DERS:ENERJİ EKONOMİSİ

... konulu sunumlar: "DERS:ENERJİ EKONOMİSİ"— Sunum transkripti:

1 DERS:ENERJİ EKONOMİSİ
KONU:URANYUM ENERJİSİ HAZIRLAYAN: BURAK BALCI İBRAHİM SAFEL

2 KONU BAŞLIKLARI: URANYUM NEDİR? URANYUMUN BULUNUŞU VE TARİHİ
URANYUMUN ÇIKARILIŞI URANYUM YATAKLARININ SAPTANIŞI URANYUMUN KULLANIM ALANLARI DÜNYADA URANYUM TÜRKİYEDE URANYUM

3 Uranyum nedir ? Uranyum, 1800°C’a doğru eriyen, gümüş beyazlığında bir madendir. (U) 1789′da Alman kimyacısı Martin Klaproth ( ), pekblend denilen bir maden filizi içinde oksit halinde (uran) bulunan uranyumun varlığını keşfetti. Uranyumun, çoğu sarı ya da yeşil renkte pek çok oksidi ve tuzu vardır.

4 Doğal uranyum, üç izotop’un, yani atomlarının kütlesi ve radyoaktiflik dereceleri bakımından aralarında bazı küçük farklar bulunan birbirine benzer üç kimyasal elementin karışımıdır. Nötronlarla “bombardıman edilen” uranyum 235 izotopu fisyon’a uğrar, yani çekirdeği kütlece eşit iki parçaya bölünür, uranyum 238 izotopu ise plütonyıım’a dönüşür. Nükleer enerji üretiminin temel hammaddesi olan uranyum A.B.D.’de, Kanada’da ve Güney Afrika’da boldur. Bazı santralları beslemek için uranyumu “zenginleştirmek” gerekir; bu amaçla izotop ayırımı’na başvurarak madenin bileşimindeki en radyoaktif izotopların yüzde oranı arttırılır.

5 Uranyum Bulunuşu ve Tarihi
İlk kez işletilip kullanılanlardan ve en zengin uranyum filizlerinden bazıları, bir Afrika ülkesi olan Kongo'da bulunmuş ve 1939'da radyum elde etme amacıyla işlenmiştir. Kanada'da, Avustralya'da, Güney Amerika'da, çeşitli Doğu ve Batı Avrupa ülkelerinde de önemli damarlar bulunmuştur. Uranyum doğada, kendinden türemiş radyoaktif ürünlerle bir arada bulunur. Bu nedenle GEİGER SAYACI gibi gama ışınlarını belirleyen bulucularla aranır.

6 Uranyum Çıkarılışı Bir yatağın yeri ve büyüklüğü belirlendikten sonra, uranyum filizi, ya açık ocak yöntemiyle ya da derin MADENCİLİK teknikleriyle çıkarılır. Uranyum radyoaktifliğinin sağlığa verdiği zarar azdır; ama radyoaktif toz ve gazlarının solunması tehlikeli olduğundan, özellikle zengin yataklarda derin işleme teknikleri kullanılırken, önlem almak gerekir.

7 Çıkarılan filiz, sınıflandırılır ve öğütülür.
Uranyum kuvvetli bir asit ya da alkalide çözülüp, süzülür. Sonra, ya çöktürme ya da iyon değiştirme (suyun sertliğinin gideriimesin-dekine benzer biçimde) işlemiyle, yeniden kazanılır.

8

9 Uranyum'un Nükleer Özellikleri
Uranyumun, biri uranyum-238 (% 99,27), öteki uranyum-235 olan iki izo.topu vardır. İkisi de uzun ömürlü alfa tanecikleri yayarlar ve bir dizi radyoaktif ürün vererek kurşuna dönüşürler. Uranyum yavaş hareket eden nötronlarla bombardıman edildiğinde, nükleer fizyona uğrayarak daha çok nötronu serbest bırakır. Bu nedenle,zincirleme tepkime sağlayan tek doğal maddedir.

10 Uranyum Yatakları Nasıl Saptanır?
Uranyum, magma kristalleşmesi sırasında artık sıvı içinde birikir ve çok farklılaşmış (başkalaşıma uğramış) kayaçların yan minerallerinde (apatit, zirkon, sfen, allanit) bol miktarda bulunur. Hidrotermal olaylar uranyum dağılımını önemli ölçüde etkiler. Üstelik bu element yüzey ve altyüzey ayrışmasına karşı oldukça duyarlıdır.

11 Yaklaşık % 80'i suyla yıkanarak sürüklenebilir.
Bu yeniden dağılma olayları, cevher oranlarında karşılaşılan heterojenliği açıklar. Uranyum yatakları genellikle radyometri yoluyla saptanır; ancak suların, toprakların ya da alüvyonların jeokimyasal açıdan aranması daha başarılı sonuçlar verebilir.

12

13 Uranyum Kullanım Alanları
Seramik malzemelere renk vermek amacıyla seramik üretimi yapan işletmelerde kullanılır. Dünyanın en tehlikeli bomba türü olan plütonyum hidrojen bombasının yapımında kullanılmaktadır. Uranil asetat analitik uygulamalarında yaygın bir şekilde kullanılır. Nükleer yakıt olarak nükleer enerji santrallerinde kullanılır Nükleer patlayıcı olarak kullanılır gelecek yüzyıl içerisinde meydana gelecek olan savaşların büyük bölümünde bu tarz patlayıcıların kullanılması beklenmektedir.

14 Dünya'da Uranyum Dünyada nükleer güç santrallerinin yakıt olarak kullanan uranyumu Kazakistan, Avustralya ve Kanada üretiyor. Bu üç ülke, toplam uranyum üretiminin yüzde 64 olarak gerçekleşiyor. Dünya Nükleer Birliği (WNA) verilerinden derlediği bilgiye göre, dünyada toplam 435 sivil nükleer güç reaktörü bulunuyor.

15 Kazakistan, dünya uranyum üretiminin üçte birden fazlasını tek başına gerçekleştiriyor.
Toplam uranyum üretiminin yüzde 38'ini karşılayan Kazakistan'ı, yüzde 15,5'lik üretimle Kanada ve yüzde 10,5'lik üretimle de Avustralya takip ediyor. Böylece, üç ülke dünya toplam uranyum üretiminin yaklaşık yüzde 64'ünü karşılıyor. Uranyum üretim miktarı Kazakistan'da yıllık 22 bin 451 ton, Kanada'da 9 bin 331 ton ve Avustralya'da 6 bin 350 tonu buluyor. Nijer, 4 bin 518 ton, Namibya 4 bin 323 ton ve Rusya da 3 bin 135 ton uranyum üretiyor. Dünyada 100 adetle en fazla nükleer santrale sahip ABD, bin 792 ton uranyum üretiyor. Elektrik üretiminin dörtte üçten fazlasını nükleer santrallerle gerçekleştiren Fransa'nın 5 tonluk uranyum üretimi bulunuyor. Uranyum rezervinde Avustralya ilk sırada yer alıyor. Dünyada bilinen uranyum rezervinin yüzde 31'i Avustralya'da bulunuyor. Ülkede toplam 1 milyon 661 bin ton uranyum rezervi bulunuyor.

16 Türkiye'de Uranyum

17 Türkiye'de Uranyum Köprübaşı: %0,4-0,05 U3O8 ortalama tenörlü, tonu Kasar tipi, tonu Taşharman tipi, 300 tonu Ecinlitaş tipi olmak üzere toplam ton görünür rezervi vardır Fakılı: %0,05 U3O8 ortalama tenörlü, 490 ton görünür rezervi vardır. Küçükçavdar: %0,04 U3O8 ortalama tenörlü, 208 ton görünür rezervi vardır Sorgun: %0,1 U3O8 ortalama tenörlü, ton görünür rezervi vardır. Demirtepe: %0,08 U3O8 ortalama tenörlü, ton görünür rezervi vardır.

18 Uranyum nerede çıkarılır sorusuna ülkemizde yer alan rezervleri dikkate alarak bilgi vermek istiyoruz. Ülkemizdeki en önemli uranyum madenleri Manisa, Çanakkale, Aydın, Rize, Giresun ve Yozgat gibi yerlerde bulunmaktadır. Düne kadar işlenememesinden dolayı güçlü devletlere satılan bu maden, ülkemizde yapılan çalışmalar sonrasında ülke menfaatleri için kullanılmaya başlanmıştır.

19 Yozgat 2016 Uranyumun varlığı bilinen Yozgat Temrezli’de ilk maden 2016 sonunda açılacak. Saha hakkına sahip Avustralyalı Anatolia Energy, Amerikalı URI’yle eylülde birleşecek. Madenin ömrü 12 yıl olacak, toplam ton çıkartılacak

20 Türkiye’de varlığı bilinen uranyumu çıkaracak ilk maden 2016’nın son çeyreğinde Yozgat’ın Sorgun İlçesi’nin Temrezli mevkiinde faaliyete girecek. Yatırımcı sunumlarına göre Temrezli, kendi sınıfında dünyada varlığı bilinen ama işletmeye henüz açılmamış son birkaç zengin uranyum yatağı arasında yer alıyor. Madenin ekonomik ömrü 12 yıl olarak hesaplandı. Madenin ekonomik ömrü boyunca yılda ortalama 384 ton uranyum üretimi gerçekleşecek. Ekonomik ömrü sırasında ton uranyum üretecek Temrezli’nin toplamda ise ton uranyuma ev sahipliği yaptığı hesaplandı. 12 YILDA 566 MİLYON $ Türkiye’deki vergi dahil bütün maliyetler düşüldüğünde Amerikalı ve Avustralyalı ortakların elinde 250 milyon dolarlık nakit varlık kalacak. Temrezli’de uranyumun yere yakınlığı 200 metreden az olduğu için işletme maliyetlerinin benzerlerine göre düşük olduğu belirtildi.

21 35 KM UZAĞINDA UYDUSU OLACAK
Temrezli’nin 35 kilometre uzağında yine arama hakkı Anatolia’na ait Şefaatli sahası bulunuyor. Şefaatli’nin henüz erken aşamada olduğunu belirten yatırımcı sunumları, söz konusu bölgenin de işletmeye açılacağı bilgisini veriyor. Yapılan planlara göre Şefaatli, Temrezli’nin uydusu olarak faaliyet gösterecek.

22 Texas'dan Yozgat'a taşınacak tesis

23 Uranyum'un Doğaya Etkileri
Manisa Köprübaşı ve Söke Kisir Mahallesi yakınlarındaki uranyum araştırma yerlerinde normalin çok ötesinde radyasyon tespit edildiği belirtildi. Köprübaşı uranyum yatağı ve çevresi, bitki ve sulardaki uranyum kirlilik potansiyeli bakımından incelenmiş. Bu amaçla yataklar çevresinde yetişen çok sayıda bitki toplanırken, bunların kök, gövde, yaprak ve tohumlarındaki ağır metal miktarları saptanmıştır.

24 SUDA 10 KAT FAZLA URANYUM 2008 yılında Fırat Üniversitesinin yaptığı araştırmalara göre suların ve toprağın yanı sıra bitkilerde de önemli ölçüde uranyum tespit edildiğinin altı çiziliyor Bu kirlenmeden, bölgedeki topraklar, yetişen bitkiler ve su kaynakları oldukça fazla etkilenmiştir. Bölgeden alınan çok sayıda bitkinin değişik kısımlarının uranyum analizleri yapılmıştır. Topraktaki uranyum miktarının çokluğuna bağlı olarak, bitkiler de doğrusal oranda bünyelerine uranyum almışlardır.

25 BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ