BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 5: Dijitalleştirme Modelleri, Standartları ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Arş. Gör. Tolga.

... konulu sunumlar: "BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 5: Dijitalleştirme Modelleri, Standartları ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Arş. Gör. Tolga."— Sunum transkripti:

1 BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 5: Dijitalleştirme Modelleri, Standartları ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Arş. Gör. Tolga Çakmak

2 Nasıl planlarsınız? Dijitalleştirmenin Planlanması

3 Bütün aşamaların kayıt altına alınması gerekliliği - Sonraki uygulamalarda yol göstericilik (kişiye bağlı süreçlerin en aza indirgenmesi) - Bağlayıcılık (gerçekleştirilecek işlerin belirli bir kurala/amaca göre yapılması) Dijitalleştirmenin Planlanması ve Süreçler

4 Hangi şekilde kayıt altına alınıyor? - Teknik şartname (Türkiye’de en yoğun kullanılan kayıt altına alma biçimlerinden biri) - teknik şartname; hizmet alımında işlerin nasıl yürütüleceğini ortaya koyan doküman» - Kurumsal ve ulusal boyutta geliştirilen «dijitalleştirme ve dijital koruma politikaları» - Geliştirilme aşamasında Dijitalleştirmenin Planlanması ve Süreçler

5 Örnek inceleme: http://www.bodleian.ox.ac.uk/bodley/about-us/policies/digitization Dijitalleştirme politikası hangi bilgileri içerir: Hangi politikalarla bağlantılı olabilir? Dijitalleştirmenin Planlanması

6 Ana kopya; tarama süreci sırasında oluşturulan orijinal dosya mümkün olan en yüksek derecede ayrıntılı TIFF görüntüsü olarak (kayıpsız sıkıştırma) kaydedilmiş, 300 dpi’de bir görüntü 40MB’den daha fazla Bir saatlik sıkıştırılmamış, saniyede 25 çerçeve ile 720x576 piksel çözünürlükteki (standart TV kalitesi-PAL) bir video 93 GB Depolama ve Ana kopyalar

7 Formatın eskimesi, Dosyanın içeriğini uygun şekilde gösterebilecek yazılım eksikliği Verinin, desteklenmeyen dosya formatında hapsolması. Standartlar

8 Taşıyıcı medyanın fiziksel olarak bozulması, Örneğin dijital bir nesnenin kopyası DVD diskinde depolanmışsa ve bu diskin hasar görmesi. Standartlar

9 Taşıyıcının eskimesi, Dosya formatının eskimesine benzer şekilde, taşıyıcı da uygun donanım eksikliği nedeniyle okunamaz hale gelebilir. Standartlar

10 Nesnenin entelektüel içeriğini uygun şekilde yorumlayacak bilgi eksikliği, Zaman içinde belirli bir nesnedeki bilgiyi yorumlamak için gereken bilgi yok olabilir. Artık mevcut olmayan bir bina resmi düşünün, zaman içinde bu binanın nasıl olduğu hakkındaki bilgi kaybolabilir ve o resmin içeriğini belirlemek imkânsız hale gelebilir. Standartlar

11 Kurumsal sürdürülebilirlik Belirli bir arşivi yöneten kurum veya şirket iflas ettiğinde, sahip olduğu dijital varlıklara ne olacaktır? Standartlar

12 Tanımlama Kurumun yapısı ve bulunduğu sektör Dijitalleştirilen koleksiyonun özellikleri Dijitalleştirilen koleksiyon ile ulaşılmak istenen hedefler Standartlar

13 Donanım/ Ekipmana yönelik standartlar Çıktı kalitesi Desteklenen formatlar… Standartlar

14 2000’li yıllarla birlikte gelişim İlk model, OAIS modeli – ISO 14721 Modeller Veri Yönetimi

15 Sağlama Üretici tarafından gönderilen bilginin sistem tarafından kabul edilebilirliği ve arşivlenmek üzere depolanması için hazırlıkların gerçekleştirilmesine yönelik işlemler bütünü Koruma politikaları ile bağlantılı olan üretici, veri yönetimi ve yönetim ile doğrudan ilişkili Modeller - OAIS

16 Depolama Arşiv sisteminde uzun süreli depolamanın yönetimini ve dijital materyallerin sürekliliğinin sağlanması ile ilgili süreçlerin gerçekleştirildiği bileşen Modeller - OAIS

17 Veri Yönetimi: Arşiv sistemine sağlanan dijital materyallerin tanımlama bilgilerinin bulundurulduğu bölüm Modeller - OAIS

18 Koruma Planlama: Sistem içerisindeki verilerin ve materyallerin korunmasına yönelik tekniklere ve yöntemlere yönelik stratejileri içeren ve bu stratejilerle ilgili adımları içeren bölümdür. Modeller - OAIS

19 Erişim: Sistemdeki materyallerin erişilebilirliği ile ilgili adımları içermekle birlikte erişim haklarını içerir. Bu bölümde kullanıcılara materyallerin nasıl sunulacağına yönelik işlemler yer alır. Modeller - OAIS

20 Yönetim Sistem içerisindeki materyallerin günlük işlemleri ve yönetimsel süreçlerini içeren bölüm Modeller - OAIS

21 Tanımlama bilgisinin korunması konusunda erişim haklarının eklenmesi, Öykünme tekniğinin sürdürülebilir koruma stratejileri içerisindeki yerine daha fazla vurgu yapılması, Yönetimsel işlevdeki varlıklarla, koruma planlamasına yönelik varlıklar arasındaki etkileşimin daha fazla güçlendirilmesi, Özgünlük ve kanıt tabanlı değerlendirme konusunun tanımlanması, Bilgi paketi kavramının tanımının yenilenmesi, Bilginin diğer gösterimi kavramının eklenmesi, OAIS Gelişim - 2014

22 Diğer modellere temel oluşturma; Dijital Koruma için Maliyet Modeli (Cost Model for Digital Preservation) Danimarka Kültür Bakanlığı OAIS Gelişim - 2014

23 Lifecycle Information for E-literature, LIFE Koruma işleminin sıklığı Teknolojinin izlenmesi Araçların durumu Dosya formatlarının karmaşıklığı Üstverinin güncellenmesi Araçların maliyeti Koruma stratejileri, eylemleri Kalite kontrolü Elektronik Literatür için Yaşam Döngüsü Bilgisi

24 Moreq DRAMBORA Risk değerlendirmeleri odaklı Belge Yönetimi Açısından

25 Blue Ribbon Task Force on Sustainable Digital Preservation and Access Karar vericilerin etkisi/farkındalıklarının artırılması Uzun süre korunması gereken materyallerin seçimi (korumada öncelikler) Toplumsal farkındalığı artıracak etkinlikler Koruma için kaynakların sürekli ve etkili bir şekilde dağıtımının gerçekleştirilmesi, Erişimi kesinleştirecek işlemlerin zamanında yapılması Sürdürülebilir dijital koruma ve erişim modeli

26 Ulusal dijital kültür mirasının korunması ve arşivlenmesine yönelik kavramsal bir model önerisi Arşiv Politikasının Oluşturulması Stratejik Planlama/Yapılanma Teknik yapılanma Risk yönetimi ve sürdürülebilirlik planları

27 Nasıl planlarsınız? Dijitalleştirmenin Planlanması

28 BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 5: Dijitalleştirme Modelleri, Standartları ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Arş. Gör. Tolga Çakmak