SOLUNUM SİSTEMİ UYGULAMALARI CANAN ULUN MUŞ ALPARSLAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÜKSEK OKULU.

... konulu sunumlar: "SOLUNUM SİSTEMİ UYGULAMALARI CANAN ULUN MUŞ ALPARSLAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÜKSEK OKULU."— Sunum transkripti:

1 SOLUNUM SİSTEMİ UYGULAMALARI CANAN ULUN MUŞ ALPARSLAN ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÜKSEK OKULU

2 ANATOMİ FİZYOLOJİ SOLUNUM YOLLARI *Burun, *Farenks, *Larenks *Trakea *Bronşlar *Bronşioller *Alveoller *

3 SOLUNUM FONKSİYONLARI NELERDİR?

4 SOLUNUM FONKSİYONU 1.ventilasyon 2.difüzyon 3.perfüzyon

5 SOLUNUM FONKSİYONU 1.VENTİLASYON: Havanın alveol keselerine kadar girip çıkması, *İNSPİRASYON *EKSPİRASYON

6 2.DİFÜZYON: Solunum yollarından inspirasyonla gelen oksijenin alveollerden kana geçmesi, kandaki karbondioksitin de alveollere geçmesidir.

7 3.PERFÜZYON: Alveoler havadan pulmoner kana difüzyonla geçen oksijenin hücrelerin kullanımı için doku kapillerine taşınması

8 SOLUNUM SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 1.ANAMNEZ 2.FİZİK MUAYENE 3.TANI YÖNTEMLERİ

9 Solunum Sisteminin Değerlendirilmesi-1 1. ANAMNEZ ALMA: Yaş, mesleği, var olan hastalıkları, alışkanlıkları, Var olan şikayetleri * DİSPNE *ÖKSÜRÜK *BALGAM ÇIKARMA *HEMOPTİZİ *GÖĞÜS AĞRISI

10 Solunum Sisteminin Değerlendirilmesi-2 2. FİZİK MUAYENE *İNSPEKSİYON: Gözle muayene *PALPASYON: Dokunarak yapılan muayene *PERKÜSYON: Hasta göğsüne yerleştirilen parmaklara diğer el parmağı ile vurularak çıkan sesin değerlendirilmesi *OSKÜLTASYON: Steteskopla yapılan muayene

11 Solunumun Değerlendirilmesi Solunum hızı Solunum derinliği Solunum ritmi

12 Solunum Hızını Etkileyen Faktörler  Vücut ısısı  Egzersiz  Ağrı  Bazı ilaçlar  Uzun süre sigara içme  Bazı hastalıklar

13 Solunumun Derinliği Göğüs duvarının hareketinin gözlenmesi ile anlaşılır. Solunum derinliği; -Yüzeysel -Normal -Derin olarak ifade edilir.

14 Solunum Derinliğini Etkileyen Faktörler o Pozisyon o Bazı ilaçlar o Egzersiz o Yaş o Cinsiyet o Korku

15 Solunumun Ritmi İnspirasyon ve eksprasyonun düzenini gösterir. regüler solunumDüzenli ise; regüler solunum irregüler solunumDüzenli değil ise; irregüler solunum denir.

16 Akciğer Sesleri Ne Zaman Dinlenir? Hasta servise yattığı zaman, Ciddi solunum sistemi hastalıklarında en az dört saatte bir, Solunum tedavisinde önemli uygulamalar öncesi ve sonrası, Entübasyon, uygulamalarından önce ve sonra dinlenmelidir.

17 Anormal Solunum Sesleri Raller: Daralmış hava yollarından geçerken çıkan ses. Kulak önündeki saç hışırtısı sesi, Pnömoni, bronşit, bronşektazi, pulmoner ödem, konjestif kalp yetmezliğinde görülür. Ronküs: Daha çok ekspirasyonda duyulan uzun ve kesintisiz bir sestir.

18 Anormal Solunum Sesleri Wheezing: Ötme veya ıslık sesine benzer Astım, bronşit, amfizemde görülür. Plevral Sürtünme(Frotman): Plevranın inflamasyonu sonucu plevra yapraklarının birbiri üzerinde sürtünmesiyle oluşur. Stridor: Larenks ve trakea daralmalarında hem inspirasyon hemde ekspirasyonda duyulan sestir

19 Solunum Tipleri Apne: Solunumun durması Dispne: Güç ve sıkıntılı soluk alıp vermedir. Bradipne: Solunum sayısının 10’ un inmesi Taşipne: Solunum sayısının dakikada 24’ ün çıkması, Hiperpne: Solunum derinliğinin artmasıdır. Hipopne: Solunum derinliğinin azalmasıdır. Hiperventilasyon: Solunum hızı ve derinliğinin artmasıdır. Hipoventilasyon: Solunum hızı ve derinliğinin azalmasıdır.

20

21 Kussmaul Solunum Aralıklı dispne ve hiperventilasyonla seyreden gürültülü solunumdur.

22 Cheyne Stokes Solunumu Düzenli olarak belirgin hipoventilasyon ya da apne aralıkları ardındanda hiperpne görülür.

23 Biot Solunumu Taşipne, apne periyodik olarak birbirini izler.

24 Solunumla İlgili Diğer Kavramlar Hipoksi: Dokuların oksijensiz kalmasıdır. Hipoksemi: Kandaki PO2 düşmesidir. Siyanoz: Cildin morumsu renk almasıdır.

25

26 Solunum Sisteminin Değerlendirilmesi-3 3. TANI YÖNTEMLERİ Solunum fonksiyon testi Arteryel Kan Gazı Değerlendirilmesi Pulse Oksimetre Kültür Alma Balgam İncelemesi Akciğer Grafisi Bilgisayarlı Tomografi Manyetik Rezonans Görüntüleme Pulmoner Anjiografi Bronkoskopi-Bronkografi Torasentez

27 Bronkoskopi Doğrudan doğruya trakea ve ana bronşların gözle görülmesini sağlayan yöntemdir.

28 Fleksibl bronkoskopik tüp Mukus toplayıcı Sakşın tüpü Soğuk ışık kaynağına bağlı fiberoptik tüp Fiberoptik bronkoskopi

29 Bronkoskopinin Uygulandığı Durumlar İşlem sırasında biyopsi almak, Sıvı ya da balgam örneği almak, Solunum yolunda bulunan tıkayıcı yabancı cisimler ve balgamın çıkarılmasıdır.

30 İşlem öncesi hazırlık Hastaya sakinleşmesi için sedadif bir ilaç ile, Sekresyonları azaltmak için atropin sülfat yapılır.

31 Bronkografi Bronkoskopi sırasında, daha alt bronşların incelenmesi gerektiğinde trakebronşial dal ile akciğerlere radyoopak madde verilerek ard arda röntgen filmlerin çekilmesi işlemidir.

32 İşlem Öncesi İşlem den 6-12 saat önce hasta aç bırakılır. İşlem öncesi hastaya postüral drenaj uygulanabilir,

33 İşlem Sonrası İşlemden sonra öksürek refleksi/yutma refleksi geri gelene kadar hasta ağızdan beslenmez. Hastaya bol sıvı verilir. Hasta toksik etkiler yönünden izlenir. Hastanın balgamı hemoptizi yönünden incelenir.

34 Torasentez Plevra yaprakları arasında biriken sıvının incelenmesi amacıyla plevra boşluğuna girilerek sıvının alınması ve biyopsi için örnek alınması işlemidir.

35 İÇERİK VE RENGİNE GÖRE BALĞAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ MUKOİD BALGAM: Berrak ve beyazdır.astım ve krn bronşitte görülür. SERÖZ BALGAM: Su gibi ve köpüklüdür. Günlük miktarı çok fazladır. PÜRÜLAN BALGAM: Kötü kokulu, sarı ya da yeşil ve fazla miktardadır. infeksiyonu gösterir.

36 TEDAVİ AMAÇLI SOLUNUMSİSTEMİ UYGULAMALARI

37 TEDAVİ AMAÇLI UYGULAMALARIN AMAÇLARI 1.Akciğerlerin olabilecek en fazla kapasite ile kullanılması: Bunun için hastaya; a.uygun pozisyon verilmeli, b.öksürme egzersizleri ve c.derin solunum yaptırılmalı

38 TEDAVİ AMAÇLI UYGULAMALARIN AMAÇLARI 2.Pulmoner sekresyonların atılması: Bunun için hastaya a.Hidrasyon b.Nemlendirme c.Nebülizasyon d.Postüral drenaj e.Gögüs fizyoterapisi yaptırılmalıdır.

39 TEDAVİ AMAÇLI UYGULAMALARIN AMAÇLARI 3.Hava yolu açıklığının sağlanması ve devam ettirilmesi: Bunun için hastaya; a.Öksürme eğzersizleri b.Oral airway c.Endotrekeal ve trakeal airway d.Trakeotomi e.Aspirasyon yaplılır.

40 TEDAVİ AMAÇLI UYGULAMALARIN AMAÇLARI 4.Kardiyopulmoner fonksiyonların düzeltilmesi: Bunun içinse CPR yapılır.

41 AÇIK HAVA YOLUNUN SAĞLANMASI VE SÜRDÜRÜLMESİ Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

42 Oral Hava Yolu (Airway) Gerekli Olan Durumlar Şuurun bozulması Hava yolu obstrüksiyonu (Daralma) Mekanik ventilasyona ihtiyaç olması Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

43 Oral airway seçimi Oral airway’in laringeal yapıları zedelemeyecek uygun boyunun kullanılması gerekir. Çok kısa bir airway dili tamamen kaldıramayacağı gibi çok uzun airway ise epiglotu hava yoluna doğru iterek kendisi obstrüksiyona neden olur

44 AİRWAY

45 Hasta veya yaralıya uygun boyuttaki oral airway’in seçimi için hasta veya yaralının öndişleri ile mandibula köşesi arasındaki uzaklık ölçülür.

46 AİRWAY

47 Oral airway uygulamasında dikkat edilecek hususlar  Dil ve dudaklar airway ile dişler arasında kalmamalıdır.  Kuvvetle sıkılmış çene diş ve dişetlerinin yaralanmasına neden olabilir.  Mide içeriğinin regürjitasyon riskine karşı dikkatli olunmalıdır.

48 TRAKEOTOMİ Trakeanın üst solunum yolundaki bir tıkanıklıktan dolayı yeterli bir hava yolu sağlamak ya da alt solunum yollarındaki sekresyonları temizlemek amacıyla trakeanın ön duvarında açıklık (yapay bir delik) meydana getirmek için yapılan ameliyata trakeotomi denir. Bu açılan yapay delik daimi ise trakeostomi adını alır. Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

49 TRAKEOTOMİ GEREKTİREN NEDENLER Üst Solunum Yolu Tıkanıklıkları Alt Solunum Yollarında Aşırı Sekresyon Biriktiği Durumlar Solunum Yetmezlikleri Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

50 TRAKEOTOMİLİ HASTANIN BAKIMI Hava yolunu açık tutmak, Değişen solunum yolunun, yitirilen konuşma yeteneğinin hastada meydana getirdiği korku ve endişeleri gidermek, Trakeotomi bölgesinin çevresinde meydana gelebilecek sertleşmeyi önlemek, Ortama yeterli nemi sağlamak, Hastada fiziksel rahatlığı sağlamaktır. Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

51 Trakeotomili Hastanın Beslenmesi Hastanın larenksi alınmasından sonra trakeotomi yapılmışsa hastaya, ameliyattan bir hafta sonuna kadar ağız yoluyla bir şey verilmez. Basit trakeotomi geçirmiş hasta, ameliyattan birkaç saat sonra sıvı içebilir. Ameliyattan sonra, ilk 24 saat içinde, sıvılar paranteral yolla verilir. Ağız bakımı ile birlikte bol su içmesi gerekir. Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

52 ENDOTRAKEAL TÜP Trakeal entübasyon komplikasyonları

53 ENDOTRAKEAL TÜP Hava yolu açıklığını sağlamak amacıyla trakeaya tüp yerleştirilmesi işlemine trakeal entübasyon denir. Trakeal entübasyon;  Hava yolunu açmak ve açık tutmak,  Hava yolundaki salgıları kolayca temizlemek,  Oksijen vererek solunumu desteklemek ve kontrol altında tutmak,  Farenksteki katı ve sıvı maddelerin akciğerlere kaçmasını (aspirasyonu) önlemek amacı ile uygulanır.

54 ENDOTRAKEAL TÜP

55

56 ASPİRASYONLAR

57 ASPiRATÖR Aspiratör, günlük yaşamda pek çok alanda kullanılan ürettiği vakum (emme) gücü ile yabancı maddeleri emerek dışarı atan aygıt, emmeç demektir. Tıp alanında kullanılan aspiratörlere “cerrahi aspiratör” denir. Cerrahi aspiratör, ürettiği negatif basınçla vücut boşluklarındaki istenmeyen sıvı, sekresyon, partikül vb. emen ve bir toplama kavanozunda biriktiren cihazdır. Cerrahi aspiratörler ameliyathane, yoğun bakım üniteleri, acil üniteleri, ambulanslar, diş kliniği vb. alanlarda kullanılır.

58 Cerrahi aspiratör üç ana bölümden oluşmaktadır:  Motor  Ölçekli kavanoz (toplama kavanozu)  Bağlantı hortumları

59 Önerilen vakum gücü Bebek 50– 100 mmHg Çocuk 80– 115 mmHg Yetişkin 80– 120 mmHg

60 Aspiratör Sondası Aspiratör sondası, (kateter) aspiratörün bağlantı hortumuna takılan, aspiratör ile hasta arasında bağlantı sağlayan, steril paket içinde disposable hâlde bulunan sondadır.

61 Aspiratör Sondası Aspiratör sondası, hastanın yaşına ve cinsiyetine göre seçilir. Bebek 6- 8 Çocuk 8- 10 Yetişkin 12- 14- 16- 18

62 Aspiratör sondasında bulunması gereken özellikler:  Sondalar, tek kullanımlık hâlde steril, paketlenmiş olmalıdır.  Aspiratör sondası, medikal dereceli PVC’den imal edilmiş olmalıdır.  Aspiratör sondasının doku travmasının azaltılması için fleksibl (yumuşak ve kolaylıkla eğilip bükülebilen) olmasına ancak negatif basınç altında kollabe olarak duvarlarının birbirine yapışmamasına dikkat edilmelidir.  Sondanın distal ucu, doku travması oluşturmayacak şekilde yuvarlak bir yapıda olmalıdır.  Sondanın distal ucunda en az iki delik bulunmalı, bu deliklerden bir tanesi yan duvarında olmalıdır.  Sondanın uzunluğu en az 50 cm olmalıdır.

63 Aspiratörün Hazırlanması  Cihazı kullanmadan önce elektrik bağlantısı sağlanır ya da güç kaynağı (bataryanın şarj seviyesi) kontrol edilir.  Ölçekli kavanozun temiz olup olmadığı kontrol edilir.  Bağlantı hortumunun kavanoz kapağına takılmış ve kapağın kavanoza sıkıca oturmuş olmasına dikkat edilir.  Ölçekli kavanozun kapağına bağlantısı olan hortumların tıkanmaması için kavanozun dik konumda olması sağlanır.  Eller yıkanıp non- steril eldiven giyilir.  Cihazın açma / kapatma düğmesinin çalışıp çalışmadığı kontrol edilir.  Hasta ya da yaralıya uygun aspiratör sondası seçilir.  Steril aspiratör sondası, steril paket açma tekniğine uygun olarak açılıp bağlantı hortumuna takılır. Aspiratör sondasını kullanacak ele steril eldiven giyilir.  Açma / kapatma düğmesine basılarak vakum başlatılır.  istenen vakum gücü, vakum ayarlama düğmesi ile ayarlanır ve vakum kontrol edilir (Bir miktar steril su çekilerek kontrol edilebilir.).  Açma / kapatma düğmesine basılarak aspiratör kapatılır.

64

65 Aspirasyon ilkeleri  Öncelikle hastanın aspirasyon gereksinimi olup olmadığına karar verilmelidir. Bunun için: 1 Hastanın akciğer sesleri steteskopla dinlenir. 2 Kalp atım hızı değerlendirilir. 3 Huzursuz olup olmadığı gözlenir. 4 Trakeal tüp içinde sekresyon olup olmadığı gözlenir. 5 Ventilatördeki yüksek basınç ayarı değerlendirilir. 6 Siyanoz bulgusu olup olmadığı değerlendirilir. 7 Pulse oksimetrede SpO2 değerlendirilir.

66 Aspirasyon ilkeleri Aspirasyon invaziv bir işlem olduğundan aseptik tekniğe uygun olarak yapılmalıdır. Hava yolunu daraltıp hastadan daha fazla miktarda oksijenli hava çektiğinden hipoksemi, hipoksi gibi komplikasyonların ortaya çıkmasını engellemek için kalın aspiratör sondası kullanmaktan kaçınılmalıdır

67 Aspirasyon ilkeleri Bilinçsiz hastalarda aspirasyon işleminden önce ve sonra puls oksimetre sonuçları normal değere ulaşıncaya kadar en az 30 saniye % 100 oksijen (preoksijenizasyon) verilmelidir. Oksijen uygulayabilmek için maske, ambu ve oksijen kaynağı ya da mekanik ventilatör hazır bulundurulmalıdır.

68 Aspirasyon ilkeleri Aspiratör sondası rahat ilerlemiyorsa tıkaç (solunum yolunu kapatan sekresyon) varlığı düşünülmelidir. Aspirasyon sırasında EKG ritmi ve O2 saturasyonu gözlenmelidir. Kardiyak aritminin gözlenmesi ya da O2 saturasyonunun düşmesi durumunda işlem sonlandırılmalı ve hastaya % 100 oksijen verilmelidir.

69 Aspirasyon ilkeleri Aspirasyon periyotları arasındaki dinlenme sürecinde de O2 verilmelidir. Aspirasyon sırasında akciğerlerden aspire edilen havanın aşırıya kaçması durumunda hipoksi, hava yolu kollapsı ve sonuçta atelektazi gelişebileceği unutulmamalıdır.

70 Aspirasyon ilkeleri Her aspirasyon işlemi 15 saniyeden fazla sürmemelidir. Aspirasyon periyotları arasında hastanın 20- 30 sn. dinlenmesine izin verilmelidir.

71 Oral Aspirasyon

72 Nazal Aspirasyon Ağızdan aspirasyonun yapılamadığı durumlarda ve özellikle ağız içi operasyonlarda burun boşluğuna girilerek solunum yollarındaki kan, mukus vb. sekresyonların temizlenmesine nazal aspirasyon denir.

73 Nazal aspirasyon uygulama tekniği:  Aspiratör ve oksijen sistemi hazırlanır.  Hastanın bilinci açıksa işlem açıklanır. işlem öncesi en az 30 saniye %100 oksijen verilir.  Baş hafif ekstansiyona getirilir.  Sonda, burun deliğinden zorlamadan trakeaya doğru ilerletilir. Eğer bir dirençle karşılaşılırsa sonda, geri çekilerek diğer burun deliğinden yeniden itilmeye çalışılır. katater yetişkinlerde 16 cm, çocuklarda 8-12 cm, bebekler 4-8 cm ilerletilir.  Aspiratör sondası, vakum kapalı iken öksürük veya bir dirençle karşılaşılana kadar alt solunum yolunda ilerletilir.  Vakum açılır.  Sonda, parmaklar arasında hafif çevrilerek aspirasyon gerçekleştirilir (en fazla 15 sn.).  Her bir aspirasyondan sonra vakum kapatılır.  Aspirasyon periyotları arasında ve sonrasında oksijen verilir.  Solunum sesleri saf ve temiz olarak alınana kadar işlem tekrarlanır.  işlem sonrası kullanılan eldivenler ve aspiratör sondası tıbbi atık çöpüne atılır.

74 Trakeal Tüp içi Aspirasyon Trakeal entübasyon yapılmış hastalarda trakeal tüpün trakeayı irrite etmesi nedeniyle ve hastadan kaynaklanan bilinen ve bilinmeyen çeşitli patolojik durumlara bağlı olarak mukus üretimi artmaktadır. Trakeal entübasyon uygulanan hastalarda hava yolu açıklığının sürdürülmesi, mekanik ventilasyonun etkili bir şekilde devamı, özellikle uzun süre entübeli kalan yoğun bakım hastalarında sekresyonların çıkartılması için trakeal tüp içi aspirasyon uygulaması önemli bir işlemdir.

75 Trakeotomi Kanülünün Aspirasyonu Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

76 Trakeal tüp içi aspirasyon uygulama tekniği:  Aspiratör ve oksijen sistemi hazırlanır.  Genel bir kural olarak seçilen aspiratör sondası, trakeal tüpün iç çapının yarısı kadar olmalıdır.  Hasta, ambu ile ventile ediliyorsa % 100 O2 ile en az 1 dk. solutulur.  Aspirasyon öncesi ventilatör alarmları kapatılmalıdır.  Ambu veya ventilatör, trakeal tüpün konektöründen çıkarılır.  Sonda, trakeal tüpün içine sokulup yavaşça ilerletilir. Sondanın distal ucu, karinaya yaklaştığında ilerleme durdurulur ve 1 cm kadar geri çekilir.  Vakum açılır.  Sonda döndürülerek çıkartılırken aspirasyon sağlanır (en fazla 15 sn.).  Aspirasyon periyotları arasında ve sonrasında hiperventilasyon ve hiperoksijenizasyon (1- 2 dk. % 100 O2) sağlanmalıdır.  Her bir aspirasyondan sonra vakum kapatılır.  Solunum sesleri saf ve temiz olarak alınana kadar girişim tekrarlanır.  Ventilatör alarmları açık konuma getirilmelidir.  işlem sonrası kullanılan eldivenler ve aspiratör sondası tıbbi atık çöpüne atılır.

77

78 Aspiratörün Dezenfeksiyonu Aspiratörün dezenfeksiyonu, hastadan hastaya, hastadan çalışana ve ortamdan hastaya enfeksiyonun geçişini engeller. Kavanoz, daha sonra dezenfekte edilmelidir.  Aspiratörün bağlantı hortumlarının uçları çevreye temas etmeyecek şekilde toplanır.  Hortum bağlantısı ve conta çıkarılır.  Kavanoz, çıkarılarak içinde biriken materyal tıbbi atık çöpüne boşaltılır.  Kavanoz ve bağlantı hortumu, su ile çalkalanıp sabunlu suya batırılır.  Kavanoz ve bağlantı hortumu, soğuk sterilizasyon yapılır. (gluteraldehid, hidrojen peroksit, klorin vb.)  Kapak, kavanoz ve bağlantı hortumu suyla durulanır.  Kavanozun ve hortumun zarar görüp görmediğini kontrol edilir, gerekirse değiştirilir.  Kurutulmuş olan kavanoz ve kapak yerine, conta ile bağlantı hortumu kapağa takılır.  Cihazın çalışması test edilir. Emme, yeşil düğmeye basıldığında hortumun ucunda hissedilmelidir. Hissedilmezse kavanozun kapağını kontrol ediniz, kapak veya conta bozulmuş olabilir.  Cihazın güç kaynağı doldurulur.

79 Aspirasyon Komplikasyonları Hipoksemi; aspirasyonun en sık görülen komplikasyonudur. Hipoksemiden korunmak için aspirasyondan önce hiperventilasyon yoluyla % 100 oksijen ile preoksijenizasyon uygulanmalı ve aspirasyon süresi 15 saniyeyi aşmamalıdır.

80 Aspirasyon Komplikasyonları  Aritmiler; temelde hipokseminin sonucu olarak ortaya çıkar. Bir diğer önemli neden de sondanın larenks veya karinaya temasının vagal stimülasyona neden olmasıdır. Bu durum, bradikardi oluştururken hipoksemi taşikardiye neden olur. Eğer kalp hızı ve ritminde önemli bir değişiklik görülürse hemen işleme son verilerek % 100 oksijen verilmelidir

81 Aspirasyon Komplikasyonları Hipotansiyon; aritmi veya öksürük nöbetleri sırasında venöz dönüşün azalmasına bağlı olarak gelişir.

82 Aspirasyon Komplikasyonları intrakraniyal basınçta artma; öksürük veya ortalama arter basıncındaki artışa bağlı olarak gelişir. Bu artış geçicidir ve genellikle bir dakika içinde normale döner ancak kafa içi basıncının yüksek olduğu durumlarda çok önemli olabilir.

83 Aspirasyon Komplikasyonları  Kontaminasyon ve enfeksiyon; aspirasyon esnasında oluşabilecek mukozal travma nedeniyle gelişebileceği gibi üst solunum yollarında bir enfeksiyon varlığında, sonda yoluyla alt solunum yollarına bakteri taşınabilir. Enfeksiyon riski aseptik kurallara riayet etmekle azaltılabilir.

84 Aspirasyon Komplikasyonları Mukozal travma; genellikle sert sonda ucunun solunum yolu duvarını zedelemesine bağlı olarak gelişir. Ayrıca uygulanan negatif basıncın etkisi ile sonda ucunun solunum yolu duvarına yapışması ve sondanın geri çekilmesi sırasında mukoza ve submukozanın hasara uğramasıdır. Bunu önlemek için vakum gücü hastaya göre ayarlanmalı ve ucu, solunum yolu duvarına yapışma riski olmayan sondalar seçilmelidir.

85 Aspirasyon Komplikasyonları  Atalektazi; sekresyonlarla birlikte havanın da aspire edilmesine bağlı olarak gelişir. Buradaki önemli faktör sondanın ölçüsüdür. Kısa sondalar, üst solunum yollarındaki havanın aspire edilmesine neden olurken solunum yolunu tamamen kapatan geniş sondalar da alt solunum yollarındaki havanın aspire edilmesine neden olur.

86 KONTROL LİSTESİ 1. Aspiratörü ve oksijen sistemini hazırladınız mı? 2. Aspirasyon gerekliliğini belirlediniz mi? 3. Bilinçsiz hastalarda aspirasyondan önce O2 verdiniz mi? Oral aspirasyon uygulanacaksa 4. Başı hafifçe ekstansiyona getirdiniz mi? 5. Sondasının ucu dayanıncaya kadar ağız içinde ilerlettiniz mi? 6. Vakumu açıp sondayı baş ve işaret parmaklarınız arasında hafifçe çevirerek ağız içinde hareket ettirdiniz mi? Nazal aspirasyon uygulanacaksa 7. Başı hafifçe ekstansiyona getirdiniz mi? 8. Sondayı burun deliğinden zorlamadan ilerlettiniz mi? 9. Sondanın ucu, farenksin alt seviyesine ulaştığında boyunu fleksiyona getirip atlanto- oksipital eklemi ekstansiyona getirdiniz mi? 10. Aspiratör sondasını alt solunum yolunda ilerlettiniz mi? 11. Vakumu açıp sondayı baş ve işaret parmaklarınız arasında hafifçe çevirerek geri çektiniz mi? Trakeal tüp içi aspirasyon uygulanacaksa 12. Ambuyu veya ventilatörü trakeal tüpün konektöründen çıkardınız mı? 13. Sondayı trakeal tüpün içinde yavaşça ilerlettiniz mi? 14. Vakumu açıp sondayı döndürerek yavaşça çıkardınız mı? 15. Ambuyu veya ventilatörü trakeal tüpün konektörüne taktınız mı? Trakeostomili hastada aspirasyon uygulanacaksa 16. Hastanın başını 30- 45° kaldırdınız mı? 17. Sondayı, stomadan veya tüpten içeri ilerlettiniz mi? 18. Vakumu açıp sondayı sağa sola çevirerek yavaşça geri çektiniz mi? 19. Aspirasyon işleminden sonra hastaya oksijenasyon sağladınız mı? 20. Sondayı tıbbi atık çöpüne attınız mı? 21. Aspiratörü dezenfekte ettiniz mi? 22. Aspiratörün güç kaynağını doldurdunuz mu?

87 OKSİJEN TEDAVİSİ

88 Oksijen Tedavisinin Amacı  Solunum için gerekli oksijeni sağlamak,  Arteriyel kanın parsiyel O2 basıncını (Arteriyel PO2) yükseltmek ve yeterlidüzeyde tutmak,  Yeterli solunumu sağlamak,  Yeterli dolaşımı sağlamak,  Myokardın çalışmasını hafifletmek,  Yanık travma ve yüksek ateş gibi durumlarda hücrelerin O2 ihtiyacını karşılamak.

89 Oksijen Tedavisinin Prensipleri  Mutlaka güvenli bir hava yolu sağlanmalıdır (baş-çene pozisyonu vermek, airway yerleştirmek, solunum yollarını aspire etmek. ).  Oksijen bir ilaç olarak düşünülmeli, etkileri ve yan etkileri değerlendirilmelidir.  Mutlaka nemlendirilerek verilmelidir.  Amaç hastaya oksijen vermek olduğu kadar kullanılan oksijeni de atmak olduğu için oksijen verirken hasta mümkün olduğunca sakin tutulmalıdır.  Kullanılacak araç ve doz hastaya göre ayarlanmalıdır.  Tedavinin etkinliği değerlendirilmelidir.

90 Oksijen Tedavisinin Endikasyonları Oksijen tedavisinin endike olduğu iki önemli durum vardır. Bunlar: 1.Spontan solunumu olamayanlar 2.spontan solunumu olmakla birlikte yeteri kadar oksijen alamayanlardır.

91 Oksijen tedavisi gerektiren durumlar şunlardır:  Akut hipoksemi, (kandaki oksijen miktarının azalması) veya hipoksi geliştiği durumlar (hücre oksijenlenmesindeki yetersizlik) (Parsiyel O2 < 60 mmHg)  Kalp ve solunum durması,  Myokard enfarktüsü (kalp krizi) ve ani bilinç kayıpları,  şok durumları,  Kırıklar, kafa, göğüs tavmaları ve diğer yaralanmalar,  Kan kayıpları,  Akciğer hastalıkları,  Solunum, asidozu (Respiratuar Asidoz)  Kronik obtrüktif akciğer hastalığı, (KOAH)  Hipotansiyon,  Düşük kardiyak autput,  Solunum sıkıntısı,  Genel anestezi sonrası.

92 Oksijen Tedavisinin izlenmesi Solunum sistemi işlevlerini şunlara bakarak değerlendiririz; mukoza ve cilt rengine, solunum sayısına,ritmine ve derinliğine arteriyel kan gazlarına puls oksimetre ile periferik oksijen saturasyonuna

93 Arteriyel kan gazları Arteriyel kan gazları oksijen, karbondioksit ve bikarbonattır. Oksijen PaO2 şeklinde ifade edilir, plazmada dağılan oksijenin parsiyel basıncını gösterir ve normal değeri 80- 100 mmHg ‟ dir. Karbondioksit, PaCO2 şeklinde gösterilir. Oksijen gibi plazmada dağılan karbondioksitin parsiyel basıncını gösterir ve normal değeri 35- 45 mmHg ‟ dir. Bikarbonat ise kanın en önemli bazıdır ve normal değeri 22- 26 mEq/L ‟ dir. H+ kazanma ve kaybetme özelliğinden dolayı kanı, pH değişikliklerinden korur ve böbrekler tarafından kontrol edilir. Arteriyle kanın pH ‟ ı 7.35- 7.45 ‟ tir.

94 Oksijenin Sağlandığı Kaynaklar Oksijen Tüpleri Merkezi Sistem Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

95 Oksijen Kaynağı Ekipmanı Regülatör (basınç ölçer), flovmetre ( akım ölçer) Humidifer(nemlendirici)

96

97 Oksijen Uygulama Yöntemleri Nazal Kateter Nazal Kanül Oksijen Maskesi Oksijen Çadırı Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

98 Nazal Kateter Burun yoluyla orofarekse yerleştirilen sonda ile oksijen verilmesidir. Kateter zorlanmadan, burun deliği hafifçe yukarı kaldırılarak nasal kanal boyunca orofarenkse doğru ilerletilir. Hastaya ağzı açtırılır, sondanın (kateterin) ucunun uvula (küçük dil) arkasında olduğu görülmelidir. Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

99 Kateterin yerleştirilmesinde sondanın ölçümü Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

100 Kateterin Burun Deliğine Yerleştirilmesi Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

101 Kateterin Yuvarlama Hereketi Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

102 Kateterin Tespit Edilmesi Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

103 Nazal Kanül Burun içine yerleştirilen, dışa açık iki çıkıntısı olan plastik tüptür. Kanül plastik bantla baş çevresinde tutturulur. Bu yolda burun yolunun açık olmasına dikkat edilir. Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

104

105 Oksijen Maskesi Çok yüksek yoğunlukta oksijen verilmesi istendiğinde bu yol uygulanır. Oksijen maskesi ağzı ve burnu içine alabilecek büyüklükte olmalı ve hastanın yüzüne tam olarak oturmalıdır. Oksijen %44–68 yoğunlukla ve dakikada 6–10 Lt. olarak verilir Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

106 Oksijen Çadırı Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

107 Oksijen Tedavisinde Hemşirenin Sorumlulukları Oksijen akım hızı ve konsantrasyonunu düzenli olarak kontrol eder. Nemlendirme cihazının (humidiferin) çalışıp çalışmadığını kontrol eder. 2 / 3’ üne kadar distile su ile dolu olmasını sağlar. Hastanın solunum hızı ve derinliğini kontrol eder. Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

108 Nazal katater, yüz maskesi veya ventüri maskesi kullanıyorsa hasta bir şey yiyeceği ya da içeceği zaman kısa süre için çıkartılır. Oksijen, yanmayı destekleyen bir gaz olduğundan ortama “sigara içilmez” levhaları konur, tüm sigara ve kibritler hasta odasından dışarı çıkartılır. Yağ-eter-alkol gibi maddeler, statik elektrik oluşturabilecek materyaller ortamdan uzaklaştırılır, tüm elektrik prizlerinin topraklanmasının yapılması sağlanır. Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

109 Eğer mümkünse; hastanın durumunun ümitsiz olduğunu düşünüp, paniğe kapılmaması için hasta ve ailesine eğitim verilir. Oksijen terapisine son verildiğinde sakin, rahat bir ortam sağlanır. Çünkü heyecan, stres ve gerilim hastanın oksijen ihtiyacını arttırır. Oksijen tedavisin durdurulduğunda ilk kesildiğinde hastanın yanında birisi kalmalı, çağrı zili yakınına getirilmelidir. Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

110 Komplikasyonlar Solunum Depresyonu Atelektazi Oksijen Toksisitesi Retrolental Fibroplazi Enfeksiyon Hemşirelik Bakımında İlke ve Uygulamalar

111 Oksijen Tedavisinin Komplikasyonları Solunum depresyonu Oksijen yoğunluğu çok arttırılırsa solunum yavaşlar, ventilasyon azalır, kandaki CO2 artar. Böylece hastada fiziksel aktivite de ve zihinsel işlevlerde yavaşlama ayrıca uyuklama hali görülür ve bilinç kaybına, hatta ölüme yol açar. Bu durumu önlemek için O2 uygulaması mümkün olan en kısa zamanda durdurulmalıdır

112 Oksijen Tedavisinin Komplikasyonları Atelektazi Yüksek dozda alınan O2, alveollerde azot ile hızla yer değiĢtirir. Bu durum akciğerlerden azotun hızla uzaklaĢmasına ve akciğerlerdeki gaz içeriğinin azalmasına sebep olur. Böylece akciğerler boĢ hale gelir ve alveoler sahalar çökmeye baĢlar. Buna, akciğer atelektazisi denir. Atelektazik sahalarda gaz değiĢimi de olamayacağı için oksijen tedavisi ile beklenenin aksine solunum hızla bozulmaya baĢlar.

113 Oksijen Tedavisinin Komplikasyonları Retrolental fibroplazi Prematüre bebeklerde yüksek yoğunlukta O2 uygulanması sonucunda göz merceği arkasındaki bağ doku kalınlaşır ve retinada ayrılma, körlük oluşur. Bu körlük kalıcıdır. Bu sebeple yeni doğan bebeklerde asla % 100 oksijen kullanılmamalı ve verilecek oksijen konsantrasyonu yeterli oksijenizasyonu sağlayacak en düşük oranda tutulmalıdır. Yetişkinlerde ise yüksek dozlarda oksijen uygulanması kornea hasarına yol açabilir. Bundan dolayı yetişkinlerde % 100 oksijen asla 4 saatten daha uzun süre verilmemelidir

114 Oksijen Tedavisinin Komplikasyonları Oksijen (zehirlenmesi) toksisitesi Hastaya verilen O2 konsantrasyonunun yüksek olması ve uzun süre uygulanması oksijen toksisitesinin oluşmasına neden olur. % 100 O2 en fazla 4 saat tolera edilebilir. % 60 ‟ tan yüksek konsantrasyonda verilecekse mümkün olan en kısa sürede ve belirli aralıkla verilmelidir. Oksijenin % 60 konsantrasyon altında verilmesinin bir sınırı yoktur. Bu seviyenin altında toksisite görülmemektedir. Oksijenin toksik belirtileri 6–30 saat içerisinde ortaya çıkabilir.

115 Oksijen toksisitesinin erken belirtileri, sternum arkasında ağrı, bulantı, kusma, halsizlik, ekstremitelerde uyuşukluktur.

116 Oksijen Tedavisinin Komplikasyonları Enfeksiyon Tüm sağlık personeli oksijen tedavisinde kullanılan araç gerecin temiz olmasına dikkat etmelidir. Hastada oksijen tedavisi nedeniyle solunum yollarında tahriş vardır. Bu ortam, nemli havada mikroorganizmaların üremesi için son derece elverişlidir. Kullanılan her türlü malzeme (maske, kateter vb.) steril olmazsa enfeksiyon kaynağı olabilir. www.smlogretmenleri.com