Kıymetli Evrak Hukuku Çekte Aval Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev Kayseri 2015

... konulu sunumlar: "Kıymetli Evrak Hukuku Çekte Aval Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev Kayseri 2015"— Sunum transkripti:

1 Kıymetli Evrak Hukuku Çekte Aval Doç.Dr. Mübariz Yolçiyev Kayseri 2015

2 Çekte Aval I. Kavram Çekte yer alan taahhütlerin temin edilmesi amacıyla ortaya çıkan kambiyo taahhüdü aval olarak adlandırılmaktadır. Avalin kambiyo senetlerinde görünen bir kefalet türü olduğu belirtiliyorsa da, aval bir kambiyo taahhüdü olması ve bundan kaynaklanan özellikleri sebebiyle, kefalet olarak nitelendirilemez. II. Avalla ilgili mevzuat Aval Türk Ticaret Kanunu’nun poliçeye ilişkin hükümlerinde düzenlenmiştir (TTK md ). Çek hükümlerindeki açık atıf sebebiyle çekte de uygulama alanı bulmaktadır (TTK md. 818/1,g).

3 Çekte Aval III. Avalla Kefaletin mukayesesi
1) Aval bir kambiyo taahhüdüdür, kefaletin böyle bir özülliği yok 2) Kefalet feri niteliktir, aval ise böyle değildir.. Aval veren lehine aval veren kişi ehliyetsizlik vs. gibi sebeplerle sorumlu olmasa bile sorumlu olmaya devam eder. 3) Aval veren lehine aval verdiği kişinin hamile karşı ileri sürebileceği şahsi defileri ileri süremez. Oysa kefil bakımından aksi durum söz konusudur. Kefil borçlunun alacaklıya karşı ileri sürebileceği savunmaları ileri sürebilir, hatta ileri sürmek zorundadır (TBK md. 597). Aksi takdirde borçluya karşı ihmalinden dolayı sorumlu olur. 4) Kefil ödeme yaptığı takdirde alacaklıya halef olur. Buna karşılık aval veren ödeme yapınca senetten doğan hakları kazanır. Buna bağlı olarak aval verene karşı ileri sürülebilecek savunmaların da sınırlandırılmış olduğu görülür.

4 Çekte Aval IV. Avalin Şartları 1) Ortada geçerli bir senet bulunmalı
Geçerli bir avalin ortaya çıkabilmesi için aranacak şartlar kanunda belirtilmiştir. Ancak avalin geçerli olarak doğabilmesi için ilk şart olarak geçerli bir senedin bulunması gerekir. Çünkü aval ancak geçerli bir kambiyo senedi üzerinde ortaya çıkabilir. Çek unsurları eksikliği sebebiyle geçerli değilse, ortaya çıkan taahhüt aval olarak nitelendirilemez. Bu ihtimalde şeklen geçerli olmayan bononun tahvil yoluyla, adi senet olarak kabul edilmesi halinde, bunun üzerindeki irade açıklamasının da bir başka teminat açıklaması olarak (kefalet veya garanti) ayakta tutulması mümkündür. Kambiyo senetlerinde ehliyete ve sahte imzaya ilişkin hususlar aval verenin sorumluluğu bakımından da geçerlidir.

5 Çekte Aval IV. Avalin Şartları
2) Temin Edilen Taahhüdün Şeklen Geçerli Olması Aval verenin sorumlu sayılabilmesi için lehine aval verdiği kişinin sorumluluğunun şeklen oluşması gerekli ve yeterlidir. Bu anlamda lehine aval verilen kişinin sorumluluğunun şeklen oluşması, diğer bir ifadeyle senet üzerinde görünen bir sorumluluk oluşturması aranır. Lehine aval verilen kişinin ehliyetsizlik, sahte imza vs. gibi tüm hamillere karşı ileri sürülebilecek savunmalarının bulunması, aval verenin durumunu etkilememektedir. Bu ihtimalde aval verenin sorumluluğu devam ettiğinden, aval veren ödeme yaptığında lehine aval verene başvuramayacaktır. Buna karşın lehine aval verilen kişinin sorumluluğu şeklen oluşmamışsa, aval verenin sorumluluğundan söz edilemez. Örneğin bir ciranta ödemeden sorumsuzluk kaydı koymuş ve bu ciranta lehine aval verilmişse, aval veren de sorumlu olmaz. Benzer olarak lehine aval verilen kişinin imza değil parmak izi ile yaptığı ciro geçersiz olduğundan, bunun lehine verilen aval de sorumluluk doğurmayacaktır.

6 Çekte Aval IV. Avalin Şartları 3) Avalin Senet üzerinde Olması
Aval şerhi, poliçe veya alonj üzerine yazılır (TTK.m.701/1). Aval sorumluluğunun oluşabilmesi için bunun senet üzerinde oluşması gerekir. Senet dışında ayrı bir belge ile verilen teminat, aval olarak hüküm ifade etmez. Şartları varsa kefalet veya garanti sözleşmesi olarak hüküm ifade edebilir.

7 Çekte Aval IV. Avalin Şartları 4) Aval Şekli şartlara uyugun olmalı
Avalde aval şerhi bulunmalı Aval şerhinin üç unsur var: 1) Aval açıklaması, 2) Lehine aval verilenin belirtilmesi, 3) Aval verenin imzasıdır.

8 Çekte Aval 4) Aval Şekli şartlara uyugun olmalı a) Aval Açıklaması Senet üzerinde avalin doğabilmesi için, aval açıklamasının bulunması gerekir (TTK md. 701/1). Mesela, “aval içindir” veya benzeri (teminat, “kefil” veya “müteselsil kefil” gibi) Aval açıklamasının bulunmaması halinde ortaya çıkan durum kanunda tam açıklanmamış olmakla birlikte, TTK.m.701/3`e göre: (3) Muhatabın veya düzenleyenin imzaları hariç olmak üzere, poliçenin yüzüne atılan her imza aval şerhi sayılır. Bu bir karinedir..

9 Çekte Aval IX. Lehine Aval Verilenin Kimliği
Senet üzerinde avalin doğabilmesi için, kimin lehine aval verildiğinin senet ü zerinde yer alması gerekmektedir (TTK md. 702/1). TTK.m.701/4 Kimin için verildiği belirtilmemişse aval, düzenleyici için verilmiş sayılır.

10 Çekte Aval X. İmza Aval şerhinde yer alması gereken son unsur imzadır.
Bu unsur bakımından aval veren ile diğer senet sorumluları arasında bir farklılık bulunmamaktadır.

11 Çekte Aval XI. Aval Verenin Sorumluluğu ve Hakları
Aval veren teminat yükümlüsü olarak öncelikle sorumluluk altındadır. Aval veren senedi ciranta gibi hak sahibi olarak imzalamamaktadır. İmza attığı andan itibaren bir teminat borcu bulunmaktadır. Aval verenin hakları ancak ödeme yaptığı takdirde ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple öncelikle sorumluluğu ardından hakları incelenecektir.

12 Çekte Aval XII. Aval Verenin Sorumluluğu
1) Lihine aval verdiği kişinin sorumluluği gibidir TTK.m.702/1 Aval veren kişi, kimin için taahhüt altına girmişse aynen onun gibi sorumlu olur. Bu sebeple, avalin kefalet gibi feri bir sorumluluk olduğu düşünülebilir. Fakat TTK.m.702/2`ye göre Aval veren kişinin teminat altına aldığı borç, şekle ait noksandan başka bir sebepten dolayı batıl olsa da aval verenin taahhüdü geçerlidir. Yani lehine aval verdiği kişinin sorumluluğu şekil sebebiyle geçersizse bunu ileri sürebilir; aksi takdirde ileri süremez. Buna maddi anlamda mücerretlik, şekli anlamda ferilik adı verilmektedir. Bu ilkenin sonucu aval veren, lehine aval verdiği kişinin senet üzerinde yer alan savunmalarını ileri sürebilir, taahhüdün hükümsüzlüğü ve şahsi savunmalarını ileri süremez.

13 Çekte Aval XII. Aval Verenin Sorumluluğu
2) Aval veren sorumluluğunu miktar açısından sınırlanıdırabilir TTK.m.700/1 (1) Poliçede bedelin ödenmesi, aval suretiyle tamamen veya kısmen teminat altına alınabilir. 3) Lehine aval vrediyi kişinin zamanaşımına uğraraması avalistin sorumluluğunu sona erdirir Lehine aval verilen kişinin sorumluluğu zamanaşımına uğrarsa bundan aval veren de yararlanacaktır.

14 Çekte Aval XIII. Aval Verenin Hakları TTK.m.702/3 (3) Aval veren kişi, poliçe bedelini ödediği takdirde, poliçeden dolayı lehine taahhüt altına girmiş olduğu kişiye ve ona, poliçe gereğince sorumlu olan kişilere karşı poliçeden doğan haklarını iktisap eder.

15 Çekin İbrazı I. Kavram Çek ibraz senedidir ve ibraz mecburiyeti söz konusudur. Bundan dolayı hamil ödeme için senedi mutlaka ibraz etmeli; muhatap da senedin kendisine verilmesini (ibrazını) istemeli ve esasen buna mecburdur (TTK md. 818/1,h; m. 709). Muhatap banka çeki ödedikten sonra onu iade etmez ve alıkoyar.

16 Çekin İbrazı II. İbraz Yeri A. Genl Olarak İbraz Yeri TTK`ya Göre ibraz yeri Çek “ödeme yerinde” muhataba ibraz edilir (TTK m. 780). Ödeme yeri çekte gösterilmemişse, muhatap bankanın ticaret unvanı yanında gösterilen yerde senedin ibrazı mümkündür (TTK m. 781/2). Muhatabın adı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde ise, çek, ilk gösterilen yerde ibraz olunur (TTK m. 781/2). Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da yer almıyorsa, çek muhatabın iş merkezinin bulunduğu yerde ibraz edilir (TTK m. 781/2).

17 Çekin İbrazı A. Genl Olarak İbraz Yeri ÇK`ya Göre ibraz yeri Doğrudan ibraz: Muhtab bankaya ibraz ÇK.m.3 - (1) Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin varsa vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir şubeye ibraz edildiğinde, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir.

18 Çekin İbrazı ÇK`ya Göre ibraz yeri Dolayılı ibraz: Takas odasına ibraz İbraz işlerinin muhatptan başka bir banka aracılığıyla takas odasına yapılmasıdır. TC Merkez Bankası, çeklerin banka şubeleri arasında hesaben ödenmesini sağlayacak tüzel kişiliği haiz sistemi kurmaya ve gözetimi altında yürütmeye yetkilidir (ÇK.m.8/1). Not: Çek, muhatap bankaya değil de, başka bir bankaya tevdii, kanunen ibraz değildir ve hiçbir şekilde ibrazın sonuçlarını doğurmaz. Muhatap banka dışındaki bankalar, çek ilgilileri dışında kalan kişiler durumundadırlar. Çek bu bankalara bedeli tahsil etmek için verilmiş olabilir. Çek bankaya iskonto edilmek üzere verilmiş de olabilir. Bu durumda çekin satın alınması söz konusudur. Çeki satanın genel hükümlere göre tekeffülden doğan sorumluluğu vardır; çekin şeklen geçerliliğinden ve imzaların geçerli olmamasından dolayı sorumlu olur.

19 Çekin İbrazı II. İbraz Yeri B. Muhtaba ibraz Çekin muhatap bankaya ibrazı iki şekilden biriyle olabilir. 1) Hesabın bulunduğu şubeye ibraz Çekin, düzenleyenin hesabının bulunduğu şubeye ibrazı halinde, bedelinin nakden tahsil edilmesiyle veya hamilin bu şubede bir hesabı varsa bedelin bu hesaba şartsız olarak alacak kaydıyla ödeme gerçekleşir. 2) Başka şubeye ibraz Çekin, muhatap bankanın, düzenleyenin hesabının tutulduğu şubesinden başka birşubesine ibraz halinde de, ÇK.m.3/1’e göre geçerli bir ibraz vardır, diğer bir ifadeyle, ödeme için yapılan bir ibrazın bütün hukuksal sonuçları doğar. Muhatap bankanın, çek hesabının bulunduğu şubesi dışında herhangi bir şubesine ibraz edilen çek, o şube tarafından, hesabın bulunduğu şubeden karşılığı sorulmak suretiyle (provizyon istenerek) ödenir (ÇK..m. 3, f. 1 c. 2). Not: Ödeme sırasında muhatap bankadan, hamilin varsa vergi kimlik numarasını tespit etmesi gerekir (ÇK.m. 3, f. 1 c. 2).

20 Çekin İbrazı C. Takas Odasına ibraz TTK.m.798 Çek bir takas odasına da ibraz olunabilir. Çekin takas odasına ibrazı, ödeme için ibraz yerine geçer Takas Odası ÇK.m. 8 «TC Merkez Bankası, çeklerin banka şubeleri arasında hesaben ödenmesini sağlayacak tüzel kişiliği haiz sistemi (merkezi) kurmaya ve gözetimi altında yürütmeye yetkilidir» hükmü gereğince kurulmuş Bankalararası Takas Odaları Merkezidir Hamil çeki muhatptan başka bir bankaya teslim eder, bu bankada çeki Takas Odasına ibraz eder

21 Çekin İbrazı C. Takas Odasına ibraz Takas odasına E ortamda da ibraz yapılabilir ÇK.m.8/3 Yönetmelikte belirtilen esaslar çerçevesinde çeklerin fizikî olarak ibraz edilmeksizin sadece çek bilgileri üzerinden bankalararası takas odaları aracılığı ile elektronik ortamda muhatap bankaya gönderilerek işlem görmesi, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 798. maddesine göre takas odasına ibraz hükmündedir. Takas odasına ibrazın sonucu ÇK.m.8/4 Takas odaları aracılığıyla ibraz edilmiş çekler için, 3.md`nin 3.fıkrasında belirlenen sorumluluk miktarı dâhil, kısmî ödeme yapılmaz. Bu durum, muhatap bankanın sorumluluk tutarını ödeme yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. Ancak, takas odaları aracılığıyla ibraz edilen çekin, hesapta yeterli karşılığının olmadığının belirlenmesi hâlinde muhatap banka tarafından, hesapta bulunan kısmî karşılık tutarı, çeki ibraz eden hamil lehine 15 gün süreyle bloke edilir.

22 Çekin İbrazı III. Vade ve İbraz Süresi A. Vade TTK.m.795 (1) Çek görüldüğünde ödenir. Buna aykırı herhangi bir kayıt yazılmamış hükmündedir. (2) Düzenlenme günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan çek, ibraz günü ödenir. ÇK.m.3/8 (8) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden önce ibraz edilen çekin karşılığının TTK.m.707 uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması hâlinde, bu çekle ilgili olarak hukukî takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli çekle ilgili olarak hukukî takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması şarttır.

23 Çekin İbrazı III. Vade ve İbraz Süresi B. İbraz Süresi Kavram Çekin, düzenlenmesinden itibarın, belli bir süre içinde ödenmek üzere muhatap bankaya ibrazı gerekir. Bu süreye ibraz süresi (müddeti) adı verilir. İbraza bağlanan hukuksal sonuçlar, gerekli işlemlerin bu süre geçmeden yapılmış olmasına bağlıdır. İbrazın süresinde yapılmış olup olmadığı çekin arkasına muhatap bankaca ibraz tarihinin yazılmış olmasıyla saptanır.

24 Çekin İbrazı İbraz Süresi Türleri TTK m. 796’da çekin düzenleme ve ödeme yerlerine göre üç farklı ibraz süresi belirlenmiştir: 10 günlük 1 aylık 3 aylık

25 Çekin İbrazı 1) 10 Günlük ibraz süresi
Bir çek düzenlendiği yerde ödenecekse 10 günlük ibraz süresi vardır 796/1c1 Örneğin, düzenleme yeri Adana olan ve ödeme yeri Adana olarak gösterilen bir çekin ibraz süresi bu şekildedir. TTK md. 796, f. 1 c.1’de geçen “Düzenlendiği yer” ibaresinde “yer”den anlaşılması gereken ilçedir. Bir başka deyişle, ibraz sürelerinin belirlenmesi bakımından ilçeler dikkate alınacaktır. Öte yandan, Büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde bu belediyenin sınırları içinde kalan ilçeler de il merkezi (merkez ilçe) ile birlikte “aynı yer” kavramı içinde kalan yerler sayılacaktır. Örneğin Düzenleme yeri Seyhan, ödeme yeri Yüreğir ilçeleri ise, bu ilçeler Adana Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde kaldığından, çek, aynı yerde ödenecek çek sayılacak ve 10 günlük ibraz süresine tabi tutulacaktır. Buna karşılık, Düzenleme yeri Seyhan, ödeme yeri ise Kozan ise ibraz süresi 10 gün değildir

26 Çekin İbrazı Türleri 2) 1 aylık ibraz süresi Çek (aynı ülkede) düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse ibraz müddeti 1 aydır (TTK md. 796, f. 1 c. 2). Örneğin Adana’da düzenlenen bir çek, Balıkesir’de ödenecek ise 1 ay olacaktır. İstisna durumlar: Bir aylık ibraz süresi, düzenleme ve ödeme yerlerinin farklı memleketlerde, fakat aynı kıtada bulunması halinde de uygulanır. Örneğin, Paris’te düzenlenen bir çek, İstanbul’da ödenecekse ibraz süresi bir aydır (TTK md. 796, f. 2; md. 822, f. 1, b bendi). Diğer yandan, bir Avrupa memleketinde düzenlenip de, Akdeniz’de sahili bulunan bir memlekette ödenecek olan (veya tersine) çekler, aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır (TTK md. 796, f. 3);

27 Çekin İbrazı B. İbraz Süresi Türleri 2) 3 aylık ibraz süresi Ödeneceği yerden başka bir memlekette düzenlenen bir çek düzenleme yeri ile ödeme yeri ayrı kıtalarda ise, üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir (TTK md. 796, f. 2). Örneğin New York’ta düzenlenen bir çek, Adana’da ödenecek ise, üç aylık süreye tabidir.

28 Çekin İbrazı B. İbraz Süresi / Genel hükümler 1) Hesaplanması a) Dikkate alınan günler İbraz süreleri iş günü olarak değil, normal gün olarak hesap edilir (m.817) b) Başlangıc Çekte gösterilen düzenleme tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar. TK md. 796, f. 3: Birinci ve ikinci fıkralarda yazılı süreler, çekte yazılı olan düzenlenme tarihinin ertesi gündür c) Takvim farklılığı Çek, takvimleri farklı olan iki yer arasında çekildiği takdirde; düzenlenme günü, ödeme yerindeki takvimin onu karşılayan gününe dönüştürülür (TTK.m (1) ).

29 Çekin İbrazı 1) Hesaplanması d) Mücbir sebepler Hamil ibraza gerek kalmadan haklarını kullanabilir. TTK.m.811/4 (4) Mücbir sebep, ibraz süresinin bitiminden önce olmak şartıyla, hamilin bu sebebi kendinden önce gelen borçluya ihbar ettiği günden itibaren 15 günden fazla devam ederse, çekin ibrazına ve protesto çekilmesine veya buna eş değerde bir belirlemeye gerek kalmaksızın başvurma hakkı kullanılabilir. Not: (1) Kanunen belirli olan süreler içinde çekin ibrazı veya protesto edilmesi veya buna denk bir belirlemenin yapılması, bir devletin mevzuatı veya herhangi bir mücbir sebep gibi aşılması imkânsız bir engel nedeniyle gerçekleştirilememişse, bu işlemler için belirli olan süreler uzar (TTK.m.814). (2) Hamil, mücbir sebebi gecikmeksizin kendi cirantasına ihbar etmeye ve bu ihbarı çeke veya alonja kaydedip, bunun altına, yerini ve tarihini yazarak imzalamakla zorunludur. 723 üncü madde hükümleri burada da uygulanır (TTK.m.814). (3) Mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonra hamil, çeki gecikmeksizin ödeme amacıyla ibraz etmek ve gereğinde protesto veya buna eş değerde bir belirlemeyi yaptırmak zorundadır (TTK.m.814). (5) Hamilin veya çeki ibraz etmekle, protesto çekmekle ya da aynı nitelikte bir belirlemeyi yaptırmakla görevlendirdiği kişinin, sadece kendileriyle ilgili olgular mücbir sebep sayılmaz (TTK.m.814).

30 Çekin İbrazı Genel hükümler 2) Yalnız iş günlerinde ibraz edilir
Çek yalnızca iş günlerinde ibraz edilebilir. İbraz müddetinin son günü tatile rastlarsa ibraz müddeti takip eden ilk iş gününe kadar uzar. Aradaki tatil günleri sürenin hesabında dikkate alınır (TTK md. 816, md. 817). 3) Hak düşürücü süredir İbraz süreleri hak düşürücü sürelerdir. Mahkemelerce kendiliğinden göz önüne alınır. Taraflar anlaşarak ibraz müddetlerini değiştiremezler. Ancak düzenleme tarihini geçmiş ya da ileri bir tarih olarak belirlemek suretiyle ibraz sürelerini uzatabilir ya da kısaltabilirler.

31 Çekin İbrazı Genel hükümler 4) Süresinde ibraz edilmemesinin sonuçları a) Hamil başvuru haklarını kaybeder Süresinde ödeme için ibraz edilmeyen çekin hamili, düzenleyen ve cirantalara karşı başvuru haklarını yitirir (m708). b) Banka ödemek zorunda kalmaz İbraz süresi geçen çekleri banka ödemek zorunda değildir. İbraz müddeti geçtikten sonra, karşılığı bulunsa dahi muhatap çeki ödemek zorunda değildir.(m.814) c) Karşlıksız çek düzenleme suçuna ilişkin yaptırımlar uygulanmaz Ayrıca, ibraz müddeti içinde ibraz edilmeyen çekin düzenleyeni hakkında karşılıksız çek düzenlenmesi suçuna ilişkin yaptırımlar uygulanmaz (ÇK.m.5). d) Ciro alacağın temliki hükmünde olur TTK.m.793 Protestonun düzenlenmesinden veya aynı nitelikte bir belirlemeden veya ibraz süresinin geçmesinden sonra yapılan ciro, ancak alacağın temlikinin sonuçlarını doğurur. e) Cayma hakkı doğar Düzenleyen ancak ibraz müddeti geçtikten sonra çekten cayabilir (TTK md. 799, f. 1).

32 Çekin İbrazı B. İbraz Süresi Genel hükümler
5) İbraz süresinin önemli olduğu diğer durumlar İbraz süreleri zamanaşımı ve protesto bakımından da önemlidir. Çekte zamanaşımı ibraz süresinin dolmasından itibaren işlemeye başlamaktadır (TTK md. 814). Protesto ya da çekin ödenmediğine ilişkin diğer tespitler ibraz süresi içinde, eğer son gün ibraz edilmiş ise takip eden iş gününde yapılmalıdır (TTK md. 810).

33 Çekin Ödenmesi I. Muhatabın Yükümlülükleri A. Çeki inceleme (araştırma) yükümlülüğü Geçerli çek olup olmadığı (m.780 vd) Meşru hamil olup olmadığı (m.790) Sahte veya tahrif edilmiş bir çek olup olmadığı (m.812)

34 Çekin Ödenmesi I. Muhatabın Yükümlülükleri B. Kimlik tespiti yükümlülüğü ÇK.m.3/1 Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin varsa vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir şubeye ibraz edildiğinde, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir. Bank K.m.76/3 Bankaların kimlik ve vergi hesap numaraları belirlenemeyen müşterileri adına mevduat katılım fonu, kredi ve ne ad altında olursa olsun hesap açmaları sözleşme düzenlemeleri, havale ve kambiyo hizmetleri ve diğer bankacılık ve mali hizmeltelri vermeleri yasaktır Uygulmada bu kural çekler açısından fiili olarak istisnaya uğramakta

35 Çekin Ödenmesi I. Muhatabın Yükümlülükleri C. Ödeme yükümlülüğü a) Hesaptaki karşlıktan çek bedelini ödeme TTK.m.783 (1) Banka hesaptaki karşılıkatn çek bedelini öder (2) Düzenleyen, muhatap nezdinde çekin ancak bir kısım karşılığını hazır bulundurduğu takdirde, muhatap, bu tutarı ödemekle yükümlüdür. ÇK.m.3 (1) Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin varsa vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir şubeye ibraz edildiğinde, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir.

36 Çekin Ödenmesi b) Hesaptaki kısmi karşlığın ve yasal garanti tutarının ödemesi ba) Garanti tutarı meblağı Muhatap banka, ibraz eden düzenleyici dışındaki hamile, süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için ; a) Karşılığının hiç bulunmaması hâlinde, 1) Çek bedeli TL veya üzerinde ise Türk Lirası, 2) Çek bedeli TL`nin altında ise çek bedelinide, b) Karşılığının kısmen bulunması hâlinde, 1) Çek bedeli TL`nin üzerinde ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığa ilave olarak Türk Lirasını, ödemekle yükümlüdür. 2) Çek bedeli 1120 TL veya altında ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmî karşılığı 1120 TL`na tamamlayacak Gerekçe: ÇK.m.3/3

37 Çekin Ödenmesi b) Hesaptaki kısmi karşlığın ve yasal garanti tutarının ödemesi ba) Garanti tutarı meblağı ÇK.m.3/3 Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmündedir. Not: 2013 için TL ve tl olarak tespit edilmiştir. 27 Ocak 2014 tarihi itibarıyla TL 5941 s. Kanun gereğince 'den itibaren 1200 TL ÇK.m.3/9 (9) Çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren 5 yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, muhatap bankanın 3. fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erer.

38 Çekin Ödenmesi b) Hesaptaki kısmi karşlığın ve yasal garanti tutarının ödemesi bb) Bankanın saklamalı olduğu evrak ÇK.m.3 (5) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil, kısmî ödemenin hamil tarafından kabul edilmemesi hâlinde, ikinci fıkra hükmüne göre karşılıksızdır işlemi yapılır; ibraz tarihi ile ödememe nedeni çekin üzerine yazılır ve çek, üzerine imzası alınarak hamiline geri verilir; ön ve arka yüzünün fotokopisi banka tarafından saklanır. Çek hesabında hiç karşılığın bulunmaması ve hamilin sadece muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutarın ödenmesini talep etmesi hâlinde de bu fıkra hükmüne göre işlem yapılır. (6) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, Cumhuriyet başsavcılığına talepte (şikâyette) bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir.

39 Çekin Ödenmesi c) Karşılığı olmayan bir çekin ödenmesi Bankanın kerdi temini yoluyla ödemeyi gerçekleştirmesi

40 Çekin Ödenmesi II. Hamilin Yükümlülükleri A. Süresi içinde ibraz yükümlülüğü İbraz yeri İbraza yetkili kişi

41 Çekin Ödenmesi II. Hamilin Yükümlülükleri B. Kimlik ibraz etme yükümlülüğü ÇK.m.3/1 Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu muhatap bankanın herhangi bir şubesine ibraz edildiğinde hamilin varsa vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenir. Ancak çek, hesabın bulunduğu şubeden başka bir şubeye ibraz edildiğinde, o şubece karşılığı sorulmak suretiyle ödenir. Bank K.m.76/3 Bankaların kimlik ve vergi hesap numaraları belirlenemeyen müşterileri adına mevduat katılım fonu, kredi ve ne ad altında olursa olsun hesap açmaları sözleşme düzenlemeleri, havale ve kambiyo hizmetleri ve diğer bankacılık ve mali hizmeltelri vermeleri yasaktır

42 Çekin Ödenmesi II. Hamilin Yükümlülükleri C. Kısmi ödemeyi kabul eteme yükümlülüğü TTK.m.709/2 Hamil kısmi ödemeyi ret edemez. ÇK.m.3 (5) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil, kısmî ödemenin hamil tarafından kabul edilmemesi hâlinde, ikinci fıkra hükmüne göre karşılıksızdır işlemi yapılır; ibraz tarihi ile ödememe nedeni çekin üzerine yazılır ve çek, üzerine imzası alınarak hamiline geri verilir; ön ve arka yüzünün fotokopisi banka tarafından saklanır. Çek hesabında hiç karşılığın bulunmaması ve hamilin sadece muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutarın ödenmesini talep etmesi hâlinde de bu fıkra hükmüne göre işlem yapılır.

43 Çekin Ödenmesi II. Hamilin Yükümlülükleri C. Kısmi ödemeyi kabul eteme yükümlülüğü ÇK.m.3 (6) Muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutar dahil kısmî ödeme hâlinde, çekin ön ve arka yüzünün onaylı fotokopisi ücretsiz olarak hamile verilir. Çek hamili, bu fotokopiyle müracaat borçlularına veya kambiyo senetleri hakkındaki takip usullerine başvurabileceği gibi, Cumhuriyet başsavcılığına talepte (şikâyette) bulunurken dilekçesine bu fotokopiyi ekleyebilir ve bunu icra daireleri ile mahkemelerde ispat aracı olarak kullanabilir. Mahkeme veya icra dairesinin istemi hâlinde çekin aslı bu mercilere gönderilir.

44 Çekten Cayma I. Genel olarak TTK.m (1) Çekten cayma ancak ibraz süresi geçtikten sonra hüküm ifade eder. (2) Çekten cayılmamışsa, muhatap, ibraz süresinin geçmesinden sonra da çeki ödeyebilir. II. Özel hâller TTK.m.800 (1) Çekin tedavüle çıkarılmasından sonra, düzenleyenin ölümü, medenî haklarını kullanma ehliyetini kaybetmesi veya iflası çekin geçerliliğini etkilemez.

45 TEŞEKKÜRLER © myolcu