İrem Soydal ~ Yurdagül Ünal

... konulu sunumlar: "İrem Soydal ~ Yurdagül Ünal"— Sunum transkripti:

1 İrem Soydal ~ Yurdagül Ünal soydal@hacettepe.edu.trsoydal@hacettepe.edu.tr yurdagul@hacettepe.edu.tryurdagul@hacettepe.edu.tr

2  Süreç olarak bilgi (information-as-process)  Bilgi olarak bilgi (information-as-knowledge)  Nesne olarak bilgi (information-as-thing) ◦ Müze, arşiv, kütüphane, akademik veri tabanları, bir şirketin kullandığı yönetim bilgi sistemi, … ◦ Bu yapıların her biri birer bilgi erişim sistemi örneği ◦ Fiziksel özellikleri, bünyelerinde bulundurdukları “bilgi”nin ne şekilde idare edilmesi gerektiği üzerinde etkili (Buckland, 1991)

3  Belge= ? ◦ biçim + işaret + ortam  Biçim (form): Bilgilendirme ya da iletişim nesnesi  Hattatlar, müzik ve sinema yapımcıları, kütüphaneciler, arşivciler, müzeciler,..  İşaret (sign): Belgenin üzerinde yer alan, belgeyi oluşturan işaretler, kodlar  Dilbilimciler, bilgisayarcılar, yapay zeka uzmanları,..  Ortam (medium): Bilginin üzerinde bulunduğu ortam, yani belge, bilginin güvenilir ya da yasal olup olmadığı vb. gibi konularda da bilgi verir + belgenin nasıl yaratıldığı önemlidir (kağıt, cd, çevrimiçi, vb.)  Arşivciler, tarihçiler, hukukçular, diplomatik bilimciler, yayıncılar, kütüphaneciler, … Belgelerin giderek daha fazla elektronik ya da ağ temelli olarak üretilmesi, düzenlenmesi, iletilmesi, kullanılması ve saklanması, geleneksel belgeler için bahsedilen bu ilişkileri de köklü değişikliklere uğratıyor. Örneğin, bilgiye herhangi bir zarar gelmeden bilginin kayıtlı olduğu ortam kolayca değiştirilebilmektedir (Pédauque, 2003)

4  Belgelerin sağlanması, düzenlenmesi, yaşatılması, kullanımı, korunması, arşivlenmesi  Kullanıcıların bilgi gereksinimlerinin saptanması ve karşılanması  Bilgi sistemlerinin tasarlanması, kurulması ve işletilmesi  Bilgi teknolojisi yönetimi

5

6  “Hakkında bilgi bulmak için bilmediğin bir şeyi tanımlama gereği” (Hjerrpe)

7  “bilgi toplama, sınıflama, kataloglama, depolama, büyük miktardaki verilerden arama yapma ve bu verilerden istenen bilgiyi üretme (veya gösterme) tekniği ve süreci”

8  Bir bilgi erişim sisteminin temel işlevi, kullanıcıların bilgi ihtiyaçlarını karşılaması muhtemel, derlemdeki ilgili belgelerin tümüne erişmek, ilgili olmayanları da ayıklamaktır. ◦ İlgili: “Relevant” ◦ İlgililik: “Relevancy”

9  Bir bilgi erişim sisteminde ihtiyaç duyulan belgelere erişmek için sistemin iki koşulu yerine getirmesi gerekir: ◦ 1) Derleme eklenen her belgenin temel özellikleri geleneksel veya otomatik olarak gerçekleştirilen dizinleme işlemleri sırasında belirlenmeli ve her belge için ilgili dizin terimleri oluşturulmalıdır.  Bir belge için oluşturulan söz konusu dizin terimleri bilgi erişim sırasında belgenin tamamını temsil etmek üzere kullanılır. ◦ 2) Kullanıcılar belgelere verilen bu dizin terimlerini doğru olarak tahmin edip sorgu cümlelerini ona göre oluşturmalıdırlar.  Bir başka deyişle, kullanıcının bilgi ihtiyacını ifade etmek için kullandığı terimlerle belgeyi temsil eden dizin terimleri birbiriyle karşılaştırılır ve çakışan belgelere erişilir.

10  Bir bilgi erişim sistemi: ◦ (1) bir belge derlemi ya da bu belgeleri temsil eden dizin terimlerini içeren kayıtlar, ◦ (2) kullanıcıların sorgu cümleleri, ve ◦ (3) kullanıcıların sorgu cümlelerinde yer alan terimlerle derlemdeki belgelere verilen terimleri karşılaştırarak ilgili belgeleri belirlemek için kullanılan bir erişim kuralından oluşur.

11

12 KULLANICIDERLEM Tonta, Bitirim & Sever, 2002 s. 24

13

14

15

16  The standard retrieval interaction model

17 Tonta, Y. (1995). Bilgi erişim sistemleri. (http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby156_2013/3/BilgiErisimSistemleri_tonta1995.pdf)http://yunus.hacettepe.edu.tr/~soydal/bby156_2013/3/BilgiErisimSistemleri_tonta1995.pdf Buckland, M. (1991). Information as thing. (http://people.ischool.berkeley.edu/~buckland/thing.html)http://people.ischool.berkeley.edu/~buckland/thing.html Tonta, Y., Bitirim, Y. ve Sever, H. (2002). Türkçe Arama Motorlarında Performans Değerlendirme, s.17-29. (Tam metin)Tam metin Diğer yardımcı kaynaklar: Baeza-Yates, R. and Ribeiro-Neto, B. (1999). Modern Information Retrieval. (Tam metin)Tam metin Manning, C.D., Raghavan, P. and Schütze, H. (2009). Introduction to Information Retrieval. (Tam metin)Tam metin