VETERİNER HEKİMLİKTE HORMON KULLANIMI. Hormonların fizyolojik fonksiyonları  İç ortamın değişen dış koşullara uygun şekilde optimal düzeyde sürdürülmesi.

... konulu sunumlar: "VETERİNER HEKİMLİKTE HORMON KULLANIMI. Hormonların fizyolojik fonksiyonları  İç ortamın değişen dış koşullara uygun şekilde optimal düzeyde sürdürülmesi."— Sunum transkripti:

1 VETERİNER HEKİMLİKTE HORMON KULLANIMI

2 Hormonların fizyolojik fonksiyonları  İç ortamın değişen dış koşullara uygun şekilde optimal düzeyde sürdürülmesi (su-elektrolit dengesi, kan basıncı, kemik kitlesi gibi)  Enerji üretimi, kullanımı ve depolanması  Üreme  Büyüme ve gelişme

3

4 Hormonları ne zaman kullanırız?  Endokrin bezlerin hipofonksiyonu (yerine koyma tedavisi)  Bazı klinik durumların tedavisi için (Glukokortikoidler ve glukagon gibi hormonların fizyolojik veya suprafizyolojik etkilerinden yararlanılabilir)  Tanı testleri (Endokrin bezlerin, hipotalamus ve ön hipofizin fonksiyonunu incelemek için) Hormonomimetik ilaçlar: hormon benzeri etki gösterir, ancak vücutta do ğ al olarak bulunmaz.

5 Hormon-hormon etkileşmeleri DİKKAT: Burada sayılan durumlar, hormon tedavisi gören kişilerde de ortaya çıkabilir!  Bir hormon, diğer bir hormonun sentezini artırabilir: Kortizol… Adrenalin  Bir hormon, diğer bir hormona olan duyarlılığı artırabilir. Buna priming denir: Estrojenler, miyometrium ve endometriumdaki progesteron reseptörlerinin sayısını artırır. Tiroid hormonu kalpte beta-adrenoseptörlerin sayısını artırır. Glukokortikoidler insülin reseptörlerinin sayısını azaltırlar

6  Bir hormon, bir diğerinin metabolizmasını değiştirebilir: Tiroid hormonu kortizol ve testosteronun karaciğerde yıkımını artırır.  Bir hormon bir diğerinin salgılanma hızını değiştirebilir: Pankreasta insülin salgılanması glukagon tarafından artırılır, somatostatin tarafından azaltılır.  Birbirlerine zıt etkilerde bulunan hormonlar arasındaki dengenin bozulması ile patolojik durumlar ortaya çıkabilir: Addison (adrenal yetmezlik) hastalığında insüline karşı aşırı duyarlılık oluşur ve hipoglisemi gözlenebilir.

7 Hormon sentezini inhibe eden ilaçlar  steroid hormon sentezini engelleyen (metirapon,aminoglutetimid, amfenon B, trilostan, finazterin, mitotan gibi) tiroid bezi hormon sentezini engelleyenler (tiyourasil, metimazol, propiltiyourasil, metiltiyourasil gibi) insülin sentezini engelleyenler (alloksan, streptozotosin gibi) önem taşırlar.

8 Hormon sentezini inhibe eden ilaçlar  Metirapon & Aminoglutetimid (Adrenal korteks hormonlarının sentez inhibitörleri)  Aromataz inhibitörleri (Estradiol sentezinin inhibisyonu, letrozol, anastrozol)  5 α -redüktaz inhibitörleri (Dihidrotestosteron sentezinin inhibisyonu, FİNASTERİD,DUTASTERİD)

9 Hormon reseptörlerini bloke eden ilaçlar  Tamoksifen & klomifen: Estrojen antagonisti  Siproteron & flutamid: Testosteron antagonisti  Mifepriston (RU 486): Projesteron antagonisti

10 Tiroit hormonları Folliküler hücrelerden sentezlenen hormonlar Tiroksin (T 4, tetraiyodotironin) T 3 (triiyodotironin) Tiroglobulindeki tirozin kalıntılarının iyodinasyonu sonucu oluşan, amino asit türevi hormonlardır. T 4 kantitatif olarak önemlidir T 3 temel aktif hormon olarak önemlidir Tiroidin parafolliküler C hücrelerinden salgılanan kalsitonin hormonu, kalsiyum ve fosfor metabolizmasını düzenleyen hormonlardandır

11 Tiroit hormonlarının sentez ve salınımı, hipofizden salgılanan TSH tarafından düzenlenir İyot yetmezliğinde tiroksin sentezi baskılandığı için iyot da düzenleyici bir faktör olarak kabul edilir

12 Tiroit işlevleri ile ilgili bozukluklar Genelde otoimmün kökenlidir. Tiroit hormon üretiminin baskılanmasıyla hipotiroidi, tiroid hormon üretiminin uyarılmasıyla hipertiroidi ortaya çıkar Hipotiroidide bazal metabolizma yavaşlar. Plazma TSH düzeyi artmış, serbest T 4 azalmıştır. Neonatal tiroit yetmezliğinde (kretenizm) büyüme geri kalır ve beyin olgunlaşamaz Hipertiroidide bazal metabolizma hızlanır. Plazma TSH düzeyi düşük, tiroit hormon düzeyleri yüksektir. Hipertiroidide Graves hastalığı ve tirotoksikoz gelişebilir

13  Tiroit hormonları anabolik etkilidir, Büyüme hormonu ve insülin ile birlikte protein sentezini stimüle eder, azot atılımını azaltırlar.  Hipertroidizmde katabolik olabilirler, glukoneogezis, protein parçalanması ve azot savurganlığı artar.

14 HİPOTROİDİZM  Tiroit bezinin TSH tarafından yeterli uyarılmaması ile TH sentez ve salımının azalması  Troit bezinin yıkımlanmasından kaynaklanan (primer) immun karakterde  Hipofiz bölgesinde yer alan tümörlere bağlı basıdan kaynaklanan troit bezi tahribatı (sekunder)  Nadiren konjenital hipotroidsm (Alman çoban köpekleri, schaunauser’larda)

15  TAYLAR Güçsüzlükbacak deformasyonları büyüme boz guatr  DİĞER HAYVANLARDA  reprodüktif fonk boz (infertilite, gebeliğin uzaması, abort, testis atrofisi, sperm azlığı) Kötü performansiştahsızlıkobezite laminitisdermatolojik bozukluklar hiper pigmentasyonallopesibradikardi hipotermisekonder piyoderma deride kalınlaşmabaş ve yüz bölgesinde mix ödemuyuşukluk hipotansiyon Nöropatiye bağlı ön bacak topallığı saldırganlık kalpte üfürümAV blok Anemi

16  Hayvanlarda aneminin yanı sıra hiperkolestrolemi ve hipertriglisemi, CK seviyesinde artış  Teşhis T3 ve T4 konsantrasyonlarının (20- 55nmol/l normal, 11 nmol altı düşük) belirlenmesine ve TSH stimülasyon testlerine (1Ü/kg,IV, 6s sonra) verilen cevaba dayanır. TEDAVİ  Tyroid ekstraktları (sığır yada domuz tiroit bez)  Sentetik T4 (levotyroxine) uzun etkilidir  Sentetik T3 (liothyronine) kısa etkili  4/1 kombinasyonları kullanılabilir 6-8 hafta içerisinde tedaviye cevap alınmalı

17  Hipertrodism En yaygın neden troit adenomlarıdır Ağırlık kaybıhiperaktivite TaşikardiPoliüri/polidipsi kardiak murmurKusma diyaredışkı miktarında artış İştahta artışıkassel güçsüzlük TremorKonjessif kalp yetmezliğidispnea Troit bezinde büykalpte büyüme Ateşsolunum bozuk allopesi

18  Teşhis(hematolojik;nötrofili,eozinofili,eritrositozi s, Biyokimyasal; AST,ALT,ALP,LDH artmış  T3 ve T4 düzeyinde artış, T3 supresyon testi (Tertroksin uyg)(geri bildirim mekanizmasına dayalı), TSH cevap testi  Tedavi:  Cerrahi uygulama yada radyoaktif iyot  Antitroit ilaçlar  Methimazole (tapozole, Lilly) ve propylthiouracil (kedilerde kullanılmaz)  Carbimazole  Propranolol ve atenolol (B adrenerjik reseptör bloke edici ajanlar)  Troit neoplasmaları  Radyoaktif iyot tedavisi  Doksorubisin veya Doksorubisin ve siklofosfamit kombinasyonu

19 Adrenal korteks hormonları  Glukokortikoidler Kortizol  Mineralokortikoid ler Aldosteron  Adrenal korteks androjenleri Dehidroepiandr osteron sülfat (DHEAS) Adrenal korteksin farklı bölgelerinde kolesterolden sentezlenirler

20 Kortizolün sentez ve salgılanması, hipotalamik kortikotropin salıverici hormon (CRH) kontrolü altındaki adrenokortikotropin (ACTH) tarafından düzenlenmektedir. Kortizol de bunların salıverilişini feedback olarak inhibe eder ACTH, kortizol ile birlikte adrenal korteks androjenlerinin sentez ve salınımında etkilidir, fakat aldrosteron sentezinde etkili olmamaktadır

21 Aldrosteron salgılanması, fizyolojik koşullarda, ekstrasellüler sıvıdaki potasyum konsantrasyonu ve rernin-anjiotensin sistemi tarafından düzenlenir

22 Glukokortikoidlerin etkileri Kortizol, spesifik olarak kan glukozunu artırmaktadır. Bu etki, insülin salıverilmesinin baskılanması, periferik dokular tarafından glukoz ve amino asitlerin alınıp tutulmasının inhibisyonu, karaciğerde glukoneojenez ile glukoz sentezinin artırılması ile ilgilidir Kortizolün hipersekresyonu veya farmakolojik dozları kas, bağ doku, kemik ve deri gibi periferal dokularda protein katabolizmasını artırır, protein sentezini azaltır Kortizol, karaciğerde protein sentezini artırır Kortizol, birçok dokuda nükleik asit sentezini inhibe eder, karaciğerde RNA sentezini uyarır Kortizolün hipersekresyonu veya farmakolojik dozları, ekstremitelerde lipolize, yüz ve beden ile boynun arka kısmında lipogeneze yol açar Kortizol, antiinflamatuvar ve immünosupressif etki göstererek hücresel immüniteyi bozar Kortizol, vücutta suyun dağılımını ve vücuttan suyun atılımını, glomerüler filtrasyon hızını artırarak etkiler

23 Mineralokortikoidlerin etkileri Aldosteron, Na + ve K + dağılımını etkileyen en önemli hormondur Aldosteron, distal kıvrımlı tüplerde Na + geri emilimini ve K + atılımını artırmaktadır Aldosteron, tükürük kanalları, ter bezleri ile gastrointestinal sistemde de Na + tutulmasına ve K + atılmasına yol açmaktadır

24 Adrenal androjenlerin etkileri Nicel açıdan temel olan adrenal androjenler arasında dehidroepiandrosteron (DHEA) ve dehidroepiandrosteron sülfat (DHEA-SO 4 ) ile androstenedion bulunmaktadır Dehidroepiandrosteron (DHEA) ve androstenedion, zayıf androjenlerdir, testosterona çevrilerek etkilerini gösterirler

25 Adrenal korteks hormonları patolojisi ile ilgili klinik durumlar Glukokortikoid azlığında Addison hastalığı, fazlalığında Cushing sendromu (adrenal korteks adenomu varlığında) veya Cushing hastalığı (hipofzi adenomu varlığında) ortaya çıkar Mineralokortikoid fazlalığı primer aldosteronizm (Conn sendromu) veya sekonder aldosteronizmde (renal kan akımı azalmasına bağlı) görülür Adrenal korteks androjenleri fazlalığında adrenogenital sendrom ortaya çıkar

26  Adrenal Yetmezlik(Hipoadrenokortizm) Addison Hastalığı  Mineralokortikoid yada glukokortikoit yetmezliğinden kaynaklanan sendrom  Adrenal korteksin %90 fazlasının yıkımlanması  Primer Adrenal Yetmezliğe neden olur (immun sistemle ilgili bir atrofi vardır) Tam gelişmeme ve kardiovasküler bozukluk  Sekonder Adrenal Yetmezlik (Adrenal korteks atrofisi, ACTH yetmezliği), mitotan tedavisine bağlı komplikasyon, adrenal bezlerin çıkartılması, bölgedeki tümörler Durgunluk, Uyuşukluk, Kilo kaybı Mat kıl Örtüsü, Kötü yarış performansı, depreson, kusma, poliüri ve polidipsi, bradikardi, hipoglisemi, hiponatremi, dehidrasyon

27  Deneysel Adrenal Yetmezlik Hipoglisemi, Hiponatremi, Hiperkalemi Kan koyulaşması, Belirsiz kortizol  TEŞHİS  İstirahat halinde plazma kortizol seviyesi normalin altında  Plazma aldesteron düzeyi düşük  ACTH stimülasyon testi (Cosyntropin,100 Ü IV) kortizol seviyesi iki katına çıkmaz  Deksametazon supresyon testi 40µg/kg IM 8- 24 s kortizolde %80 azalma

28  Tedavi:  Yetmezlikte istirahat ve stres fak uzaklaştırılması  Gereksiz sistemik ve eklem içi kortikosteroit kullanımından kaçınılmalı  Aşırı düzeyde kortizol konsantrasyonu düşük ise glikokortikoit (prednizolon 0.1-0.3 mg/ kg) uyg. Veya deksametazon  Mineralokortikoitler (fludrokartizon asetat 10-20 mikrog/kg/gün-oral) ikame  Sıvı tedavi (IV%0.9 serum fizyolojik, hipoglisemi varsa %5 deskstroz ilave verilir

29  Adrenal Bez Tümörleri Bu tümörler kateşolamin salınımını artırarak terleme, taşıkardi, hızlı solunum, abdominal sancı, kas titremeleri, bazen ishal Teşhiş; nekropsi, rektal palpasyon ve ultrasonografi, laporaskopi, plazma kortizol konsantrasyonunda yükselme ACTH cevap testi ve deksametazon supresyon testlerine her zaman cevap oluşmaz

30  Hipofiz Bezinin Fonksiyon Bozuklukları  Hiperadrenokortisizm (CHUSHING HAS)  Dolaşımdaki glukokortikoitlerin kronik olarak yükselmesine bağlı olarak oluşan klinik bulguları tanımlar. Aşırı ACTH sekresyonu ile ilişkili primer hipolamik-hipofiz hastalıkları Adrenal adenoma yada karsinomadan kaynaklanan aşırı glikokortikoid sekresyonu Non-Endokrin neoplasmalara bağlı ektopik ACTH sekresyonu Eksojen glukokortikoit uygulamaları

31  Çoğunlukla 7 yaş ve üzeri atlarda görülür, orta ve yaşlı köpeklerde çoğunlukla boxer, beagle ırkı ve minyatür köpeklerde görülür.  Yaygın Klinik Belirtiler UyuşuklukKilo kaybıKaslarda zayıflık Anormal yağ dağılımıAşırı terleme Poliürü/polidipsiKılların uzaması Karnın büyümesianöstrus testiküler atr.  Önemli Komplikasyonlar Diabetes mellitusKronik laminitis Sekunder enfeksiyonlarReprodüktif Disfonksiyon Yara iyleşmede gecikmeİki taraflı körlük KonvülsyonlarDiabetes insipitus  TEŞHİS  Deksametazon supresyon testi  ACTH stimülayon testi  Deksametazon/ ACTH stimülayon testi  Oral glikoz tolerans testi

32  TEDAVİ  Mitotan (zona fasiculata ve reticularisi yıkımlar)  Dopamin analogları ve seratonin antagonistleri  Seratonin antagonistleri olarak cryproheptadin hydroklorid, 24 s bir 0.26 mg/kg oral  Bu ilaca cevap vermeyen atlara pergolit (dopamin analoğu)başlangıçta 0.001 mg/kg sonra her 3-4 günde bir 0.25-0.50 mg artırılarak 0.011 mg/kg kadar  dopamin analoğu bromocriptin (0.09 mg/kg) günde iki defa  ACTH salınımını değiştirmeye yönelik ilaçlar Adrenokortikolitik (trilostane, yeme 0.4-1 mg/kg katılarak ) Ketoconazole (Nizoral) adrenal sterojenezi bloke eder (12 h bir 10 mg/kg)

33  LAMİNİTİS  Tırnak laminasının metabolik ve biyokimyasal bozukluğu  PREDİSPOZE EDEN FAKTÖRLER Gastrointestinal Hastalıklar  Enteritis  Strangulasyona neden olan bağırsak lezyonları  Aşırı karbonhidrat verilmesi Enfeksiyöz ve toksik durumlar  Septik plöritis  Endometritis Obezite Endokrin Bozukluklar  Hiperadrenokortisizm  Hipotroidzm Ayak üzerine mekanik etkiler

34  Laminitis sağaltımında; fizik tedavi, analjezik ilaçlar, duruma göre vazodilatör tedavi, trombozu önleyici ilaç uygulaması yapılır  Antiinflamatuvar ajan olarak kortikosteroitler kullanılmamalıdır.

35 Pankreas hormonları Langerhans adacıklarının hücrelerinden  Glukagon: A (α) hücrelerinden  İnsülin: B (  ) hücrelerinden  Somatostadin: D ( ) hücrelerinden  Pankreatik polipeptit: F hücrelerinden salgılanır Somatostadin ve pankreatik polipeptit, beyin- gastrointestinal sistem hormonları olarak incelenirler

36  İnsülin  Glukozun plazma konsantrasyonunun artması insülin salınımını artırmakta, plazma glukoz konsantrasyonunun azalması ise insülin salınımını azaltmaktadır  Glukoz ile uyarılmış insülin salınımını glukagon artırmaktadır. Aşırı miktarda salgılanan büyüme hormonu, kortizol, östrojenler ve progesteron da insülin salınımını artırmaktadır. Gastrointestinal hormonlar da insülin salınımını düzenlemektedir  İnsülin salıverilmesini sulfanilüre grubu ilaçlar uyarır

37 DİABETES MELLİTUS  Kısmi ya da tam insülin yetersizliğine bağlı kronik karbonhidrat metabolizması bozukluğu  Köpeklerde Tip I ( Otoimmun mekanizmalara bağlı olarak İnsülin hormonunun pankreastan hiç üretilmediği Yada çok az üretildiği tip diabettir.)  Kedilerde ise Tip II diabet ( Daha çok insülin direnci ile karakterize insülinin yeterince ve düzenli salınamadığı diabettir.)  PET HAYVANLARINDA NORMAL KAN GLİKOZ DÜZEYLERİ  KÖPEK: 60 - 125 mg / dl  KEDİ : 70 - 150 mg / dl

38 İnsülinin yetersiz veya kusurlu salıverilişi veya insülin antagonistlerinin aktivitelerinin artması halinde diabetes mellitus denen klinik durum ortaya çıkar Diyabetes mellitusun başlıca belirtileri, hiperglisemi (kan glukoz düzeyi yüksekliği), glukozüri (idrarla glukoz atılımı), ketonemi (kanda keton cisimlerinin artışı), ketonüri (idrarda keton cisimlerinin çıkışı), asidoz, amino asitlerden glukoz oluşumu artışına bağlı negatif azot dengesidir; ağır olgularda koma gelişebilir

39  Klinik Belirtiler PoliüriPolidipsiKilo kaybı Egzersize dayanıksızlıkKetotik solunum enfeksiyon nüksetmesi (üriner kanal, konjuktivitis)kataraktKaraciğer büyümesi TEŞHİŞ Açlık hiperglisemisi ve glikozuriye dayanır açlık kan glikoz konsantrasyonu köpek için 75- 120 mg/dl. İVGTT (1 g/kg %40 dekstroz), glukogan cevap testi (1 mg glukagon enj), idrar analizi

40  TEDAVİ  Oral Hipoglisemikler Sulfanilurea ilaçları (glipizid, gliburid, glibenclamid, tolbutamide) Biguanid grubu (METFORMİN ve FENFORMİN) Alfaglukozidaz inhibitörleri (acarbose) Tiazolidinedionlar (Troglitazon, insülinin karaciğer iskeletkası ve yağ dokusuna etkisini artırırlar) İnsülinler (kısa, orta ve uzun etkili)  İnsülin diyabet hastası evcil hayvanlarda kan glikoz düzeyini düşürmek amacıyla 0,25-0,5 U/kg/gün olarak başlanarak kedi yada köpeğin ihtiyacına göre yavaş bir şekilde artırılarak kullanılmaktadır.

41  İNSÜLİN TİPLERİ  Kristalize İnsülin : Kısa etkili insülinlerdir. Etkisi 15.dk’da başlar 1-3 saatte biter.  NPH (Neutral Protamin Hegadon)insülinler: Orta etkili recombinant insan insülini Etkisi 2-4 saate başlar, 8-10 satte max. olur.  Mix İnsülinler: Çeşitli oranlarda NPH ve kristalize insülin karışımlarından elde edilirler.  Glargine İnsülin: Uzun etkili, rekombinant insan insülinidir

42  Tip 1 Diabetes Mellitus bulunan hastalarda insülin tedavisi birinci seçenektir  Tip 2 Diabetes Mellitus bulunan hastalarda ise birinci seçenek oral antidiabetik ilaçlardır.

43  GLUKAGON Glukoz ve yağ asitleri, insülin salınımı üzerine olan etkilerinin tersi bir mekanizma ile glukagon salıverilmesini baskılarlar  Proteinden zengin bir diyet ile alınan amino asitler ise glukagon ve insülin salıverilmesini uyarırlar. İnsülin amino asitlerin proteinlere dönüşümünü sağlarken glukagon insülin etkisiyle oluşabilecek hipoglisemiyi (kan glukozunun normalden düşük olması) önler

44 Glukagon, insüline antagonist etkilidir. Karaciğerde glikojenolizi ve glukoneojenezi hızlandırarak kan şekerini yükseltici etki gösterir (hiperglisemik glikojenolitik faktör) Yağ dokudan gliserol ve yağ asitlerinin açığa çıkışını uyarır. Karaciğerde yağ asitleri ve kolesterolün sentezinde asetil-CoA kullanılmasını kısıtlar, artan yağ asitleri keton cisimlerine dönüşür (ketojenik etki) Glukagon,  hücrelerinden insülin salınımını artırır İnsülin ile birlikte kan glukoz düzeyini ayarlarlar

45 Gonad Hormonları  Erkek cinste Androjenler Testosteron  Dişi cinste Östrojenler Östradiol Progestinler Progesteron

46 Hipofiz hormonlarından follikül stimüle edici hormon (FSH) ve lüteinize edici hormon (LH), erkek ve dişilerde internal seks organlarındaki farklı işlevleri ve gonad hormonlarının sentez ve salınımlarını etkilerler FSH, erkekte Sertoli hücrelerinde spermatogenezi uyarır, kadında ise folliküllerin büyümesine neden olur LH, erkekte Leydig hücrelerinde testosteron oluşumunu uyarır, kadında ise folliküler evrenin son basamağında ovumun follikülden ayrılışını ve ovulasyondan sonra korpus luteumda progesteron oluşumunu uyarır Gonadları etkileyen faktörler

47

48

49 Androjenler Testiste Leydig hücrelerinde kolesterolden sentezlenirler, nicel açıdan en önemlisi testosterondur

50 Plazmada bulunan testosteronun yaklaşı %98 kadarı albümin ve seks hormonunu bağlayıcı globuline (SHBG) bağlı olarak taşınır Testosteron, hedef hücrelerde aktif intrasellüler androjen olan ve kendisinden daha güçlü etkiye sahip dihidrotestosterona (DHT) çevrilerek etkisini göstermektedir

51 Serbest testosteron, karaciğer hücreleri tarafından tutularak bir dizi tepkime sonucunda 17-ketosteroidlere (androsteron, epiandrosteron, etiokolanolon) dönüştürülür Dihidrotestosteron, biyolojik etkinliğini tamamladıktan sonra 17-hidroksisteroidlere (3α-androstenediol, 3  -androstenediol) dönüştürülür 17-ketosteroidler (17-KS) ve 17-hidroksi steroidler (17-OHS), glukuronat ve sülfat ile konjuge edilerek idrarla atılırlar

52 Testosteron başta olmak üzere androjenler, cinsel farklılaşmada, erkek tipi davranışlarda, ikincil seks karakterleri ve aksesuar yapıların gelişimi ve fonksiyonlarında, anabolik metabolizma ve gen düzenlenmesinde etkilidirler

53  Androjenik ve anabolizan etkileri bulunmaktadır.  Kullanılması:Hayvanlarda cinsel isteğin azalması, sperm sayısının ve niteliğinin azalması, kısırlık ve testislerin iyi gelişememesi durumunda kullanılır.  Ancak iyi doz ayarlaması yapılamadığından başarı düşük.  Yüksek dozlarda boğada sperm syısını artırmak için 4-6 ay süren hormon uygulanabilir.

54  Köpekler dışında dişi havanlarda kullanımı sınırlı, meme tümörleri, yalancı gebelik, kızgınlığın baskılanmasında kullanılır.  Yalancı gebeliğin sağaltımında 50 mg ya da 70 gün etkili iki dikme tablet.  Kızgınlığın baskı altına alınması için androjen- östroje karışımı  Bu amaçla kullanımda progesteron testesterondan daha etkili.  Erkek kedi ve köpeklerde hormonal kaynaklı allopesilerde andojenler kul.  Yaşlı köpeklerde testis tümörlerindegörülen dişilik belirtilerinde, kısırlaştırılan kedilerde üretra taşlarına karşı testesteron

55  LH veya KG cevap vermeyen kriptorşizmde, testislerin gelişmediği durumlarda testesteron kullanılır.  BU AMAÇLA BOLDENON NANDROLON STANOZOLOL  ANDROJEN ANTAGONİSTLERİ Negatif geri bildirim mekanizması ile  Etinilöstradiol  Medroksiprogesteron  Megestrol asetat Testesteron reseptörlerini kapatarak  Delmadinon asetat  Sproteron asetat  Flutamid  Finazterid (5alfa redüktaz etkinliğini engelleyen

56 Östrojenler Östrojenlerin temel üretim yeri hamilelik dışında overlerdir, hamilelikte fetoplasental birimde sentez edilmektedir

57 Östrojenler içinde en etkili olanı 17  -östradiol (E 2 )dir Hamilelikte östradiol (E 2 ), östron (E 1 ) ve östriol (E 3 ) kan düzeyleri artmaktadır. Fetoplasental işlev göstergesi olarak en fazla östriol (E 3 ) sentez edilmektedir

58 Overlerde sentezlenen ve dolaşımdaki miktarları overlerdeki sentez hızı ile ilişkili olan steroidlerin salgılanma hızları menstrüel döngü süresince değişir

59 Östrojenlerin etkileri Östrojenler, kadında iç ve dış genital organların gelişimini, olgunlaşmasını ve devamlılığını sağlarlar Meme kanallarında proliferasyon oluştururlar İkincil seks karakteristiklerinin sürdürülmesinde etkilidirler Kemik ve kıkırdak dokuları üzerinde anabolik etkileri vardır Pıhtılaşma faktörlerinden Faktör II, VII, IX ve X düzeylerini dolaşımda artırırlar HDL artışına LDL azalmasına yol açarlar

60  VETERİNER HEKİMLİKTE  Kızgınlığı teşvik etmek için  Gebelik önleyici olarak  Anabolik Amaçla  Yaşlı ve yumurtalıkları çıkartılmış dişi köpeklerde idrar tutulması durumlarında  Prostat büyümesini kontrol altına alma amaçlı  Anal Bez tümörleri (köpekte)  Genç köpeklerde aşırı cinsel isteği baskılamada  Uterus hastalıkları ve hareketlerinin azaldığı durumlarda  ÖSTRADİOL  DES  DES-Heksoestrol  DİENESTROL

61  ÖSTROJEN ANTAGONİSTLERİ  KLOMİFEN  TAMOKSİFEN  NAFOKSİDİN  ETOMOKSİTRİFENOL

62  PROGESTERON  Gebelikte yavru atma tehdidine karşın  Kızgınlığın baskı altında tutulması  Doğumun gecikmesi  Meme Tümörlerin,n geriletilmesi  Kızgınlığın istenilen zamana ertelenmesi  Koyunlarda mevsim dışı gebeliği teşvik etme amaçlı

63 Progesteron Korpus luteumun temel hormonudur. Gebelikte başlıca plasentadan sentez edilir

64 Progesteron, östrojenlerin vajinal epitel üzerindeki proliferatif aktivitelerini azaltarak sekretuvar fazın oluşumunu sağlamakta, uterusu embriyoyu kabul etmeye ve beslemeye hazırlamaktadır Progesteron, gebeliğin sürmesini sağlar Progesteron, meme bezlerinin asiner kısımlarının gelişimini artırır Hamileliğin son dönemlerinde süt üretimini ve salgılanmasını baskılar. Doğumda hızla azalmasıyla laktasyon da başlar Periferik kan akımını azaltarak ısı kaybını azaltır (vücut ısısında artış)

65  PROGESTERON (VET-HEKİMLİKTE)  Gebelikte yavru atma tehdidine karşın  Kızgınlığın baskı altında tutulması  Doğumun gecikmesi  Meme Tümörlerin,n geriletilmesi  Kızgınlığın istenilen zamana ertelenmesi  Koyunlarda mevsim dışı gebeliği teşvik etme amaçlı MEDROKSİPREGESTERON MİBOLERON MEGESTROL PROGESTİN ANTAGONİSTLERİ MİFEPRİSTON (Gebeliğin sona erdirilmesinde)

66  Gonodotropin Salıverici Hormon (GnSH)  Etkisinin kısa süreli olması nedeniyle uzun etki süreli bazı sentetik türevleri (Buserelin, Histrelin, Leuprolid, Nafarelin gibi) hazırlanmıştır.  Dİ, DA ve burun yoluyla uygulanırlar  Etkisi: Hormon hem FUH ve hem de LH’un salıverilmesini artırır, etkisi kızgınlığın folliküler döneminde daha belirgindir. Çok etkin bir maddedir, Kİ veya Dİ yolla 0.1 mg miktarda verilmesi gonodotropinlerin salıverilmesinde hızlı ve dik bir artışa sebep olur.  GnSH’nun verilmesi LH’nun salıverilmesine yol açarak, yumurtalıkların lüteinleşmesi, folliküllerin gelişmesi, yumurtlama ve testisten testesteron salıverilmesine neden olur.

67  Kullanılması: GnSH ineklerde yumurtalık kistlerinin saltımında kullanılır, (parenteral olarak 0.1 mg/kg dozda tekli ya da 2-4 hafta arayla iki doz )  Bu amaçla gonadorelin sığırlar Kİ veya Dİ yolla 0.1-0.5 mg miktarlarda uygulanır.  Ayrıca hormon, buzağılama ve ilk kızgınlık arasındaki süreyi kıssaltmak için de kullanılaır ( bu kullanım özellikle yavru zarlarının alıkonulması halinde faydalı olmaktadır).

68  Hormon koyunlarda mevsim dışı gebeliği teşviş etmek (4-5 gün süreyle 0.1mg/hayvan).  Köpeklerde kriptorşid testislerin inmesini sağlamak için (Dİ veya DA yolla 0.1 mg/hayvan), cevap alınamazsa uygulama 4-6 gün sonra tekrarlanır.  Kedilerde doğumu takiben yumurtlamaya yol açmak için (Kİ yolla 0.025 mg/hayvan dozda verilir).  Bu maddeler erken puberta ve yumurtalık veya testis tümörlerinin sağaltımında erkek ve dişilerde gebelik önleyici olarak da kullanılırlar.

69  GONADOTROPİK HORMONLAR  Gonadotropik hormonlar, hipofiz bezinin ön lobunda, gebe kadınların idrarında ve gebe kısrakların serumunda bulunur.  Hipofiz gonadotropinleri; FSH, LH.  Plesantal gonodotropinler: koriyonik gonadotropin (HCG ) ile gebe kısrak serumu gonadotropin (GKSG, PMSG) dir.

70  At:  Atta kızgınlık göstermeyen ve yapılan muayenede yumurtalıklarının birisinde folliküller bulunmadığı tesbit edilen kısraklarda (IM veya deri SC 1500-3000 ünite KG, 24-48 saat süren kızgınlığa ve kendiliğinden yumurtlamaya, gerekirse 2-3 gün sonra doz tekrar edilir Bu durumda ikinci uygulamayı izleyen 24 saat sonra kızgınlık ve yumurtlama oluşur). (Aynı amaçla 4 gün süre ile 2000 ünite GKSG’de Kİ, gerekirse uygulama 2 hafta sonra tekrarlanır) . Erkeklerde kiriptorşizm (Kİ, haftada 2 kez 4-6 hafta süreyle 1500-5000 Ü LH).  Kiriptorşizm testislerin küçülmesiyle birlikte seyrediyorsa deri altı implantasyon yoluyla 200 mg testesteron.  Cinsel istekte azalma bulunmayan aygırlarda testesteron salgılanmasını teşvik etmek amacıyla LH kullanılabilir.

71  Sperma üretim bozukluklarında 100 mg testesteron (deri altı implantasyon) günde 1 mg hormon salıvererek 90 gün süre ile etki oluşturur. Sperma üretimindeki bozukluk haftada 2 kez ve 3-6 hafta süre ile Kİ yolla 3000 Ü’ye kadar GKSG verilmesiyle düzeltilebilir.  Sığır:  LH veya KG ineklerde suböstrusta Kİ yolla yumurtlayamama veya kızgınlık sırasında yumurtlamayı sağlamak ve  erken doğum veya yavru atma olaylarını engellemek için progesteron yerine kullanılır.  Söz konusu durumlarda hormon ilk bir ay süre ile haftada bir kez,etkisini gösterdikten sonra birkaç kez 1500-3000 Ü miktarlarında verilir.

72  Genellikle yumurtalık kistleriyle birlikte görülen nimfomanide aynı miktarda hormon Kİ yolla uygulanır. Büyük çaptaki kistlerin delinerek veya basınçla patlatılmasından bir ay sonra uygulama tekrarlanır.  Aynı amaçla 100-150 mg progesteron ve 1500 Ü LH’nın Dİ verilmesinden daha iyi sonuç alınır.  İneklerde yumurtalık kistleri LH ve KG’ye iyi cevap verir.  Bir yaşındaki boğalara haftada 2 kez Dİ, 5000 Ü KG verilmesi testislerin inmesini çabuklaştırır.  Kısırlığın nitel ve nicel olarak sperma üretimiyle ilgili olduğu durumlarda 1000-3000 Ü KG ve aynı miktarda GKSG haftada 2 kez 6 hafta süre ile Kİ yolla verildiklerinde oldukça başarılı sonuçlar verirler.

73  Koyun:  Gonadotropinler, koyunlarda da sığırlardakilere benzer durumlarda kullanılır. Yumurtalık kistlerinde Dİ veya DA 250-1000 Ü miktarlarda verilir.  koyunlarda kızgınlığın istenilen zamana kadar ertelenmesi ve çok yumurta elde edilmesi çalışmalarında kullanılmaktadır.  Köpek:  Köpeklerde gonadotropinler kızgınlığa yol açmak, kiriptorşizmi sağaltmak, yumurtlama ve sperma üretimini teşvik etmek ve sütün sentezini başlatmak için kullanılırlar.  İki gün arayla 2 kez Kİ 500 Ü’ye kadar değişen miktarlarda verilen KG yumurtlamaya yol açar.  Doğumu takiben sütün inmediği durumlarda Kİ yolla 500 Ü’ye kadar KG verilebilir.

74  Anabolik etki amacıyla uygulanması yasak maddeler  Madde 5- Aşağıda belirtilen hormon ya da hormon benzeri etkiye sahip maddelerin, gıda  değeri olan hayvanlara anabolik amaçla uygulanması yasaktır. Bu maddeler şunlardır:  a) Stilbenler, stilben türevleri, tuzları ve esterleri,  b) Antitiroidal etkili maddeler,  c) Anabolizan amaçla kullanıma uygun steroidler,  d) Zeranol da dahil olmak üzere rezorsilik asit laktonlar,  e) Beta agonist etkili maddeler.  Adı geçen maddeleri içeren hayvansal kökenli gıdaların insan tüketimine sunulması da  yasaktır.