EDAT(İLĞEÇ) Yalnız başına anlamı olmadığı halde kullanıldığı cümlelere anlam katan ve kavramlar arasında çeşitli anlam ilgisi kurmaya yarayan sözcüklere.

... konulu sunumlar: "EDAT(İLĞEÇ) Yalnız başına anlamı olmadığı halde kullanıldığı cümlelere anlam katan ve kavramlar arasında çeşitli anlam ilgisi kurmaya yarayan sözcüklere."— Sunum transkripti:

1

2

3 EDAT(İLĞEÇ) Yalnız başına anlamı olmadığı halde kullanıldığı cümlelere anlam katan ve kavramlar arasında çeşitli anlam ilgisi kurmaya yarayan sözcüklere “edat” denir. Yalnız başına anlamı olmadığı halde kullanıldığı cümlelere anlam katan ve kavramlar arasında çeşitli anlam ilgisi kurmaya yarayan sözcüklere “edat” denir. “Gibi,ile,için,kadar,yalnız,üzere,-den beri,-den ötürü, “Gibi,ile,için,kadar,yalnız,üzere,-den beri,-den ötürü, - e dek,-e doğru…”sözcükleri belli başlı edatlardır. - Kır çiçeklerini senin için topladım. - Senin kadar beceriksiz biri görmedim. Yalnız başına anlamı olmadığı halde kullanıldığı cümlelere anlam katan ve kavramlar arasında çeşitli anlam ilgisi kurmaya yarayan sözcüklere “edat” denir. Yalnız başına anlamı olmadığı halde kullanıldığı cümlelere anlam katan ve kavramlar arasında çeşitli anlam ilgisi kurmaya yarayan sözcüklere “edat” denir. “Gibi,ile,için,kadar,yalnız,üzere,-den beri,-den ötürü, “Gibi,ile,için,kadar,yalnız,üzere,-den beri,-den ötürü, - e dek,-e doğru…”sözcükleri belli başlı edatlardır. - Kır çiçeklerini senin için topladım. - Senin kadar beceriksiz biri görmedim.

4 A)EDATLARIN ÖZELLİKLERİ 1)Edatların anlamı sözcükler arasında kurdukları ilgilerle belirir.bu ilgiler şunlardır:”nedenlik,eşitlik araç, benzerlik amaç,yaklaşık…” 1)Edatların anlamı sözcükler arasında kurdukları ilgilerle belirir.bu ilgiler şunlardır:”nedenlik,eşitlik araç, benzerlik amaç,yaklaşık…” Kompüse tramvayla gidebilirsin.(araç ilgisi) Kompüse tramvayla gidebilirsin.(araç ilgisi) Akrabalarını ziyaret etmek için Van ‘a gitti.(amaç ilgisi) Akrabalarını ziyaret etmek için Van ‘a gitti.(amaç ilgisi) Benim kadar sende çalışmalısın.(eşitlik ilgisi) Benim kadar sende çalışmalısın.(eşitlik ilgisi)

5 EDATLARIN ÖZELLİKLERİ 2)Edatlar, adlarla ve adıllarla çoğu kez tamlama biçiminde kullanılır: 2)Edatlar, adlarla ve adıllarla çoğu kez tamlama biçiminde kullanılır: Eve doğru koşarak geldi. Eve doğru koşarak geldi. Senden başka kim gelecek ? Senden başka kim gelecek ? Bu yaz geçen yaza göre daha kurak geçti. Bu yaz geçen yaza göre daha kurak geçti. 2)Edatlar, adlarla ve adıllarla çoğu kez tamlama biçiminde kullanılır: 2)Edatlar, adlarla ve adıllarla çoğu kez tamlama biçiminde kullanılır: Eve doğru koşarak geldi. Eve doğru koşarak geldi. Senden başka kim gelecek ? Senden başka kim gelecek ? Bu yaz geçen yaza göre daha kurak geçti. Bu yaz geçen yaza göre daha kurak geçti.

6 EDATLARIN ÖZELLİKLERİ 3)Edatlar iyelik eki alırsa ad görevinde bulunur: 3)Edatlar iyelik eki alırsa ad görevinde bulunur: Senin gibileri adam olmaz. Senin gibileri adam olmaz. 4)Edatlar cümlede birleştiği sözcükle eylemin zamanına yada nasıl yapıldığını bildirirse zarf olur: 4)Edatlar cümlede birleştiği sözcükle eylemin zamanına yada nasıl yapıldığını bildirirse zarf olur: Sevgiyle ve şefkatle çocuklarının yüzünü bakıyordu. Sevgiyle ve şefkatle çocuklarının yüzünü bakıyordu. 3)Edatlar iyelik eki alırsa ad görevinde bulunur: 3)Edatlar iyelik eki alırsa ad görevinde bulunur: Senin gibileri adam olmaz. Senin gibileri adam olmaz. 4)Edatlar cümlede birleştiği sözcükle eylemin zamanına yada nasıl yapıldığını bildirirse zarf olur: 4)Edatlar cümlede birleştiği sözcükle eylemin zamanına yada nasıl yapıldığını bildirirse zarf olur: Sevgiyle ve şefkatle çocuklarının yüzünü bakıyordu. Sevgiyle ve şefkatle çocuklarının yüzünü bakıyordu.

7 EDATLARIN ÖZELLİKLERİ 5)Edatlar cümlede sıfat tamlamalarından olur: 5)Edatlar cümlede sıfat tamlamalarından olur: Bunun için onun gibi eleman olmaz. 6) Edatlar diğer sözcük türleri gibi cümlede özne, tümleç,yüklem görevinde bulunur. Akdeniz kıyıları dümdüz cilalanmış gibidir. 5)Edatlar cümlede sıfat tamlamalarından olur: 5)Edatlar cümlede sıfat tamlamalarından olur: Bunun için onun gibi eleman olmaz. 6) Edatlar diğer sözcük türleri gibi cümlede özne, tümleç,yüklem görevinde bulunur. Akdeniz kıyıları dümdüz cilalanmış gibidir.

8 B)EDAT OLARAK KULLAINILAN SÖZCÜKLER 1) İLE 1) İLE Sözcükler arasında araç ve beraberlik anlam ilgisi kurar.Birlikte kullanıldığı sözcüğe –la -le -yla -yle şeklinde bitişik yazılır Sözcükler arasında araç ve beraberlik anlam ilgisi kurar.Birlikte kullanıldığı sözcüğe –la -le -yla -yle şeklinde bitişik yazılır Faytonla Meram ‘ı gezdik. Faytonla Meram ‘ı gezdik. Dağ yolunda araba ile daha ileri gidemedik. Dağ yolunda araba ile daha ileri gidemedik. Arkadaşlarla sahilde yürüdük Arkadaşlarla sahilde yürüdük Beni görünce heyecanla ayağa kalktık. Beni görünce heyecanla ayağa kalktık. 1) İLE 1) İLE Sözcükler arasında araç ve beraberlik anlam ilgisi kurar.Birlikte kullanıldığı sözcüğe –la -le -yla -yle şeklinde bitişik yazılır Sözcükler arasında araç ve beraberlik anlam ilgisi kurar.Birlikte kullanıldığı sözcüğe –la -le -yla -yle şeklinde bitişik yazılır Faytonla Meram ‘ı gezdik. Faytonla Meram ‘ı gezdik. Dağ yolunda araba ile daha ileri gidemedik. Dağ yolunda araba ile daha ileri gidemedik. Arkadaşlarla sahilde yürüdük Arkadaşlarla sahilde yürüdük Beni görünce heyecanla ayağa kalktık. Beni görünce heyecanla ayağa kalktık.

9 “ İle” hem edat hem de bağlaçtır. “ İle” hem edat hem de bağlaçtır. “İle” eş görevli sözcükler arasında kullanılırsa bağlaç: sözcükle fiil arasında araç benzerlik nedenlik ilgisi kurulursa edat olur. “İle” eş görevli sözcükler arasında kullanılırsa bağlaç: sözcükle fiil arasında araç benzerlik nedenlik ilgisi kurulursa edat olur. İlenin edat mı bağlaç olduğunu şöyle ayırt edilir. Cümlede “ ile” nin yerine “ve “ getirilirse anlam bozulmuyorsa bağlaç bozuluyorsa edat olur “ İle” hem edat hem de bağlaçtır. “ İle” hem edat hem de bağlaçtır. “İle” eş görevli sözcükler arasında kullanılırsa bağlaç: sözcükle fiil arasında araç benzerlik nedenlik ilgisi kurulursa edat olur. “İle” eş görevli sözcükler arasında kullanılırsa bağlaç: sözcükle fiil arasında araç benzerlik nedenlik ilgisi kurulursa edat olur. İlenin edat mı bağlaç olduğunu şöyle ayırt edilir. Cümlede “ ile” nin yerine “ve “ getirilirse anlam bozulmuyorsa bağlaç bozuluyorsa edat olur

10 2) İÇİN : Sözcükler arasında amaç, özgülük ve neden-sonuç anlam ilgisi kurar. Yemek için yaşamalı,yaşamak için yemeli. Yemek için yaşamalı,yaşamak için yemeli. Çalışmadığım için başarısız oldun. Çalışmadığım için başarısız oldun. Bütün bunlara senin için katlandım 3) GİBİ: Sözcükler arasında benzetme ve karşılaştırma anlam ilgisi kurar. 3) GİBİ: Sözcükler arasında benzetme ve karşılaştırma anlam ilgisi kurar. Çıra gibi uğrunda yanarım 2) İÇİN : Sözcükler arasında amaç, özgülük ve neden-sonuç anlam ilgisi kurar. Yemek için yaşamalı,yaşamak için yemeli. Yemek için yaşamalı,yaşamak için yemeli. Çalışmadığım için başarısız oldun. Çalışmadığım için başarısız oldun. Bütün bunlara senin için katlandım 3) GİBİ: Sözcükler arasında benzetme ve karşılaştırma anlam ilgisi kurar. 3) GİBİ: Sözcükler arasında benzetme ve karşılaştırma anlam ilgisi kurar. Çıra gibi uğrunda yanarım

11 UYARI:”-ce –msi -cesine -cileyen” ekleri “gibi”edatın yerine kullanılabilir Oğluna:”Arkadaşça konuşalım” dedi. 4)KADAR:Sözcüklerin arasında ”karşılaştırma benzerlik ölçü aşağı yukarı” anlam ilgisi kurar. Senin bugün cennet kadar güzel vatanın var. Sedat Nalan kadar çalışkan değil. UYARI:”-ce –msi -cesine -cileyen” ekleri “gibi”edatın yerine kullanılabilir Oğluna:”Arkadaşça konuşalım” dedi. 4)KADAR:Sözcüklerin arasında ”karşılaştırma benzerlik ölçü aşağı yukarı” anlam ilgisi kurar. Senin bugün cennet kadar güzel vatanın var. Sedat Nalan kadar çalışkan değil.

12 5) – e doğru:Sözcükler arasında “karşılaştırma görelik “ anlam ilgisi kurar. Yönelme durum eki (-a –e) alan sözcüklerle kullanılır. 5) – e doğru:Sözcükler arasında “karşılaştırma görelik “ anlam ilgisi kurar. Yönelme durum eki (-a –e) alan sözcüklerle kullanılır. Bana göre bu olaydan alınacak çok ders var. Bana göre bu olaydan alınacak çok ders var. Düne göre bugün içerisi daha sıcak. Düne göre bugün içerisi daha sıcak. UYARI:- “ce” eki “-e göre “ anlamıyla edat olarak kullanılır. UYARI:- “ce” eki “-e göre “ anlamıyla edat olarak kullanılır. Sence ben mi hatalıyım? Sence ben mi hatalıyım? 5) – e doğru:Sözcükler arasında “karşılaştırma görelik “ anlam ilgisi kurar. Yönelme durum eki (-a –e) alan sözcüklerle kullanılır. 5) – e doğru:Sözcükler arasında “karşılaştırma görelik “ anlam ilgisi kurar. Yönelme durum eki (-a –e) alan sözcüklerle kullanılır. Bana göre bu olaydan alınacak çok ders var. Bana göre bu olaydan alınacak çok ders var. Düne göre bugün içerisi daha sıcak. Düne göre bugün içerisi daha sıcak. UYARI:- “ce” eki “-e göre “ anlamıyla edat olarak kullanılır. UYARI:- “ce” eki “-e göre “ anlamıyla edat olarak kullanılır. Sence ben mi hatalıyım? Sence ben mi hatalıyım?

13 5 ) e- doğru: Sözcükler arasında “yönelme “anlam ilgisi kurar. Kendisinden önceki sözcüklere durum eki ( -a -e) ile bağlanır. 5 ) e- doğru: Sözcükler arasında “yönelme “anlam ilgisi kurar. Kendisinden önceki sözcüklere durum eki ( -a -e) ile bağlanır. Akşama doğru köy halkı evine döner. Akşama doğru köy halkı evine döner. Kapıya doğru sessizce yürüdü. Kapıya doğru sessizce yürüdü. UYARI:Doğru sözcükleri edat olmanın dışında sıfat,zarf ve ad olarak kullanılır. UYARI:Doğru sözcükleri edat olmanın dışında sıfat,zarf ve ad olarak kullanılır. Problem çözümlerinin doğrusu bende Problem çözümlerinin doğrusu bende ad ad

14 Benimle bir daha doğru konuş! Benimle bir daha doğru konuş! zarf zarf Doğru söz yemin istemez. Sıfat 7)Başka ( -den başka) Guruplaştığı sözcüğün karşıladığı kavramın tuttuğunu belirtir.Kendisinden önceki sözcüğe ayrılma durum ekini(- den - dan) alarak bağlanır Ondan başka dostumuz yokmuş. Benimle bir daha doğru konuş! Benimle bir daha doğru konuş! zarf zarf Doğru söz yemin istemez. Sıfat 7)Başka ( -den başka) Guruplaştığı sözcüğün karşıladığı kavramın tuttuğunu belirtir.Kendisinden önceki sözcüğe ayrılma durum ekini(- den - dan) alarak bağlanır Ondan başka dostumuz yokmuş.

15 UYARI:Başka sözcüğü edat olmanın dışında sıfat adıl ve zarf olarak kullanılır. UYARI:Başka sözcüğü edat olmanın dışında sıfat adıl ve zarf olarak kullanılır. Başka dil istemez.Türk çemiz yeter bize. Başka dil istemez.Türk çemiz yeter bize. sıfat sıfat İçeriye görevlilerden başkasının girmesi yasaktır. adıl adıl Bu çocuk da her gün başka giyinir. zarf zarf UYARI:Başka sözcüğü edat olmanın dışında sıfat adıl ve zarf olarak kullanılır. UYARI:Başka sözcüğü edat olmanın dışında sıfat adıl ve zarf olarak kullanılır. Başka dil istemez.Türk çemiz yeter bize. Başka dil istemez.Türk çemiz yeter bize. sıfat sıfat İçeriye görevlilerden başkasının girmesi yasaktır. adıl adıl Bu çocuk da her gün başka giyinir. zarf zarf

16 8)Yalnız:Cümlelere sadece ancak anlamı verir. 8)Yalnız:Cümlelere sadece ancak anlamı verir. Emre yalnız gitar çalmayı seviyor. Emre yalnız gitar çalmayı seviyor. UYARI:1)”Yalnız “ sözcüğü cümlede “fakat” anlamında kullanıldığında bağlaç: “sadece” anlamında kullanıldığında edat olur. UYARI:1)”Yalnız “ sözcüğü cümlede “fakat” anlamında kullanıldığında bağlaç: “sadece” anlamında kullanıldığında edat olur. Giderim: yalnız sen de benimle gel. Giderim: yalnız sen de benimle gel. bağlaç bağlaç Bu işi yalnız o çözer. Bu işi yalnız o çözer. edat edat 8)Yalnız:Cümlelere sadece ancak anlamı verir. 8)Yalnız:Cümlelere sadece ancak anlamı verir. Emre yalnız gitar çalmayı seviyor. Emre yalnız gitar çalmayı seviyor. UYARI:1)”Yalnız “ sözcüğü cümlede “fakat” anlamında kullanıldığında bağlaç: “sadece” anlamında kullanıldığında edat olur. UYARI:1)”Yalnız “ sözcüğü cümlede “fakat” anlamında kullanıldığında bağlaç: “sadece” anlamında kullanıldığında edat olur. Giderim: yalnız sen de benimle gel. Giderim: yalnız sen de benimle gel. bağlaç bağlaç Bu işi yalnız o çözer. Bu işi yalnız o çözer. edat edat

17 2 )”Yalnız” sözcüğü sıfat,zarf ve ad olarak kullanılır : 2 )”Yalnız” sözcüğü sıfat,zarf ve ad olarak kullanılır : Yalnız insanlar paylaşmayı bilmez. Yalnız insanlar paylaşmayı bilmez. sıfat sıfat Aslanlar yalnız yaşar; tilkiler sürüyle. Aslanlar yalnız yaşar; tilkiler sürüyle. zarf zarf Biliyorum, evde şuan yalnız. Biliyorum, evde şuan yalnız. ad ad 2 )”Yalnız” sözcüğü sıfat,zarf ve ad olarak kullanılır : 2 )”Yalnız” sözcüğü sıfat,zarf ve ad olarak kullanılır : Yalnız insanlar paylaşmayı bilmez. Yalnız insanlar paylaşmayı bilmez. sıfat sıfat Aslanlar yalnız yaşar; tilkiler sürüyle. Aslanlar yalnız yaşar; tilkiler sürüyle. zarf zarf Biliyorum, evde şuan yalnız. Biliyorum, evde şuan yalnız. ad ad

18 ARKADAŞLAR DERSİMİZ BURADA SONA ERDİ BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM…