İSİMLER Canlı cansız tüm varlık ve kavramları karşılayan kelimelere isim denir. Gül Çocuk İstanbul Masa Ev Ağaç İnsan.

... konulu sunumlar: "İSİMLER Canlı cansız tüm varlık ve kavramları karşılayan kelimelere isim denir. Gül Çocuk İstanbul Masa Ev Ağaç İnsan."— Sunum transkripti:

1

2 İSİMLER Canlı cansız tüm varlık ve kavramları karşılayan kelimelere isim denir. Gül Çocuk İstanbul Masa Ev Ağaç İnsan

3 İSİMLER Varlıklara Verilişine Göre Adlar 1-Özel Adlar 2-Cins Adlar Varlıkların Oluşuna Göre Adlar 1-Somut Adlar 2-Soyut Adlar Sayılarına Göre Adlar 1-Tekil Adlar 2-Çoğul Adlar 3-Topluluk Adlar Renk ve Sayı Adları Eylem Adları

4 VARLILARA VERİLİŞİNE GÖRE ADLAR 1-ÖZEL ADLAR Yeryüzünde tek olan diğer varlılar içinde eşi,benzeri Bulunmayan varlık ve kavramları karşılayan kelimeler özel addır. Mert Gedik (insan ad-soyadı) İstanbul (şehir adı) Sabah (gazete) Karabaş (hayvan adı) Sanat ve Toplum (yazı başlıkları)

5 2-CİNS ADLAR Aynı türden,aynı cinsten varlıların ortak adıdır.Mesela ayak. Kokan ayak vardır,kıllı ayak vardır,bebek ayağı vardır,küçük büyük ayak vardır.Ama hepsinin adı ayaktır. Çocuk Masa Ağaç Bebek Ev

6 !!! UYARI !!! CİNS İSİMLER BİRTEK VARLIĞA AD OLURLARSA ÖZEL AD OLUR. Dağlardan yuvarlanıyor. cins ad Bizim yaramazdır. özel ad Her canlı muhtaçtır. cins ad öğrencilerimin en akıllısıdır. özel ad kayalar Kaya sevgiye Sevgi

7 CİNS İSİMLER GENEL ANLAM YOLUYLA O TÜRÜN TAMAMINI KARŞILAYABİLİCEKLERİ GİBİ ÖZEL ANLAM YOLUYLA BİR TANESİNİ KARŞILAYABİLİRLER. geleceğimizin ışığıdır. tüm çocuklar / genel anlamlı hasta. özel anlamlı / tekil !!! UYARI !!! Çocuk Benim çocuğum

8 VARLIKLARIN OLUŞUNA GÖRE ADLAR 1-SOMUT (madde) ADLAR Beş duyumuzun tamamı veya sadece birisiyle algılayabildiğimiz varlık veya kavramları karşılayan kelimeler somut anlamlıdır. Sıcak Toprak Ses…

9 2-SOYUT (mana) ADLAR Beş duyumuzla algılayamadığımız fakat var olduğunu akıl ve düşünce yoluyla bildiğimiz varlık ve kavramları karşılayan kelimeler soyut anlamlıdır. Güzellik Sevgi Heyecan Korku…

10 !!! UYARI !!! SOYUT ANLAMLI BAZI ADLAR MECAZ ANLAM YOLUYLA SOMUTLAŞABİLİR.BUNA SOMUTLAŞTIRMA DENİR.SOMUT ANLAMLILARDA SOYUT ANLAM KAZANABİLİR.BUNA SOYUTLAŞTIRMA DENİR. Benim kalbimi üzdün-mecaz / soyut Cam somutlaştırma Yere düşünce çarptı somut Sende hiç yok ki… akıl,zeka / soyut kırdın. kırıldı. kafasını kafa

11 SAYILARINA GÖRE ADLAR 1-TEKİL ADLAR Bir tek varlık veya kavramı karşılayan adlardır. Gül Böcek Çiçek

12 2-ÇOĞUL ADLAR Tekil adlara ‘’-ler / -lar’’ getirerek onları çoğul yapan adlardır. Güller Böcekler Çiçekler

13 3-TOPLULUK ADLARI Yapı itibariyle tekil oldukları halde anlamca çokluk ifade eden adlardır.Mesela asker tekil bir isimdir.Bir tek varlığı karşılar.Askerlerin oluşturduğu topluluğa ordu diyoruz. Sürü Aile Meclis Orman Demet

14 !!! UYARI !!! BAZI İSİMLER YAPI İTİBARİYLE TEKİL OLDUKLARI HALEDE MECAZ ANLAM YOLUYLA TOPLULUK ANLAMI KAZANABİLİR. Beni yağmurlarında yıkasınlar. tekil isim Depremden dolayı geceyi ayakta geçirdi. köyümün köy

15 !!! UYARI !!! TOPLULUK ADLARI ÇOĞUL EKİ ALSALAR BİLE ÇOĞUL OLMAZLAR TOPLULUK OLARAK KALIRLAR. ovada yayılıyordu. topluluk adı Sürüler

16 RENK VE SAYI ADLARI Sarı,kırmızı,mavi,beyaz…birer renk adı;üç,beş,yedi,on…sayı adıdır.Bunlar bir isimin önüne geldiğinde ad olmaktan çıkıp sıfat olurlar. Renklerden severim. ad güzeldir. sıfat isim beyazı Beyazrenk

17 EYLEM ADLARI Fiil kök veya gövdelerinden ‘’-me, -ış, -mek’’ (maYışmak) eklerinden uygun olanını getirerek yapılan adlardır. Gülmek sana yakışıyor. Okumaya zaman ayır. Bakışlarından hoşlanmıyorum.

18 İSİMLERDE KÜÇÜLTME İsmin anlamının daraltıp,kısaltılmasıdır. -ce: irice,dostça,kardeşçe… -cik: kedicik,mehmetcik… -(ı)mtrak: sarımtrak,yeşilimtrak… -cağız: kadıncağız,hayvancağız…

19 !!! UYARI !!! KÜÇÜLTME EKLERİ EKLENDİĞİ KELİMEYE KÜÇÜLTME ANLAMININ DIŞINDA SEVGİ, SAYGI, ACIMA,ÖNEMSiZLİK GİBİ İLGİLERİ KATAR. açlıktan kıvranıyor. acıma bayram geldi. saygı-sevgi Vereceğin on para yahu. azımsama Hayvancağız Babacığım milyoncuk

20 !!! UYARI !!! KÜÇÜLTME EKİ ‘’-CİK,-CIK’’ EKİ ALAN BAZI SÖZCÜKLER KÜÇÜLTME ANLAMINDAN SIYRILARAK SOMUT VARLIKLARA AD OLURLAR. Bademcik:boğazda beze. Gelincik:bir bitki veya hayvan adı. Arpacık:gözde çıkan beze. Kızılcık:bir bitki adı. Maymuncuk:kilitleri açan araç.

21 İSİM TAMLAMALARI Bir ismin anlamca daha iyi belirtilmesi amacıyla başka bir isim tarafından tamlanmasıyla oluşan kelime grubudur.Tamlamalarda birinci isme tamlayan,ikinci isme tamlanan denir. Deniz’in puanı. tamlayan tamlanan Çocuğun yeleği. tamlayan tamlanan Filmin sonu. tamlayan tamlanan

22 İSİM TAMLAMALARI Belirtili İsim Tamlaması Belirtisiz İsim Tamlaması Takısız İsim Tamlaması Zincirleme İsim Tamlaması

23 1-BELİRTİLİ İSİM TAMALAMASI Tamlamayı oluşturan her iki isimde ek alır. Tamlayan(ilgi eki) Tamlanan(iyelik eki) -ın,-in,-un,ün -(s)ı,-(s)i,-(s)u,-(s)ü Bebeğin Maması Çocuğun Sesi Öğretmenin Dersi Kapının Kolu Çantanın Kilidi

24 !!! UYARI !!! ZAMİRLERDE İSİM TAMLAMASI KULLANILIR. Tamlayan Tamlanan Onun Başarısı İnsanların Bazısı Şunun Şurası Adamın Birisi

25 !!! UYARI !!! BELİRTİLİ İSİM TAMLAMALARININ BAŞINA VEYA ARASINA SIFAT GELEBİLİR. Ülkemizin sokakları BELİRTİLİ İSİM Tamlayan eki Tamlanan eki TAMLAMASI TAMLAYAN TAMLANAN Ülkemizin temiz sokakları TAMLANANI SIFAT ALMIŞ BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI TAMLAYAN SIFAT TAMLANAN

26 Güzel ülkemizin sokakları SIFAT TAMLAYAN TAMLANAN TAMLAYANI SIFAT ALMIŞ BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI Güzel SIFAT ülkemizin TAMLAYAN temiz SIFAT sokakları TAMLANAN HEM TAMLAYANI HEM TAMLANANI SIFAT ALMIŞ BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI

27 !!! UYARI !!! BELİRTİLİ İSİM TAMLAMALARINDA TAMLAYANLA TAMLANAN YER DEĞİŞTİREBİLİR. Güzelliğine hayranım İstanbul’un. tamlanan tamlayan İstanbul’un güzelliğine hayranım. tamlayan tamlanan

28 2-BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMALARI Sadece tamlanan ek alır. TAMLAYAN TAMLANAN Ders kitabı Vişne reçeli Ankara keçisi Deniz tutması Mide bulantısı

29 3-TAKISIZ İSİM TAMLAMASI TAMLAYAN TAMLANAN (ek almaz) Cam kavanoz Tahta kaşık Eğer tamlananın her iki öğesi ek almadıysa ve tamlayanı tamlananın neyden veya neye benzediğini bildiriyorsa takısız isim tamlamasıdır.

30 Takısız isim tamlaması anlam yönünden ikiye ayrılır: 1-Tamlayan tamlananın neyden yapıldığını gösterir. Tamlayan Tamlanan ipek gömlek taş duvar altın diş mermer tezgah tahta köprü

31 2-Tamlayan tamlananın neye benzediğini gösterir. Tamlayan Tamlanan elma yanak kömür göz inci diş demir yumruk

32 !!! UYARI !!! EĞER TAMLANANIN HER İKİ ÖĞESİDE EK ALMAMIŞSA BÖYLE BİR DURUMDA İKİ İHTİMAL VARDIR.BU TAMLAMA YA TAKISIZ İSİM TAMLAMASIDIR YA DA SIFAT TAMLAMASIDIR.BÖYLE BİR DURUMDA TAMLAYAN TAMLANANIN NEYDEN YAPILDIĞINI VEYA NEYE BENZEDİĞİNİ BİLDİRİYORSATAKISIZ İSİM TAMLAMASI;ÖZELLİĞİNİ,NİTELİĞİNİ BİLDİRİYORSA SIFAT TAMLAMASIDIR.

33 4-ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI Üç veya daha fazla ismin birbirini tamlamasıyla oluşan isim tamlamalarıdır. Tahta kapının kolu. Kaymakamın makam arabası. Ders kitabının kapağı.