Yükselen Güçler ve Küresel Ekonomik Düzen Prof. Dr. Muhsin KAR Yıldırım Beyazıt Üniversitesi & Stratejik Düşünce Enstitüsü.

... konulu sunumlar: "Yükselen Güçler ve Küresel Ekonomik Düzen Prof. Dr. Muhsin KAR Yıldırım Beyazıt Üniversitesi & Stratejik Düşünce Enstitüsü."— Sunum transkripti:

1 Yükselen Güçler ve Küresel Ekonomik Düzen Prof. Dr. Muhsin KAR Yıldırım Beyazıt Üniversitesi & Stratejik Düşünce Enstitüsü

2  Küresel ekonomi yönetimini, kim, hangi kurum, mekanizma ve politikalar üzerinden nasıl yapıyor?  İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşturulan küresel ekonomi yönetiminin kurguladığı ekonomi paradigması nedir? Dünyamızı nasıl şekillendirmiştir?  Mevcut küresel ekonomi yönetişiminin karşı karşı kaldığı meydan okumalar nelerdir?  Küresel ekonomi yönetişimi nereye evriliyor?  …… Temel Sorular?

3 Bir Yapı Olarak:  Yapı, kurallar sistemi, sosyal yapının kurumsal hali anlamına gelir. Küresel ekonomi, yapısal olarak, IMF, Dünya Bankası, GATT gibi İkinci Dünya Savaşını kazanan transatlantik ittifakın öncülüğünde Bretton Woods sisteminden doğan temel kurumlar desteği ile uzun yıllar varlığını sürdürmektedir. Bir Süreç Olarak:  Süreç, öne çıkan sorunları yönetmek ve koordine etmek için farklı aktörlerin katılımı ve etkileşimi olarak karakterize edilir. Bu yüzden farklı yönetim pratikleri aracılığı ile norm yaratma süreci olarak kendini gösterir. Küresel yönetim, küresel olarak yetkili birçok kurumun kapsamlı katılımıyla ortaya çıkar. Bir Mekanizma Olarak:  Yönetişim, karar verme ve geliştirme mekanizmalarını, belirlenen hedefe ulaşmak için çaba sarf eden kurumları ifade eder. Küresel yönetişim, ortak karar verme mekanizmaları, küresel kuralların uygulanma, ortak problemlere odaklanma ve kendi perspektiflerinde yer alan yönetim aktivitelerini birlikte yapabilecek mekanizmalar olarak oldukça pratik bir şekilde kendini gösterir. (UNDP and CCIEE, 2012:11-13) Küresel Yönetişime Farklı Bakışlar : Bir yapı, Bir Süreç, Bir Mekanizma

4  Kurumlar  IMF, Dünya Bankası, GATT/DTÖ  Süreçler  GATT (1944) /DTÖ (1995)  Mekanizmalar  OPEC, Bölgesel Ekonomik Entegrasyonlar, G20  Aktörler  Çokuluslu Şirketler, STK, Bankalar, Baskı Grupları, Yatırım Fonları

5 Uluslararası Ekonomik Mimarinin Saç Ayağı  Uluslararası Para Fonu (IMF)  Amacı: Ülkelerin kısa dönemli fon ihtiyacını karşılayarak uluslararası parasal istikrarı sağlamak  Dünya Bankası  Amacı: Proje bazlı, düşük faizli ve uzun vadeli fon sağlayarak az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin kalkınmasına yardımcı olmak /gelişmiş ülke ürünlerine Pazar oluşturmak  GATT/Dünya Ticaret Örgütü  Amacı: Mal ve hizmetlerin önündeki engellerin kaldırılması ve azaltılması yoluyla gelişmiş ülkelerin mallarına pazar yaratmak

6  Liberal bir anlayışın ürünü  Paranın ve malların akışının kesintiye uğramadan gerçekleşmesi  II. Dünya Savaşının kazananlarının kurallarını koyduğu bir dünya  Yönetim Gelişmiş ülkelerin/Kuzeyin elinde Üçüzlerin Temel Özellikleri

7 Kontrollü Küreselleşme  Dünya’nın “bir köy haline gelmesi”  Bilginin, malın ve sermayenin dolaşımındaki kolaylık  Ekonomik sınırların ortadan kalkması  Dış ticaretin liberalleşmesi  Uluslararası etkileşimin ve ulusüstü (IMF, DTÖ, BD gibi) kurumların etkisinin artması  Politika yapım sürecinde ulusüstü yapıların etkisini artıran düzenlemelerin alanının genişlemesi  Sonuç: Karşılıklı bağımlılığın artması

8 Küreselleşmenin Dinamikleri  Teknolojik gelişmeler  Ekonomi politikalarındaki değişim  Uluslararası Siyasal sistemdeki değişim

9 Teknolojik Gelişmeler  Ulaşım (deveden uçağa),  haberleşme (dumandan akıllı telefonlara)  ve bilgi teknolojilerindeki (ağ yapıları ve B2B uygulamaları) gelişimin maliyet ve zaman avantajı  Dünya Ekonomi Formu (Davos)  Uludağ Ekonomi Zirvesi 4. Sanayi Devrimi

10 Ekonomi Politikalarındaki Değişim  Küresel ekonomik düzen ve istikrar arayışları  İki dünya savaşı arası koruyucu politikalar,  Altın para sistemine dönüş çabaları  Britanya’nın düşüşü  Amerika’nın isteksizliği ve korumacı politikalar  Dış ticarettin daralması  İkinci dünya savaşı dönemde kontrollü liberalleşme (IMF, DB, GATT/DTÖ)  1970’lerdeki petrol krizlerinin ardından ekonomi politikalarında liberalleşme dalgası

11 Uluslararası Siyasal Sistemdeki Değişim  Soğuk Savaş döneminde iki kutuplu bir dünya  ABD’nin öncülüğünde kapitalist dünya  SSCB’nin öncülüğünde sosyalist dünya  Her ikisinin hinterlandında olan diğer ülkeler  1989 Berlin Duvarının yıkılışından sonra tek kutuplu dünyaya yönelim  Merkezi planlama ekonomisi ve tek partili siyasal rejimler, liberal demokrasilere (piyasa ekonomisi + çok partili siyasal yapı) yöneldi  Reformlarla piyasa ekonomisine “geçiş” yapan bu ülkeler kapitalist dünyaya eklemlendi

12 Küresel Ekonominin Görünümü GSYİH (Trilyon Dolar) 1960197019801990200020102014 Yüksek gelir1,132,509,3119,5828,0147,3952,85 Yüksek gelir (OECD dışı) 0,991,321,854,916,12 Yüksek gelir (OECD) 1,042,338,4918,2626,1642,5146,74 Orta gelir0,230,431,772,875,1717,9424,75 Orta yüksek gelir0,140,261,131,963,8613,4118,96 Orta düşük gelir0,090,170,640,911,314,535,78 Düşük ve orta gelir0,240,451,842,955,2718,2225,15 Düşük gelir0,080,090,110,280,40 Dünya1,372,9511,1522,5433,2965,5977,96

13 GSYİH’nın Dağılımı (%) 1960197019801990200020102014 Yüksek gelir 82,484,583,586,984,172,367,8 Yüksek gelir (OECD dışı) 8,95,85,67,57,9 Yüksek gelir (OECD) 76,479,176,181,078,664,860,0 Orta gelir 16,514,615,812,715,527,331,7 Orta yüksek gelir 9,98,910,28,711,620,424,3 Orta düşük gelir6,85,95,74,03,96,97,4 Düşük ve orta gelir 17,415,416,513,115,827,832,3 Düşük gelir0,70,40,30,40,5 Dünya100,0

14 GSYİH Dağılımı (%) 1960197019801990200020102014 Merkezi Avrupa ve Baltık1,11,32,01,9 Doğu Asya ve Pasifik (tüm gelir grupları) 11,213,716,220,924,425,427,5 Asya ve Pasifik (gelişen ülkeler) 5,94,33,43,05,211,916,2 Avrupa ve Orta Asya (tüm gelir grupları) 31,734,140,839,229,831,829,7 Avrupa ve Orta Asya (gelişen ülkeler)1,81,32,3 Avrupa Birliği 26,329,034,633,626,525,823,7 Latin Amerika ve karayipler (tüm gelir grupları)5,96,06,95,26,88,28,0 Latin Amerika ve karayipler (gelişen ülkeler)3,23,85,14,05,06,36,2 Ortadoğu ve Kuzey Afrika (tüm gelir grupları) 1,33,62,42,94,24,5 Ortadoğu ve Kuzey Afrika (gelişen ülkeler)1,32,12,0 Sahra Altı Afrika (tüm gelir grupları)2,2 2,41,31,12,02,2 Sahra Altı Afrika (gelişen ülkeler)2,2 2,41,31,12,02,2 Dünya100,0

15 Beş Büyük Ekonominin Büyüklüğü (2014) Milyar dolar% ABD17,4 22,5 AB18,5 23,9 Çin10,3 13,3 Japon4,6 5,9 Almanya3,9 5,0 Dünya77,3

16 Dünya GSYİH’sı ve Dağılımı (%) 197019801990200020102014 AB29,134,533,226,225,6 23,9 ABD35,425,126,230,622,822,5 Çin3,21,71,63,79,413,3 Japonya7,29,914,114,68,75,9 Almanya7,28,37,85,85,25,0 Türkiye0,6 0,70,81,21,03

17 Dünya İhracatının Dağılımı (%) 197019801990200020102011 AB44,341,944,338,134,834,3 ABD15,412,212,713,79,79,4 Japonya5,76,37,36,44,44,0 Çin0,60,91,33,59,610,3 Almanya8,98,19,87,98,1 Türkiye0,2 0,50,70,8

18 Dünya İthalatının Dağılımı (%) 197019801990200020102011 AB45,144,344,637,934,834,2 ABD14,412,414,318,512,712,2 Japonya5,16,6 5,64,24,3 Çin0,60,91,13,18,69,2 Almanya9,7 7,87,4 Türkiye0,3 0,60,81,11,2

19 Doğrudan Yabancı Sermayenin Dağılımı (Net giriş, %) 197519801990200020102011 AB38,7038,7846,0347,3413,8824,83 ABD11,0632,9024,6924,3520,1515,57 Japonya0,000,540,900,620,080,00 Çin0,00 1,782,9118,1213,31 Almanya2,980,671,5315,921,522,36 Türkiye0,490,030,350,070,670,97

20 Üç Sıklet Merkezi (2014)  Dünya (kişi başına gelir 10.800 dolar)  AB  Nüfus: 501 Milyon  Kişi başına gelir (AB27): 34 bin dolar  ABD  ABD Nüfus: 310  ABD kişi başına gelir: 55 bin dolar  Asya?  Çin: 1.3 milyar nüfus ve Kişi başına gelir 7600 dolar  Hindistan: 1.1. milyar nüfus ve kişi başına gelir 1620 dolar

21

22 Ekonomik ve Siyasi Güç Merkezlerinin Ayrışması

23  Hegemonyanın ve gücün el değiştirmesi barışçıl bir şekilde mümkün mü? Can alıcı soru?

24  Üretimin Doğruya Kayması ve güç dengelerindeki değişim  ASEAN, Çin, Hindistan’ın payındaki artış + Japonya  Kral Çıplak: 2008 Finansal krizi  Büyük durgunluğun kalıcı durgunluğa (secular stagnation) dönüşmesi  Geleneksel olmayan para politikalarının yetersizliği ve maliye politikasının kullanımını sınırlayan unsurların varlığı  ABD:%10o AB: %87 (DE:%75, UK:%78; GR:%178)  Uluslararası ekonomik mimarinin durgunluktan çıkış için yeterli enstrümana ve kaynağa sahip olmaması  IMF : AB borç krizi  DTÖ: TPP-TTIP  Yükselen ekonomilerin talepleri (Bölgesel IMF ve Kalkınma Bankaları)  BRICS: İstikrar Fonu  Çin: Asya Altyapı yatırım Bankası Ekonomik ve siyasi güç Merkezlerindeki farklılaşma küresel ekonomi yönetişiminin reformunu zorluyor!

25 G20: Hegemonyanın yeni aracı mı?

26  Sabrınız için teşekkürler..  E-posta: muhsinkar@yahoo.commuhsinkar@yahoo.com