1 *********Slayt İçeriği********** TOMURCUKLANMA BÖLÜNEREK ÜREME SPORLA ÜREME PARTENOGENEZ REJENERASYONLA ÜREME VEJETATİF.

... konulu sunumlar: "1 *********Slayt İçeriği********** TOMURCUKLANMA BÖLÜNEREK ÜREME SPORLA ÜREME PARTENOGENEZ REJENERASYONLA ÜREME VEJETATİF."— Sunum transkripti:

1 1 *********Slayt İçeriği********** 1.1.3.1TOMURCUKLANMA 1.1.3.2BÖLÜNEREK ÜREME 1.1.3.3SPORLA ÜREME 1.1.3.4PARTENOGENEZ 1.1.3.5REJENERASYONLA ÜREME 1.1.3.6VEJETATİF ÜREME 1.1.3 EŞEYSİZ ÜREME

2 2 Mitoz temeline dayanan, bir organizmanın kendisi ile aynı kalıtsal yapıda yeni bir canlı organizma meydana getirmesine eşeysiz üreme denir. Eşeysiz üremenin genel özellikleri şunlardır :  Hızlı bir üreme şeklidir.  Oluşan bireyler birbirleriyle ve ana canlıyla aynı kalıtsal özellikleri taşırlar.  Biyolojik çeşitlilik sağlanmaz.  Eşeysiz üremeyi sağlayan temel olay mitoz bölünmedir.  Eşeysiz üreyen canlılarda kalıtsal çeşitlilik ancak mutasyon ile sağlanabilir. Eşeysiz üreme; tomurcuklanma, bölünerek üreme, sporla üreme, partenogenez, rejenerasyonla üreme ve vejetatif üreme gibi çeşitlere ayrılır. 1.1.3 EŞEYSİZ ÜREME

3 3 Tomurcuklanma, ana bireyin vücudundan dışarı doğru oluşan bir çıkıntının anadan ayrılarak yeni birey meydana getirmesi olayıdır. Tomurcuklar ana bireye bağlı olarak yaşarsa koloni adı verilen topluluklar oluşur. Yavrular birbirinden ve ana bireyden farklı büyüklüklerde olabilirler. Maya mantarı, hidra, mercan gibi canlılarda görülür. 1.1.3.1 TOMURCUKLANMA

4 4 Eşeysiz üremenin en basit şeklidir. Hızlı üremeyi sağlar. Bölünme, bölünme olgunluğuna erişmiş bir hücrenin enine veya boyuna bölünmesiyle iki yavru hücrenin meydana gelmesidir. Bölünme, bakteri ve öglenada boyuna bölünme, paramesyumda ise enine bölünme şeklindedir. 1.1.3.2 BÖLÜNEREK ÜREME

5 5 Sporlar olumsuz ortam şartlarına dayanıklı hücrelerdir. Uygun ortamlarda çimlenir ve yeni canlıyı oluşturur. Sporla üreme plazmodyum, mantarlar, kara yosunları, eğrelti otu ve bazı omurgasızlarda görülür. Spor hücreleri eşeyli ve eşeysiz üreme sonucu oluşabilir. Canlı 2n kromozomlu diploit bir canlıysa spor hücresi mayoz bölünmeyle oluşur. Canlı n kromozomlu haploid bir canlıysa spor hücresi mitoz bölünme ile oluşur. Sporla üreyen canlılarda eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip etmesine metagenez (döl değişim) denir. Metagenezde genellikle sporlar mayoz ile gametler mitoz ile oluşur. Plazmodyum metageneze örnek verilebilir. 1.1.3.3 SPORLA ÜREME

6 6 Sporla Üreme resimleri

7 7 Döllenmemiş yumurta hücresinden yeni bireylerin meydana gelmesine partenogenez denir. Arılarda, karıncalarda, yaprak bitlerinde, su pirelerinde, bazı kelebeklerde, bazı balıklarda, kurbağalarda, sürüngenlerde ve bazı kuşlarda görülebilir. Arılarda; Kraliçe arı erkek arı ile çiftleştiğinde erkek arılardan aldığı spermleri bir kesede depolar. döllenmiş yumurtadan gelişen larvalar arı sütü ile beslenirse kraliçe arı, polen ile beslenirse işçi arılar oluşur. Yumurta sperm ile döllenmez ise döllenmemiş yumurtadan erkek arılar(n) oluşur. 1.1.3.4 PARTENOGENEZ

8 8 Arılarda Partenogenez şeması

9 9 1.1.3.5 REJENERASYONLA ÜREME

10 10 Bazı canlıların vücutlarında zarar gören kısımlarını onarmasına ve bazı canlılarında kopan vücut parçalarından yeni bireyler oluşturmasına rejenerasyon denir. Canlılarda gelişmişlik düzeyi arttıkça rejenerasyon yeteneği azalır. Rejenerasyon bazı canlılarda üremeye neden olurken bazı canlılarda da yenilenmeye neden olur. Planaryada ve deniz yıldızında vücuttan kopan parçalardan yeni bireyler oluşur. Yengeçte kopan çene, semenderde kopan bacak ve kertenkelede kopan kuyruk tekrar yenilenebilir. Fakat kopan organlardan yeni birey oluşmaz. Gelişmiş omurgalılarda ve insanda vücutta yaralanma olduğunda onarım gerçekleşir. Herhengi bir organ kopsa yenilenemez. 1.1.3.5 REJENERASYONLA ÜREME

11 11 Ana bitkinin gövde, dal, yaprak gibi organlarının döllenme olmaksızın gelişerek yeni bitkiyi oluşturmasına vejetatif üreme denir. Bitkilerde sürekli bölünme yeteneğine sahip meristem doku vejetatif üremeyi sağlar. Muz, çekirdeksiz üzüm, kavak, söğüt gibi bitkiler vejetatif üreme yolu ile eşeysiz çoğalabilirler. Çilek bitkisinin sürünücü gövdesindeki göz adı verilen bölümünden genç bir çilek bitkisi oluşumu, patates bitkisinin yumru gövdesinin göz (nodyum) adı verilen bölümünden yeni patates bitkisinin oluşumu vejetatif üremeye örnek verilebilir. Vejetatif üretim yöntemleri arasında çelikle üretim, daldırma yöntemi, aşılama ve klonlama gibi teknikler yer alır. 1.1.3.6 VEJETATİF ÜREME

12 12 Vejetatif Üremeye örnekler

13 13 Çelikle üretim:

14 14 Çelikle çoğaltmada bir dal parçası, bir gövde veya bir yaprak-dal, ana bitkiden kesilir. Kesilen bu dal parçası (3-4 göz içeren) kök ve sürgün yapımına zorlanmak amacıyla köklendirme ortamına konur. Yapılan bu işlemler, çelik alma ve köklendirme faaliyetlerini içerir. Çelikle üretimde yeni bitki, ana bitkinin tüm özelliklerini taşır. Çelikle üretimin avantajları;  Birim alandan çok sayıda bitki, elde etme imkanı mevcuttur.  Bu çoğaltma metodu ucuz, kolay, çabuk ve basit olup, özel teknik istemez.  Uyuşmazlık, aşı noktasında kaynamama sorunu gibi sorunlar çelikle üretimde söz konusu değildir.  Bir örnek bitkiler elde etmek mümkündür.  Elde edilen bitkiler ana bitkiyle aynı özelliklere sahiptir. Çelikle üretim:

15 15 Bitkinin toprağa yakın yerden çıkan dal ana bitkiden kesmeden bükülerek toprağa değen kısmı toprakla örtülür, ucu ise toprağın dışına çıkarılır. Yeterli köklenme olunca dal kesilerek alınır, başka yere dikilerek yeni bir bitki elde edilir. Portakal, fındık, böğürtlen gibi bitkilerde bu yöntem kullanılır. Daldırma yöntemi:

16 16 İki bitki parçasını bir bitkiymiş gibi kaynaşacak ve büyümelerine devam edecek şekilde birleştirme tekniğine aşılama denir. Aşılama, bitkilerde uygulanan tohumsuz bir üretme şeklidir. Çoğaltılması istenilen çeşitten, bir gözün veya aşı kalemi adı verilen bir dal parçasının anaç adı verilen diğer bir bitki üzerine yerleştirilip tutturulmasıdır. Üretilmesi istenilen, kaliteli, bol verimli ve hastalıklara dayanıklı meyve çeşitlerini, aşılama yoluyla çoğaltma imkanı sağlanmaktadır. Aşılama:

17 Test: 1 17 Aşağıda kilerden hangisi hücre bölünmesinin hazırlık evresi olan interfazda gerçekleşmez? A) mRNA sentezi B) DNA eşlenmesi C) Hücre solunumu D) Protein sentezi E) İğ ipliklerinin oluşumu Cevap: E

18 Test: 2 18 Ergenliğe girmiş bir memelide, I. yumurta hücresinin oluşturulması, II. kesilen derinin onarılması, III. boyca uzamanın sağlanması olaylarından hangileri mitoz bölünme ile gerçekleştirilir? A) Yalnız IIB) I ve IIC) I ve III D) II ve IIIE) I, II ve III Cevap: D

19 Test: 3 19 Mitoz bölünme sırasında aşağıdaki olaylardan hangisi en son gerçekleşir? A) Çekirdek zannın erimesi B) İğ ipliklerinin kısalması C) Kardeş kromatitlerin ayrılması D) Sitoplazmanın bölünmesi E) Sentrozomun eşlenmesi Cevap: D

20 Test: 4 20 Yukarıda bakterilerin bölünerek üremesi gösterilmiştir. Bu üreme biçiminde, I.birey sayısının artması, II.çekirdek zarının enmesi, III.sentrozomun eşlenmesi, IV.DNA replikasyonu olaylarından hangileri gerçekleşmez? A) I ve IIIB) I ve IIIC) II ve IIID) II ve IVE) III ve IV Cevap: C

21 Test: 5 21 Farklı organizmalardaki rejenerasyon, I. doku, II. sistem, III. organ düzeyinde gerçekleşebilir. Bunlardan hangileri eşeysiz üremeye olanak sağlar? A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız IIID) I ve IIE) II ve III Cevap: B

22 Test: 6 22 DNA miktarı grafikteki gibi değişim gösteren hücre bölünmesini, yetişkin bir insana ait aşağıdaki hücrelerden hangisi gerçekleştirebilir? A) Sinir hücresi B) Yumurta hücresi C) Kemik hücresi D) Olgun alyuvar E) Sperm hücresi Cevap: C

23 Test: 7 23 Bitkilerde bir eşeysiz üreme biçimi olan daldırma yöntemi, I. genetik olarak ata canlıya özdeş bitkilerin elde edilmesi. II. kökler oluşuncaya kadar yeni bitkinin ata bitkiye bağlı kalması, III. iyi özelliklerin değişime uğramadan diğer nesile aktarımı özelliklerinden hangileri ile çelikle üreme yönteminden ayırt edilebilir? A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız III D) I ve IIE) II ve III Cevap: B

24 Test: 8 24 Aşağıdakilerden hangisi interfazda meydana gelen olaylardan birisi değildir? A) Protein sentezi B) DNA sentezi C) ATP üretimi D) Çekirdek zannın erimesi E) RNA sentezi Cevap: D

25 Test: 9 25 Bir bitki hücresinin mitoz bölünmesinde, I. kromatrtlenn birbirinden ayrılması, II. hücrenin ortasında ara lamelin oluşması, III. kromozomlann ekvatoral düzlemde dizilmesi, IV. çekirdek zarının erimesi olayları hangi sıra ile gerçekleşir? A) I - II - IV – IIIB) II - IV - I – IIIC) IV-III - I - II D) II-IV-III-I E) III - IV-I- II Cevap: C

26 Test: 10 26 Kanserli dokularda, I. hücrelerin aşırı miktarda bölünmesi, II. hücre döngüsü kontrolünün bozulması, III. hücrelerin kontrol noktalarındaki “dur” sinyallerine cevap vermemesi durumlarından hangileri gözlenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Cevap: E

27 Test: 11 27 I. Menekşe bitkisinden koparılan bir yaprağın toprağa ekilmesiyle yeni menekşe bitkisinin oluşması II. Paramesyumun enine ikiye bölünmesi III. Ayrık otunun, toprak altı gövdesi olan rizom ile çoğalarak bir tarlayı kaplaması Yukarıdakilerden hangileri eşeysiz üremeye örnektir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Cevap: E

28 Test: 12 28 Çiftçilerin tohumla üretim yerine vejetatif üretim yöntemlerini tercih etmeleri; I. Mevcut özelliklerin korunması II. Kısa sürede hızlı üretimi III. Farklı yapıda bitki üretimi IV. Değişen ortam koşullarına dayanıklı bitki üretimi ifadelerinden hangileriyle desteklenir? A) I ve IIB) II ve IIIC) II ve IV D) I, III ve IVE) I, II, III ve IV Evrensel İletişim Yayınları Cevap: A

29 Test: 13 29 Aşağıda verilenlerden hangisi eşeysiz üremenin faydaları arasında yer almaz? A) Hızlı üretim B) Aynı kalitede üretim C) Sahip olunan iyi özelliklerin kullanılması D) Değişen ortam koşullarına uyum sağlayabilen bitki üretimi E) Tozlaşmaya gerek kalmaksızın üreme olması Evrensel İletişim Yayınları Cevap: D

30 Test: 14 30 I. Sürünücü gövde ile üreme II. Pancar tohumundan pancar oluşumu III. Amipten bölünme sonucu yeni amiplerin oluşumu IV. Lale bitkisinin soğanla üremesi Yukarıda verilen olaylardan hangileri vejetatif üremeye örnek teşkil edebilir? A) I ve II B) I ve IV C) I,II ve III D) I,III ve IVE) I, II,III ve IV Evrensel İletişim Yayınları Cevap: B

31 Test: 15 31 Rejenerasyonla üremeyle ilgili olarak verilen; I. Mitoz bölünme ile sağlanır. II. Canlının kopan parçası eksik kısmını tamamlayarak yeni bir canlı oluşumunu sağlar. III. Omurgasız hayvanların bazılarında gözlenir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Evrensel İletişim Yayınları Cevap: E

32 Test: 16 32 Gül, söğüt ve kavak gibi bitkilerin kesilen dalları toprağa dikildiğinde, köklenerek yeni bitkileri meydana getirir. Verilen üreme yöntemi aşağıdaki üreme çeşitlerinden hangilerine örnek oluşturur? A) Bölünerek çoğalma B) Sporlanarak çoğalma C) Vejetatif çoğalma D) Tohumla çoğalma E) Rejenerasyonla çoğalma Evrensel İletişim Yayınları-10 34-5 Cevap: C

33 Test: 17 33 Tohumlu bir bitkiden aynı kalite ve özelliklere sahip başka bir bitkiyi üretmek için aşağıdaki yöntemlerden hangisi kullanılır? A) Bölünerek üreme B) Vejetatif üreme C) Tomurcuklanma ile üreme D) Sporla üreme E) Tohumla üreme Evrensel İletişim Yayınları-10 26-4 Cevap: E

34 Test: 18 34 Normal şartlarda eşeysiz üreme sonucunda; I. Ata canlının aynısı canlıların oluşması II. Farklı kalıtsal yapıya sahip canlı oluşması III. Kromozom sayısı değişmiş canlılar meydana gelmesi olaylarından hangileri gözlenmez? A) I ve II B) Yalnız II C) I ve III D) I, II ve III E) II ve III Evrensel İletişim Yayınları-10 26-5 Cevap: E

35 Test: 18 35 I. Deniz yıldızı II. Planarya III. Toprak solucanı IV. Kertenkele Yukarıda verilen canlılardan hangileri rejenerasyonla üreyebilir? A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV Evrensel İletişim Yayınları-10 26-3 Cevap: C

36 Test: 19 36 Eşeysiz üremeyle ilgili verilen; I. Tek bir ata canlı söz konusudur. II. Oluşan bireyler birbirinden farklıdır. III. Meydana gelen bireylerin değişen ortam koşullarına uyum yetenekleri zayıftır. bilgilerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız III B) I ve III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Evrensel İletişim Yayınları-10 26-8 Cevap: B

37 Test: 20 37 Bitkiler aleminde yer alan canlılarda; I. Çelikle üreme II. Sporlanma ile üreme III. Bölünerek üreme IV. Doku kültürü ile üreme yukarıda verilen üreme şekillerinden hangileri gözlenir? A) I ve II B) I ve III C) I,II ve III D)I,II ve IV E)I,II,III ve IV Evrensel İletişim Yayınları-10 28 Cevap: D

38 Test: 21 38 Memeli canlılarda mitoz bölünme; I. Rejenerasyonla onarım II. Büyüme III. Yeni bir canlının oluşumu olaylarından hangilerini sağlar? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Evrensel İletişim Yayınları-10 29-6 Cevap: B

39 Test: 22 39 Aşağıda verilen canlılardan hangisi eşeysiz üreme ile çoğalamaz? A) Planarya B) Paramesyum C) Hidra D) Kertenkele E) Deniz yıldızı Evrensel İletişim Yayınları-10 29-6 Cevap: D

40 Test: 23 40 Aşağıdaki olaylardan hangisi mitoz bölünme ile gerçekleşmez? A) Zigottan embriyo gelişimi B) Planaryada rejenerasyonla üreme C) Amibin ikiye bölünmesi D) Kemiğin boyca uzaması E) Arılarda yumurta oluşumu Evrensel İletişim Yayınları-10 30-2 Cevap: E

41 Test: 24 41 Ana bitkinin genç bir dalının, kendisinden ayrılmadan toprağa gömülmesi ve gömülen kısmın köklenmesinden sonra ana bitkiden kesilip ayrılması sonucu meydana gelen üreme çeşididir. Yukarıda özellikleri verilen üreme çeşidi aşağıdakilerden hangisidir? A) Doku kültürü yöntemi B) Daldırma yöntemi C) Aşılama yöntemi D) Çelikle üreme yöntemi E) Rejenerasyonla üreme yöntemi Evrensel İletişim Yayınları-10 30-3 Cevap: B

42 Test: 25 42 Aşağıda verilenlerden hangisi eşeysiz üreme çeşitlerinden biri değildir? A) Sporlanma ile üreme B) Tohumla üreme C) Rejenerasyonla üreme D) Vejetatif üreme E) Tomurcuklanma ile üreme Evrensel İletişim Yayınları-10 30-4 Cevap: B

43 Test: 26 43 Aşağıda verilenlerden hangisi eşeysiz üremenin faydaları arasında yer almaz? A) Hızlı üretim B) Aynı kalitede üretim C) Sahip olunan iyi özelliklerin kullanılması D) Değişen ortam koşullarına uyum sağlayabilen bitki üretimi E) Tozlaşmaya gerek kalmaksızın üreme olması Evrensel İletişim Yayınları-10 30-5 Cevap: D

44 Test: 27 44 Eşeysiz çoğalan çok hücreli canlılarda; I. Mitoz bölünme II. Döllenme III. Farklılaşma IV. Mayoz bölünme olaylarından hangileri kesinlikle gerçekleşir? A) Yalnız I B) I ve III C) I, II ve III D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV Evrensel İletişim Yayınları-10 31-7 Cevap: B

45 Test: 28 45 I. Neslin devam etmesi II. Tür içi çeşitliliğin artması III. Canlıdaki temel özelliklerin yeni nesillere aktarılarak korunması Eşeysiz üreme yukarıda verilen olaylardan hangilerini sağlar? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III Evrensel İletişim Yayınları-10 31-10 Cevap: C