Aile İçi Egemenliğe Göre Aileler Ailenin Büyüklüğüne Göre Aileler

... konulu sunumlar: "Aile İçi Egemenliğe Göre Aileler Ailenin Büyüklüğüne Göre Aileler"— Sunum transkripti:

1

2 Aile İçi Egemenliğe Göre Aileler Ailenin Büyüklüğüne Göre Aileler
Evlenme Şekillerine Göre Aileler Alternatif Yaşam Biçimlerinden Doğan Aileler

3 İkamet Biçimlerine Göre Aileler Yerleşim Yerlerine Göre Aileler
Akrabalık İlişkilerine Göre Aileler

4 1) Aile İçi Egemenliğe Göre Aileler
Ataerkil Aile - Erkeğin egemen olduğu aile türüdür. Baba ya da büyük baba mutlak bir otorite sahiptir. Akrabalık erkek soyundan geçer. b) Anaerkil Aile - Kadının egemen olduğu aile türüdür. c) Eşitlikçi Aile - Yetki ve sorumlulukların eşler arasında eşit olarak paylaşıldığı aile modelidir.

5 2) Ailenin Büyüklüğüne Göre Aileler
Büyük Aile Çoğunlukla kırsal kesimde yaşayan, ekonomik ve kültürel değerlerle şekillenen, akrabalık ilişkileri güçlü, üye sayısı kalabalık bir aile birimidir 1) Geniş Aile: Birden fazla kuşağın ve akrabalık ilişkilerinin yaşandığı, aynı gelirin aynı sofranın paylaşıldığı, oldukça kalabalık bir aile biçimidir. Dikey geniş aile; baba, oğul, torun gibi üç kuşağın bir arada yaşadığı bir aile modelidir. Evli oğulun eş ve çocuklarıyla birlikte yaşadığı bu aile yapısı ülkemizde, özellikle kırsal kesimde oldukça yaygındır.

6 Yatay Geniş Aile: Ana, baba ve çocukların yanı sıra büyükanne, büyükbaba, amca, hala, dayı, teyze gibi akrabalar bir arada yaşar. Ortak mülkiyet ilişkilerinin de şekillendirdiği bu aile tipinde koruyuculuk ve kollayıcılık geleneğinin gereği olarak, parçalanmış ya da tamamlanmamış aile üyeleri yaşamını bu baba evinde sürdürür. 2) Birleşik Aile: Evlenen bütün oğulların eş ve çocuklarıyla baba evinde birlikte yaşamaları ile şekillenir. Aile bütünlüğü kapsamında birden fazla çekirdek aile bulunur. Bu aileleri bir arada tutan nedenler büyük ölçüde ekonomiktir.

7 b) Küçük Aile Çekirdek Aile: Anne baba ve evlenmemiş çocuklarından oluşur. Çağımızın bağımsız modern aile yapısını temsil etmekle birlikte kimi zaman daha büyük bir ailenin alt birimi olarak da görülebilmektedir. Çekirdek aile, yalnız birey sayısıyla değil yapısıyla da geniş aileden çok farklıdır. Çekirdek aile, kentlerdeki yaşam ve üretim koşullarına bağlı olarak doğmuştur.

8 2) Parçalanmış ya da Tamamlanmamış Aile:
- Ayrı yaşama, boşanma, kayıp ve ölüm gibi nedenle, aile yapısındaki değişime bağlı olarak ortaya çıkan aile yapısı parçalanmış aile olarak tanımlanmaktadır. - Yalnız yaşayan erkek ya da kadın, ayrılıklar sonucu ebeveynlerden yalnızca biriyle yaşayan çocuk çocuklar tamamlanmamış aile olarak kabul edilmektedir. - Ekonomik ve kültürel değerlerle ilişkili olarak parçalanmış ya da tamamlanmamış aile yapısı, batı toplumlarına kıyasla ülkemizde daha az görülmektedir. Kent-kır açısından ele alındığında ise kentlerde daha yaygın olduğu söylenebilir. Bu durum güçlü akrabalık ilişkilerinin doğal bir sonucu olarak yorumlanabilir.

9 3) Evlenme Şekillerine Göre Aileler
a) Tek Eşle Evlilik ( Monogamy ) - Bir erkekle bir kadının evliliğidir. En yaygın ve en geçerli evlilik tipidir. - Tek eşle evlilik, eşler arasındaki ilişkiler açısından olduğu kadar ebeveyn ve çocuklar arasındaki ilişkilerin niteliği açısından da en tercih edilen evlilik şeklidir. - Yasaların öngördüğü ve onay verdiği evlilik tipi tek eşliliktir.

10 b) Çok Eşle Evlilik ( Polygamy )
Bir erkeğin birden fazla kadınla (polijini) ya da bir kadının birden fazla erkekle(poliandri) evliliğidir. Polijini tipi; evlilik çok kadınlı evlilik olarak bilinmektedir. Genellikle kadının ekonomik gücünün ve toplumsal statüsünün düşük olduğu toplumlarda görülmektedir. Diğer taraftan bir kadının birden fazla erkekle evliliği olan Poliandri de çok eşliliğin diğer bir uygulamasıdır. Nedeni çoğu zaman demografik ya da ekonomiktir. Birden fazla kadının birden fazla erkekle evliliği olan bu evlilik tipi yaygın bir uygulama olmayıp örneklerine yalnızca ilkel kabilelerde rastlanmaktadır.

11 f) Bedel Karşılığı Evlenme
c) Levirat Evlilik - Ölen kardeşin karısının, bekâr olan erkek kardeşle evlendirilmesi. d) Sorarat Evlilik - Bir erkeğin eşi sağ ya da öldükten sonra eşinin kız kardeşiyle evlenmesi. - Çocuklara en iyi anneliği yapacak kişinin çocukların teyzesi olabileceği düşüncesinden hareketle yapılır. - Ailelerin arasında kurulmuş olan akrabalık ilişkisinin devamını sağlamaya yöneliktir.. e) Grup Evlenmesi - Birden çok erkekle birden çok kadının evliliği biçimidir. - İlkel topluluklarda ve İskandinav ülkelerinde görülür. f) Bedel Karşılığı Evlenme - Birçok toplumda görülen bu uygulamada evlilik, kızın babasına veya akrabalarına verilen para veya mal karşılığında gerçekleşir.

12 h) Grup içi Evlenme ( Endogami )
g) Kaçırma - Ailelerin evliliğe karşı çıkması, ekonomik sıkıntıların yaşanması durumunda zorla ya da kızın isteği ile gerçeklesen evlilik biçimidir. h) Grup içi Evlenme ( Endogami ) - Evlenecek kişinin eşini kendi grubundan örneğin aynı din, aynı ulus ya da sosyal sınıftan seçerek evlenmesidir. - Bu evlilik biçimiyle, sosyal ve ekonomik bağlar güçlendirilmeye, eşler arasında doğabilecek sorunlar önlenmeye çalışılmakta, grubun düzen ve statüsünün korunması hedeflenmektedir.  ı) Grup Dışı Evlenme ( Egzogami ) - Bireyin kendi grubu dışından eş seçerek evlenmesidir. - Tarihte her toplum kendi kültürüne özgü evlenme yasaklan ve zorunlulukları koymuş, kurallara aykırı davranışları cezalandırmıştır. Örneğin; ilkel toplum tipi klanda klan üyeleri aynı zamanda, aynı ailenin üyeleri sayıldığından aralarında evlilik yasaklanmıştır.

13 i) Beşik Kertmesi j) Berdel k) Deneme Evliliği l) Taygeldi
Erkek ve kızın daha beşikte bebekken, gelecekte evlenmesine dair verilen karar. j) Berdel - Bir aileden gelin almak için karşılığında aileye bir kızın verilmesiyle gerçekleşen evliliktir. - Başlık parası denkleştiremeyenlerin başvurdukları bir yöntemdir. - Gerektiğinde aradaki kan davasını bitirmek için de kullanılan bir yöntemdir. k) Deneme Evliliği - Erkek ve kadının bir süre birlikte yaşayarak evliliği denemesidir. l) Taygeldi - Çocuklu dul bir erkekle, karşı cinsten çocuklu dul bir kadının, çocuklarının ve kendilerinin evlenmeleriyle ortaya çıkan aile tipidir.

14 4) Alternatif Yaşam Biçimlerinden Doğan Aile Tipleri
a) Tek Anne ve Babadan Oluşan Aile Ebeveynlerden birinin ölümü ya da ayrılığı ve evlenmemiş çocuklardan oluşan aile tipidir. b) Üvey Aile Boşanma ya da ebeveynlerden birinin ölümü sonucundan eşlerin başka biriyle evlenmesi sonucunda oluşan aile tipidir. - Ebeveynlerden herhangi biri yeniden evlenmek isterse öncelikle çocuğun ruh sağlığını düşünmesi gerekir.

15 d) Eşcinsel Evlilikler Yolu ile Oluşan Aile
c) Birlikte Yaşama - Resmi olarak evlenilmeden aynı evi paylaşma sonucu oluşan aile tipidir. - Resmi evlilik bağının bulunmamasının getirdiği rahatlık, ekonomik bağımsızlık gibi konularda avantajlı olduğu savunulmaktadır. d) Eşcinsel Evlilikler Yolu ile Oluşan Aile - Eşcinsel evlilik, eşcinsel iki bireyin aile formatındaki birliktelikleri için resmi ve sosyal çerçevelerce tanımlanmış bir evlilik türüdür. Bu tür bir beraberlik için gey evlilik, lezbiyen evlilik, homoseksüel evlilik, eşdeğer evlilik gibi terimler de kullanılmaktadır. - Eşcinsel evlilik şuanda dünya genelinde on yedi, Avrupa genelinde 12 ülkede yasaldır.

16

17 5) İkamet Biçimlerine Göre Aile Tipleri
a) Patrilokal Aile - Kadının, erkeğin aile çevresine katıldığı evlilik türüdür. b) Matrilokal Aile - Erkeğin, kadının aile çevresine katıldığı evlilik türlüdür. c) Neolokal Aile - Eşlerin bağımsız olarak ayrı yerleşme çevresine katıldığı evlilik türüdür.

18 6) Yerleşim Yerlerine Göre Aile Tipleri
a) Kırsal Aile - Tarım ve hayvancılık, kırsal ailenin başlıca geçim kaynağıdır. - Ortak gelirin aile üyelerini bir anıda yaşamaya zorlaması sonucu büyük ve ataerkil yapı kırsal kesimde uzun yıllar varlığını korumuştur. Bu tip ailede kadınlar ekonomik etkiye çok büyük oranda katıldıkları halde, ekonomik bağımsızlıktan habersiz, çoğunlukla parasız çalışan emekçiler durumundadır.

19 b) Gecekondu Ailesi Türkiye’nin gündemine 1950lerden sonra giren, iç göçlere bağlı olarak ortaya çıkmış, kendine özgü yaşam biçimiyle varlığını sürdüren bir aile tipidir. Bu ailelerde hem kırsal kültürün ve yaşamın geleneklerini sürdürme hem de kent yaşamına ayak uydurma çabası birlikte görülmektedir. Gecekondu ailesinde eğitim düzeyi düşük, işsizlik oranı yüksektir. Kadının statüsü köye kıyasla yüksektir. Gecekondu ailesi kentle etkileşim sonucu her geçen gün kent ailesinin özelliklerine daha çok yakınlaşmakta ve ailenin genç üyeleri kentli yaşamı daha kolay benimsemektedir. )

20 c) Kentsel Aile - Tarımdan tamamen kopmuş, işçi, memur, esnaf aileleridir. Kentlerde yaşayan ailelerde kadın eğitim olanaklarından yararlanmakta, sosyal çevresi genişlemekte ve üretken konuma geçmektedir. - Evlenme yaşı gittikçe yükselmekte ailedeki üye sayısı ise düşmektedir. Uzun öğrenim yılları iyi iş ve yüksek yaşam standardı beklentisi evlenme yaşını yükseltmiştir.

21 7) Akrabalık İlişkilerine Göre Aile Tipleri
Baba Soylu ( Patrilineal ) - Soyun babadan devam ettiği ve baba tarafından akrabalarla ilişkinin geliştiği aile tipidir. Ana Soylu ( Matrilineal ) - Soyun anneden devam ettiği ve anne tarafından akrabalarla ilişkinin geliştiği aile türüdür. Hem Ana Hem Baba Soylu ( Bilateral ) - İki taraftan akrabalarla ilişki gelişir.