Bilimsel Tartışma (Argümantasyon)

... konulu sunumlar: "Bilimsel Tartışma (Argümantasyon)"— Sunum transkripti:

1 Bilimsel Tartışma (Argümantasyon)
Eğitimde Farklı Yaklaşımlar 04-08 Nisan 2016 Atatürk Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi

2 Bilimsel Tartışma Argümanlar hem bilimsel bir süreç hem de bir ifade olarak görülmektedir. Kanıtlara dayalı olarak ortaya koyulan iddiaya karşıdaki kişiyi ikna etme süreci olarak tanımlayabiliriz.

3 Bilimsel Tartışma Aleixandre ve Erduran (2007)‘ın argümanı tanımlarken verdiği örnek bu durumu aydınlatmaktadır. Charles Darwin’in ‘Türlerin Kökeni’ adlı eseri uzun bir argüman örneğidir. Bu eserde Darwin teorik deneysel ve gözleme dayalı verilerden yola çıkarak, bu verileri teorik yapı içinde yorumlamış ve türlerin oluşumuyla ilgili bir iddia ortaya atmıştır. Eserini yazarken kanıtlara ve teorik bilgiye dayalı açıklamalar yaparak bilim çevrelerini ikna etmeye çalışmıştır.

4 Bilimsel Tartışma Bilim eğitimi bağlamında da argüman, öğrencilerin deney ya da gözlem sonucu elde ettiği verilerden, elde ettiği kanıtlara ve teorik bilgilere dayanarak bir iddia ortaya atması ve bu iddiayı dayandırdığı kanıtları ortaya koymasıdır. Ancak argüman yalnızca bilim eğitime özgü değildir. Argüman geliştirme özellikle sosyal alanlarda daha yaygındır: Hukuk, Hitap, Din, Siyaset.

5 Neden Bilimsel Tartışma?
Fen sınıflarında argümanların kullanılmasının katkıları (Aleixandre ve Erduran, 2007): Bilişsel süreçlerin gelişmesi İletişimsel ve eleştirel düşünebilme Bilimin doğasına anlama Bilimsel okuryazarlık düzeyinin gelişimi Muhakeme ve akıl yürütme becerisinin gelişimi olarak belirtilmiştir.

6 Bilimsel Tartışma Argümanlar hayatımızın her alanında kullanılmaktadır. Bilim adamları içim temel aktivite, kanıtlar ışığında karışık olgular hakkında argümanlar üretmektir. Gazetede, medyada ve bilimsel tartışmalarda kanıtlara dayandırılan birçok iddia yer almaktadır (Aufschnaiter ve diğ., 2007).

7 Bilimsel Tartışma: Genel Bakış
Öğrencilerin fikir sürecini canlandıran bir ortam (Ohlsson, 1995) veya bilimsel bir konu hakkında düşünceler ileri sürme, destekleme, eleştirme, değerlendirme ve arıtma süreci (Kuhn, 1992) olarak tanımlanan bilimsel tartışma, toplumsal açıdan da giderek önem kazanmıştır.

8 Bilimsel Tartışma Tartışma; model, sonuç veya açıklamaları red/kabul etmek için kanıt ile teorinin bir koordinasyonudur (Suppe, 1998). Tartışma ile uğraşan konuşan veya yazan kişi soru veya durum belirtme, karşı çıkma, cevaplama gibi etkinliklerde bulunur ve bunlar için cümleler ve belirli kelimeler kullanır. İki veya daha çok insanın arasındaki konuşmalar, bilgilendirme, kanıt sunma, lehte veya aleyhte düşünceleri savunma sosyal bir ortamda gerçekleşir.

9 Tartışma Türleri Analitik tartışma; bu tartışmada “analitik” kavramı Aristo tarafından mantık (logic) yerine kullanmıştır. Bu tartışma türünde belirli dayanaklardan yararlanarak tümdengelimsel veya tümevarımsal muhakeme yapılarak sonuca ulaşılır. Eğer dayanaklar yanlışsa, sonuç da yanlıştır.

10 Analitik tartışma Aşağıda analitik düşünceye bir örnek verilmiştir. D: Ayşe dün marketten et veya balık alacağını söylemişti. Akşam ne yiyeceğimizi biliyor musun? S: Hayır, bilmiyorum. Ama alış-verisi dün yapmışsa, büyük ihtimalle aldıkları dolaptadır. D: Evet, bu aksam isten geç çıkacağını, bu yüzden alış-verisi dün yaptığını söyledi. S: O halde mutlaka dolaptadır. ….. Dolapta balık göremiyorum… D: O halde et yiyeceğiz.

11 Diyalogdan da anlaşıldığı gibi sonuca belirli dayanaklardan yola çıkarak ulaşmışlardır. Buradaki dayanak “et veya balık alınmasıdır”. Balık alınmamışsa et alınmıştır. Analitik mantığa bir başka örnek; Bütün insanlar ölümlüdür. Tüm Yunanlılar insandır. O halde tüm Yunanlılar ölümdür.

12 Diyalektik tartışma İlk olarak Aristo tarafından kullanılmıştır. Aristo, bu tartışma tipini, tartışmaların temeli olarak değerlendirmiştir. Mevcut olan fikirlerden tartışma ve muhakeme yeteneği ile yeni fikirlere ulaşılabilir. Aristo bu tartışmayı amaçlarına göre, tümevarım ve tümdengelim söylemler olmak üzere ikiye ayırmıştır.

13 Tümdengelim söylemde, tartışmayı sonuca götüren dayanaklar vardır
Tümdengelim söylemde, tartışmayı sonuca götüren dayanaklar vardır. Dayanakların doğru olması halinde, sonucun yanlış olma ihtimali yoktur. Tümdengelim söylem tipine aşağıda bir örnek verilmiştir. Her şehrin bir konseyi vardır. Paris bir şehirdir. O halde Paris’in de bir konseyi vardır.

14 Tümevarım söylem tipinde “dayanak” olarak adlandırılan özel durumlar söz konusudur ve tartışmanın doğru sonuca ulaştırılması bu özel durumlara bağlıdır. Bu dayanaklardan genel bir sonuca varılır.

15 Bilim adamlarının kuramlarını oluşturma yolları diyalektik tartışmaya örnek olarak verilebilir. Gözlem ve teoriye dayalı bütün bilimsel iddialar mantığın kurallarının uygulandığı analitik durumlara transfer edilebilir.

16 Bilimsel sorgulama-araştırma ile ilgili geçmişte ve günümüzde yapılan çalışmalar, bilimsel bilginin sorgulanmasında her zaman mantık kurallarının kullanılmadığını göstermiştir. Bilimsel kuramların genellikle çok küçük bir kısmı kanıtlarla oluşturulmuştur.

17 Bilim adamları genellikle gerekli “doğru ve geçerli kanıtlar” oluşmadan çok önce kuramlarını oluşturmaya başlarlar. Sonuç olarak, düz mantığın kullanıldığı bilim yapma sırasında diyalektik tartışma stratejileri de kullanılır (Jimenez-Aleixandre ve diğ., 2002; Erduran ve diğ., 2004).

18 Bu tartışmaya örnek aşağıda verilmiştir.
Eğitimli makinistler iyidir. Eğitimli sürücüler iyidir. O halde eğitimli kişiler hep iyidir.

19 Retorik/Belâgat tartışma türünde bir fikri birine kabul ettirme veya ikna etme gayreti vardır. Karşı tarafı ikna etmedeki etkisinden dolayı retorik tartışmaların en önemli kısmı dayanaklardır.

20 Tartışmada tümdengelim veya tümevarım söylemler kullanılır
Tartışmada tümdengelim veya tümevarım söylemler kullanılır. Bu söylemlerden yararlanılarak dinleyicinin ikna edilmesi amaçlanmıştır.

21 Dinleyici çıkış noktasından (dayanaklardan sonuca kadar her aşamayı kabul etmelidir. Yani hem dayanaklar hem de sonuçlar bakımından dinleyici ikna edilmelidir.

22 Analitik, diyalektik ve retorik tartışmaların genel özellikleri karşılaştırmalı olarak Tablo’da gösterilmiştir.

23 Bilimsel Tartışma Teorileri
Tartışmanın tarihi çok eskiye dayanmakla birlikte 1960 ve 1970’lerde Perelman ve Toulmin, tartışma üzerine araştırma yapan en bilinen isimlerdir.

24 Perelman, insanların kendi fikirlerini karsısındakinin onaylaması için kullandıkları tartışma tekniklerini tanımlamaya çalışmıştır.

25 Hemple-Oppenheimer’in tümdengelim nomolojik açıklama modeli “Deductive- Nomological Explanation Model” (Hemple,1965) tartışma uygulamalarına ait bir diğer modeldir.

26 Bu tartışma yapısı, bilimsel açıklamaların nesnelliğini kanıtlamak amacıyla yapılan açıklamalar gibi kullanılır (Duschl ve Osborne, 2002).

27 Toulmin’e göre (1958) bilim adamları destek ve gerekçelerden ulaştıkları iddiaları ile kanıtları birleştirmek için tartışmayı kullanırlar.

28 Toulmin (1958), bir tartışmanın doğal sürecinde nasıl oluştuğunu açıklamak için “The Uses of Argument” adlı kitabında bilimsel tartışmanın esas öğelerini anlatan ve aralarındaki işlevsel ilişkileri gösteren bir modeli anlatmıştır.

29 Bu model fen dersleri dahil bir çok alanda tartışmaların analizi için kullanılmaktadır (Erduran ve diğ., 2004; Driver ve diğ., 2000; Newton, 1999).

30 Toulmin’in modelinde, gerekçeler veriden sonuca doğru gidişatı doğrularken, destekleyiciler de gerekçelerin doğruluğunu ortaya koyan birer varsayımdır (Jimenez- Aleixandre ve Pereiro-Munoz, 2002).

31 Bu modelin temel yapısı; çünkü (veri)…. olduğu için (gerekçe)…
Bu modelin temel yapısı; çünkü (veri)…. olduğu için (gerekçe)….. bakımından (destek)…..o nedenle (sonuç) şeklindedir. Bununla birlikte Toulmin daha kompleks tartışmalar için niteleyici ve çürütme terimlerini tanımlamıştır (Driver ve diğ., 2000; Van Eemeren, 1996; Jimenez-Aleixandre ve diğ., 2000; Schweizer, 2002; Erduran ve diğ., 2004; Simon ve diğ., 2006; Paglieri, 2006).

32 Toulmin modelinin bileşenleri şunlardır:
Veri; iddiayı desteklemek için başvurulan olgular, kanıt olarak kullanılan durumlardır. İddia; kurulmuş olan değerlerin sonuçları, değer veya var olan durum hakkındaki kanı, öne sürülen görüştür. Gerekçe; veri ve iddia veya sonuçlar arasındaki bağlantıyı açıklayan nedenler kurallar, prensiplerdir. Veri ve iddia arasındaki ilişkiyi desteklemek için kullanılan ifadelerdir.

33 Destekleyici; belirli gerekçeleri doğrulayan temel varsayımlar, varsayımın temelindeki kesin olmayan açıklamalardır. Niteleyici; iddiaların doğru olarak alındığı belirli durumlardır, bunlar iddiaya sınırlamalar sunar. Çürütme; iddianın doğru olmadığı spesifik durumlardır. Veri, gerekçe, destek veya niteleyici bir fikirle çatışan durumlardır (Simon ve diğ., 2006; Driver ve diğ., 2000, Van Eemeren, 1996).

34 Toulmin’e göre yeni bilgi iddiaları, verinin bünyesinde verilen gerekçenin kurulmasından dolayı mantıklı kabul edilir.

35 Gerekçeler, destek sağlayan verinin bir yorumuna dayanır
Gerekçeler, destek sağlayan verinin bir yorumuna dayanır. Eğer bir gerekçe yeterli destek ile etkili bir şekilde tartışılabilirse, bir iddia oluşturulur ve gözlenen olaylara nasıl ve ne zaman gerekçe uygulandığının belirtildiği niteliklerle tamamlanır.

36 Toulmin bakışı iddia-kanıt ilişkisini belirlemede yararlıdır (Yerrick, 2000).

37

38

39 Verilen örnekte tartışma öğelerinden çürütme kullanılmamıştır
Verilen örnekte tartışma öğelerinden çürütme kullanılmamıştır. Başka bir örnek; bisküvide seker vardır (iddia), bisküvi yerken dilimde tatlılık hissi oluşur (veri), glikoz ve türevlerini içeren besinler tatlıdır (gerekçe), reçel, bal, çikolata ve pasta gibi yiyecekler tatlıdır ve seker içerir (destek) büyük çoğunlukla ve sekersiz bisküvi değilse (niteleyici) diyet veya diyabet hastaları için hazırlanan yiyeceklerde şeker değil tatlandırıcı kullanılır (çürütme).

40 Bir bilimsel tartışmada bu öğelerden bazıları tartışmanın yapıldığı alana (tıp, hukuk, fen bilimi) bağlı olarak değişebilir, bazıları ise alandan bağımsızdır.

41 Destek, gerekçe ve veri alana bağlı olabileceği gibi, alandan bağımsız da olabilir. iddia, çürütme ve sınırlayıcılar ise tartışmanın alandan bağımsız elemanlarıdır (Van Eemeren ve diğ ).

42 Bu öğelerin dışında farklı alanlardaki tartışmalarda farklı öğeler bulunabilir. Bir tartışmanın kalitesini belirlemek için farklı yöntemler vardır. İçinde çürütme içeren tartışmalar karsı fikri dikkate aldığı için daha kaliteli olarak değerlendirilmektedir (Erduran ve diğ., 2004).