T ürkçe A nlatım B ozuklukları. A nlatım B ozuklukları Anlatım Bozuklukları A.ANLAMSAL YÖNDEN 1.Gereksiz Sözcük Kullanımı 2.Yanlı ş Yerde Kullanılan Sözcükler.

... konulu sunumlar: "T ürkçe A nlatım B ozuklukları. A nlatım B ozuklukları Anlatım Bozuklukları A.ANLAMSAL YÖNDEN 1.Gereksiz Sözcük Kullanımı 2.Yanlı ş Yerde Kullanılan Sözcükler."— Sunum transkripti:

1 T ürkçe A nlatım B ozuklukları

2 A nlatım B ozuklukları Anlatım Bozuklukları A.ANLAMSAL YÖNDEN 1.Gereksiz Sözcük Kullanımı 2.Yanlı ş Yerde Kullanılan Sözcükler 3. Yanlı ş Anlamlı Sözcükler 4.Anlamca Çeli ş kili Sözcükler 5.Deyim Yanlı ş lıkları 6.Mantık Yanlı ş lıkları B. YAPISAL YÖNDEN ( D İ LB İ S İ YÖNÜNDEN ) 1.Özne -Yüklem Uyumsuzlu ğ u 2.Ö ğ e Eksiklikleri 3. Tamlama Yanlı ş lıkları 4. Eklerin Yanlı ş Kullanımı 5. Ekfiil, Yardımcı fiil, Fiilimsi Fiil Eksiklikleri 6. Noktalama Eksikli ğ i

3 Anlamsal Y önden Anlatım B ozuklukları

4 Anlamsal Y önden Anlatım B ozuklukları Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları Gereksiz Sözcük Kullanımı Sözcü ğ ün Yanlı ş Yerde Kullanılması Sözcü ğ ün Yanlı ş Anlamda Kullanımı Anlamca Çeli ş kili Sözcüklerin Kullanımı Deyim ve Atasözü Yanlı ş ları Mantık Yanlı ş lıkları Gereksiz Sözcük Kullanımı Sözcü ğ ün Yanlı ş Yerde Kullanılması Sözcü ğ ün Yanlı ş Anlamda Kullanımı Anlamca Çeli ş kili Sözcüklerin Kullanımı Deyim ve Atasözü Yanlı ş ları Mantık Yanlı ş lıkları

5 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları cümlede anlamda ş ( e ş anlamlı ) sözcüklerin kullanılması anlatımı bozar. Bir sözcü ğ ün anlamını kar ş ılayan bir ek cümle içinde kullanılmı ş sa o cümlede anlatım bozuklu ğ u vardır. Bir sözcü ğ ün ta ş ıdı ğ ı anlamın aynı cümlede ba ş ka bir sözcükte bulunması gereksiz sözcükten kaynaklanan bir anlatım kusurudur.  GEREKS İ Z SÖZCÜK KULLANIMI

6 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları  Bir sözcü ğ ü cümleden çıkardı ğ ımızda anlam bozulmuyor ise o sözcük gereksizdir ve cümlenin anlatımı bozuktur.  GEREKS İ Z SÖZCÜK KULLANIMI UYARI ÖRNEKLER Bu veçetinzorkı ş ko ş ullarında yola çıkmayınız. “ Zor ” ve “ çetin” aynı anlamlı

7 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları Kı ş laya ancak girebiliyorduk. gizliparolayla Gençler, Fatih Terim’i ve ile dinlediler. alâka ilgi “ Gizli – Parola ” “ İ lgi – Alâka ” Toplantıda attılar bana. iftira haksız yere “ Haksız yere - İ ftira ” İ ftira, asılsız iddiada bulunmadır.

8 Geçmi ş imle ilgili anılarımı bir kitapta toplamayı dü ş ünüyorum. Anılar zaten geçmi ş e aittir. “ geçmi ş ” sözcü ğ ü gereksiz kullanılmı ş tır. Hiçbir zaman korkak olmamı ş tım. bu denli bu kadar bu denli bu kadar hem ş irelerden birine rica ettiler. Bayan hem ş ire olmaz. Bayan Japonya’daki arkada ş ıyla üç yıl mektupla ş tı. kar ş ılıklı gereksizdir. kar ş ılıklı

9 Yaptıklarını itiraf etti. kendi a ğ zıyla gereksizdir. kendi a ğ zıyla bizi anlayacak bir ö ğ retmen istiyoruz. Artık bundan sonra Artık bundan sonra Mustafa ya ş larında bir çocuktu. 16 – 17 ya ş larında a ş a ğ ı yukarı 16 – 17 ya ş larında a ş a ğ ı yukarı

10 Hava sıcaklı ğ ı be ş dereceydi. sıfırın altında eksi gereksiz sözcüktür. eksi 7. madde de ğ i ş tirilmelidir. Halen yürürlükte bulunan Halen Okul müdürleri görü ş tüler üç saat süreyle üç saat

11 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları Sözcükleri,cümlede yanlı ş yerde kullanmak, cümlenin anlamında önemli de ğ i ş ikliklere neden olur. Sıfat olan bir sözcük zarf ; zarf olan bir sözcük de sıfat olarak kullanılırsa anlatım bozuklu ğ u ortaya çıkar. Sözcü ğ ün Yanlı ş Yerde Kullanılması

12 ÖRNEKLER Kalan borcunuzu dördüne kadar ödeyiniz. en son ayın Kalan borcunuzu dördüne kadar ödeyiniz. ayın en son Ninem anlatır. masalları güzel Ninem anlatır. güzel masalları

13 ÖRNEKLER Sava ş ta ölmesine neden oldular. askerindaha çok Sava ş ta ölmesine neden oldular. daha çokaskerin girilmez. İ zinsizin ş aata İ n ş aataizinsiz

14 ÖRNEKLER delinir. A ğ rısızkulak K ulak ağ rısız girmi ş tim ki telefon çaldı. yata ğ aYeni Yata ğ ayeni

15 ÖRNEKLER günü bu şarkıyı mı dinleyeceğiz? HerAllah’ın günü bu şarkıyı mı dinleyeceğiz? Allah’ınher sıkılıyor, ne yapsam acaba? Çokcanım sıkılıyor, ne yapsam acaba? Canımçok

16 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları  Anlamları birbirine yakın, ancak farklı sözcüklerin cümlede birbirlerinin yerine kullanılması da önemli bir anlatım kusurudur.  Sözcüklerin anlamlarını iyi bilmemek, anlatımı bozar.  Bu nedenle birbirlerinin yerine kullanılan sözcükler arasındaki anlatım farkına dikkat etmemek yanlı ş kullanımlara ve anlatım bozuklu ğ una yol açar. Sözcü ğ ün Yanlı ş Anlamda Kullanılması

17 Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler Ayrıcalık :Üstün tutulma Ayrılık :Fark Çekimser :Herhangi bir konuda karar bildirmemek. Çekingen :Ürkek, sıkılgan Çokluk : Ço ğ unluk : Sayı veya ölçü yönünden çok olma durumu Sayı üstünlü ğ ü

18 Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler Ö ğ retim : Ö ğ renim : Bilgi verme i ş i. Meslek, sanat, i ş için gerekli bilgi, beceri ve alı ş kanlıkların elde edilmesi amacıyla yapılan çalı ş ma, tahsil. Foto ğ raf : Resim : Görüntüyü ı ş ı ğ a kar ş ı duyarlıklı ( cam, ka ğ ıt gibi ) bir yüzey Üzerinde özel makine ile tespit etme yöntemi. Varlıkların do ğ adaki görünü ş lerinin kalem, fırça gibi araçlar ile ka ğ ıt, bez vb. üzerinde yapılan biçimleri. Büyümek : Uzamak : Bir bütünün bir bölümünde, boyut artı ş ı, irile ş me. Uzun duruma gelmek, boyu büyümek

19 Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler Yılında : Tarihinde : Gün ve ay belirtilmemiş ise yılında kullanılır. Gün ve ay belli ise tarihinde ifadesi kullanılır. Tanı ş tırmak : Tanıtmak : Birbirini tanımayanların tanı ş masını sa ğ lamak, takdim etme Bir kimsenin, bir ş eyin tanınmasını sa ğ lamak. Yakın : Yakla ş ık : Az bir ara ile ayrılmı ş olan. A ş a ğ ı yukarı

20 Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler Pahalı : Yüksek : Bir ş eyin fiyatının yüksek olması, fiyat artı ş ı Normal de ğ erinin üstünde olan, yüksek ücret. Etken : Etkin : Faktör, etki yapan ( her ş ey ) Hareketli, i ş leyen, çalı ş an, faal, aktif. Özge : Özgü : Ba ş ka Özellikle birine veya bir ş eye ait olan, has, mahsus

21 Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler Kapsamak : Kaplamak : İ çine almak, sınırları içine almak. Her yanı örtmek, çepeçevre sarmak. Dikme : Ekme : Bir cismi dik olarak durdurmak. Yeti ş tirmek için bir bitkiyi topra ğ a dik yerle ş tirmek. Bir bitkiyi üretmek için topra ğ a tohum atmak, gömmek. Anma : Kutlama : Ölmü ş bir insanı hatırlamak için yapılan tören, ihtifal. Önemli bir olayın gerçekle ş mesi yıl dönümü dolayısıyla Tören yapmak, tesit etmek.

22 ÖRNEKLER İ ki olay arasında yoktur. ayrıcalık İ ki olay arasında yoktur. ayrılık Yeni ö ğ rencilerin olması do ğ aldır. çekimser Yeni ö ğ rencilerin olması do ğ aldır. çekingen Marmara’ya inanılmaz balık akını oldu. ço ğ unlukta Marmara’ya inanılmaz balık akını oldu. çoklukta

23 ÖRNEKLER Lise Ankara’da tamamladı. ö ğ retimini Lise Ankara’da tamamladı. ö ğ renimini En yakın zamanda çektirmeliyim. resim En yakın zamanda çektirmeliyim. foto ğ raf Küçük kızın saçları hayli büyümü ş. Küçük kızın saçları hayli uzamı ş.

24 ÖRNEKLER Almanlar 1 Eylül 1939 Polonya’ya saldırmı ş tı. yılında Almanlar 1 Eylül 1939 Polonya’ya saldırmı ş tı. tarihinde Misafirlerimize kendinizi mı? tanı ş tırdınız Misafirlerimize kendinizi mı? tanıttınız Bahçeye pek çok fidan ektik. Bahçeye pek çok fidan diktik.

25 ÖRNEKLER Üst geçitler birbirine yapılmı ş. yakla ş ık Üst geçitler birbirine yapılmı ş. yakın Fiyatlar çok oldu ğ u için satı ş lar durgun. pahalı Fiyatlar çok oldu ğ u için satı ş lar durgun. yüksek Yoksullu ğ un oldu ğ u toplumlarda suç oranı yüksektir. etken Yoksullu ğ un oldu ğ u toplumlarda suç oranı yüksektir. etkin

26 ÖRNEKLER Size bir i ş tir ö ğ retmenlik. özge Size bir i ş tir ö ğ retmenlik. özgü Sokakları pislik herkesi canından bezdirdi. kapsayan Sokakları pislik herkesi canından bezdirdi. kaplayan Ş airin ölüm yıldönümü kutlanıyor. Ş airin ölüm yıldönümü anılıyor. Kızın tırnakları büyümü ş. Kızın tırnakları uzamı ş.

27 ÖRNEKLER Biz bir ülke de ğ iliz. azımsanacak Biz bir ülke de ğ iliz. küçümsenecek Sınıf geçmeyi sebepler var. güçlendiren Sınıf geçmeyi sebepler var. güçle ş tiren Gezinin beklemedi. sonucunu Gezinin beklemedi. sonunu

28 ÖRNEKLER Çarpı ş an otobüs kırk ki ş inin ölmesini sa ğ ladı. Çarpı ş an otobüs kırk ki ş inin ölmesine sebep oldu. Ülkenin geri kalmı ş lı ğ ını savundu. Ülkenin geri kalmı ş lı ğ ını iddia etti. Attı ğ ı golle takımının galip gelmesine yol açtı. Attı ğ ı golle takımının galip gelmesini sa ğ ladı. İ stenilen olumlu bir durumun ortaya çıkı ş ında “ yol açtı, neden oldu, sebep oldu” gibi sözler kullanılmaz; çünkü bu ifadeler “ olumsuz anlamlar” ta ş ır.

29 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları  Do ğ ru ve güzel bir cümle kendi içinde tutarlı olmalıdır.  Anlam yönüyle çeli ş en, anlamları birbirini tutmayan sözlerin aynı cümlede kullanılmaması gerekir. Bu tür sözlerin bir arada kullanılması anlatım bozuklu ğ udur.  Genellikle belirteçlerinin bildiren sözcüklerle kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım kusurudur. Anlamca Çeli ş en Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması KES İ NL İ K OLASILIK

30 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları DİKKAT!.. Yakla ş ık olarakTam Bence ( bana göre )Kesinlikle Tabii Eminim KES İ NL İ K OLASILIK Muhakkak Belki Olabilir A ş a ğ ı yukarı

31 ÖRNEKLER Olayın üstünden yirmi gün geçmi ş ti. yakla ş ık tam Kesinliktam Olasılıkyakla ş ık Karde ş im bu sınavı muhakkakkazanabilir. Kesinlik Olasılık muhakkak kazanabilir

32 Gönderdi ğ im paketi bugüne kadar almı ş eminimolmalısın. Kesinlik Olasılık eminim olmalısın bu sözleri bütün ö ğ renciler duymu ş olmalı. Ş üphesiz Kesinlik Olasılıkolmalı ş üphesiz

33 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları  Deyimler, belli bir biçimde kalıpla ş mı ş sözlerden olu ş ur.  Deyimleri olu ş turan sözcüklerin yerleri de ğ i ş tirilemez.  Sözcüklerin yerine ba ş ka sözcükler de kullanılamaz.  Deyimler ve atasözleri cümlede anlamına uygun kullanılmadıkları zaman anlatım kusuru ta ş ırlar.  Deyimlerin anlamlarının uygun yerde kullanılmaması ya da biçimsel kurulu ş undaki yanlı ş lık anlatım bozuklu ğ una yol açar. Deyimlerin ve Atasözlerinin Yanlı ş Anlamda Kullanılması

34 ÖRNEKLER Ö ğ retmenimiz haklı itirazlarıma göz yumdu. Göz yummak : Yapılan yanlı ş lıkları, hataları, kusurları görmezlikten gelmektir. Bu nedenle “ göz yummak” deyimi yanlı ş anlamda kullanılmı ş tır. Kullanılması gereken deyim “ kulak tıkamak” olmalıydı. İ tiraz kulak ( duyma ) ile alakalıdır. Bu sınavı kazanabilmek için bütün zorlukları gözden çıkardım. “Göze aldım” olacak.

35 Çok yorulmu ş tu, dizlerinin ba ğ ı çözülmü ş tü. Çok korkmu ş tu, dizlerinin ba ğ ı çözülmü ş tü. Müdürün yüzünden dökülen bin parçaydı. Müdürün yüzünden dü ş en bin parçaydı. Yaramazlıklarıyla hemen ö ğ retmenin gözüne girdi. Yaramazlıklarıyla hemen ö ğ retmenin gözüne battı.

36 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları  Kimi cümlelerde mantık hatalarının bulunması ve ifade, bozuklukları cümlenin anlatımını bozar.  Kullanılan ifadelerde bir tutarlılık olmalıdır.  İ fadelerimiz mantıklı olmalıdır. Mantık dı ş ı kullanımlar kusurlu kullanımlardır.  Bu nedenle kurdu ğ umuz cümleler, akla yatkın olmalıdır.  Mantık Hatası ve Bozuk Anlatım

37 Anlam Y önünden Anlatım B ozuklukları ÖRNEKLER Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse hatta yol açabilir. ölüme sara nöbetlerine Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse hatta yol açabilir. sara nöbetlerine ölüme Bırakın bayramda yanıma gelip telefon etmeyi elimi bile öpmedi. Bırakın bayramda yanıma gelip elimi öpmeyi bir telefon bile etmedi.

38 Gora, hatta aday bir film. Oscar’aAltın Portakal’a Gora, hatta aday bir film. Altın Portakal’aOscar’a Sınıfımızda bırakın bile yok. televizyonbilgisayar Sınıfımızda bırakın bile yok. bilgisayartelevizyon Ş ehrin hemen ye ş il bir tepe vardı. omzundauza ğ ında Ş ehrin hemen ye ş il bir tepe vardı. omzundayakınında

39 Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları

40 Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları Özne – Yüklem Uyumsuzlu ğ u Özne Eksikli ğ i Nesne Eksikli ğ i Dolaylı Tümleç Eksikli ğ i Zarf Tümleci Eksikli ğ i Yüklem Eksikli ğ i Ek Yanlı ş lı ğ ı ve Ek Eksikli ğ i Tamlama Yanlı ş lı ğ ı ve Tamlama Eksikli ğ i Fiilimsi ve Yardımcı Fiil Eksikli ğ i Çatı Uyu ş mazlı ğ ı Özne – Yüklem Uyumsuzlu ğ u Özne Eksikli ğ i Nesne Eksikli ğ i Dolaylı Tümleç Eksikli ğ i Zarf Tümleci Eksikli ğ i Yüklem Eksikli ğ i Ek Yanlı ş lı ğ ı ve Ek Eksikli ğ i Tamlama Yanlı ş lı ğ ı ve Tamlama Eksikli ğ i Fiilimsi ve Yardımcı Fiil Eksikli ğ i Çatı Uyu ş mazlı ğ ı

41 Ö zne – Y üklem U yumsuzlu ğ u  Bir cümlenin öznesi ile yüklemi arasında iki bakımdan uygunluk aranır : Ki ş i Bakımından Uygunluk Nicelik Bakımından Uygunluk

42 K i ş i B akımından Ö zne – Y üklem U ygunlu ğ u  Fiil çekiminde üçü tekil, üçü ço ğ ul olmak üzere 6 tür ki ş i vardır: ben – 1. tekil ki ş i sen – 2. tekil ki ş i o – 3. tekil ki ş i biz – 1. ço ğ ul ki ş i siz – 2. ço ğ ul ki ş i onlar – 3. ço ğ ul ki ş i

43 Cümlede yüklem ilgili ki ş inin ekini alır : K i ş i B akımından Ö zne – Y üklem U ygunlu ğ u Özne tek ise 1. tekil : - im Ben gelir 2. tekil : - sin Sen gelir 3. tekil : - O gelir 1. ço ğ ul : - iz Biz gelir 2. ço ğ ul : - siniz Siz gelir 3. ço ğ ul : - ler Onlar gelir im siniz iz - ler sin

44  Cümlede özne de ğ i ş ik ki ş ilerden olu ş uyorsa; yüklemin alaca ğ ı ek, a ş a ğ ıdaki kurallara göre belirlenir: Özne ve ki ş ilerden olu ş uyorsa yüklem olur. 1. tekil 2. tekil 1. ço ğ ul Bu i ş ten bir bir de bensenanlar ız Özne ve ki ş ilerden olu ş uyorsa olur. 3. tekil 1. ço ğ ul BİZBİZ 1. tekil Buna de da çok ş a ş ırdıbenbabamk B İ Z

45 Özne ve ki ş ilerden yüklem 1. tekil2. tekil3. tekil 1. Ço ğ ul ş ahıstır. ve bugün sinemaya BensenBurcu gidiyor uz BİZBİZ Özne ve ki ş ilerden olu ş uyorsa yüklem 2. tekil3. tekil 2. Ço ğ ul ş ahıstır. ve burada senVolkan kalacak sınız S İ Z

46 UYARI ÖZNEYÜKLEM 1.TEK İ L + 2. TEK İ L BEN+SEN 1.TEK İ L + 3. TEK İ L BEN + O 1.TEK İ L + 2. TEK İ L + 3. TEK İ L BEN+SEN+O 2. TEK İ L + 3. TEK İ L SEN+ O 1.ÇO Ğ UL B İ Z 1.ÇO Ğ UL B İ Z 1.ÇO Ğ UL B İ Z 2. ÇO Ğ UL Özne 2. tekil ve 3. tekil ki ş iden olu ş uyorsa yüklem 2. ÇO Ğ UL ; Bunun dı ş ındaki durumlarda yüklem 1. ÇO Ğ UL olur.

47 ÖZNEYÜKLEM BEN ve SEN BEN ve O SEN ve O BEN, SEN ve O BİZBİZ BİZBİZ BİZBİZ SİZSİZ İ nceleme

48 Türkçede, bir cümlenin öznesi, birinci ve üçüncü tekil ki ş iden olu ş uyorsa, yüklemi birinci ço ğ ul ki ş i olur. A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala uymamaktan kaynaklanan bir bozukluk vardır? A ) Ben onunla ilk kez sizin evde kar ş ıla ş tım. B ) O filmi seninle birlikte izlemi ş tik sanırım. C ) Dura ğ a geldi ğ imizde, araçta bir ben bir de o ya ş lı adam kalmı ş tı. D ) O, a ğ abeyinle aynı lisede okumu ş tu. E ) Geçen sene bu günlerde sen, ben ve karde ş im denize giriyorduk. CEVAP : C / BEN ve O ------ B İ Z / kalmı ş tık ( 1. ço ğ ul ki ş i ) ÖSS - 1993

49 N icelik B akımından Ö zne – Y üklem U ygunlu ğ u  Özne ile yüklem arasında uygunluk aranırken öznenin mı yoksa mı oldu ğ una bakılır. Nicelik bakımından uyum hususunda öznenin konumuna dikkat edilmelidir. Bu nedenle nicelik ( tekillik – ço ğ ulluk ) bakımından özne – yüklem uygunlu ğ unu incelerken öznenin ne türden bir varlık oldu ğ una bakılmalıdır. İ NSAN İ NSAN DI Ş I B İ R VARLIK TEKİLLİKÇOĞULLUK

50   Özne tekilse yüklem tekil olur. yemek  Özne ço ğ ulsa yüklem tekil veya ço ğ ul olabilir.  ÖZNE İ NSAN İ SE Duygu Hanımyapıyor. Bizimkilergeldiler.

51  Özne tekilse yüklem tekil olur.  Özne ço ğ ulsa yüklem tekil olur. Köpek havlıyor. Köpekler havlıyor. A ğ aç büyüdü. A ğ açlar büyüdü. Gözüm görmüyor. Gözlerim görmüyor. Dü ş üncem de ğ i ş ti. Dü ş üncelerim de ğ i ş ti. ÖZNE, ORGAN ADI YA DA İ NSAN DI Ş I B İ R VARLIK VEYA KAVRAM İ SE :

52  İ nsan dı ş ındaki varlıklarda özne, her zaman tekil yüklem alır. Arabalar arıza yapmı ş. Ku ş lar yine uçuyor gökyüzünde. Çiçekler mis gibi kokuyor.  Özne ço ğ ul organ adı ise yüklem TEK İ L olur. Ellerim ü ş üyor. Kulaklarım duymuyor. Bacaklarım zıngır zıngır titriyor.  Özne ço ğ ul zaman adı ise yüklem TEK İ L olur. Günler bir türlü geçmiyor. Geceler biraz daha uzadı.

53  Ki ş ile ş tirme veya Mecaz – ı Mürsel yoluyla insanmı ş gibi dü ş ünülen cansız varlık, hayvan ve bitkiler ÇO Ğ UL ÖZNE oldu ğ unda yüklem ÇO Ğ UL olabilir. Uçaklar da ğ lık alanı bombaladılar. ( Mecaz – ı Mürsel ) Martılar, çılgın naralarla havayı çınlatıyorlar. ( Ki ş ile ş tirme) Güler yüzlü papatyalar dalga dalga e ğ ilirler. (Ki ş ile ş tirme )  Ad cümlelerinde, cansız varlık, hayvan ve bitkiler ço ğ ul özne oldu ğ unda yüklem ÇO Ğ UL olabilir. En güvenilir ula ş ım araçları motorlu trenlerdir. Atlar, en çok ilgi duydu ğ um hayvanlardır. UYARI

54  Türkçede bazı özneler olumlu, bazı özneler ise olumsuz anlamlar verdi ğ i için bu cümlenin yüklemleri de özneye göre olumlu ya da olumsuz olması gerekir. UYARI ÖZNE K İ MSE YÜKLEM H İ Ç K İ MSE H İ ÇB İ R İ HEPS İ HERKES OLUMSUZ OLUMLU

55 İ nceleme onun öldü ğ üne, hayret ediyordu. Hiçbiri inanmıyor onun öldü ğ üne hayret ediyordu. Hiçbiri inanmıyor herkes onu, üzmüyordu. Herkesseviyor onu, üzmüyordu. Herkesseviyorkimse onu, gürültü ediyordu. dinlemiyorkimse onu, gürültü ediyordu. kimsedinlemiyorherkes

56  “ NE ….. NE …. ba ğ lacının kullanıldı ğ ı cümlelerde yüklem OLUMLU olmalıdır. Di ğ er durumlarda genelde anlatım bozuklu ğ u olu ş ur : Ne sinemayı ne de tiyatroyu sevmez. ( Yanlı ş ) Ne sinemayı ne de tiyatroyu sever. ( Do ğ ru ) Uyarı BA Ğ LAÇ Ne…… ne … YÜKLEM OLUMLU

57  Özne cümlenin temel ö ğ elerinden biridir.  Yüklemi Edilgen – Geçi ş siz fiillerle kurulanlar dı ş ında bütün cümlelerde mutlaka öznenin her çe ş idi ( gerçek, sözde özne; açık özne, gizli özne ) bulunur.  Bu anlatım bozuklu ğ u birle ş ik, sıralı ve ba ğ lı cümlelerde görülür.  Ortak kullanılan özne, cümlelerden birinin yüklemiyle uyum sa ğ lamazsa, özne - yüklem uyumsuzlu ğ u, aynı zamanda da özne eksikli ğ i ortaya çıkar. ÖZNE EKS İ KL İĞİ Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları

58 Örnekler Bankadaki görevliler etkisiz hale getirildi ve soyuldu. banka Soyulan nedir? banka Annemin sinirleri iyice bozulmu ş ve çok üzülmü ş tü. Üzülen kimdir ? Annem Annemin sinirleri iyice bozulmu ş ve çok üzülmü ş tü. annem ÖZNE

59 Örnekler Ba ğ ıran çocu ğ a engel olunarak odadan çıkarıldı. Odadan çıkarılan kimdir? çocuk Ba ğ ıran çocu ğ a engel olunarak odadan çıkarıldı. ç ocuk ÖZNE Çocu ğ un karnı acıkmı ş tı ve uykusuzdu. Uykusuz olan kimdir? çocuk Çocu ğ un karnı acıkmı ş tı ve uykusuzdu. çocuk ÖZNE

60 Örnekler Kazazedenin tedavisi yapılarak sevk edildi. Sevk edilen kimdir?kazazede / hasta Kazazedenin tedavisi yapılarak sevk edildi. kazazede / hasta ÖZNE Metro in ş aatı, haziranda ba ş ladı, ocakta hizmete açılacak. Hizmete açılacak olan nedir? metro Metro in ş aatı, haziranda ba ş ladı, ocakta hizmete açılacak. metro ÖZNE

61 Örnekler Küçük kızın elini akrep ısırdı ve acile götürüldü. Acile götürülen kimdir? k üçük kız Küçük kızın elini akrep ısırdı ve acile götürüldü. k üçük kız ÖZNE Sanat dergilerinin sayısı azalıyor, okunmaz oluyor. Okunmaz olan nelerdir?sanat dergileri Sanat dergilerinin sayısı azalıyor, okunmaz oluyor. sanat dergileri ÖZNE

62  Yüklemi geçi ş li eylem olan cümlelerde nesne bulunur. Bu tür cümlelerde e ğ er nesne bulunmazsa cümledeki ba ş ka bir ö ğ e, nesne gibi görünerek anlatım bozuklu ğ una yol açar.  Sıralı ve ba ğ lı cümlelerde ikinci cümlede gerekti ğ i halde nesne kullanılmamı ş sa bu tür cümlelerde anlatım bozuklu ğ u vardır. Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları NESNE EKS İ KL İĞİ

63 Örnekler Yaşlı adam kızına sarıldı, doyasıya öptü. Yaşlı adam kimi öptü? kızını / onu Yaşlı adam kızına sarıldı, doyasıya öptü. kızını / onu NESNE Babaannem, bize masal okur, uyutmaya çalışırdı. Babaanne kimi uyutmaya çalışırdı?bizi Babaannem, bize masal okur, uyutmaya çalışırdı. bizi NESNE

64 Örnekler Patron ne bana acıdı, ne de teselli etti. Patron kimi teselli etti?beni Patron ne bana acıdı, ne de teselli etti. beni NESNE Durmuş Ağa, hasta kızına sarıldı, doyasıya öptü. Durmuş Ağa kimi öptü? onu Durmuş Ağa, hasta kızına sarıldı, doyasıya öptü. onu NESNE

65 Örnekler Onunla görüşmek istedik ama bulamadık. Kimi bulamadık? onu Onunla görüşmek istedik ama bulamadık. onu NESNE Geçerli olan kurallara uyun, uygulayın. Neyi uygulayın?kuralları Geçerli olan kurallara uyun, uygulayın. kuralları NESNE

66 Örnekler Büyüklere saygı göstermeli, incitmemeliyiz. Kimleri incitmemeliyiz?onları Büyüklere saygı göstermeli, incitmemeliyiz. onları NESNE Başkanımıza inanıyor, her konuda destekliyoruz. Kimi her konuda destekliyoruz? onu Başkanımıza inanıyor, her konuda destekliyoruz. onu NESNE

67 Örnekler Rahmi Hoca, kedisine özenle bakar, tavukla besler. Rahmi Hoca neyi tavukla besler ? onu Rahmi Hoca, kedisine özenle bakar, tavukla besler. onu NESNE Selim Bey eşine adeta tapıyor, herkesten kıskanıyordu. Selim Bey kimi kıskanıyordu ? onu Selim Bey eşine adeta tapıyor, herkesten kıskanıyordu. onu NESNE

68 Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları  Her cümlede dolaylı tümleç bulunması gerekmez; ancak bazı cümlelerde dolaylı tümlecin kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar.  Özellikle sıralı ve bağlı cümlelerde görülen bu kusur, daha çok başka sözcüklerin dolaylı tümleçmiş gibi algılanmasından kaynaklanmaktadır. DOLAYLI TÜMLEÇ EKSİKLİĞİ

69 Örnekler Suçluları dışlamayalım, iyi niyetle yaklaşalım. Kimlere iyi niyetle yaklaşalım ? onlara Suçluları dışlamayalım, iyi niyetle yaklaşalım. onlara DOLAYLI TÜMLEÇ Kasabaya giderken de dönerken de aynı yolu izlerdi. Nereden dönerken aynı yolu izlerdi? kasabadan Kasabaya giderken de dönerken de aynı yolu izlerdi. kasabadan DOLAYLI TÜMLEÇ

70 Örnekler Düşüncelerini destekliyor ve katılıyorum. Neye katılıyorum? onlara Düşüncelerini destekliyor ve katılıyorum. onlara DOLAYLI TÜMLEÇ Öğretmenlerimi çok sever, daima saygı duyarım. Kimlere saygı duyarsın? onlara Öğretmenlerimi çok sever, daima saygı duyarım. onlara DOLAYLI TÜMLEÇ

71 İnsanları her zaman sevdim, her konuda güvendim. Kimlere güvendim? onlara İnsanları her zaman sevdim, her konuda güvendim. onlara DOLAYLI TÜMLEÇ İzmir’i çok özledim, ilk fırsatta gideceğim. Nereye gideceğim? Oraya / İzmir’e İzmir’i çok özledim, ilk fırsatta gideceğim. oraya DOLAYLI TÜMLEÇ

72 Ece öğretmenini çok sever, her gün çiçek getirirdi. Ece kime çiçek getirirdi? ona / öğretmenine Ece öğretmenini çok sever, her gün çiçek getirirdi. ona DOLAYLI TÜMLEÇ Oktay önce yüzünü yıkadı, sonra krem sürdü. Oktay nereye krem sürdü? yüzüne Oktay önce yüzünü yıkadı, sonra krem sürdü. yüzüne DOLAYLI TÜMLEÇ

73  Cümlede her zaman zarf tümleci bulunması gerekmez. Ancak bazı cümlelerde zarf tümlecinin bulunmaması, anlatım bozuklu ğ una yol açabilir. Y apı Y önünden A nlatım B ozuklukları ZARF TÜMLECİ EKSİKLİĞİ

74 İ kinci cümlede zarf tümleci eksikli ğ inden kaynaklanan bir anlatım bozuklu ğ u vardır. Çünkü kiminle iyi anla ş ıldı ğ ı belirtilmemi ş tir. İ kinci cümleye bir zarf tümleci getirilerek anlatım bozuklu ğ u giderilebilir. Muzaffer Bey’i çok severim; her konuda iyi anlaşırız. onunla Zarf Tümleci

75 Bu cümle sıralı bir cümledir. İ kinci cümlede kiminle konu ş ulmadı ğ ı belli de ğ ildir. Bu nedenle ikinci cümleye zarf tümleci getirilerek bu anlatım bozuklu ğ u giderilebilir. Duygu’ya küs müsün, ne zamandan beri konuşmuyorsun? onunla Zarf Tümleci

76 İ kinci cümlede nelerle ba ş a çıkıldı ğ ı belli de ğ ildir. Bu nedenle bu cümle anlatım kusuru ta ş ımaktadır. İ kinci cümleye zarf tümleci getirilerek bu sıkıntı giderilebilir. Bu güçlüklere nasıl gö ğ üs gerdin, nasıl ba ş a çıktın? onlarla Zarf Tümleci

77 Yüklem eksikli ğ inden kaynaklanan anlatım bozuklu ğ u daha çok sıralı cümlelerde göze çarpar. Sıralı cümlelerde aynı özneye ya da aynı tümleçlere ba ğ lı yüklemler ortak olabilir ; durumda anlatım bozuklu ğ u meydana gelmez. Ama farklı özne ya da tümleçleri ortak bir yükleme ba ğ lamak anlatım bozuklu ğ una yol açabilir. Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları YÜKLEM EKSİKLİĞİ

78  Bu cümlede iki eylem vardır :  Dans etmek  Müzik dinlemek.  Bu iki eylem “ dinlediler” yüklemine ba ğ landı ğ ı için anlatım bozuklu ğ u meydana gelmi ş tir. Çünkü müzik dinlenir; ama dans dinlenmez. Bu nedenle dans için ikinci bir yüklem gereklidir. Sabaha kadar dans ve müzik. ettiler YÜKLEM dinlediler Dans D İ NLENMEZ.

79 İ çkiyi ara sıra, sigarayı hiç İ çkiyi ara sıra, sigarayı hiç. içerim YÜKLEM Satı ş lar canlanmazsa ben fabrikamdan, sen de i ş inden. içmem olursun olurum YÜKLEM olurum içerim

80 Güzel bir kravat, koyu renk bir elbise iyi olur. giymen Güzel bir kravat koyu renk bir elbise iyi olur. giymentakman YÜKLEM Sabahları sadece çay ve ekmek. yiyorum Sabahları sadece çay ve ekmek. içiyorumyiyorum YÜKLEM Kravat giyilmez TAKILIR. Çay yenilmez İÇİLİR. takman içiyorum

81 Bazen onlar bize, bazen de biz onlara. gideriz Bazen onlar bize, bazen de biz onlara. gelir gideriz YÜKLEM Adam, bir yandan para, bir yandan da paket. yapıyordu alıyor Adam, bir yandan para, bir yandan da paket. alıyor yapıyordu YÜKLEM

82  Cümlede eklerin eksik veya yanlı ş kullanılması anlamı bozdu ğ u için anlatım bozuklu ğ u olu ş ur.  Ba ş ka bir ifadeyle cümlelerde ; Ekler yanlı ş kullanılmı ş sa, Ekler eksik kullanılmı ş sa, Ekler fazla kullanılmı ş sa o cümlelerde anlatım kusuru görülür. Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları EKLERİN YANLIŞ KULLANIMI – EK EKSİKLİĞİ

83 Tamlayan eki : “- in” Tamlanan eki : “ – i” İ sim Hâl ( Durum ) ekleri : - i hali - e hali - de hali - den hali dikkat edilmesi gereken eklerdir. D İ KKAT !

84 Eser, ba ş arıya götüren yollar bir bir anlatılır. de Her zaman çocuklar oyuncaklarını iyi seçmeliyiz. ın İ smin “ – de ” hal eki eksik Tamlayan eki “ – ın” eksik

85 Ya ş am, bize getirdi ğ i güzelliklerin tadını çıkarmalıyız. ın Tamlayan eki “ – ın” eksik Ya ş am, bize getirdi ğ i güzelliklerin tadını çıkarmalıyız. ın Size geldi ğ imizin çok yararı oldu. - memizin Size gel çok yararı oldu. memizin

86  Sıfat ve ad tamlamalarının ortak tamlanana ba ğ lanması, cümlede anlatım bozuklu ğ u olu ş turur. Bu yanlı ş lık, ortak kullanılan tamlamanın ek almasından anla ş ılır. Yalın halde kullanılan isimlerden sonra ; “ ve” ba ğ lacı sonra da belirtisiz isim tamlaması kullanılırsa tamlanan “ ve” ba ğ lacından önceki isme de ait gibi görünüp karı ş ıklı ğ a yol açabilmektedir. Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları TAMLAMA YANLIŞLIKLARI

87 Müdür ve bina sorumlusu odaları kontrol ettiler. Müdür sorumlusu bina sorumlusu TAMLANANTAMLAYAN Müdür ve bina sorumlusu, odaları kontrol ettiler. Bey Bina sorumlusu ve müdür, odaları kontrol ettiler.

88 Ekonomik ve sa ğ lık sorunları dile getirildi. Ekonomik sorunları Sa ğ lık sorunları TAMLAYAN TAMLANAN Ekonomik ve sa ğ lık ile getirildi. sorunlarsorunları

89 Ticari ve meslekfaaliyetleriyıldan yıla artıyor. Ticarifaaliyetleri meslekfaaliyetleri TAMLANAN TAMLAYAN Ticari ve meslek yıldan yıla artıyor. faaliyetlerfaaliyetleri

90 Pasta ve meyvesuyuikram edilecek. Pasta suyu meyve suyu Meyve suyu ve ikram edilecek. pasta

91  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Tiyatrolarımızda bu ay, on yeni oyun sahnelemeyi dü ş ünüyoruz. B ) Müzik alanında önemli yeri olan bu festivalin ya ş atılmasını istiyoruz. C ) Bu sanatçıların çalı ş maları üç yıldır ilgiyle izlenmektedir. D ) Ş ehrimizde çe ş itli kültürel ve sanat etkinlikleri gerçekle ş tirildi. E ) Edebiyatını ve balesini tanıdı ğ ımız bu ulus, yakında resimde de faaliyetini gösterecektir. CEVAP : D / “ Kültürel etkinlikler ve sanat etkinlikleri” olmalı. 1991 - ÖSS

92  “ Bu yasadan, özel ve kamu kurulu ş larında çalı ş anlar yararlanacak.” Bu cümledeki anlatım bozuklu ğ u a ş a ğ ıdakilerin hangisiyle giderilebilir? A ) “ yasadan” dan sonra “ bütün” sözcü ğ ü getirilerek B ) “ ve” sözcü ğ ü kaldırılarak C ) “ ve” yerine “ kurulu ş larla” sözcü ğ ü getirilerek D ) “ çalı ş anlar” dan sonra “ kesinlikle” sözcü ğ ü getirilerek E ) “ yararlanacak” yerine “ yararlanabilir” sözcü ğ ü getirilerek 199 0 - ÖSS Cevap : C Bu yasadan özel kurulu ş larla kamu kurulu ş larında çalı ş anlar yararlanacak.

93  Özellikle sıralı cümlelerde ; Ek fiil Fiilimsi Yardımcı fiilden birinin kullanılmaması anlatım bozuklu ğ una yol açar. Y apı Y önünden Anlatım B ozuklukları YARDIMCI EYLEM – FİİLİMSİ EKSİKLİĞİ

94 Boyu kısa, bedeni de pek biçimli de ğ ildi. idi Ek fiil : idi Annem yemek pi ş iriyor ; biz de ona yardım ediyorduk. du Ek fiil : du EK EYLEM ( EK F İİ L ) EKS İ KL İĞİ

95 Dü ş üncelerinde kararlı ama ısrarcı de ğ ildi. idi Ek fiil : idi Sözleri güzel ama etkili de ğ ildi. idi Ek fiil : idi

96  “ Yoksul görünümlü biriydi bu. Boyu kısa, bedeni de pek biçimli de ğ ildi.” Yukarıdaki ikinci cümlede bir anlatım bozuklu ğ u vardır. Bu bozukluk, a ş a ğ ıdakilerden hangisiyle giderilebilir? A ) “ kısa” dan sonra “ ve” ekleyerek B ) “ kısa” yerine “ ve” koyarak C ) “ kısa” dan sonra “ de ğ il” ekleyerek D ) “ kısa” yerine “ kısaydı” getirilerek E ) “ boyu” dan sonra “ da” ekleyerek 19 86 - ÖSS CEVAP : D / “ Boyu kısaydı, bedeni de pek biçimli de ğ ildi.”

97  Bazı cümlelerde kullanılması gerekli oldu ğ u halde kullanılmayan yardımcı eylemler de anlatım bozuklu ğ unun di ğ er bir sebebidir. YARDIMCI EYLEM ( FİİL ) EKSİKLİĞİ

98 İ htiyaç sahiplerine yardım ve onların dertleriyle ilgilenirdi. Yardımcı Fiil : eder İ htiyaç sahiplerine yardım ve onların dertleriyle ilgilenirdi. eder Hareketlerine devam ve ba ğ ırarak ş unları söylemi ş ti. Yardımcı Fiil : etmiş Hareketlerine devam ve ba ğ ırarak ş unları söylemi ş ti. etmiş Yardımcı Fiil

99  Bir cümlede aynı ö ğ eleri kullanarak etken ve edilgen fiiller birlikte kullanılamaz. Bu durum anlatım bozuklu ğ una yol açar. ETKEN VE ED İ LGEN F İİ LLER İ N B İ RL İ KTE KULLANILMASI

100 Film sonra biraz sonra evlere. konu ş uldugidildiseyrettikten ETKEN seyrettikten konu ş uldu gidildi ED İ LGEN Film sonra biraz sonra evlere. seyredildiktenkonu ş uldugidildi ED İ LGEN ETKEN ED İ LGEN

101 Bütün sözlere kulak de hiçbir ş ey. vermişseanlaşılamamış ETKENED İ LGEN vermişse anlaşılamamış ETKEN ED İ LGEN Bütün sözlere kulak de hiçbir ş ey. verilmi ş seanla ş ılamamı ş ED İ LGEN

102  “ Her ne kadar ş ehir dı ş ına ta ş ınmı ş sa bile beklenen rahatlı ğ a kavu ş ulamamı ş tır.” Bu cümledeki anlatım bozuklu ğ unu gidermek için a ş a ğ ıdaki de ğ i ş ikliklerin hangisi yapılmalıdır? A ) “kavu ş turulamamı ş tır” yerine “ula ş tırılamamı ş tır” sözü gelmelidir. B ) “ta ş ınmı ş sa” yerine “ ta ş ınsa” sözcü ğ ü getirilmelidir. C ) “Beklenen” yerine “ bekledi ğ imiz” sözcü ğ ü getirilmelidir. D ) “ta ş ınmı ş sa bile” yerine “ ta ş ınılmı ş sa da” sözü getirilmelidir. E ) “bile” den sonra “ nasılsa” getirilmelidir. SORU CEVAP : D “ taşınmışsa” sözcüğü : etken “kavuşulamamıştır” sözcüğü : edilgen “taşınmışsa bile ” yerine “ taşınılmışsa da” yazılacak.

103  Virgülün olmaması veya yanlı ş yerde kullanılmasıyla ortaya çıkar.  Ço ğ unlukla adla ş mı ş sıfatlardan sonra virgül getirilmedi ğ i durumlarda kar ş ımıza çıkar. NOKTALAMA EKSİKLİĞİ VİRGÜL EKSİKLİĞİ

104 İ htiyar dilenciye seslendi. İ htiyardilenciye seslendi. yüklem dolaylı tümleç özne ihtiyar dilenciye 1 2 O seslendi. gizli öznedolaylı tümleçyüklem İ htiyar dilenciye seslendi.,

105 Yaramaz dedesinin yanında oturuyordu. 1 Yaramazdedesinin yanındaoturuyordu. yüklem özne dolaylı tümleç 2 Oyaramaz dedesinin yanındaoturuyordu. gizli öznedolaylı tümleç yüklem Yaramaz dedesinin yanında oturuyordu.,

106 İhtiyar polis müdürüne yardım etti. 1 2 3 İ htiyarpolis müdürüne yardım etti. özne dolaylı tümleçyüklem İ htiyar polismüdürüne yardım etti. özne dolaylı tümleçyüklem Oihtiyar polis müdürüne yardım etti. dolaylı tümleçyüklem gizli özne İhtiyar polis müdürüne yardım etti.,

107  Hangi cümledeki virgül kaldırılırsa anlam de ğ i ş ir? A ) Geç kalınca, sizi aramaktan vazgeçti. B ) Çocuklar, ko ş arak gözden kayboldular. C ) Bu genç, doktorla görü ş meye gitti. D ) Bir varmı ş, bir yokmu ş. Soru – 1990 / ML CEVAP : C

108  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde virgül kaldırılırsa anlam de ğ i ş ir? A ) Çocuk, sevinçle dedesine ko ş tu. B ) İ htiyar, çobanla konu ş maya devam ediyordu. C ) Davetsiz gelen, dö ş eksiz oturur. D ) Türk dili, dillerin en zenginlerindendir. Soru – 1998 / ÖO CEVAP : B

109  A ş a ğ ıdakilerin hangisinden virgül kaldırılırsa, cümlenin anlamında de ğ i ş iklik olur? A ) E ş itlik, demokrasinin temel ö ğ esidir. B ) Araba, büyükçe bir binanın önünde durdu. C ) Annelik, kadınların en güçlü duygusudur. D ) Hasta, annesinin kula ğ ına bir ş eyler fısıldadı. Soru – 1998 / DPY CEVAP : D

110  Bazı cümlelerde fiilimsinin kullanılmaması da bir anlatım kusurudur.  FİİLİMSİ EKSİKLİĞİ Bilgisayarı bir iki gün ya da hiç kullanmadan tekrar satarız. Zarf fiil : kullanarak kullanarak

111 Bu suçlamaların gereksiz ve do ğ ru olmadı ğ ını söyleyebilirim. Ortaç : oldu ğ unu Bu suçlamaların gereksiz ve do ğ ru olmadı ğ ını söyleyebilirim. oldu ğ unu Sınavda kimin ba ş arılı ; kimin ba ş arılı olmadı ğ ı anla ş ılır. Ortaç : oldu ğ u Sınavda kimin ba ş arılı ; kimin ba ş arılı olmadı ğ ı anla ş ılır. oldu ğ u

112  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Burada, en çok ondan yakınlık gördük. B ) Çok az veya hiç çalı ş madan sınavlara girdiler. C ) Bir süre sonra resim çalı ş malarına ara verdiler. D ) Dü ş ündüklerini yazıya dökmekten çekinmelidir. E ) İş iyle özel ya ş amını birbirine karı ş tırmadı. Soru : 1996 - ÖSS CEVAP : B / “çalı ş arak” fiilimsisi eksik ( zarf fiil ) “ Çok az çalı ş arak veya hiç çalı ş madan sınavlara girdiler.”

113  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Çocukların e ğ itiminde hem ailenin hem de okulun rolü vardır. B ) Okuma sevgisi konusunda çocukların en çok anne ve babalarını örnek aldıkları unutulmamalıdır. C ) Çocuklara, yeteneklerini geli ş tirmeleri için gerekli olanaklar sa ğ lanmalıdır. D ) Çocuklar bundan en az zarar ya da hiç zarar görmeden kurtarılmalıdır. E ) Oyuncak seçerken çocu ğ un ya ş ına uygun olanlar tercih edilmeli. Soru : 199 5 - ÖSS CEVAP : D / “görerek” fiilimsisi eksik ( zarf fiil ) “ Çocuklar bundan en az zarar görerek ya da hiç zarar görmeden kurtarılmalıdır.”

114  ya da yapılan tamlamalarda TAMLANAN durumundaki İ S İ M TEK İ L olmalıdır. D İ KKAT !.. ! Belgisiz sıfatlarla sayı çoklu ğ u gösteren sıfatlarla kar ş ıla ş ıyoruz. Her çe ş it insanlarla kar ş ıla ş ıyoruz. Her çe ş it insanla Yanlış Doğru

115 Keyfine dü ş kün varsa buraya toplanmı ş. memurlar ne kadar Keyfine dü ş kün varsa buraya toplanmı ş. ne kadar memur Yanlış Doğru Bizde vardır. iki türlü dü ş ünürler Bizde vardır. iki türlü dü ş ünür Yanlış Doğru

116  Kimi cümlelerde eksik kullanılması anlam karga ş asına yol açar. D İ KKAT !.. ! Ş AHIS ZAM İ RLER İ N İ N filme alıyormu ş. Hayatını ONUN SEN İ N

117 toplamadan geldi. SEN İ N ONUN Kitaplarını toplamadan geldi. Kitaplarını Kitaplarını

118  İ yelik eki “ – i ” nin gereksiz kullanımından kaynaklanır. Bu ek, tamlayanın yer almadı ğ ı bir cümlede sanki bir TAMLAYAN varmı ş hissi uyandırdı ğ ı için önemli bir anlatım kusuru içerir. D İ KKAT !.. ! TAMLANAN EK İ FAZLALI Ğ I

119 Ne ş e verici ş eylerle de u ğ ra ş alım, unutmayalım. gülmesini Yanlış Ne ş e verici ş eylerle de u ğ ra ş alım, unutmayalım. gülmeyi Doğru Ne biliyor, ne de. kalkmasını oturmasını Yanlı ş Ne biliyor, ne de. oturmayı kalkmayı Doğru

120 Bisiklet biliyor musun? sürmesini Bisiklet biliyor musun? sürmeyi Yanlış Doğru Araba severim. kullanmasını Araba severim. kullanmayı Doğru Yanlış

121 Sorular

122  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kullanılmı ş tır? A ) Bu yıl, hükümet benzine zam yapmayacakmı ş. B ) Havalar böyle giderse, bu yıl kı ş az sürecek. C ) Sabahları erken kalkıp bir müddet ders çalı ş ırdı D ) Bu yıl ÖSS sınavı 17 Haziran’da yapılacak. E ) Kı ş lık erzaklarını almak için çar ş ıya çıktılar. CEVAP : D / “ ÖSS” Ö ğ renci Seçme Sınavı “ sınavı” sözcü ğ ü gereksizdir.

123  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Dershane ve okul ö ğ retmenli ğ i çok farklı ş eylermi ş. B ) Bora Bey, üçüncü evlilik yıldönümünü de unutmamı ş tı. C ) Tatil günlerinde evinden çıkmaz, sa ğ a sola telefon açardı. D ) Sınavlar yakla ş tıkça, ö ğ rencilerin sıkıntıları artıyordu. E ) Bakkala erkenden gitti ve bakkaldan ekmek aldı. CEVAP : B “ Bora Bey, evlili ğ inin üçüncü yıldönümünü de unutmamı ş tı.”

124  “ Ders anlatırken genelde önemli konuların ve bizden istenecek yerlerin üzerinde fazla durulaca ğ ından dikkatle dinlenmeli be bu yerler i ş aretlenmelidir.” Cümledeki anlatım bozuklu ğ unun nedeni a ş a ğ ıdakilerden hangisidir? A ) Gereksiz sözcük kullanımı B ) Belirtili nesne eksikli ğ i C ) Özne eksikli ğ i D ) Tamlayan ekinin eksikli ğ i E ) Mantık hatası CEVAP : C / ÖZNE EKS İ KL İĞİ

125  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde, cümlenin ba ş ında ş ahıs zamirinin kullanılması gereklidir? A ) Gözleri artık uza ğ ı göremiyormu ş. B ) Aklımdan çocuklarım hiç çıkmıyor. C ) Ellerin, tıpkı annenin ellerine benziyor. D ) Dı ş arda karde ş lerin seni benziyor. E ) Evini biz ta ş ıdık geçen hafta. CEVAP : E / SEN İ N evini ONUN evini

126  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Dil, insanların ileti ş imini sa ğ layan bir araçtır. B ) Her zaman, ba ş kalarından bizi anlamalarını bekleyemeyiz. C ) Kurallı cümlelerde yüklem en sonda yer alır. D ) Anlayı ş göstermeyen ki ş ilerle i ş imiz olamaz. E ) Çevremizde olup biteni anlamaya çalı ş malıyız. CEVAP : C / “ EN” sözcü ğ ü gereksiz kullanılmı ş tır. Gereksiz Sözcük Kullanımı

127  “ Bu ş ehirde güvendi ğ im birçok dostlarım var, demi ş ti.” Bu cümledeki anlatım bozuklu ğ unu gidermek için a ş a ğ ıdaki de ğ i ş ikliklerden hangisi yapılmalıdır? A ) “ bu” sözcü ğ ü cümleden atılmalı. B ) “ dostlarım” sözcü ğ ünden ço ğ ul eki atılmalı. C ) “ birçok” yerine “ pek az” sözcü ğ ü getirilmeli. D ) “ güvendi ğ im” yerine “ güvenebilece ğ im” sözü getirilmeli. E ) “ demi ş ti” yerine “ derdi” sözcü ğ ü getirilmeli. CEVAP : B / “ – lar” çokluk eki fazla kullanılmı ş tır. “ Gereksiz ek kullanımı”

128  “ Ö ğ retmen, ö ğ rencilere bir saat ders anlattı ; ama ö ğ renciler anlamadı.” cümlesindeki anlatım bozuklu ğ u a ş a ğ ıdakilerden hangisidir? A ) Özne – yüklem uyu ş mazlı ğ ı B ) Dolaylı tümleç eksikli ğ i C ) Tamlama hatası D ) Gereksiz sözcük kullanımı E ) Nesne eksikli ğ i CEVAP : E / “ö ğ renciler DERS İ anlamadı” NESNE EKS İ KL İĞİ

129  A ş a ğ ıdaki cümlelerden hangisi, dil ve anlatım yönüyle yanlı ş tır? A ) Bu derste isim ve sıfat tamlamasını inceleyece ğ iz. B ) Yemekte ben su içtim, ama o su içmedi. C ) Sabah erkenden yola çıktı, ilk arabaya bindi. D ) Bunca yıl ekme ğ ini ve suyunu içti ğ i sılasından ayrılıyordu. E ) Tatlı çe ş itlerinden az, yemeklerden fazla yedi. CEVAP : E / TAMLAMA YANLI Ş LI Ğ I ekme ğ ini YED İ suyunu İ ÇT İ

130  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozuklu ğ u yoktur? A ) Yıllar sonra onu görmü ş ve dertle ş mi ş tik. B ) İ nsanları kazanmak için de ğ er vermek gerekir. C ) Hayvanlar dü ş ünceleriyle hareket etmezler. D ) Onu, bir gün kesinlikle görebilece ğ ini söyledi. E ) O ak ş am yanımdan bir an olsun ayrılmadı. CEVAP : E A – “ ONUNLA” zarf tümleci eksikli ğ i B – “ ONLARA” dolaylı tümleç eksikli ğ i C – “ Hayvanlar – etmezler” özne – yüklem uyu ş mazlı ğ ı D – “ Kesinlik – olasılık” çeli ş kili sözcükler

131  “ Sarho ş araba kullananlara, polis ceza yazdı.” cümlesindeki anlatım bozuklu ğ u a ş a ğ ıdakilerden hangisidir? A ) Özne – yüklem uyu ş mazlı ğ ı B ) Tamlama hatası C ) Sözcü ğ ün yanlı ş yerde kullanılması D ) Gereksiz sözcük kullanımı E ) Nesne eksikli ğ i CEVAP : C “ Arabayı sarho ş kullananlara, polis ceza yazdı.”

132  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde virgülün kullanılmaması anlam ikilili ğ ine yol açmı ş tır? A ) Bu so ğ uklarda yol almak zordur. B ) Güzellerin hatırına geldi. C ) Her bugün, içinde yarını ta ş ır. D ) Hasta doktordan ş ifa bekliyordu. E ) Yarın yapaca ğ ın i ş i bugün yap. CEVAP : D “ Hasta, doktordan ş ifa bekliyordu.”

133  “ Barcelona ve Brezilya milli takımının kaptanı Rivaldo, dünyanın en iyi futbolcusu seçildi.” cümlesindeki anlatım bozuklu ğ u a ş a ğ ıdakilerden hangisidir? A ) Nesne eksikli ğ i B ) Tamlama yanlı ş lı ğ ı C ) Dolaylı tümleç eksikli ğ i D ) Özne – yüklem uyu ş mazlı ğ ı E ) Gereksiz sözcük kullanımı CEVAP : B / Tamlama yanlı ş lı ğ ı “ Barcelona’nın ve Brezilya milli takımının kaptanı Rivaldo, dünyanın en iyi futbolcusu seçildi.”

134  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozuklu ğ u yoktur? A ) Çocukları çok sever her zaman dü ş ünür. B ) Konunun az bilinen bir yönüne ı ş ık tutuyor, aydınlatıyor. C ) Onun ya ş aran gözlerine bakıp elleriyle sildi. D ) Bu insanlardan çok ş ey aldık, hiçbir ş ey vermedik. E ) Onu hiç anlayamadı ğ ım ve hak veremedi ğ im için üzülüyorum. CEVAP : A B – “ KONUYU” nesne eksikli ğ i C – “ GÖZLER İ N İ ” nesne eksikli ğ i D – “ ONLARA” dolaylı tümleç eksikli ğ i E – “ ONA” dolaylı tümleç eksikli ğ i

135  “ Bilimsel ara ş tırmalar sonunda / gençlerimizde rastlanan / 1 2 davranı ş bozukluklarının / bu tür çalı ş malardan kaynaklandı ğ ı / 3 4 saptanmı ş tır.” 5 cümlesindeki anlatım bozuklu ğ u a ş a ğ ıdaki de ğ i ş ikliklerin hangisiyle giderilebilir? A ) 1 ile 2 yer de ğ i ş tirmelidir. B ) 1, 4’ten sonra getirilmelidir. C ) 5, 2’den önce gelmelidir. C ) 2 ile 3 yer de ğ i ş tirmelidir. E ) 3 ile 5 yer de ğ i ş tirmelidir. Cevap: B / Gençlerimizde rastlanan davranı ş bozukluklarının bu tür çalı ş malardan kaynaklandı ğ ı bilimsel ara ş tırmalar sonunda saptanmı ş..

136  “ Sakat sakat antrenmanlara katılmak bedenimi her zamankinden daha fazla yordu.” Cümledeki anlatım bozuklu ğ unun nedeni a ş a ğ ıdakilerden hangisidir? A ) Mantık yanlı ş lı ğ ı B ) Sözcü ğ ün yanlı ş yerde kullanılması C ) Ö ğ e eksikli ğ i D ) Çatı uyu ş mazlı ğ ı E ) Yanlı ş anlamda sözcük kullanılması CEVAP : B “Antrenmanlara sakat sakat katılmak bedenimi her zamankinden daha fazla yordu.”

137  “ Ailesiyle yemek yemesini özlemi ş ti.” cümlesindeki anlatım bozuklu ğ u a ş a ğ ıdakilerden hangisiyle giderilebilir? A ) “ özlemi ş ti” yerine “ özlerdi” getirilerek B ) Cümlenin ba ş ına “ o “ getirilerek C ) “ yemesini” yerine “ yemeyi” getirilerek D ) “ özlemi ş ti” den önce “ çok” getirilerek E ) “ ailesiyle” yerine “ annesi ve babasıyla” getirilerek CEVAP : C “ Ailesiyle yemek yemeyi özlemi ş ti.”

138  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Elektrikler gidince TEK’i arardı hep. B ) ÖSS’ye bir ilkö ğ retim okulunda girdi. C ) Günler günleri kovalıyordu; ama onu kimse aramıyordu. D ) O ğ lu 9 Haziran 1998 yılında dünyaya gelmi ş ti. E ) Bu sabah da erken uyanmı ş tı evin ya ş lı ninesi. CEVAP : D “ O ğ lu 9 Haziran 1998 tarihinde dünyaya gelmi ş ti.” ( Yanlı ş anlamda sözcük kullanımı )

139  1987 – ÖYS  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Sergideki resimlerimin hepsi kendi eserimdir. B ) Güzel sanatlar insanın duygu dünyasını zenginle ş tirir. C ) Çar ş ıya çıkarken para çantamı almamı ş tım. D ) Son aldı ğ ım kitabı bir türlü okuma fırsatı bulamadım. E ) Okul öncesi döneminde, çocuk tiyatrosunun önemli bir yeri vardır. CEVAP : A “ Sergideki RES İ MLER İ N HEPS İ kendi eserimdir.”

140  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde, anlam belirsizli ğ ini gidermek için cümlenin ba ş ına bir ş ahıs zamiri getirmek gerekir? A ) Adana’ya yerle ş tiklerini duydum. B ) Yeni aldı ğ ın elbiseyi çok be ğ endim. C ) Yarı ş mada birinci oldu ğ una sevindim. D ) Önerdi ğ in romanı henüz okuyamadım. E ) Sınava İ stanbul’da girmek istiyorum. CEVAP : C “ Senin yarı ş mada birinci oldu ğ una sevindim.” “ Onun yarı ş mada birinci oldu ğ una sevindim.”

141  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kullanılmamı ş tır? A ) Üç saat süre ile görü ş tüler. B ) Dükkânları kirli olan on i ş yeri kapatıldı. C ) Kar ş ılıklı mektupla ş malar dostluk ba ğ larını sa ğ lamla ş tırır. D ) Tam bulmu ş ken yeniden kaybettim onu. E ) Yüz adet yatak satın alınacaktır. CEVAP : D A - “ süre ile” B – “ dükkânları” C – “ kar ş ılıklı” D – “ adet”

142  “ Ş iirlerinde kir, leke yoktur ; katıksız, duru, dünya kirlerinden uzak, temizdir.” Bu cümledeki anlatım bozuklu ğ u a ş a ğ ıdaki açıklamalardan hangisine örnek gösterilebilir? A ) Dolaylı tümleç eksikli ğ i B ) Özne eksikli ğ i C ) Gereksiz sözcük kullanımı D ) Tamlama yanlı ş lı ğ ı E ) Nesne eksikli ğ i CEVAP : E / “ Ş iirlerinde kir, leke yoktur ; Şİİ RLER İ katıksız, duru, dünya kirlerinden uzak, temizdir.”

143  A ş a ğ ıdakilerden hangisinde farklı bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Cephanelik nöbetçisinin silahı elinden alındı ve soyuldu. B ) Buna ancak okurlar karar verir ve uygular. C ) İ nsana “ Vatanını seviyor musunuz?” denirse çileden çıkabilir. D ) Dili ulus yapar, zaman içinde olu ş ur, arınır, durulur. E ) Türk vatanda ş ının en büyük güvencesi basındır ve ondan çok ş ey beklemektedir. CEVAP : B / “ BUNU” / Nesne eksikli ğ i A / “ CEPHANEL İ K” / Özne eksikli ğ i C / “ İ NSAN” / Özne eksikli ğ i D / “ D İ L” / Özne eksikli ğ i E / “ VATANDA Ş ” / Özne eksikli ğ i

144  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozuklu ğ u yoktur? A ) Kara gökleri kül rengi bulutlar doldurmu ş. B ) Bu ş ehirde herkes uyur, ben uyanı ğ ım. C ) Ne sesini ne de yüzünü görüyorum. D ) Buradan oraya yaya yürüyece ğ im. CEVAP : B A – “ Kaplamı ş ” / sözcü ğ ün yanlı ş anlamda kullanılması C – “ Duyuyorum” / yüklem eksikli ğ i D – “ Yaya” / gereksiz sözcük kullanımı

145  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde di ğ erlerinden farklı bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Bu dönemin sanatçıları Divan edebiyatını ele ş tirmi ş, kar ş ı çıkmı ş. B ) Zaman zaman romanın akı ş ı durdurulur ve bilgilendirilir. C ) Edebiyat, tarih, co ğ rafya alanında bilgi vermi ş, okuma zevki a ş ılamı ş tır. D ) Hayatın ki ş iyi kötülüklere götüren yönlerini eserinde göstermi ş, yer vermi ş tir. CEVAP : B / Özne Eksikli ğ i A, C ve D : Dolaylı Tümleç eksikli ğ i

146  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcü ğ ün yanlı ş yerde kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Her yerde sessiz sessiz dola ş masıyla ünlüdür. B ) Yaramaz çocuk, tüm ailesini üzmü ş tü. C ) Yaramazlı ğ ı, zaman zaman yerini uysallı ğ a bırakırdı. D ) Orada etraflıca gördüklerimi size anlattım ya! CEVAP : D “ Orada gördüklerimi size etraflıca anlattım ya!”

147  “ Hiçbiri bu çocuklara kötü diyemiyor, konuyu de ğ i ş tirmek için türlü yollar arıyordu.” Bu cümledeki anlatım bozuklu ğ unun nedeni a ş a ğ ıdakilerden hangisidir? A ) Özne eksikli ğ i B ) Nesne eksikli ğ i C ) Tamlama yanlı ş lı ğ ı D ) Dolaylı tümleç eksikli ğ i E ) Yüklemde ki ş i – zaman uyu ş mazlı ğ ı CEVAP : A / ÖZNE EKS İ KL İĞİ “ Hiçbiri bu çocuklara kötü diyemiyor, HERKES konuyu de ğ i ş tirmek için türlü yollar arıyordu.”

148  A ş a ğ ıdaki dizelerin hangisinde özne – yüklem uyu ş mazlı ğ ı vardır? A ) Gözümün de ğ di ğ i yere gül dü ş er. B ) Dinle de gönlümü alıver ş imdi. C ) Yeryüzünde bir sen bir de ben varım. D ) İ stersen dünyayı ça ğ ır imdada. E ) Arkandan gelecek hep ayak sesi. ( 1995 – ÖSS ) CEVAP : C “ Yeryüzünde bir sen VARSIN bir de ben VARIM.”

149  “ Ö ğ renciyi, dü ş ünmeye ve yaratıcı olmaya yönelten ve herhangi bir konu üzerinde ele ş tiri yapmasını sa ğ layan bir anlayı ş, e ğ itim sistemimize henüz yerle ş medi.” ( 1997 – ÖSS ) Bu cümledeki anlatım bozuklu ğ u a ş a ğ ıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır? A ) Dolaylı tümlecin cümlenin ba ş ında kullanılmamasından B ) Öznenin birden fazla sözcükten olu ş masından C ) Gereksiz yere ba ğ laç kullanılmasından D ) Tamlayan eksikli ğ inden E ) Gereksiz yere zarf tümleci kullanılmasından CEVAP : D / “ ö ğ rencinin” tamlayanı eksiktir. “ ö ğ rencinin ele ş tiri yapması”

150  2000 – ÖSS  “Fiyatlar çok pahalı oldu ğ u için satı ş lar durgun.” Bu cümledeki anlatım bozuklu ğ unu gidermek için a ş a ğ ıdaki de ğ i ş ikliklerden hangisi yapılmalıdır? A ) “ çok” sözcü ğ ü atılmalı B ) “ durgun” yerine “ az” sözcü ğ ü getirilmeli C ) “ oldu ğ u için” yerine “ oldu ğ undan” sözcü ğ ü getirilmeli D ) “ satı ş lar” yerine “ alı ş veri ş ” sözcü ğ ü getirilmeli E ) “ pahalı” yerine “ yüksek” sözcü ğ ü getirilmeli CEVAP : E / “ pahalı” sözcü ğ ü yanlı ş anlamda kullanılmı ş tır. Fiyatlar “pahalı” olmaz, “yüksek” ya da “ dü ş ük” olur.

151  2001 – ÖSS  A ş a ğ ıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozuklu ğ u vardır? A ) Maçlarda, taraftarların çıkardı ğ ı olaylar spora gölge dü ş ürüyor. B ) Takımlardan biri, ötekinin bitmek bilmeyen kar ş ılıklı saldırılarına daha fazla dayanamadı. C ) Sa ğ lıklı kalabilmenin temel ko ş ullarından biri de spor yapmaktır. D ) Son yıllarda kimi takımlar, Avrupa takımlarıyla yaptıkları maçlarda yüzümüzü a ğ artıyor. E ) Ancak düzenli olarak yapılan spor yararlı olur. CEVAP : B “ KAR Ş ILIKLI” sözcü ğ ü gereksiz kullanılmı ş tır. “ Saldırı” sözcü ğ ünde zaten “ kar ş ılıklı” anlamı vardır.

152 

153 

154 

155 

156 

157 

158 

159 

160 

161 

162 

163 

164 

165 

166 

167 

168 

169 

170 