KAMU YÖNETİMİNDE ETİK VE ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ

... konulu sunumlar: "KAMU YÖNETİMİNDE ETİK VE ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ"— Sunum transkripti:

1 KAMU YÖNETİMİNDE ETİK VE ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ etikkurul@basbakanlik.gov.tr www.etik.gov.tr

2 NELERDEN BAHSEDECEĞİZ? Kamu Yönetiminde Etik Kamu Görevlileri Etik Kurulu Etik Davranış İlkeleri

3 NELERİ KONUŞMAYACAĞIZ? Siyah ve Beyaz “Etik İyidir” Günlük Siyaset

4 Tarihçi Arnold Toynbee, tüm tarihi şu formülle özetler: Meydan okumalar (challenges): Karşılaşılan sorunlar Verilen cevaplar (responses): Üretilen çözümler. Etik dışı davranışların artması bir meydan okumadır. Bizim buna karşı vereceğimiz doğru cevaplar, meydan okumaları ve onların etkisini azaltacaktır.

5 MEYDAN OKUMALAR Özellikle 1970 ve 80’lerde ortaya çıkan yolsuzluklar, telefon dinleme skandalları ve gittikçe artan bir şekilde dünyaya yayılan yozlaşma ve yolsuzluk dalgası Yolsuzluğun evrensel bir boyut kazanması, etik dışı davranışların artması Ceza kültürünün, yozlaşma ve yolsuzluğun önlenmesinde yetersizliği

6 VERİLEN CEVAPLAR Uymaya Dayalı Etik Yönetim (Çürük elma vizyonu) Dürüstlüğe Dayalı Etik Yönetim (Çürük Varil Vizyonu)

7 “Memur” musunuz? “Kamu görevlisi” misiniz? “Kamu hizmetçisi” misiniz? Vatandaşa arz mı edilir rica mı? Kamu hizmeti emanettir. DÜŞÜNCEDE DEĞİŞİM

8 KÖKLER “Burası Türkiye” “Normal” “Anaokulundan başlayın” “Sistem bozuk” / “Ekonomik adaletsizlikler” Adalet duygusunun sarsılması / Tuz Kokmuşsa Boş işler / 40 yıllık ahlâk davasını bırakalım mı?

9 Yozlaşma (corruption); bozulma, çürüme, kötüleşme, saflığını veya dürüstlüğünü kaybetme anlamındadır. Yönetimde yozlaşma, kamu görevlilerinin gerek kendi inisiyatifleriyle gerekse hizmetten yararlananların teşvikiyle etik davranış ilkelerini ve hukuku ihlal edecek şekilde, özel çıkar, tercih, prestij veya belirli bir grubun çıkarı için kamusal gücü kullanarak ortaya koydukları her türlü davranış ve yöntemdir. YÖNETİMDE YOZLAŞMA

10 Yönetime karşı güven krizi, yabancılaşma ve meşruiyet sorunu. Verimsizlik, israf, mali kriz, hizmetlerin pahalılaşması, gelir dağılımında bozulma; etkinsizlik. Kamu görevlilerin liyakatsizliği. Etik değerlerin itibardan düşmesi. Sosyal dokunun zayıflaması. Yozlaşma, ekonomik gelişmeyi, demokrasiyi, hukuk devletini zayıflatır. Yolsuzluğu en yüksek olan toplumlar, az gelişmiş ve demokratik performansı düşük olan ülkelerdir; gelişmiş ve demokratik toplumlarda daha azdır. YOZLAŞMANIN SONUÇLARI

11 Günümüzde, yalnız siyasette, yargıda ve kamu yönetiminde değil, toplumun her alanında genel anlamda etik problemlerle karşı karşıya bulunuyoruz. Siyasal ve yönetsel alanda ortaya çıkan yozlaşmanın temelinde, toplumsal etiğin erozyona uğraması yatmaktadır. “Aynı sütün yoğurdu, aynı yoğurdun kaymağıyız” Sorun sadece “etiğe aykırı” sayılan davranışların toplumda yaygınlık ve saygınlık kazanması değildir. Daha da ciddi olan ve bunlara yol açan sorun, artık neyin etik, neyin etik dışı olduğu konusundaki ölçülerin yitirilmeye başlaması ya da duyarsızlıktır. ETİK SORUNSALI

12 Yozlaşmaya karşı; siyasi ve idari denetim, yargı denetimi, ombudsman denetimi, kamuoyunun denetimi, saydamlık, performans denetimi, etik değerlerin geliştirilmesi yöntemleri uygulanmaktadır. Esasında etik anlayışa dayalı bir yönetim tasavvuru çok eskilere dayanır. Fütüvvet ve Ahilik Teşkilâtları, Nasihâtnameler “Mülk, küfürle devam edebilir; fakat zulümle devam edemez.” Nizam’ül Mülk YOZLAŞMAYA KARŞI ETİK

13 “Bizde yolsuzluk/etik dışı davranış yoktur/olmaz/olamaz imkansız, olsa da azıcıktır” mı? Topuk selamı hoşumuza gider mi? VE ETİK…

14 Etik ilke ve değerleri benimseyen, karar ve işlemlerinde bunları uygulayan yönetime, “etik yönetim” diyoruz. Etik yönetim için DEVLET, SİVİL TOPLUM ve ÖZEL SEKTÖR’ ün nitelikli işbirliğine ihtiyaç bulunmaktadır. Devletlerin ve toplumların amacı, etik yönetime ulaşmak ve bunu sürdürmektir. ETİK YÖNETİM

15 Etkili bir yasal altyapı Siyasi irade Etkin hesap verme mekanizmaları Uygulanabilir etik davranış kuralları Mesleki sosyalleştirme mekanizmaları Uygun çalışma koşulları Etik Koordinasyonu Sağlayan Kuruluşlar Etkin Bir Sivil Toplum İYİ BİR ETİK ALTYAPININ 8 UNSURU

16 25 MAYIS 2004 5176 Sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Etik Günü ve Haftası

17 KURULUN TEŞKİLAT YAPISI Başbakanlık Bünyesinde Kurul’un Bütçesi Etik Komisyonları Disiplin Kurulları

18 ETİK KOMİSYONLARI VE DİSİPLİN KURULLARI Etik Komisyonları (Yönetmelik ile düzenleniyor) En az üç kişiden teşekkül ediyor Görev süreleri Kurum ve kuruluşlarda etik kültürü yerleştirmek ve geliştirmek Disiplin Kurulları Etik mevzuatı çerçevesinde inceleme ve araştırma

19 KURUL ÜYELERİ VE TOPLANTILARI Görev süreleri 4 yıldır; tekrar seçilebilirler Kural olarak görevden alınamazlar Boşalan bir üyeliğe seçilen üye, kalan süreyi tamamlar Arka arkaya 3 veya bir yıl içinde toplam 10 toplantıya katılmamaları halinde istifa etmiş sayılırlar Huzur hakkı esası Toplantı ve karar yeter sayısı: salt çoğunluk Ayda 4 kere toplanılır

20 KURULUN YETKİ VE SORUMLULUKLARI Etik davranış ilkelerini belirlemek Hediye alma yasağının kapsamını belirlemek İnceleme ve araştırma Etik kültürün yerleştirilmesi çalışmaları Yönetmelik çıkarma Mal bildirimlerini inceleme

21 ETİK DAVRANIŞ İLKELERİNİN BELİRLENMESİ 5176 sayılı Kanun madde 3 Yönetmelik madde 26; Kurumsal etik ilkeleri

22 İNCELEME VE ARAŞTIRMA -1- Etik davranış ilkelerine aykırılık iddiası Re’sen yahut Başvuru üzerine En az genel müdür ve eşiti seviyedeki kamu görevlileri hakkında Bilgi-belge toplayabilir Kamu yahut özel kurum ve kuruluşlardan ilgilileri çağırıp, Kurul’da dinleyebilir Üç aylık inceleme süresi

23 İNCELEME VE ARAŞTIRMA -2- Kurula nasıl başvurulabilir? Yazılı dilekçe E-Posta Tutanağa geçirilen sözlü başvuru Kimler başvuruda bulunabilir? Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip, T.C. vatandaşları ile Türkiye’de ikâmet eden yabancı gerçek kişiler Tüzel kişilik adına başvuru yapılamaz. Başvuru için menfaat koşulu aranmaz

24 İNCELEME VE ARAŞTIRMA -3- Başvuru şartları nelerdir? Kurul kapsamındaki kurum ve kuruluşlar Ad-soyad-imza-adres bulunmalı En az genel müdür ve eşiti kamu görevlisi hakkında Somut bilgi-belge olmalı Yargı organlarında görülmekte olmayan bir konu hakkında Daha önce Kurul tarafından incelenmemiş bir konu hakkında Oluştuğu tarihten itibaren iki yıllık süre

25 ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ

26 NEZAKET VE SAYGI

27 Madde 11 – Kamu görevlileri, üstleri, meslektaşları, astları, diğer personel ile hizmetten yararlananlara karşı nazik ve saygılı davranırlar ve gerekli ilgiyi gösterirler, konu yetkilerinin dışındaysa ilgili birime veya yetkiliye yönlendirirler. NEZAKET VE SAYGI

28 YETKİLİ MAKAMLARA BİLDİRİM İhlal edilen benim hakkım MI?

29 Madde 12 (1) – Kamu görevlileri, bu Yönetmelikte belirlenen etik davranış ilkeleriyle bağdaşmayan veya yasadışı iş ve eylemlerde bulunmalarının talep edilmesi halinde veya hizmetlerini yürütürken bu tür bir eylem veya işlemden haberdar olduklarında ya da gördüklerinde durumu yetkili makamlara bildirirler. (2) – Kurum ve kuruluş amirleri, ihbarda bulunan kamu görevlilerinin kimliğini gizli tutar ve kendilerine herhangi bir zarar gelmemesi için gerekli tedbirleri alırlar. YETKİLİ MAKAMLARA BİLDİRİM

30 ÇIKAR ÇATIŞMASINDAN KAÇINMA KAMU KAYNAĞI VE YETKİSİNİN “HALK”A KAPALI “HALKA”YA AÇIK YÖNTEMLERLE KULLANILMASI KURDA KUZU TESLİM EDİLİR Mİ

31 Madde 13 (1) – Çıkar çatışması; kamu görevlilerinin görevlerini tarafsız ve objektif şekilde icra etmelerini etkileyen ya da etkiliyormuş gibi gözüken ve kendilerine, yakınlarına, arkadaşlarına ya da ilişkide bulunduğu kişi ya da kuruluşlara sağlanan her türlü menfaati ve onlarla ilgili mali ya da diğer yükümlülükleri ve benzeri şahsi çıkarlara sahip olmaları halini ifade eder. ÇIKAR ÇATIŞMASINDAN KAÇINMA

32 Madde 13 (2) – Kamu görevlileri, çıkar çatışmasında şahsi sorumluluğa sahiptir ve çıkar çatışmasının doğabileceği durumu genellikle şahsen bilen kişiler oldukları için, herhangi bir potansiyel ya da gerçek çıkar çatışması konusunda dikkatli davranır, çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atar, çıkar çatışmasının farkına varır varmaz durumu üstlerine bildirir ve çıkar çatışması kapsamına giren menfaatlerden kendilerini uzak tutarlar. ÇIKAR ÇATIŞMASINDAN KAÇINMA

33 HEDİYE ALMA VE MENFAAT SAĞLAMA YASAĞI Kamu görevlisi olmasaydım ya da işgal ettiğim makam ve mevkide bulunmasaydım, bu hediye yine de bana verilecek miydi?

34 SAVURGANLIKTAN KAÇINMA İlçe halkının düğünlerinde Belediye bütçesinden altın götürülmesi

35 YÖNETİCİLERİN HESAP VERME SORUMLULUĞU Madde 20 (3) – Yönetici kamu görevlileri, yetkisi içindeki personelin yolsuzluk yapmasını önlemek için gerekli tedbirleri alırlar. Bu tedbirler; yasal ve idari düzenlemeleri uygulamayı, eğitim ve bilgilendirme konusunda uygun çalışmalar yapmayı, personelinin karşı karşıya kaldığı mali ve diğer zorluklar konusunda dikkatli davranmayı ve kişisel davranışlarıyla personeline örnek olmayı kapsar.

36 YOL AYRIMINDA… Fark etmek Tercih etmek Terk etmek

37 ETİK DAVRANMAK ZORDUR… VİCDANINIZ KILAVUZUNUZ OLSUN…