CÜMLE ÖGELERİ Cümle, bir duyguyu, düşünceyi veya olayı anlatan sözcük ya da sözcükler topluluğudur. Cümlede her sözcüğün bir görevi vardır. Cümlede görevli.

... konulu sunumlar: "CÜMLE ÖGELERİ Cümle, bir duyguyu, düşünceyi veya olayı anlatan sözcük ya da sözcükler topluluğudur. Cümlede her sözcüğün bir görevi vardır. Cümlede görevli."— Sunum transkripti:

1 CÜMLE ÖGELERİ Cümle, bir duyguyu, düşünceyi veya olayı anlatan sözcük ya da sözcükler topluluğudur. Cümlede her sözcüğün bir görevi vardır. Cümlede görevli sözcüklere öge denir. 1- yüklem 2- özne 3- nesne 4- dolaylı tümleç 5- zarf tümleci 6-ilgeç tümleci

2 Ben o kitabı dün kırtasiyede gördüm
Ben o kitabı dün kırtasiyede gördüm. Gördüm:yüklem Cümlede yapılan işi bildiren öge Ben: özne  Yüklemde bildirilen işi yapan öge O kitabı: nesne  yüklemde bildirilen işten etkilenen öge Dün: zarf tümleci Yüklemin yapılış zamanını belirten öge kırtasiyede: dolaylı tümleç yüklemin yapıldığı yeri belirten öge

3 yüklem Cümlede yapılan işi bildiren öge-çekimli unsur özne  Yüklemdeki işi yapan öge…an kim? nesne  yüklemdeki işten etkilenen ögeneyi, kimi; ne, kim? zarf tümleci Yüklemin yapılışını belirten öge neyle, niçin,nasıl, ne zaman…? dolaylı tümleç yüklemin yapıldığı yeri belirten ögenereye, nerede , nereden; kime, kimde, kimden

4 Cümlenin ögelerini bulurken:
Önce yüklem bulunur ve öteki ögeleri bulmak için bütün sorular yükleme sorulur. Öğeleri buldurmaya yönelik sorular, cümle içinde, buldurduğu bir ögenin yerini tutar. Cümledeki tamlamalar ve söz öbekleri bölünmez. Cümledeki ünlem ifadeleri ve hitap sözcükleri öge olarak kabul edilmez.

5 YÜKLEM İş, kılış, oluş, hareket, durum bildiren; haber veren; cümleyi bir yargıya bağlayan çekimli öğedir. Özellikleri ->Cümlenin temel öğesidir. Cümle yargı bildiren bir söz; yüklem de yargıyı üstlenen öğe olduğuna göre yüklemsiz bir cümle olamaz. Araba kalabalığı şehri yaşanmaz hâle ? Şehri bu hâle getiren bir olumsuzluk da ? cümle değil cümle değil

6 YÜKLEM Özellikleri Yüklem, tek kelimeden de oluşabilir bir kelime grubundan da. Yaşlılara saygı, topumun geçmişine olan saygısını gösterir. İnsanlar birbirlerinin hakkına riayet etmeliler. Cümle oluşturmaya yeterli olan tek öğe yüklemdir. Öğretmenim. Geliyorum. Diğer unsurlar, yüklemin anlamını desteklemek üzere cümlede bulunur.

7 YÜKLEM, eylem soylu sözcük veya sözcük öbeğinden oluşabilir:
Çocuklar, balkonda Bu olay beni çok Ömer , yarın okula Güneş yavaş yavaş Babam, yorgunluktan kanepede Yazar, son romanını geçen sene oturuyorlar. mutlu etti. gelmeyecekmiş. kayboldu. uyuyakaldı. kaleme almış.

8 YÜKLEM, ad soylu sözcük veya sözcük öbeğinden oluşabilir:
En güzel mevsim Dün seni arayan Geçen yaz Bütün bu hazırlıklar O , Sarp dağlardan örülmüş dört duvar içindeyim. Kardelen, Deniz yüzü görmemiş bir çoban çocuğuyum. istiklal. sonbahardır. bendim. neredeydin? misafirler içindi. yağmurda yürümeyi seven bir şairdi. bu dağların yalnız çiçeğidir. Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin İstiklal, Hakk’a tapan milletimin hakkıdır.

9 ÖZNE Yüklemde bildirilen işi, oluşu, hareketi, durumu, kılışı yerine getiren; hakkında bilgi ve haber verilen öğedir. Yani yapanı veya olanı karşılayan unsurdur. Çocuklar bahçede oyun oynuyorlar. Elimdeki defter yere düştü.

10 ÖZNE, ad soylu sözcük veya sözcük öbeğinden oluşabilir:
Onlar yarın buraya gelecekmiş. Kim size sınav olacağını söyledi? Dünkü maça kimse gitmemiş. Elbisesinin rengi maviydi. Yıllarca uğraşarak kurduğu imge dünyası vardı.

11 Cümlelerde bulunmayan, yüklemdeki kişi ekinden anlaşılan öznelere «gizli özne» denir.
Ben Haftaya İstanbul’a gideceğim. Yarın bize uğrasın. Bir yaz günü geçtik Tuna’dan. UYARI:Cümledeki hitap sözleri öge olarak kabul edilmez Bu sözler cümle dışı unsurdur. O Biz

12 NESNE(DÜZ TÜMLEÇ) Yüklemde bildirilen ve öznenin yaptığı işten doğrudan etkilenen öğe nesnedir. **Özneyle nesneyi karıştırmamak için önce özne, sonra nesne bulunur. **Yükleme sorulan, Neyi, kimi  Belirtili Nesne Ne, kim  Belirtisiz Nesne

13 1) Belirtili Nesne (neyi,kimi)
Çocuk, kitabı çantasından aldı. Düğünde herkes seni sordu. İstanbul’u dinliyorum gözlerim kapalı.

14 2) Belirtisiz Nesne (ne, kim)
Dün kardeşine güzel bir hediye almış. Fuarda birçok araba gördük. Bize, yarın okula gelmeyeceğim, dedi. Ne söyleyeceksin bana?

15 DOLAYLI TÜMLEÇ Yüklemi; yer, yön bakımından tamamlayan ögedir. «kime, kimde, kimden; nereye, nerede, nereden; neye, neyde, neyden» sorularına cevap verir. "-e, -de, -den" durum eklerini alır. **bu ekleri alan her öge dolaylı tümleç değildir!!! ****Bir cümlede birden fazla dolaylı tümleç bulunabilir!!!

16 DOLAYLI TÜMLEÇ Çocuk, bugün okulda yaşadıklarını annesine anlattı. Sağ taraftan sesler geliyordu. Annem bu çorapları yünden örmüş. Bu hediyeyi kime aldın? Az önce yukarıya çıktı. Bu elbiseyi nereden aldınız? Benim kalemim kimde kalmış? **Yer soran soru kelimeleri de dolaylı tümleçtir?

17 ZARF TÜMLECİ Yüklemin anlamını zaman, durum, yön, miktar, tarz, vasıta, şart, sebep, birliktelik yönlerinden tamamlayan kelimeler ve kelime gruplarıdır. *Edat tümleci (ilgeç tümleci) olarak adlandırılan tümleçler de birer zarf tümlecidir.

18 ZARF TÜMLECİni bulmak için yükleme "nasıl. , ne zaman. , ne kadar
ZARF TÜMLECİni bulmak için yükleme "nasıl?, ne zaman?, ne kadar?, nereye?" ve "kiminle?, neyle?, niçin?, neden?, niye?"soruları sorulur. Nasıl?  Nereye? Sağa sola bakmadan içeri geldi. İki arkadaş gece boyunca uzun uzun konuştular. Biz , akşamki trenle gideriz. Çocuk korkudan konuşmuyordu. Onu görmek için beklemiştik. Ne zaman? Nasıl? Neyle? Neden?Niçin? Niçin?

19 Hastayı ambulansla getirmediler; taksiyle getirdiler
Hastayı ambulansla getirmediler; taksiyle getirdiler.        vasıta Yağmur yağdığı için sular kesilmiş.                              sebep Düşüncelerinizi bir kompozisyonla açıklayın.                       araç Bazı öğrenciler anneleriyle gelmişlerdi.                   birliktelik