Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık ve İnternet Saldırganlığı Durumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi Fatma Kübra ÇELEN, Aygül ÇELİK.

... konulu sunumlar: "Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık ve İnternet Saldırganlığı Durumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi Fatma Kübra ÇELEN, Aygül ÇELİK."— Sunum transkripti:

1 Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık ve İnternet Saldırganlığı Durumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi Fatma Kübra ÇELEN, Aygül ÇELİK & Prof. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü

2 Giriş Bilişim teknolojileri, günümüz toplumlarında bilginin üretilmesi, paylaşılması, iletişim, alışveriş gibi çok çeşitli durumlarda kullanılmaktadır. Bireylerin yaşamına kolaylıklar sağlaması nedeniyle de bu teknolojilerin kullanımı her geçen gün yaygınlaşmaktadır. 2 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

3 Problem Durumu Teknolojinin yaygın kullanımı ise bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Sanal zorbalık da bu problemlerden biridir. Sanal zorbalık;  bilgi ve iletişim araçları vasıtasıyla zararlı ve kırıcı mesajlar yollayarak diğerlerini taciz etme;  diğer kişilere zarar vermek amacıyla, bir birey ya da grup tarafından,  elektronik posta,  telefonu,  çağrı cihazı,  kısa mesaj servisi ve  web siteleri gibi bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımını içeren,  kasten, tekrarlayıcı bir şekilde ve düşmanca davranışları destekleyen davranışlar olarak tanımlanmaktadır. 3 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

4 Problem Durumu Sanal zorbalık, zorbalığın sanal ortam üzerinde gerçekleştirilmesi olarak tanımlanabilir. Alanyazında sanal zorbalık, ▫ tekno zorbalık, ▫ elektronik zorbalık, ▫ çevrimiçi zorbalık gibi terimlerle ifade edilmektedir. 4 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

5 Problem Durumu Sanal zorbalık türleri (Willard, 2004): ▫ Çevrimiçi kavga etme ▫ İftira ▫ Başka bir kimliğe bürünme ▫ Zarar verme ▫ Başkasının bilgilerini internet ortamında izinsiz kullanma 5 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

6 Araştırmanın Amacı ve Önemi Öğrenciler arasında giderek yaygınlaşan ve büyük bir kitlesel soruna dönüşme eğilimi gösteren sanal zorbalığın görünümlerinin, farklı gruplarla yapılacak yeni çalışmalarla irdelenmesinin alanyazına ve konuyla ilgili uygulamalara katkı getirebileceği düşünülmektedir. 6 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

7 Araştırmanın Amacı ve Önemi (2) Çalışma kapsamında ortaokul öğrencilerinin ▫ sanal zorbalık, ▫ internet saldırganlığı, ▫ sanal mağduriyet durumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. 7 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

8 Araştırma Soruları Öğrencilerin sanal zorba olma sıklıkları nedir? Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma sıklıkları nedir? öğrencilerin ‘sanal zorba olma’ durumları; ▫ cinsiyet, ▫ sınıf düzeyi, ▫ bilgisayar ve internete erişim, ▫ bilgisayar ve interneti kullanma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? öğrencilerin ‘sanal zorba kurbanı olma’ durumları; ▫ cinsiyet, ▫ sınıf düzeyi, ▫ bilgisayar ve internete erişim, ▫ bilgisayar ve interneti kullanma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? 8 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

9 Yöntem Araştırma kapsamında genel tarama modeli kullanılmıştır. ▫ Tarama modelleri yaklaşımı ile geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemek amaçlanır, araştırmaya katılan birey ya da nesneleri değiştirme ya da etkileme çabası gösterilmez (Fraenkel & Wallen, 2006; Büyüköztürk, 2009). 9 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

10 Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu elverişli örnekleme yöntemi ile ulaşılan Ankara’nın iki merkez okulunda öğrenim görmekte olan 5. 6. 7. ve 8. sınıfta okuyan toplam 119 öğrenci oluşturmaktadır. 10 DeğişkenlerSeçenekler f% Cinsiyet Kız 5344,5 Erkek 6655,5 Toplam 119100 Sınıf Düzeyi 5. Sınıf 23 19,3 6. Sınıf 3327,7 7. Sınıf 3428,6 8. Sınıf 2924,4 Toplam 119100 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

11 Veri Toplama Süreci Araştırma kapsamında yanıtı aranan sorulara ilişkin veriler Hinduja ve Patchin (2009) tarafından geliştirilen ve Türkçeye uyarlanan (Özdemir & Akar, 2011) ‘Siber Zorbalık ve İnternet Saldırganlığını Tarama Ölçeği-SZİSTÖ’ ile toplanmıştır. ▫ Araştırma verilerinin toplanmasında kullanılan veri toplama aracı araştırma sürecinde ele alınan araştırma problemlerine yanıt bulabilme yeterliliğinde olduğu göz önünde bulundurularak seçilmiştir. 11 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

12 SZISTÖ, dokuzar maddeden oluşan ▫ ‘Siber Zorba Kurbanı Olma’ ve ▫ ‘Siber Zorba Olma’ olmak üzere iki ayrı alt-ölçekten oluşmaktadır. ▫ Orijinal ölçeklerin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları kapsamında  ‘Siber Zorba Kurbanı Olma’ alt-ölçeğinin alfa değeri.74,  ‘Siber Zorba Olma’ alt-ölçeğinin alfa değeri.87 olarak hesaplanmıştır.  Altölçeklerin yapı geçerliği ise faktör analizi ile sınanarak her iki alt-ölçeğin de 1 faktör altında toplandığı saptanmıştır. Veri Toplama Süreci 12 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

13 Verilerin Analizi Araştırma verilerinin analizinde frekans, yüzde gibi betimsel istatistiklerden yararlanılmıştır. Ayrıca araştırma verilerinin (‘siber zorba olma’ ve ‘siber zorba kurbanı olma’ durumları) normal dağılmadığı tespit edildiği için verilerin analizinde parametrik olmayan testlerden Kruskal Walllis ve Mann Whitney U testi kullanılmıştır. 13 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

14 Bulgular ve Tartışma

15 Bulgular ve Yorumlar Araştırmanın birinci sorusu ▫ “Öğrencilerin Sanal Zorba Olma Sıklıkları Nedir? Bu soru kapsamında yapılan analizler sonucunda öğrencilerin bir kısmının en azından bir defa sanal zorba oldukları görülmüştür. 15 Öğrencilerin sanal zorba olma sıklıkları Hiçbir zaman Bir defa Bir iki defa Çok kez Pek çok defa Toplam f65301914119 %54,625,216,00,83,4100 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

16 Bulgular ve Yorumlar (2) Araştırmanın birinci sorusu ▫ “Öğrencilerin Sanal Zorba Kurbanı Olma Sıklıkları Nedir? Bu soru kapsamında yapılan analizler sonucunda öğrencilerin bir kısmının en azından bir defa sanal zorba kurbanı oldukları görülmüştür. 16 Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma sıklıkları Hiçbir zaman Bir defa Bir iki defa Çok kez Pek çok defa Toplam f7039631119 %58,832,85,02,50,8100 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

17 Bulgular ve Yorumlar (3) Araştırmanın sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba olma durumları cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır?” Yapılan analiz sonucu erkek ve kız öğrencilerin sanal zorba olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür (U=1607.500; p=0,414; p>0,05). ▫ Balakrishnan (2015); Hinduja ve Patchin (2008); Özdemir ve Akar (2014) tarafından yürütülen çalışmalarda da benzer şekilde sanal zorbalık ile cinsiyet arasında anlamlı fark bulunmamıştır. 17 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

18 Bulgular ve Yorumlar (4) Araştırmanın sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba olma durumları sınıf düzeyi değişkenine göre farklılaşmakta mıdır?” Yapılan analiz sonucu sınıf düzeyine göre sanal zorba olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür [χ2(2)=6,621; p=0,085; p>0,05]. 18 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

19 Bulgular ve Yorumlar (5) Araştırmanın sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba olma durumları bilgisayar ve interneti kullanım durumlarına göre farklılaşmakta mıdır?” Öğrencilerin sanal zorbalık durumlarının; ▫ bilgisayarı ve interneti kullanım düzeylerine (başlangıç, orta, ileri) ▫ bilgisayarı ve interneti kullanım deneyimlerine göre farklılaşmadığı görülmüştür. 19 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

20 Öğrencilerin sanal zorbalık durumlarının; ▫ evlerinde bilgisayara sahip olma ve internet erişimi olma durumlarına, ▫ bilgisayarı ve interneti kullanmayı nereden öğrendiklerine (okul, akraba, arkadaş veya kendi kendine deneyerek) göre farklılaşmadığı görülmüştür. Bulgular ve Yorumlar (6) 20 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

21 Bulgular ve Yorumlar (7) Araştırma sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma durumları cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır?” ▫ Yapılan analiz sonucu erkek ve kız öğrencilerin Sanal zorba kurbanı olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu görülmüştür (U=1233,500; p=0,004; p<0,05). 21 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

22 Bulgular ve Yorumlar (8) Sıra ortalaması değerlerine bakıldığında erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre daha çok sanal zorba kurbanı oldukları görülmektedir. ▫ Araştırmadan ulaşılan bu bulgu ile Erdur-Baker ve Kavşut’un (2007) çalışmalarından ulaştıkları erkeklerin daha çok sanal zorba kurbanı oldukları bulgusu ile benzerlik göstermektedir. 22 CinsiyetN Sıra Ortalaması Sıra Toplamı UP Kız5350,272664,50 1233,5000,004 Erkek6667,814475,50 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

23 Bulgular ve Yorumlar (9) Araştırma sorusu ▫ “Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma durumları sınıf düzeyi değişkenine göre farklılaşmakta mıdır?” Yapılan analiz sonucu sınıf düzeyine göre sanal zorba kurbanı olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür [χ2(2)=4,714; p=0,194; df=3; p>0,05]. 23 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

24 Bulgular ve Yorumlar (10) Araştırma sorusu; ▫ Öğrencilerin sanal zorba olma durumları bilgisayar ve interneti kullanım durumlarına göre farklılaşmakta mıdır? Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma durumlarının internet kullanım düzeyine göre farklılık göstermediği belirlenirken bilgisayarı kullanım düzeylerine (başlangıç, orta, ileri) göre farklılaştığı görülmüştür [χ2(2)=6,043; p=0,04; df=2; p<0,05]. 24 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

25 Bulgular ve Yorumlar (11) Sıra ortalamalarına bakıldığında ileri düzeyde bilgisayar kullananların sanal zorba kurbanı olma durumlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. 25 Sınıf Düzeyi N Sıra Ortalaması SDχ2P Başlangıç2858,41 26,0430,04 Orta6755,37 İleri2474,77 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

26 Öğrencilerin sanal zorba kurbanı olma durumlarının bilgisayarı ve interneti kullanmayı nereden öğrendiklerine (okul, akraba, arkadaş veya kendi kendine deneyerek) internete eriştikleri yere (ev, okul, internet kafe) göre farklılık göstermediği görülmüştür. Bulgular ve Yorumlar (12) 26 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

27 Sonuç ve Öneriler

28 Araştırmadan ulaşılan sonuçlara göre bilinçli ve doğru internet kullanımı konusunda çocukların erken yaşlarda bilgilendirilmeleri gerekliliği gündeme gelmektedir. 28 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

29 Sonuç ve Öneriler (2) Bireylerin interneti amaçlarına uygun bir şekilde kullanmaları için ailelere ve eğitimcilere önemli görevler düşmektedir. ▫ Örneğin; ailelerin çocuklarının internet kullanımlarını bilinçli bir şekilde takip etmeleri onların sağlıklı birey olarak gelişimleri için oldukça önemlidir. 29 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

30 Sonuç ve Öneriler (3) Aileler ve çocukların daha etkili ve iyi iletişim kurmaları sağlanarak sanal mağduriyet ya da zorbalık durumlarının ve nedenlerinin paylaşılması için güven ortamı oluşturulması konusunda aileler bilinçlendirilebilir. 30 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

31 Sonuç ve Öneriler (4) Bu bağlamda okullarda verilecek bilinçli internet kullanımı konusundaki eğitimlere ailelerin de dahil edilmeleri gerektiği önerilebilir. 31 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

32 Sonuç ve Öneriler (5) Özellikle de çocukların; ▫ bilinçli, ▫ doğru ve ▫ güvenli internet kullanımı konusunda erken yaşlardan itibaren bilgilendirilmeleri ve bilinçlendirilmeleri ile olası sanal zorbalık, sanal mağduriyet gibi sorunların yaşanma ihtimali en aza indirgenebilir. 32 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya

33 Teşekkürler 33 25. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (UEBK) / 21-24 Nisan 2016, Antalya