1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SU KALİTESİ YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI YERALTI SUYU KALİTE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ YÖNLENDİRME.

... konulu sunumlar: "1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SU KALİTESİ YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI YERALTI SUYU KALİTE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ YÖNLENDİRME."— Sunum transkripti:

1 1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SU KALİTESİ YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI YERALTI SUYU KALİTE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ YÖNLENDİRME GRUBU 1. TOPLANTISI 10.07.2012- ANKARA

2 2  Mevzuat Düzenlemeleri  Görev, yetki ve sorumluluklar  Yönetmelik ile İlgili Süreçler  Yapılan Çalışmalar  Planlanan İşler ve Hedefler  Yeraltı Suyunda Temel Tanımlar  Yeraltı Suyu Kütlelerinin Belirlenmesi  Yeraltı Suları İçin Başlangıç ve İleri Karakterizasyon  YAS Kütlelerinde Eşik Değerlerin Belirlenmesi

3 MEVZUAT DÜZENLEMELERİ

4

5 Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik AMAÇ İyi durumda olan yeraltı sularının mevcut durumunun korunması, yeraltı sularının bozulmasının önlenmesi ve bu suların iyileştirilmesi için gerekli esasları belirlemektir.

6 Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik Temel çalışma konuları;  Yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi ve karakterizasyonu,  Yeraltı sularının miktar ve kimyasal açıdan durumunun değerlendirilmesi,  Yeraltı sularının izlenmesi, kirleticilerin ve eşik değerlerinin belirlenmesi,  Yeraltı sularının kirlenmesini ve bozulmasını önlemek, kontrol etmek ve iyileştirmek için tedbirlerin belirlenmesidir.

7 Yönetmelik Kapsamında Görev, Yetki ve Sorumluluklarımız…

8 YERALTI SULARININ KİRLENMEYE VE BOZULMAYA KARŞI KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi (DSİ) Yeraltı suyunun karakterizasyonu (SYGM koordinasyonunda, ilgili diğer kuruluşların görüşleri alınarak DSİ tarafından yapılacaktır) Yeraltı suyu kütlelerine insan aktivitelerinin etkisinin değerlendirilmesi (SYGM tarafından gerekli tüm bilgi, belge ve envanter ilgili kurumlardan sağlanarak hazırlanır/hazırlatılır) YAS seviyelerindeki değişikliklerin etkilerinin değerlendirilmesi (DSİ) Risk altında olan yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi (SYGM ve DSİ) Kütle bazında kirleticilerin ve tehlikeli maddelerin tanımlanması (SYGM) İzleme programlarının yapılması (DSİ )(SYGM’nin görüşünü alarak) Yeraltı suyunun miktar ve kalite açısından izlenmesi (DSİ)

9 YERALTI SULARININ KİRLENMEYE VE BOZULMAYA KARŞI KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Yeraltı suyunun miktar konusundaki izleme verilerinin değerlendirilmesi ve SYGM’ye bildirilmesi (DSİ) Yeraltı suyunun kimyasal durumu konusundaki izleme verilerinin değerlendirilmesi ve değerlendirme raporunun yayımlanması (SYGM tarafından DSİ nin görüşü alınarak) Eşik değerlerin belirlenmesi (SYGM) Yeraltı suyunun artan kimyasal durum bozulmasının tespit edilmesi (SYGM) Önemli ve artan kirlilik eğilimlerinin tespiti (SYGM) İyileştirmeye başlama noktalarının tespiti (SYGM)

10 10 YERALTI SULARININ KİRLENMEYE VE BOZULMAYA KARŞI KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK Yeraltı suyu koruma alanlarının belirlenmesi; Kuyu, pınar, kaynak, kaptaj, tünel, galeri, vb. bazında koruma alanlarının belirlenmesi (DSİ) Koruma Alanı ve Özel Planlama Esaslarının Belirlenmesi (SYGM) Yeraltı suyu kirliliğinin kontrolü ve önlenmesi için stratejilerin geliştirilmesi (SYGM) Önlem programlarının belirlenmesi (SYGM koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşların katılımı ile) ve uygulanması (İlgili kurum ve kuruluşlar) Denetim ve Yaptırım (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve DSİ)

11 Yönetmelikte Yer Alan Süreçler

12 YERALTI SULARININ KİRLENMEYE VE BOZULMAYA KARŞI KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK SÜREÇLER Yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi 2017 Yeraltı suyu kütlelerinin karakterizasyonu 2017 Yeraltı suyu kütlelerine insan aktivitelerinin etkisinin değerlendirilmesi 2017 Risk altında olan yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi 2017 den sonra 2022 den önce İzleme çalışmalarına başlanması 2015 İzleme altyapısının yönetmeliğe uygun hale getirilmesi2017 Kütle bazında kirleticilerin ve tehlikeli maddelerin tanımlanması 2022

13 YERALTI SULARININ KİRLENMEYE VE BOZULMAYA KARŞI KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK SÜREÇLER Yeraltı suyunun miktar konusundaki izleme verilerinin değerlendirilmesi 2022 Yeraltı suyunun kimyasal durumu konusundaki izleme verilerinin değerlendirilmesi ve değerlendirme raporunun yayımlanması 2023 Eşik değerlerin belirlenmesi 2022 Yeraltı suyunun artan kimyasal durum bozulmasının tespit edilmesi 2022 Önemli ve artan kirlilik eğilimlerinin tespiti 2022 İyileştirmeye geri dönüş için başlangıç noktalarının tespiti 2022 Önlem programlarının oluşturulması 2024

14 Mevzuat Adı/Devam Eden ve Yayımlanan Açıklama Avrupa Birliği’nin Yeraltı Suyu Yönetimi Uygulamalarına İlişkin Rehber Dokümanların Alt Mevzuat Haline Getirilmesi Yönetmelikte yer alan süreçler dikkate alınarak önceliklendirme yapılarak hazırlanacaktır.

15 Avrupa Birliği'nin Yeraltı Suyuna İlişkin Rehber Doküman Ve Teknik Raporları Rehber Dökümanlar ve Teknik Raporlar Su Kütlelerinin Belirlenmesi Rehber Döküman No:2 Yeraltı Suyu İzlemesi Rehber Döküman No:15 İçme Suyu Koruma Alanlarındaki Yeraltı Suları Rehber Döküman No:16 Yeraltı Suyu Durumu ve Trend Değerlendirmesi Rehber Döküman No:18 2006/118/EC Bağlamında, Doğrudan ve Dolaylı Girişlerin Önlenmesi ve Sınırlandırılması Rehber Döküman No:17 Yeraltı Suyu Kirlenme Trendi Belirlemesinin İstatistiksel Yönü ve İzleme Sonuçlarının Toplanması Teknik Rapor No:1 Yeraltı Suyu Karakterizasyonu Teknik Rapor No:2 Yeraltı Suyu İzlemesi Teknik Rapor No:3 Risk Değerlendirmesi Teknik Rapor No:4 Su Çerçeve Direktifi’nde ve Akdeniz’de Yeraltı Suyu Yönetimi Teknik Rapor No:5 Yeraltı Suyunda Eşik Değerlerin Belirlenmesi Komisyon Raporu

16 Yeraltı Suyu Çalışmaları Yönlendirme Grubu (02.05.2012 Toplantı Kararı) ORMAN ve SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü 16 DSİ Genel Müdürlüğü Su Kalitesi Yönetimi Dairesi Başkanlığı YAS ve Jeoteknik Hizmetler Dai. Bşk. Etüd ve Planlama Dai. Bşk. TAKK Dai. Bşk.

17 Projelerimiz

18 PROJELERİMİZMALİYETAÇIKLAMA Türkiye’de Yeraltı Suyu Konusundaki Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi 2.900.000 Avro2012 yılı ESEI Programı kapsamında uygun görülmüştür. Yeraltı Suyu Kütlelerinin Kimyasal Durum ve Miktar Açısından Değerlendirilmesi ve İyi Yeraltı suyu Durumuna Ulaşmak İçin Hedeflerin Belirlenmesi: Büyük Menderes Havzası Pilot Çalışması TÜBİTAK 1007 KAMAG

19 Türkiye’de Yeraltı Suyu Yönetimi Konusundaki Kapasitenin Geliştirilmesi Projesi Sunulan Program : ESEI 2012 PROGRAMI Projenin Bütçesi : 2.900.000 AVRO AB Katkısı : 2.715.000 AVRO Başlangıç Tarihi : 2014

20 TÜRKİYE’DE YERALTI SUYU YÖNETİMİ KONUSUNDAKİ KAPASİTENİN GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ Türkiye’de Yeraltı suyu Direktifi (2006/118/EC) ve Su Çerçeve Direktifi’nin yeraltı suyu ile ilgili konuları hakkında ilk uygulama adımlarının uygulanması amacıyla kapasite geliştirilmesi. 1.Bileşen; - Yeraltı suyu yönetimi konusunda SYGM, DSİ ve ÇYGM personelinin eğitimi, yasal, kurumsal ve teknik kapasitenin yeterli düzeye getirilmesi, - Üye Ülkelerin, 2006/118/AT Yeraltı suyu Direktifi ve 2000/60/AT Su Çerçeve Direktifi’nin ilgili maddeleri ile ilgili mevzuat ve uygulama konularındaki tecrübelerinin paylaşımı, 2. Bileşen; - 2 Pilot Havzada direktiflerin uygulanması ve yeraltı suyu izleme çalışması 3.Bileşen ; - Direktifin Uygulama Planının hazırlanması çalışması

21 YERALTI SUYU KÜTLELERİNİN KİMYASAL DURUM VE MİKTAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE İYİ YERALTI SUYU DURUMUNA ULAŞMAK İÇİN HEDEFLERİN BELİRLENMESİ Büyük Menderes Havzası Pilot Çalışması Sunulan Program : TÜBİTAK 1007 KAMAG Başlangıç Tarihi : 2013 Ocak Çağrı Amacı : Yeraltı suyu kütlelerinin kimyasal durum ve miktar açısından değerlendirilmesi ve iyi yeraltı suyu durumuna ulaşma amacı doğrultusundaki hedeflerin belirlenmesine yönelik metodoloji geliştirilmesi ve pilot bölge ölçeğinde önlemler programının oluşturulması.

22 YERALTI SUYU KÜTLELERİNİN KİMYASAL DURUM VE MİKTAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ VE İYİ YERALTI SUYU DURUMUNA ULAŞMAK İÇİN HEDEFLERİN BELİRLENMESİ Büyük Menderes Havzası Pilot Çalışması 1 Yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi ve karakterizasyonu, baskı ve etkilerin belirlenmesi, risk altındaki yeraltı suyu kütlelerinin ve eşik değerlerin belirlenmesi 2 Nehir Havzası yönetim planlarında kullanılmak üzere kimyasal durum ve rezerv durumunun değerlendirilmesi vb. için yöntem ve metodolojilerin geliştirilmesi 3 Önlemler Programının oluşturulması, 22

23 23 Avrupa Birliği Çalışmaları

24 AB Çalışmaları  Çevre Faslı Su Sektörü Altında yer alan Yeraltı Suyu Direktifi (2006/118/EC) kapsamında yapılan tüm çalışmalara destek sağlanmaktadır. - İlerlemenin İzlenmesi Projesi (Mevzuat ve Uygulama) - Ulusal Programın İzlenmesi,  Alt Komite Toplantılarında yeraltı suyu yönetimi konusunda yapılan oturumlara katılım sağlanmaktadır.  Yeraltı Suyu Çalışma Grubu Toplantılarına gözlemci statüsünde katılım sağlanmaktadır. 24

25 AB Çalışmaları 25 Su Direktörleri Stratejik Koordinasyon Grubu Çalışma Grubu A "Ekolojik Durum" Çalışma Grubu C "Yeraltı Suyu" Çalışma Grubu D "Raporlam a" Çalışma Grubu E "Kimyasal Durum" Çalışma Grubu F "Taşkınla r" "İklim Değişikli ği ve Su" "Tarım ve Su" "Su Kıtlığı ve Kuraklı k"

26 Planlanan İşler ve Hedefler-1 1. Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelikte yer alan uygulama adımlarının süresi içerisinde gerçekleştirilmesi maksadıyla;  “Yeraltı Suyu Çalışmaları Yönlendirme Grubu” nun kurularak aktif olarak çalışır hale getirilerek çalışmaların hızlandırılması,  Uygulamaya ilişkin konularda ülkemiz koşullarına uygun metodolojilerin geliştirilmesi ve uygulanması,  Eğitim ve çalıştaylara katılım ve rehber dökümanların incelenmesi ile yönetmeliğin uygulama süreçlerinin kolaylaştırılması,  Projeler vasıtasıyla havza (yeraltı suyu kütlesi) bazında uygulamaların arttırılması ve yaygınlaştırılmasıdır. 26

27 Planlanan İşler ve Hedefler-2 2. Ülkemizde yeraltı suyuna ilişkin olarak yapılmış olan/yapılan bilimsel çalışma ve projelerin bir araya getirilerek yapılacaklar ve çalışılacak havzalar konusunda önceliklendirme çalışmalarının yapılması, 3. Akademisyenler ve sorumlu/ilgili kurum kuruluşlarla bir araya gelinerek yeraltı suyu konusunda yapılanların ve yapılacakların konuşulması, 4. Uluslararası çalışmaların ve konu ile ilgili gelişmelerin takip edilmesi, 5. Yeraltı Sularının izlenmesi ile ilgili çalışmaların disipline edilmesi, 27

28 Yeraltı Suyunda Temel Tanımlar

29 Temel Tanımlar Akifer: Yeterli miktarda yeraltı suyu akışına ya da içerdiği yeraltı suyunun kullanılmasına izin veren gözeneklilik ve geçirgenliğe sahip litolojik birimleri, Arka plan seviyesi: Bir maddenin, insan faaliyetleri sebebiyle bozulmamış veya ihmal edilebilir ölçüde bozulmuş yeraltı suyu kütlesindeki konsantrasyonu ya da bir göstergenin değeri, İyi yeraltı suyu durumu: Bir yeraltı suyu kütlesinin miktar ve kimyasal açıdan değerlendirilmesi -sonucunda miktar açısından yeterli ve kimyasal açıdan “iyi” olduğu durumu, Yeraltı suyu (YAS) : Yeraltında bulunan durgun veya hareket halindeki suları, Yeraltı suyu kütlesi: Akifer veya akiferler içindeki belirgin miktardaki yeraltı suyunu, Önemli ve sürekli artan kimyasal bozulma eğilimi: Kirlilik göstergelerinin, kirletici veya kirletici gruplarının konsantrasyonlarının yeraltı suyunda istatistiksel ve çevresel olarak önemli derecede artışı ve bu artışın durdurularak azalma eğilimine geçilmesi, yani kimyasal durumunun iyileştirilmeye başlanması gerektiğinin belirlendiği durumu, ifade etmektedir.

30 Başlangıç Karakterizasyonu Su kütlelerinin, SÇD’nin 4 Maddesi’nde belirtilen hedeflere ( yani en geç 2015 itibariyle miktar ve kimyasal olarak iyi duruma ulaşma) ulaşamama riskinin değerlendirmesinin yapılabilmesi için başlangıç karakterizasyonu gerekmektedir. 30  İlk ve en önemli adım: Kütlelerin Belirlenmesi

31 Yeraltı Suyu Kütlesi Nedir? Bir yeraltı suyu kütlesinden bahsediyor isek: suyun, yeraltı suyu kütlesi olarak adlandırılabilmesi için, bir akiferin ya da akiferlerin içinde bulunması gerekmektedir. Yeraltı Suyu Kütlesi, akifer ve ya akiferler içinde bulunan, belirgin bir hacmi olan, yeraltı suyu anlamına gelir. Yeraltı suyu kütlelerinin belirlenmesi hususunda önerilen ilk adım, akifer terimininin, şu ikisiyle ilgili olarak, genel bir yorumlanmasının yapılmasıdır: Önemli/büyük bir akışı ne oluşturur ve hangi hacimde bir çekim, önemli miktar olarak adlandırılabilir. 31

32 Yeraltı Suyu Kütlesi Nedir? Önemli Akış  Önemli yeraltı suyu akışı, ulaştığı yüzey suyu kütlesinin kimyasal ve ekolojik kalitesinde önemli bir düşüş yapabilecek ya da doğrudan bağımlı olduğu karasal ekosistemlere önemli bir zarar verebilecek derecede olan yeraltı suyu akışıdır. 32

33 Yeraltı Suyu Kütlesi Nedir? Önemli Miktarlarda Yeraltı Suyu Çekimi  SÇD Madde 7, günlük ortalama olarak 10 m 3 ’den fazla kullanılan/kullanılması planlanan ya da 50 kişiden yukarısına su sağlayan/sağlayabilen tüm yeraltı sularının belirlenmesi gerektiğini belirtmektedir. Dolayısı ile, bu hacim, yeraltı suyu bakımından önemli miktar olarak görülebilir. Buradan hareketle de, bu derecede bir su çekimine izin verebilen jeolojik katman, akifer olarak görülmelidir. 33

34 Yeraltı Suyu Kütlesi Nedir? 34 Ortalama olarak bir günde 10 m3 üstünde ya da 50 kişiye sunmak için yeterli düzeyde su çekilebilir mi? Yeraltısuyu akışının ortadan kaldırılması bir yüzey suyu kütlesinin ya da doğrudan bağlı kara ekosistemlerinin çevresel kalitesinde ciddi miktarda azalmaya yol açar mı?

35 Yeraltı Suyu Kütlerinin Belirlenmesi Yeraltı suyu kütlesinin belirlenirken, yapacağımız belirleme ile, yeraltı suyu miktar ve kimyasal durumunun tanımlanabilmesinin olanaklı hale gelmesine odaklanılmalıdır. Örneğin, miktar açısından düşünürsek: yeraltı suyu kütleleri öyle bir şekilde belirlenmelidir ki, (a) bir kütleden diğerine akış, hesaplamada ihmal edilebilir derecede küçük olmalıdır, ya da (b) bir kütleden diğerine akış, yeteri bir kesinlikle hesaplanabilir derecede olmalıdır. 35

36 Yeraltı Suyu Kütlerinin Belirlenmesi Jeolojik Sınırlar  Bir yeraltı suyu kütlesinin coğrafi sınırlarını belirlemede başlangıç noktası, akışın önünde duran jeolojik sınırlar olmalıdır. Diğer Hidrolik Sınırlar  Bir jeolojik sınıra dayandırılamayan akiferin ya da akiferlerin alt birimlerinin öncelikli olarak yeraltı suyu yüksekliklerine ya da gerek duyulması halinde yeraltı suyu akış hatlarına dayandırılması gerekmektedir 36

37 Yeraltı Suyu Kütlerinin Belirlenmesi 1-Kütleleri alt birimlere ayırma ya da ortak bir kütle altında toplama 2-Akifer içindeki suyun derinliğine göre kütle belirleme 3- Bağlı sucul ve karasal ekosistemi etkileme derecesi vb….. 37

38 38 Akiferlerin Belirlenmesi (Akifer yer altı suyunun önemli miktarlarının azalmasına olanak veren ve/veya yüzey ekosistemlerine önemli akış sağlayan jeolojik bir stratadır. ) Yer altı suyu durumu kısmen yer altı suyu kalitesinde gerçekleşen değişikliklerin etkilerine ve yüzey ekosistemlerindeki düzeylere dayanmaktadır. Goğrafi sınırlar temel alınarak yer altı suyu kütlesinin geçici olarak belirlenmesi Yeraltı suyu durumu bu ölçekte doğru biçimde tanımlanabilir mi? Ek II 2 karakterizasyon ve Madde 8 izleme bilgilerini kullanarak sürekli, tekrarlayıcı düzenleme Şunları kullanarak alt birimlere ayrılması: 1- Jeolojik sınırlar 2- Yer altı suyu yükseklikleri 3- Akış hatları Yer altı suyu kütlesi olarak onaylanması Şekil. Yeraltı su kütlelerinin belirlenmesi konusuna önerilen hiyerarşik yaklaşımın özeti

39 39

40 İleri Karakterizasyon 40  Başlangıç Karakterizasyonu: Kütle belirlenmesi, kütlenin genel özelliklerinin ortaya konulması ve olası baskılara göre risk durumunun belirlenmesi  İleri Karakterizasyon: Risk arz eden kütleler için detaylı özelliklerin ortaya konulması, riskin detaylandırılması

41 İleri Karakterizasyon 41 Yeraltı suyu kütlesinin, kapsam ve tipini de içerecek bir şekilde, jeolojik karakteristiği, Hidrolik iletkenlik, porozite ve kapalılık (confimenet) başlıklarını da içerecek bir şekilde yeraltı suyu kütlesinin hidrojeolojik karakteristiğinin belirlenmesi, Kalınlık, porozite, hidrolik iletkenlik ve absorbe etme karakterini de içerek şekilde, yeraltı suyu kütlesinin dolumunu sağladığı su toplama alanı içerisindeki yüzeysel çöküntü ve toprağın karakterize edilmesi, Yeraltı suyu kütlesi içerisindeki yeraltı suyunun tabakalaştırma/katmanlaştırma özelliği,

42 İleri Karakterizasyon 42 Yüzeysel su kütlelerini ve çevreleyen karasal ekosistemi de içerecek bir şekilde, yeraltı suyu kütlesinin dinamik bir şekilde ilişkili olduğu yüzey sistemlerinin bir envanterinin çıkarılması, İlişkili yüzey sistemlerindeki suyla, yeraltı suyu arasındaki su değişiminin ve yönünün tahmin edilmesi/hesaplanması, Uzun dönem yıllık beslenimin ve çekimin hesaplanabilmesi için yeteri miktarda veri elde edilmesi, Yeraltı suyunun kimyasal bileşiminin karakterize edilmesinde, insani aktivitelerden gelen katkılar dahil olmak üzere bu YAS kütleleri için arka plan düzeyleri oluşturulurken yeraltı suyunu tanımlayan özellikler

43 Su Çerçeve Direktifi (2000/60/EC): 2015  Yeraltı Sularında iyi kimyasal durum+ miktar durumu Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Direktif (2006/118/EC)  Yeraltı sularına ilişkin prosedürler + Kalite standartları+ Eşik değerler Eşik Değer: SÇD hedeflerine ulaşma açısından risk oluşturan ya da belirtilen gereksinimleri karşılamayacak durumda olan parametreler için Üye Ülkeler tarafından belirlemesi gereken kalite standartlarıdır.

44 Temel Tanımlar: ED  KS 2006/118/AT Direktifi, tüm Üye Ülkelerde geçerli olmak üzere sadece üç parametre için standart değerler belirlemiştir: Nitrat, pestisit ve toplam pestisit Diğer kirleticiler içinse, Üye Ülkelerin doğal yapısının ve diğer koşulların büyük değişkenlik göstermesi nedeniyle, genel bir sayısal değer belirlenmesi mantıklı bulunmamıştır. Bu kapsamda, Direktif, Üye Ülkelere, özellikle Direktif’in Ek- 2’sinde yer alan maddeler başta olmak üzere, belirlenmiş tüm kirleticiler için, ülkelerin kendisinde mevcut olan baskı- etkileri göz önüne alarak, kendi eşik değerlerini belirlemeleri gerektiğini belirtmektedir.

45 Temel Tanımlar: ED  KS

46 Eşik Değerlerin Belirlenmesinde Dikkate Alınması Gereken Hususlar YAS ile ilişkili sucul ve yeraltı suyuna bağlı karasal ekosistemler arasındaki etkileşim boyutu, Yeraltı suyunun yasal kullanımları, (İçmesuyu, sulama suyu vs.) Direktif’in Ek-2’sinin B bölümünde yer alan ve bir önceki slaytta verilen kirletici listesini göz önünde bulundurarak risk altındaki YAS kütlelerinin risk altında olarak tanımlanmasına sebep olan tüm kirleticiler, YAS üzerindeki şehirleşme, tarım, sanayi bölgeleri, madencilik faaliyetleri gibi baskı unsurları, Arka plan seviyeleri ve su bütçesinden elde edilen bilgiler sonucu belirlenen YAS kütlesinin hidrojeolojik özellikleri, Kirletici kaynakları, kirletici konsantrasyonlarının arka plan seviyeleri, oluşum sebepleri, zehirlilik durumları, yayılımları, artma ve azalma eğilimleri, kalıcılıkları ve biyolojik birikme potansiyelleri, Doğal hidrojeolojik nedenlerden ötürü bir arka plan seviyesi var ise, bu mevcut arka plan seviyesi,

47 Eşik Değerlerin Belirlenmesinde Temel Kriterler Eşik değerin belirlenmesi konusunda, suyun kullanım amacı da dikkate alınmalıdır! Su, içme suyu olarak mı kullanılacak? Bağlı olan sucul ve karasal ekosistemin korunmasını mı amaçlıyoruz? Tuzlu su girişi ile mi mücadele ediyoruz? Sulama amaçlı mı kullanılacak?

48 Eşik Değerlerin Belirlenmesinde Ölçek

49 Parametreler ve Belirlenmiş Eşik Değerler 12 adet ana madde 39 adet pestisit 10 adet diğer maddeler 62 adet sentetik madde 21 adet metal 8 adet nutrient 6 adet gösterge (sertlik, pH vb.)

50 Parametreler ve Belirlenmiş Eşik Değerler En çok eşik değer belirlenen maddeler tablosu Madde / GöstergeMadde Grubu Üye Ülke Sayısı Eşik Değer Aralığı Birim En DüşükEn Yüksek KlorürEk-2222412.300mg/l ArsenikEk-2210,75189µg/l SülfatEk-221129,754200mg/l AmonyumEk-2210,08452mg/l KurşunEk-2205320µg/l KadmiyumEk-2190,0827µg/l CıvaEk-2180,031µg/l İletkenlikEk-21448510480µS/cm NikelMetal111060µg/l BakırMetal1010,12000µg/l TetrachloroethyleneEk-2101,150µg/l TrichloroethyleneEk-2101,550µg/l Tetrachloroethylene ve Trichloroethylene Toplamı Ek-210540µg/l

51 Parametreler ve Belirlenmiş Eşik Değerler Nitrat için, Direktif’te belirtilen kalite standardından daha sıkı eşik değer belirleyen ülkeler mevcuttur Üye Ülke Tek Eşik Değer Eşik Değer Aralığı BirimYorum En DüşükEn Yüksek Avusturya 45mg/l İrlanda37,5mg/l Birleşik Krallık1842mg/l Macaristan2550mg/l Letonya48,7mg/l 11 mg/l NO 3 -N olarak belirlenmiştir

52 Parametreler ve Belirlenmiş Eşik Değerler 6 Üye Ülke, pestisitlerin de içinde yer alan 36 farklı aktif madde için direktifte verilen 0.1 μg/l değerinden daha düşük değer belirlemiştir. Bir Üye Ülke ise toplam pestisit için direktifin önerdiğinden daha düşük bir eşik değer (0.375 μg/l) belirlemiştir. 20 Üye Ülke tarafından direktifin EK-1 ve EK-2’sinde yer almayan 106 farklı madde (bunların yaklaşık üçte ikisi, sentetik madde grubunda bulunmaktadır) için eşik değer belirlenmiştir.

53 Parametreler ve Belirlenmiş Eşik Değerler Yeraltı Sularını En Sık Olarak “Risk” Sınıfına Sokan ve “Kötü” Durumda Olmasına Neden Olan Parametreler Kirleticiler Risk OluşturanZayıf Duruma Neden Olan YSKÜye ÜlkelerYSKÜye Ülkeler Nitrat (kısmi bilgi) 4781750414 Amonyum 2761414713 Klorür 2561811713 Sülfat 2161611715 Molibdat reaktif fosfor 21011021 Arsenik 128134211 Benzen 1247586 Benzopren 1104513 Kadmiyum 10111555 Tetrachloroethylene 966626 Kurşun 9010515

54 Metodoloji Üye ÜlkeRisk Durumu Bağlı Sucul Ve Karasal Ekosistemlerle Bağlantısı Yer Altı Suyunun Kullanım ve Fonksiyonları Tuzlu Su Girşimi AT Dikkate alındı. Bağlantılı ekosistemlere tehlike arz etmemesine rağmen, fosfat için ED belirlendi. İçme suyuGiriş yok BEL Her bir YSK için dikkate alındı. İçme suyu, kaynak suyu, sanayi amaçlı kullanım BGRİçme suyu CYRİçme suyu, sulama CZEvet Hiçbir ekosistemi tehlikeye sokmadığı için, dikkate alınmadı. İçme suyu GEDikkate alındıİçme suyu DK Bilgi yetersizliğinden ötürü dikkate alınamadı. İçme suyu ESTEvet Ekosistemler üzerinde önemli bir etkisi yok İçme suyu SPEvet İlgili tüm kriterler dikkate alındı İlgili olduğu yerlerde içme suyu Dikkate alındı FINEvet Tüm alıcılar dikkate alındı İçme suyu FREvetDikkate alındıİçme suyu GR HUDikkate alındıİçme suyu

55 Metodoloji Üye ÜlkeRisk Durumu Bağlı Sucul Ve Karasal Ekosistemlerle Bağlantısı Yer Altı Suyunun Kullanım ve Fonksiyonları Tuzlu Su Girşimi IRL Dikkate alındı. Amonyak ve fosfor için ED belirlendi. İçme suyu Klorür ve İletkenlik için ED belirlendi ITDikkate alındıİçme suyu LİTDikkate alındıİçme suyu LUXİçme suyu LET MLTADikkate alındıİçme suyu, sulamaDikkate alındı NLDikkate alındı Klorür için ED belirlendi. PLYDikkate alındıİçme suyu PORHiçbir YSK risk altında olmadığı için, ED belirlenmedi! RO Bilgi yetersizliğinden ötürü dikkate alınamadı. İçme suyu SWEİçme suyu SLVEvetİçme suyu SLVKİçme suyu

56 Metodoloji Eşik Değerler ve Çevresel Kalite Hedefleri İlişkisi 15 ülke eşik değerlerin belirlenmesinde, ulusal ve uluslarası geçerliliği olan çeşitli direktif, mevzuat ve uygulamada yer alan çevresel kalite hedeflerini (ulusal veya uluslararası) mümkün olduğu ölçüde dikkate almış; 4 ülke çevresel kalite hedeflerine (örneğin, 2008/105/EC) belirgin bir şekilde atıf yapıp, en temel kriteri olduğunu belirtmiş İki ülke herhangi bir risk söz konusu olmadığı için çevresel kalite hedeflerini dikkate almadığını belirtmiş; İki ülke ise, YAS ve yüzey suyu arasındaki etkileşim konusunda yeterince bilgiye sahip olmadığı için, bu konuyla ilgilenmediğini belirtmiştir.

57 Metodoloji Doğal Olarak Meydana Gelebilen Maddeler İçin Metodoloji Doğal olarak meydana gelen maddeler için, eşik değer belirlenmesi prosedüründe son aşama  doğal arka plan seviyesi ve referans değerin karşılaştırılması ile bu karşılaştırmadan hareketle, her ülkeye göre değişkenlik gösteren formülasyonların uygulanmasıdır. – Üye ülkelerden 20’si, raporlarında, doğal arka plan seviyesi konusunda değerlendirme yapmışken; – Fransa ve Slovenya doğal olarak oluşan maddeler için eşik değer belirlememiş; – Avusturya, İspanya ve Polonya doğal arka plan seviyesini kirlilik olarak görmediklerini belirtmiş; – 5 ülke ise doğal arka plan seviyesi ve eşik değer ilişkisi konusunda herhangi bir çalışma raporlamamıştır.

58 Metodoloji Doğal Olarak Meydana Gelebilen Maddeler İçin Metodoloji

59 Metodoloji Doğal Olarak Meydana Gelebilen Maddeler İçin Metodoloji, 1. ve 2. Durum DAS (Doğal Arka Pl. Seviyesi) < RD (Referans Değer) Üye Ülke ED=DAS4Bulgaristan, Çek C., Litvanya ve Romanya ED= DAS ve RD arasında 0.5*(RF+DAS) 2Belçika ve Slovakya ED= DAS ve RD arasında2İspanya ve Malta (ED= x% RD) ED=RD3Almanya, Danimarka ve Hollanda

60 Metodoloji Doğal Olarak Meydana Gelebilen Maddeler İçin Metodoloji, 3. Durum DAS > RD (Referans Değer)Üye Ülke ED=DAS10Belçika, Kıbrıs, Çek C., Almanya, Danimarka, İspanya, Irlanda, İtalya, Malta, Slovakya ED= DAS+ küçük ekleme1Hollanda ED= DAS + %10’luk ekleme1Bulgaristan ED=DAS + %20’lik ekleme1Romanya ED= 2*DAS1Finlandiya

61 Metodoloji Üye Ülke Eşik Değer(ED) ve Doğal Arka Plan Seviyesi (DAS) İlişkisi DAS Değerleri AT -DAS durum değerlendirmesinde kullanılmış, ED belirlenirken dikkate alınmamıştır. Her bir YSK için ve önemli sayıdaki parametre için dikkate alınmıştır. BEL -DAS, CIS 18 Rehber Dökümanı ışığında, sadece Flemish bölgesi için dikkate alınmıştır. Eğer RD> DAS: ED= 0.5 (RD+DAS) Eğer RD<DAS: ED=DAS DAS, BRDIGE yaklaşımına göre hesaplanmıştır. BGR SO4, Cl, EC için : ED = DAS Eğer RD > DAS: ED = DAS Eğer RD < DAS: ED = 1.1 DAS CYR SO4, Cl, EC için : ED = DAS DAS genellikle, İçme Suyu Standardından küçük olarak hesaplanmıştır ( SO4, Cl, EC hariç) CZ Eğer RD > DAS: ED = DAS (metaller için) Eğer RD < DAS: ED = DAS DAS, izleme verilerinin %95’i olarak hesaplanmıştır. GE Eğer RD > DAS: ED = RD Eğer RD < DAS: ED = DAS DK Eğer RD > DAS: ED = RD Eğer RD < DAS: ED = DAS

62 Metodoloji Üye Ülke Eşik Değer(ED) ve Doğal Arka Plan Seviyesi (DAS) İlişkisi DAS Değerleri EST Sadece Klorür için DAS hesaba katılmıştır. SP Tuz Girişi: ED = DAS. İçme suyu: Eğer RD > DAS: DAS < ED <= RD Eğer RD< DAS: ED = DAS Risk altında olan YSK lerin her biri için DAS belirlenmiş, her bir parametre izleme sonucunun %50, 90 ya da 97.7’si olarak alınmıştır. Yüksek DAS değerleri, kirlilik olarak değerlendirilmemiş ve durum değerlendirmesinde dikkate alınmamıştır. FINED= 2 x DAS Sülfür, Kadmiyum, Krom, Bakır ve Civa için, DAS, izleme sonucunun %90’ı olarak ele alınmıştır. FR Fransa’daki maddeler ya tamamen doğal (ED belirlenmedi) ya da tamamen insani faaliyetler orijinlidir (İçme Suyu Standartları uygulandı) GR HUİçme suyu Amonyak, sülfat ve iletkenlik için, kirletilmemiş sudan yapılan ölçümlerin %90’ı DAS olarak ele alındı. Bu maddeler için DAS, İçme Suyu Standardından daha yüksektir. IRLEğer RD < DAS: ED = DAS

63 Metodoloji Üye Ülke Eşik Değer(ED) ve Doğal Arka Plan Seviyesi (DAS) İlişkisi DAS Değerleri ITEğer ulusal RD < DAS: ED = DAS LET Tüm ED ler> DAS Amonyak ve BTEX için ED=DAS MLTA Eğer RD > DAS: ED = x% RD -Yüzde, risk durumuna ve kimyasal/toksikolojik duruma göre belirlenmiştir. Eğer RD < DAS: ED = DAS NL Eğer RD > DAS: ED = RD Eğer RD < DAS: ED = DAS Her bir YSK için DAS belirlendi PLYİçme suyu DAS, durum değerlendirme aşamasında değerlendirildi PTHiçbir YSK risk altında olmadığı için, ED belirlenmedi RO Eğer RD > DAS: ED = DAS Eğer RD < DAS: ED = 1.2 DAS DAS, BRIDGE metodolojisini de dikkate alarak, %50 ve %90 değerleri ile elde edildi. SLVİhtiyaç duyulmadı DAS değerlerine ihtiyaç duyulmadı. ED’ler sadece antropojenik olarak oluşan maddeler için belirlendi SLVK Eğer RD > DAS: ED = 0.5*(RD+DAS) Eğer RD < DAS: ED = DAS Sentetik maddeler için DAS=0 UKRD’lerin DAS’dan küçük olduğu duruma zaten rastalnmadı. Herhangi bir ek çalışmaya ihtiyaç duyulmadı. BRIDGE metodolojisine göre DAS belirlendi.

64 ARZ EDERİM….