BÖLÜM 1: BİLİŞİM SİSTEMLERİ. Yönetim bilgi sistemi Bilgi çağının en belirgin özelliği yoğun bilgi üretimi, dağıtımı, ve tüketimidir. Yıkıcı teknolojiler.

... konulu sunumlar: "BÖLÜM 1: BİLİŞİM SİSTEMLERİ. Yönetim bilgi sistemi Bilgi çağının en belirgin özelliği yoğun bilgi üretimi, dağıtımı, ve tüketimidir. Yıkıcı teknolojiler."— Sunum transkripti:

1 BÖLÜM 1: BİLİŞİM SİSTEMLERİ

2 Yönetim bilgi sistemi Bilgi çağının en belirgin özelliği yoğun bilgi üretimi, dağıtımı, ve tüketimidir. Yıkıcı teknolojiler (İleri Teknoloji): işletmenin veya insanın çalışma biçimini, çarpıcı bir şekilde değişmesine yol açan teknolojidir. İşletmeler yıkıcı teknolojiler gerçeği altında 3 noktayı göz önünde bulundurmalıdır: 1- işleri nasıl yaptıklarını sürekli olarak gözden geçirmelidirler 2-İleri teknolojileri izlemeli ve benimsemelidirler 3-Rekabet üstünlüğü sağlamak için teknolojiyi kullanmalıdır. 2

3 İŞ DÜNYASININ ÇAĞDAŞ DEĞİŞİMİ GLOBALLEŞME: Global Pazar piyasasında yönetim ve kontrol Dünya piyasalarında rekabet Global iş grupları Global dağıtım sistemleri Bugün bilişim sistemleri, firmaların ticari anlamda yönetim ve işletmelerini global ölçüde denetim gücünü verecek analitik gücü ve iletişimi temin eder. 3

4 ENDÜSTRİYEL EKONOMİLERİN DÖNÜŞÜMÜ: Bilgiye dayalı ve bilgi tabanlı ekonomiler Verimlilik Yeni ürünler ve hizmetler Liderlik Zamana dayalı rekabet Çalkantılı iş dünyası Bilgi bazında sınırlı personel Bilişim teknolojisinin sürekli artan gücü büyük ekonomik değerleri olan yeni hizmetleri mümkün kılar. İŞ DÜNYASININ ÇAĞDAŞ DEĞİŞİMİ 4

5 GİRİŞİMİN DEĞİŞİMİ: Hiyerarşi kademesinin azaltılması Yetkinin merkezkaçlaştırılması Esneklik Bağımsız birimler Düşük işlem ve koordinasyon bağlantıları Personelin güçlendirilmesi Ortak işbirliği ve takım çalışması İŞ DÜNYASININ ÇAĞDAŞ DEĞİŞİMİ 5

6 BİLİŞİM TEKNOLEJİLERİNİN İŞ YAPILANMASINA OLAN ETKİLERİ: 2011 yılı verilerine göre, 131 milyon işletme sahibinin kayıtlı web sitesi var. Yaklaşık olarak 106 milyon insan haberleri web sitelerinden takip ediyor- 74 milyon Amerikalı blokları takip ediyor İnternet üzerinden reklamcılık yapma her sene yaklaşık yüzde 14 artış gösteriyor. Yeni çıkan yasalar işletmeleri kayıtlarını daha uzun süre veri tabanında tutmaya teşvik ediyor. İşletmelerdeki değişimler haliyle insanların tercih ettikleri işleri ve kariyerleri de değiştirdi. İŞ DÜNYASININ ÇAĞDAŞ DEĞİŞİMİ 6

7 BİLİGİ ÇAĞI VE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ: İşletmeler rekabet avantajı sağlayabilmek ve ayakta kalabilmek için bilgi teknolojilerini kullanmalıdır. Bilgi: YBS açısından veri, bilgi üretim sürecinin girdisi, enformasyon, karar alma sürecinin girdisi, bilgi ise iletişim sürecinin girdisidir. Veri: bilgiye ulaşmak amacıyla yapılan gözlemlerin, metin veya sayı olarak yada canlı gösterim olarak nesnelleştirilmiş haline denir. Veri işlem süreci aşamaları: Algılama, sınıflandırma, kaydetme, sınama, düzenleme, yok etme, kullanma, saklama, erişme, özetleme, hesaplama, çoğaltma, iletme…vb Enformasyon: Veri işlem sonunda elde edilen anlamlı sonuçlara denir. Diğer adı ise Genel Bilgidir. İŞ DÜNYASININ ÇAĞDAŞ DEĞİŞİMİ 7

8 BİLİGİ ÇAĞI VE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ: Bilgi sistemi: yönetimin karar almasını ve denetimini desteklemek için iç ve dış çevreden bilgi toplayan, işleyen, depolayan, ve ileten etkileşimli öğeler bütünüdür. Bilgi sistemi 4 öğeden oluşur: 1- Girdi: sisteme iç ve dış çevreden toplanan verilerdir. 2- Süreçleme: Ham verileri anlamlı hale dönüştürme işlemidir. 3- Çıktı: verinin kullanıcılar için anlamlı hale gelmiş şeklidir. 4- Geri Besleme: Çıktıyı inceleme ve gerekli birimlere geri yansıtma işlevidir. İşletme Zekası: Müşterilere, rakiplere rekabet ortamına ve işletmenin kendi içsel işlevlerine ilişkin bilgilerin stratejik kararlar verebilmek amacıyla bütünleştirilmiş biçimidir. İŞ DÜNYASININ ÇAĞDAŞ DEĞİŞİMİ 8

9 İŞLETMELERİ BİLİŞİM TEKNOLEJİLERİ KULLANMALARI İÇİN TEŞVİK EDEN ALTI ANA HEDEF: Mükemmel işlevsellik. (Opr. Excellence) Yeni ürünler, servisler ve iş modelleri oluşturma Tüketici ve tedarikçi yakınlaşması Geliştirilmiş sağlıklı karar verme Rekabet avantajı Hayatta kalma İŞLETMELERİ BİLİŞİM SİSTEMLERİNİ KULLANMAYA İTEN DÜRTÜLER 9

10 Mükemmel işlevsellik. (Opr. Excellence) Geliştirilmiş verimliliğin/ işlevselliğin yüksek kar hedeflerine ulaşmadaki önemi Verimliliği ve üretkenliği artırmada bilişim sistemlerinin ve teknolojilerinin kullanılmasından elde edilecek fayda. Ör: Walmart 2010 yılında Walmart sirketi bilişim sistemlerini ve iş uygulamalarını birleştirerek mükemmel işlevsellik sağladı. Satış rakamları 2010 yılında 405 milyar dolar olarak gerçekleşti. 10 İŞLETMELERİ BİLİŞİM TEKNOLEJİLERİ KULLANMALARI İÇİN TEŞVİK EDEN ALTI ANA HEDEF:

11 Yeni ürünler, servisler ve iş modelleri oluşturma: Bilişim sistemleri ve teknolojileri firmalara yeni ürün ve hizmet üretmelerine ve yani iş uygulamaları ve modelleri geliştirmelerine olanak sağlar. İş Modeli: bir firmanın elindeki olanakları kullanarak nasıl ürünlerini üretmeyi ve satmayı gerçekleştirdiğini anlatır. Ör: Apple. iTunes: muzik dosyası dağıtımında çığır açtı Sürekli yenilik: iPod-iPhone, iPad,…vb. 11 İŞLETMELERİ BİLİŞİM TEKNOLEJİLERİ KULLANMALARI İÇİN TEŞVİK EDEN ALTI ANA HEDEF:

12 Tüketici ve tedarikçi yakınlaşması: Memnun bırakılan müşteriler, sadık müşterilere dönüşürler ve sürekli aynı firmadan alış-veriş yapmaya devam ederler. Ör: Mandarin Oriental Hotel: Bilişim sistemlerini kullanarak, hotel müşterilerinin tercihlerini kayıt altına alıp, bir sonraki ziyaretlerinde aynılarını yerine getirmeye çalışır. Tedarikçilerle olan yakınlık maliyetlerde de indirime olanak verir. 12 İŞLETMELERİ BİLİŞİM TEKNOLEJİLERİ KULLANMALARI İÇİN TEŞVİK EDEN ALTI ANA HEDEF:

13 Geliştirilmiş sağlıklı karar verme: Eğer yöneticiler kararları tahmin, tesadüfi karar ve şansa dayalı verirler ise, personeli, hizmetleri ve stokları olması gerektiği gibi yönetemez ve dağıtamaz. Gerçek zamanlı veriler ile çalışmak, yöneticilerin karar verme kabiliyetlerini geliştirir. Ör.: Verizon Internet şirketi: Web-tabanlı dijital ekran sayesinde anlık verilere ulaşıp, müşterilerden gelen şikayetleri değerlendirip, karşılaştıkları sorunları en kısa sürede çözmeye çalışır. 13 İŞLETMELERİ BİLİŞİM TEKNOLEJİLERİ KULLANMALARI İÇİN TEŞVİK EDEN ALTI ANA HEDEF:

14 Rekabet avantajı: Bir örgütün, rakipleri karşısında, kendi yapmış olduğu hizmet ve ürünlerin piyasaya sunarken, diğerlerinden farklı şekil ve biçimde uygulamaya koyduğu her türlü iş yapma niteliğidir. Rakiplere karşı avantaj sağlama Ör.: üstün nitelikli üründe indirim olanağı, iyi performans, tedarikçilere ve müşterilere zamanında geri dönüş. Apple, Walmart, UPS şirketleri, ‘yüksek pazar payına sahip olma’ hedefine ulaşmak için enformasyon sistemlerini nasıl kullanacaklarını bildiklerinden dolayı, yüksek pazar payına sahip bilinen en iyi üç şirketlerdir. 14 İŞLETMELERİ BİLİŞİM TEKNOLEJİLERİ KULLANMALARI İÇİN TEŞVİK EDEN ALTI ANA HEDEF:

15 Hayatta kalma: Enformasyon sistemlerinin maliyetlerde ortaya çıkardığı düşüşten dolayı, işletmeleri bu sistemlere kullanmaya itmektedir. Bu sayede yapmış oldukları işlemleri ve operasyonları daha düşük maliyetlere indirip, rakipleri ile mücadele ederken, kendilerini de piyasanın içinde tutmaya çalışırlar. Rakiplerle ayni parkurda yer almak. Ör.: CityBank: ilk ATM’yi kullanan banka Hükümet yasa ve kanunların verdiği emirlere uyulması. Önemli dosya ve evrakların uzun süre muhafaza edilmesi, Kimyasal atıkların kuralına uygun imha edilmesi, Muhasebe kayıtlarının dijital ortamda bir kopyasının, oluşturulması. 15 İŞLETMELERİ BİLİŞİM TEKNOLEJİLERİ KULLANMALARI İÇİN TEŞVİK EDEN ALTI ANA HEDEF:

16 BİLİŞİM-ENFORMASYON SİSTEMİ NEDİR? Bilişim sistemi, teknik olarak, organizasyonlardaki karar verme desteğine kadar bilgiyi düzenlemek, saklamak, işlemek, toplamak olan birbirleriyle ilgili parçaların kümesi olarak tanımlanabilir. Bilişim sistemleri, organizasyon içinde ve çevresinde önemli insanlar, yerler ve şeyler hakkında da bilgi içerirler. Bilişim denince, örgüt ve insanların çevresinde gelişen olayların kayıt altına alınması ve kullanılması anlaşılmalıdır. Bilişim sisteminin en küçük girdisi VERİ-DATA’dır. Çevremizde gelişen her türlü ham gerçek bir veriyi oluşturur. Ör: Satılan bir Matematik kitabı (MATH103) Geri iade edilen bir tost makinesi (Tester marka) Orta boy bir pizzanın servis edilmesi (Pizzabella) 16

17 BİLİŞİM-ENFORMASYON SİSTEMİ NEDİR? Toplanan verilerin şahısların anlayabileceği ve kullanabileceği biçimde hazırlanmasına ve organize edilmesine (tablo, grafik, çizelge, resim, vb.),ham gerçekler yoğunluğu veya BİLGİ denir. Kullanılabilen Bilgi, diğer bir değişle, organizasyonlarda veya fiziksel çevrelerde görülen olayları tanımlayan ham gerçeklerin yoğunluğudur. Ör.: Haftalık ürün/hizmet satışlarının ortalaması. Geçen sene hangi makineye ne tür servis yapıldı. Örgütte çalışan personel sayısı ne kadar. 2015 senesinde kaç kişi emekliye ayrılmaya hak kazanacak. 17

18 Şekil 1.2: Bilişim sisteminin fonksiyonları ÇEVRE MüşterilerFirmalar ORGANİZASYON BİLİŞİM SİSTEMİ Geri besleme Düzenleyici kurumlar Rakipler Mal sahipleri Girdi (input) İşlem (processing) Sınıflandırma Düzeltme Hesaplama Çıktı (ouput) 18

19 Bilişim sisteminde yer alan üç aktivite, karar verme, işlemlerin kontrolü, problemlerin çözümü ve yeni ürünler veya hizmetler oluşturmada, organizasyonların ihtiyacı olan bilgiyi üretmektir. Bu aktiviteler: 1. Girdi (input): organizasyonun içinden veya dış çevresinden, ham bilgileri (veri) ele geçirmek veya toplamaktır. 2. İşlem (processing): bu ham veriyi daha anlamlı biçime çevirir. 3. Çıktı (output): işlenmiş bilgiyi (information), insanlara veya kullanılacak olan aktivitelere aktarır. 19

20 Resmi bilişim sistemleri, bilgisayar tabanlı veya elle olabilir. El sistemleri, kağıt ve kalem teknolojisini kullanırlar. Bilgisayar tabanlı bilişim sistemleri (BTBS), bilgiyi yaymak ve işlemek için, bilgisayar yazılımı ve donanımına güvenir. Bugünün yöneticileri bilgisayar bilgilerini ve bilişim sistemi bilgilerini birleştirmek zorundadırlar. 20 VERİLERİ KAYIT ALTINA ALMA

21 Bilişim sistemleri bilgisayarla sınırlı değildir. Bilişim sistemlerini etkili kullanmak, sistemleri şekillendiren Organizasyon, Yönetim/Personel ve Bilişim Teknolojilerini anlamayı gerektirir. Bilişim sistemlerini etkili kullanabilmek için ilk başta organizasyonun yapısını, çevresini, fonksiyonlarını, politikalarını ve pek tabi yönetimini ve yönetimin verdiği kararları anlamazsınız. Bilişim sistemleri organizasyonların bir parçasıdır. Uzmanlar değişik fonksiyonlara göre yetiştirilir ve çalıştırılır. Bunlar satış-pazarlama, üretim, finans ve insan kaynakları dır. 21

22 Tablo 1.3: Ana Organizasyonel Fonksiyonlar FONKSİYONAMAÇ Satış ve PazarlamaOrganizasyonun hizmet ve ürünlerini satma ÜretimÜrün ve hizmet oluşturma FinansOrganizasyonun finansmanını yönetme MuhasebeOrganizasyonun finansal kayıtlarını tutma, harcamaların hesabını tutma İnsan KaynaklarıÇalışma gücünü geliştirme ve çalışan kayıtlarını tutma 22

23 Organizasyonda Enformasyon/Bilişim Sisteminin Hiyerarşik Yapısı: Organizasyonda değişik seviyeler, özellikler ve ilgi alanları olduğundan dolayı bir çok çeşit sistem vardır. Organizasyon stratejik, yönetim, bilgi ve işlevsel seviyelere bölünmüştür ve son olarak satış, üretim, finans, insan kaynakları gibi fonksiyonel alanlara bölünmüştür. Farklı Tipteki Sistemler: Farklı organizasyon seviyelerine servis veren dört tip enformasyon/bilişim sistemi vardır: 1. İşlevsel seviye sistemleri, 2. Bilgi seviye sistemleri, 3. Yönetim seviye sistemleri, 4. Stratejik seviye sistemleri 23

24 Enformasyon / Bilişim Sisteminin Hiyerarşik Yapısı İşlevsel Seviye Sistemleri: işlevsel yöneticileri destekler ve bunu organizasyonun satışları, para depozitleri, kredi kararları ve fabrika malzemenin akışı gibi temel aktivitelerin ve işlemlerin kayıtlarını tutarak yapar. Bu seviyede sistemlerin temel prensipleri rutin sorulara cevap vermek ve organizasyonların muamelelerinin kayıtlarını tutmaktır. Ör: Bankamatikler 24

25 Bilgi Seviye Sistemleri: bir organizasyondaki veri işçilerini ve bilgileri destekler. Bilgi seviye sistemleri bir firmanın kırtasiye işlerinin kontrolüne ve yeni bilgilerin işe entegre edilmesine yardımcı olur. Yönetim Seviye Sistemleri: Orta kademe yöneticilerin olayları izlemesi, kontrolüne, karar vermesine yardımcı olmaktadır. Yönetim seviye sistemleri tipik olarak anlık raporlar yerine belli bir periyot için bilgi elde ederler. Anlık bilgiye ihtiyaç fazla değildir, fakat periyodik raporlara halen ihtiyaç duyulmaktadır. 25 Enformasyon / Bilişim Sisteminin Hiyerarşik Yapısı

26 Stratejik Seviye Sistemleri: tepe yöneticilerin firma içi ve dış çevredeki stratejilerini belirlemelerine yardımcı olur. Onların ana prensibi dış çevredeki değişikliklere var olan organizasyon olanaklarıyla uyum sağlamaktır. 26 Enformasyon / Bilişim Sisteminin Hiyerarşik Yapısı

27 Altı Ana Sistem Tipi: 1. Yönetici Destek Sistemi (YDS) 2. Yönetim Bileşim Sistemleri (YBS) 3. Karar Destek Sistemleri (KDS) 4. Uzman Bilişim Sistemleri (UBS) 5. Ofis Otomasyon Sistemi (OOS) 6. Atomik İş İşleme Sistemleri (AİS) Her seviyedeki sistemler ana fonksiyon alanlarına servis için düzenlenmiştir. Böylece organizasyonlarda bulunan tipik sistemler işçilere veya yöneticilere her seviyede ve satış, üretim, pazarlama, finans, insan kaynakları fonksiyonlarında yardım amacı ile oluşturulmuştur. 27

28 Yönetici Destek Sistemleri-YDS (ESS): YDS organizasyonun stratejik kademesindeki yapılandırılmamış karar vermeyi gelişmiş grafikler ve iletişim sayesinde belirlemeyi amaçlayan bilgi istemleridir. Tepe yöneticiler karar vermek için YDS ‘ler olarak adlandırılan bilgi sistemlerini kullanırlar. YDS organizasyonun stratejik kademesine hizmet verir. YDS en gelişmiş grafik yazılımları kullanır ve grafikleri ve verileri bir çok kaynaktan hızlı bir şekilde kıdemli yöneticilerin ofislerine ve yönetim odalarına dağıtabilir. 28

29 Dijital ekran-göstergesi 29 Dijital ekranlar farklı fonksiyonların verilerini ayni anda ve interaktif olarak kullanıcısına sunarak, anlık ve yerinde kararlar vermesini destekler.

30 Yönetim Bilişim Sistemi-YBS (MIS): Yönetim bilişim sistemleri organizasyonun yönetim seviyesinde hizmet verir, yöneticilere raporlar sunarak ve bazı durumlarda organizasyonun en son performansına ve tarihsel kayıtlarına on-line yetki verirler. YBS öncelikle planlama, kontrol ve karar alma hizmetleri verir, yönetim düzeyinde genellikle verilerin atomik iş işleme sisteminde işlenmesine dayanır. YBS genellikle yöneticilere haftalık, aylık, yıllık sonuçlar sunar, bunlar günlük aktiviteler değillerdir. YBS ileride oluşabilecek sorunları şimdiden yapısallaştırır. Bu sistemler genellikle çok esnek sistemler değillerdir ve az bir analitik kapasiteye sahiptir. 30

31 Karar Destek Sistemleri-KDS (DSS): YBS ve KDS organizasyonun yönetim kademesine destek verir. Bilgi sistemleri kararları çok değişik yollardan desteklerler. KDS yöneticilere yarı yapılanmış, eşsiz veya hızla değişen, kolayca belirlenemeyen kararlar belirlerler. KDS, AİS ve YBS’ ten dahili bilgilerini kullanırken dıştaki kaynaklardan da bilgileri alır. KDS diğer sistemlerden daha fazla analitik güce sahiptir. Bu sistemler kullanıcıya dost (user-friendly) yazılımlar içerir. 31

32 Uzman Bilgi İş Sistemleri ve Ofis Otomasyon Sistemleri: Uzman bilgi sistemleri ve otomasyon sistemleri, bilgi seviyesinde hizmet verirler. Uzman bilgi iş sistemleri (UBİS) ve Ofis otomasyon sistemleri (OOS) organizasyonun bilgiye ihtiyaç duyduğu andaki bilgiyi sağlar. İnteraktif bilgi akışı sağlanmaktadır 32

33 Atomik İş İşleme Sistemi-AİS (TPS): Atomik iş işleme sistemi (AİS) organizasyonun işlemsel seviyesine servis veren en basit sistemdir. Bir AİS işlerin yönetilmesi için günlük olarak işlemlerin kayıtlarını tutan bilgisayarlarla donatılmış sistemdir. Atomik iş işleme sistemleri, bir organizasyonun işlemsel seviyesine hizmet verir. AİS diğer sistemler için ana bilgi üreticileridir. 33

34 Bilişim Sistemlerinin Zorlukları: Yöneticilerin başa çıkması gereken beş zorluk: 1. Stratejik İş Zorluğu: Firmalar rekabetçi ve etkin organizasyonlar kurmak için bilişim teknolojisini nasıl kullanabilir? 2. Küreselleşme Zorluğu: Firmalar küresel ekonomik çevrenin iş ve sistem gereklerini nasıl anlayabilirler? 3. Bilişim Mimarisi Zorluğu: Organizasyonlar iş amaçlarını destekleyecek bir bilişim mimarisini nasıl geliştirebilirler? 4. Bilişim Sistemlerine Yatırım Yapma Zorluğu: Organizasyonlar bilişim sistemlerinin iş değerini nasıl belirleyebilirler? 5. Sorumluluk ve Denetim Zorluğu: Organizasyonlar, insanların denetleyip anlayabildiği sistemleri nasıl tasarlayabilirler? 34

35 Teknoloji: Bilişim sistem teknolojisi değişiklikleri yöneticinin algılamasına yardımcı olan bir araçtır. Bilişim sistemleri organizasyonu bir arada tutan yapıştırıcıdır. BTBS bilgisayar donanımı, yazılımı, depolama ve telekomünikasyon teknolojilerinden faydalanır. Bilgisayar yazılımı, bilişim sisteminde bilgisayar donanımının bileşenlerini kontrol eden ayrıntılı programlardır. 35