgu malzemelerine göre ısıyı daha fazla korur. Sırt tüyü: (200-250gr/kaz/yıl) Sırt tüyü: (200-250gr/kaz/yıl) Kazın sırt kısmından alınmaktadır. Genellikle belirli oranda gıdık tüyüyle karıştırılır. Sırt tüyü, yapısı nedeniyle ürünlere esneklik sağlayıp hacim verir. Gıdık tüyüyle birlikte kullanılarak çok yumuşak olan tüyün ezilmesini önler. Gıdık tüyüne göre daha çok elde edildiği için daha ucuzdur.

27 Kaz Tüyü Yolumu 9-10 haftalık yaştan itibaren 6 haftada bir göğüs ve sırt tüyü yolunabilir. İlk yolumda kaz başına 80g, sonraki yolumlarda ise 100-120g tüy elde edilir. 9-10 haftalık yaştan itibaren 6 haftada bir göğüs ve sırt tüyü yolunabilir. İlk yolumda kaz başına 80g, sonraki yolumlarda ise 100-120g tüy elde edilir. Hasat edilen tüyün %15-20’si gıdık tüyüdür. Hasat edilen tüyün %15-20’si gıdık tüyüdür. Yumurtlama sezonunda tüy yolumu yapılamaz, ancak yumurtlama sezonu sonundan bir sonraki yumurtlama sezonu başına dek en fazla 4 yolum yapılabilir. Yumurtlama sezonunda tüy yolumu yapılamaz, ancak yumurtlama sezonu sonundan bir sonraki yumurtlama sezonu başına dek en fazla 4 yolum yapılabilir. Tüy yolumunun yumurta verimi ve döllülük üzerine olumsuz bir etkisi yoktur. Tüy yolumunun yumurta verimi ve döllülük üzerine olumsuz bir etkisi yoktur.

28 Sonuç Kaz, Türkiye genelinin aksine Kars ili için oldukça büyük öneme sahiptir ve özendirilmelidir. Kaz, Türkiye genelinin aksine Kars ili için oldukça büyük öneme sahiptir ve özendirilmelidir. Yetiştiricilerin teknik bilgilendirilmesi yapılmalıdır. Yetiştiricilerin teknik bilgilendirilmesi yapılmalıdır. Bölgede kaz yetiştiriciliğinin devamlılığı ve geliştirilebilmesi için Damızlıkçı İşletme ihtiyacı vardır. Bölgede kaz yetiştiriciliğinin devamlılığı ve geliştirilebilmesi için Damızlıkçı İşletme ihtiyacı vardır. Yetiştiricilik, organik karakter göstermektedir. Yetiştiricilik, organik karakter göstermektedir. Kaz tüyünü işleyecek bir tesis hem yetiştiriciliği teşvik eder, hem döviz kaybını engeller, hem de istihdam sağlar. Kaz tüyünü işleyecek bir tesis hem yetiştiriciliği teşvik eder, hem döviz kaybını engeller, hem de istihdam sağlar. Kaz tüyü işleme tesisinin kurulması gereken en doğru yer de Kars’tır. Bu durum, Kars’ta ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nde kaz yetiştiriciliğini kamçılar. Kaz tüyü işleme tesisinin kurulması gereken en doğru yer de Kars’tır. Bu durum, Kars’ta ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’nde kaz yetiştiriciliğini kamçılar.