AİLE TUTUMLARI. TUTUM NEDİR? Belirli bir kişi, obje, duruma karşı duygu, düşünce ve davranış boyutundaki düzenli eğilimlerimizdir. Aile içi iletişim ve.

... konulu sunumlar: "AİLE TUTUMLARI. TUTUM NEDİR? Belirli bir kişi, obje, duruma karşı duygu, düşünce ve davranış boyutundaki düzenli eğilimlerimizdir. Aile içi iletişim ve."— Sunum transkripti:

1 AİLE TUTUMLARI

2 TUTUM NEDİR? Belirli bir kişi, obje, duruma karşı duygu, düşünce ve davranış boyutundaki düzenli eğilimlerimizdir. Aile içi iletişim ve yaşam döngüsü, geliştirilen tutumların temelini oluşturur. Aile içinde duygusal rahatsızlıkların, gerilim ve çatışmaların olması, çocuğun gelişimine olumsuz etki edebilmekte ve ruhsal açıdan kişilik bozukluklarına neden olabilmektedir.

3 ANNE-BABA TUTUMUNU ETKİLEYEN ETMENLER Ailenin sosyo-demografik özellikleri Ailenin sosyo-demografik özellikleri Anne babaların kendi yetiştiriliş tarzları Anne babaların çocuk gelişimine ilişkin bilgi düzeyleri Çocukların mizaç özellikleri Çocukların mizaç özellikleri

4  Ailenin Sosyo-Demografik özellikleri: anne-babanın kültürel farklılıkları, öğrenim durumu ve meslekleri, anne-babanın yaşları, aile içi ilişkileri ve çevreyle sosyal ilişkileri, çocuğun cinsiyeti, yaşı, doğuş sırası, ailedeki çocuk sayısı, ailenin sosyo-ekonomik durumu ve aileyle birlikte yaşayan diğer kişilerin varlığı, Ailenin çocuk yetiştirme tutumlarını etkilemektedir.

5 Yapılan çalışmalar, anne baba tutumlarının yaşanılan bölgeye göre değiştiğini göstermektedir. Kırsal bölgedeki anne babaların kentsel bölgedeki anne babalara göre daha koruyucu ve daha katı/sert disiplin tutumlarını benimsedikleri, kentte yaşayan anne babaların kırsal bölgedekilere göre daha demokratik bir tutuma sahip oldukları belirlenmiştir. Anne babanın çocuk sahibi olma yaşı, çocuklarına karşı tutumları üzerinde etkili olan bir diğer unsurdur. Özellikle küçük yaşlarda çocuk sahibi olan annelerin, yaşam tecrübelerinin azlığı ve henüz ergenlik döneminde olmaları gibi çeşitli nedenlerle, çocuklarına karşı daha ilgisiz davrandıkları, çocuğa karşı sevecen davranışlarının ve ilgi düzeylerinin düşük olduğu görülmüştür.

6 Anne babaların eğitim durumu tutumlar üzerinde etkili bir faktördür. Anne babaların öğrenim düzeyi arttıkça, çocuklarına karşı daha demokratik davranışlar sergiledikleri ve eğitimli anne babaların eğitim almamış anne babalara oranla çocuklarının gelişimlerini anlama konusunda daha bilinçli oldukları bulunmuştur. Ailenin gelir düzeyinin yüksek ya da düşük olması, çocuğun gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Sosyo-ekonomik düzeyi düşük ailelerde genellikle temel ihtiyaçlar karşılanamaz, çocukların hareketleri sınırlandırılır ve anne babanın çocukla gerektiği gibi ilgilenememeleri çocukların gelişimlerini olumsuz yönde etkileyebilir. Karı-koca arasındaki ilişkinin kalitesinin anne-çocuk arasındaki ilişkiyi etkilediğini göstermektedir. Eğer eşler arasındaki ilişki sağlıklı değilse anne bu boşluğunu doldurabilmek için bütün ilgi ve sevgisini çocuğuna aktarmakta, bu da, çocuğun bağımsız bir kişilik geliştirmesini engelleyebilmektedir.

7 Anne Babanın Çocuk Gelişimine İlişkin Bilgi Düzeyi: Anne babalar zaman zaman, çocuklarının ilgi yeteneklerinden çok, kendi hayal ettikleri modele uygun bir çocuk yetiştirme çabası içine girerler, bu nedenle onları, kapasitelerini aşan bir beklentiyle eğitmeye çalışırlar. Anne babalar, çocuklarını geleceğe daha iyi hazırlama ya da çağın ekonomik gereklerine ayak uydurabilme konusunda bazı yanlışlar yapabilmektedirler. Bir çocuğu iyi yetiştirmek için her anne babanın gerekli bilgileri edinmesi vazgeçilmez bir şarttır.

8 Anne babanın yetiştiriliş tarzı: Anne baba kişilik oluşumunu etkilerken, diğer yandan, nasıl anne ve baba olunacağına dair bir eğitim de vermiş olurlar. Babalık ve annelik niteliklerine sahip kişiler, büyük bir olasılıkla, bu nitelikleri kendi çocuklarının ilk yıllarında kazanmışlardır. Bu dönemde çocuk, anne babasıyla özdeşleşir ve onların çocuk yetiştirme konusundaki davranışlarını kendisine model alır. Demokratik ortamda yetişen anne babalar için büyük bir sorun olmayabilir. Ancak baskıcı bir ortamda aşırı korunarak büyütülmüş anne babalar, yetiştirecekleri çocuklar için büyük bir tehlike oluşturabilirler.

9 Çocuğun bireysel özellikleri: Mizaç, çocuğun aktivitelerinin düzeyini, yeni ortamlara tepkisini ve duygularını ifade etmesini etkilemektedir. Yapılan araştırmalarda çocuğun mizacının anne babayı etkilediği bulunmuştur. Zor olarak nitelendirilen çocukların, daha çok kontrol altında tutulduğu ve anne-çocuk arasında çatışmalar olduğu, uyumsuz çocukların daha çok ihmal edildiği görülmüştür.

10 ANNE-BABA TUTUMLARI 1)Otoriter (Aşırı Baskıcı) Tutum 2)Gevşek (Aşırı Serbest) Tutum 3)Aşırı Koruyucu Tutum 4)Dengesiz ve Kararsız Tutum 5)İlgisiz ve Duyarsız Tutum 6)Reddedici Tutum 7)Mükemmelliyetçi Tutum 8)Güven Verici, Destekleyici (Demokratik) Tutum

11 Aşırı Baskıcı (Otoriter) Anne-Baba Tutumu

12  Çocuğunu, belirli bir ideal peşinde ve belirli kalıplar içinde, adeta küçük bir yetişkin yapma çabasıyla yetiştirmeye çalışan anne babalardır.  Bütün kontrol anne ve babadadır.  Çoğunlukla anlayışsız, hoşgörüsüz, katı ve baskıcı bir tutum içindedirler.  Çocuğun davranışları katı standartlarla değerlendirilir, hata ve yanlış yapma hakkı yoktur.  Çocuktan kurallara sorgulamadan uyması beklenir, evde her şey kurallara ve saatlere bağlıdır.  Anne babanın gözleri sürekli çocuklarının üzerindedir. Çocuk korkmazsa kurallara uymaz mantığıyla hareket ettikleri için çocuğun en basit hatasını cezalandırırlar.

13  Yaptırım gücü anne babadadır.  Anne baba isteklerinden ödün vermez çünkü onlar hep haklıdır.  Baskıcı ve otoriter ailenin verdiği eğitimde ceza verici bir yaklaşım vardır. Aile cezayı iyi bir ders olsun, bir daha hata yapmasın mantığı ile verir.  Cezalar genelde çocuğa göre ağır cezalardır.  Ailenin verdiği disiplin çocuğu hayatından bıktırır.  Eleştiri ve aşağılama çok sık görülür.  Sürekli çocukların yanlışları vurgulanır, olumlu hareketleri görmezden gelinir.  Çocuğa şefkat, sevgi, sıcaklık gösterilmez.

14 Otoriter bir ailede yetişen çocukların özellikleri : Stresli, tedirgin çocuklardır. Kendine olan güvenleri hemen hemen yok gibidir. Sessiz, çekingen başkalarının etkisinde kolayca kalabilen çocuklardır. Sürekli eleştirildiği için aşağılık duygusu geliştirebilirler. Dıştan denetimlidirler. Kendi başlarına karar veremezler dışarıdan birilerinin onu yönlendirmesini beklerler. Tam tersi çocuk isyankarda olabilir. Çünkü çocuk otoritenin olmadığı yerde fırsat bulup yanlış davranışlara yönelebilir.

15 Anne-babalarının (veya bir otoritenin)olmadığı ortamlarda kendilerini boşlukta hissederler ve bir otorite bulma arayışı içine girerler. Özgüven eksikliği vardır. Bu çocuklar sosyal ortamlarda sessiz, çekingen bir tutum sergilerler. Hata yapmaktan korkarlar. İçe dönüktürler. Yaratıcı ve yenilikçi olamaz. Yalan söyleme eğilimi vardır. Güçlülerin yanında son derece itaatkar, zayıf olanların karşısında ise acımasız ve baskıcı eğilim içerisinde olur. Rutin ve sınırları belli olan iş ve meslekleri seçerler.

16 Otoriter tutumun en önemli göstergesi denetimdir.

17 Bu Tutumun Sebep Olabileceği Kişilik Bozuklukları  Paranoid  Sosyal Fobi  Çekingen

18

19 Anne babanın çocuğa egemen olma ve onun üzerinde baskı kurma eğilimi yerine, çocuğun başına buyruk yetişmesi, dilediğince davranması ve çocuğun üzerinde aile denetiminin olmaması vardır. Çocuk aşırı hareket ve davranış serbestliği haklarına sahiptir. Kendisine ve çevresine zarar verebilecek davranışlarda bile denetimden uzaktır, aile müdahale etmez. Aile doğruyu ve yanlışı çocuğunun yaparak yaşayarak öğrenmesini ister, çocuğa neyi yapması veya neyi yapmaması konusunda bilgi verilmez. Aile içinde çocuğun hakları sınırsızdır. Çocuğun nerede duracağı belirlenmemiştir. Çocuktan kurallara uyması beklenmez zaten kuralları uygulama ve denetleme düzensizdir. Anne baba çocuğun davranışlarına karışmamakta, yalnız büyük bir problem olduğunda varlıklarını hissettirmektedirler.

20 Kural tanımayan bu çocuklar okullardaki kurallarla karşı karşıya kalınca hayal kırıklığına uğramaktadırlar. Serbest anne baba tutumunda yetişen çocuklar bir müddet sonra anne babalarını denetim altına alırlar, şımarık olurlar. Her ortamda istediklerini elde ettikleri için doyumsuzdurlar. Anne babanın bu serbest tutumları ev içinde geçerli olduğu gibi ev dışında da geçerlidir. Bu tutumu benimseyen anne babaların tek amacı çocuklarına hizmet etmek ve onları mutlu edebilmektir. Çünkü çocuğa dilediğini vermenin ona karşı koymaktan daha kolay olduğu düşüncesini benimsemişlerdir. Çocuk en kolay metotla büyütülmektedir. Bırak ver de ağlamasın, siz hiç çocuk olmadınız mı? Bu tip anne babalar kendi yaşamadıklarını çocuklarının yaşamasını isterler.

21 Aile ‘yaşayarak öğrensin’ mantığını sürdürerek çocuğa müdahalede bulunmaz. Çocuğa tanınan haklar sayısız, görev ve beklenti en az düzeydedir. Bu tür tutumlar, genellikle orta yaşın üstünde çocuk sahibi olan ailelerde ya da tek çocuklu ailelerde görülür. Hoşgörü ve boş verme bazı ailelerde karışmıştır. Anne-baba zorunlu olmadıkça çocukla iletişim kurmayabilir ya da yüzeysel ilişkiler söz konusudur.

22 Bu tarz yetiştirilen çocuklar en büyük problemlerini evliliklerinde yaşarlar… Çünkü; Serbest tutumla yetişen çocukların özellikleri & Devamlı birilerinden hizmet beklerler. & Her isteklerinin yapılması söz konusudur. & Okuldaki kurallarla karşı karşıya kaldıklarında hayal kırıklığına uğrarlar. & Diğerlerinin dikkatini çekmeye çalışırlar. & Bencil ve saygısızdırlar. & İstekleri buyruk niteliği taşımaktadır. & Toplumun vermediği hakları kendilerine tanımaya çalışırlar.

23 Bu çocukların sınırlarının olmadığı gözlenmiştir. Çocuk, adeta bir boşlukta gibidir. Tutarsız davranışlar sergilerler. Eleştiriye açık değildirler. Doyumsuz ve bencil davranırlar.

24 Bu Tutumun Sebep Olabileceği Kişilik Bozuklukları  Histriyonik  Narsistik

25 Aşırı Koruyucu Aile Tutumu

26 Bu tip aileler çocuğa gereğinden çok özen gösterirler. Koruyucu tutum daha çok anne ve çocuk arasında gözlenir. Her türlü kararı çocuk yerine aile alır. Geç kavuşulan, aşırı istenilen, tek çocuk, tek erkek veya kız çocuk gibi çocuklar genellikle abartılmış sevginin odak noktası olurlar. Bu tip anne babalar çocuklarını el bebek gül bebek büyütürler. Adeta kucaktan yere indirmezler. Genellikle bu tür çocuklar erken konuşup geç yürürler. Aile tarafından çocuğun her çağrısına cevap verilir. Bu tip aileler çocuklarının üzerlerine titrerler. Çocuğa zarar gelebilecek ortamlardan kaçınırlar. Ağlamasın, üşümesin, terlemesin, hasta olmasın, yorulup incinmesin, mikrop kapmasın diye aile üyeleri ellerinden gelen tüm gayreti gösterir. Çocuk adeta bir cam fanus içinde büyütülür.

27

28 Çocuğun gelişimine göre davranmasına fırsat verilmez. Aşırı koruyucu anne, çocuğuyla öyle bütünleşir ki onun büyüdüğünü ve olgunlaşabildiğini asla kabul etmek istemez. Bu tür anne babalar ergenlik çağında bulunan çocuklarına bile kendileri banyo yaptırmak isterler. Çocuğun veya gencin kıyafetini anne baba seçer. Çocuğa evde, seçim konusunda pek söz hakkı verilmez. Bu ailede, çocuk büyümüş olmasına rağmen anne çocuğuyla birlikte uyumak ister. Sebep olarak da geceleyin çocuk kabus görüp korkarsa ben onun sesini duyamam, yanında olamam diye söylerler.

29

30 Korucu Tutumla Yetişen Çocukların Özellikleri Aşırı bağımlı olurlar ve özgüvenleri gelişmemiştir. Sosyal gelişimi zedelenir. Toplum tarafından kabulü zorlaşır. Kendini gruba kabul ettirmek için isyankar olabilir. Tek başına kararlar alamazlar.

31 Çocuğun aşırı bağımlı,ürkek, çekingen ve güvensiz bir kişilik geliştirmesine neden olur. Çocuğun hatalarının sonucunu yaşayarak öğrenmesine izin verilmez, sorumluluk duygusunun gelişmesi engellenir. Çocuk ileriki yaşamında karar almakta ve uygulamakta zorluk çekeceği gibi yaşama karşı içinde bir korku oluşturur. Çocuğun kişiliği gelişmez. İnatçı, istediğini tutturan, mantıksız kavgalar çıkaran, çabuk mutsuz olan bir çocuk ve ileride benzer niteliklere sahip bir yetişkin olur. Çevresindeki insanlarla iletişim kurmakta güçlük çeker. Karşılaştığı sorunlarla başa çıkamayacağına inanır ve sürekli hata yapma eğilimi içindedir.

32 Bu Tutumun Sebep Olabileceği Kişilik Bozuklukları Sosyal Anksiyete Bağımlı Kişilik

33 4. Dengesiz ve Kararsız Tutum  Anne-babanın tutumları arasında farklılıklar vardır. Baba için doğru olan bir şey anne için yanlış olabilir. Böylece çocuklar farklı bir disiplin anlayışıyla yetişir.  Tutarsızlık anne babanın farklı eğitim anlayışına sahip olmasından kaynaklanabilir.  Anne-Babanın tutarsız davranması sonucunda çocuk, davranışını onaylayan ebeveyne yakın hissederken, diğerine karşı öfke duyabilir.  Anne –Babanın kararsız ve tutarsız tutumu, neyin uygun davranış olduğu konusunda çocuğu ikileme düşürür.  Bu tip ailelerde eşler çocuğun yanında birbirlerini eleştirmekten sakınca görmezler.

34 Anne Veya Babanın Kendi İçindeki Tutarsızlıkları

35 Anne Ve Babanın Kendi Aralarındaki Tutarsızlıkları

36 Aile Büyükleriyle Yaşanan Tutarsızlıklar

37 Bu Tutumun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkisi Bir davranışının kimi zaman ödüllendirilmesi kimi zamanda cezalandırılması çocukta cezanın anlamı ve suçun niteliği hakkında kuşkular uyanmasına neden olur. Ne zaman, nerede, ne yapacağını bilemezler. Kendi görüş ve düşüncelerini aktaramazlar. Aşırı isyankar ya da aşırı boyun eğici olabilirler. Zamanla çevrelerindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir kişilik yapısı geliştirebilirler. Çocukta dikkat eksikliği olabilir. Çocukta yalan söyleme gibi hastalıklar başlayabilir. Çocuk anne veya babadan birisine çok yaklaşırken diğerinden uzaklaşabilir.

38 Bu Tutum Hangi Kişilik Bozukluklarına Sebep Olur? Paranoid Kişilik Bozukluğu

39 5. İlgisiz ve Duyarsız Tutum  Çocuğun davranışları karşısında ilgisiz ve vurdumduymaz davranışlar sergileyen anne babalardır. Bu tip aileler için çocuğun varlığı ile yokluğu belli değildir.  Çocuk anne babayı rahatsız etmediği müddetçe, çocukla ilgili problem yoktur, eğer çocuk anne babayı rahatsız ederse o zaman çocuk ile ilgili gündem oluşur.  Bu gündem daha çok şikayetlerle doludur. Bu tip ailelerde çocuk fiziksel ve duygusal yalnızlığa itilmektedir.

40  Ciddi bir iletişim kopukluğu gözlemlenmektedir.  Anne, babaların kişilik yapıları değişkendir. Rahat, pasif, vurdumduymaz oldukları gibi saldırgan da olabilirler.  Bazı anne-babalar ise çocuğa karşı kayıtsız kalmanın, ona ilgi ve sevgi vermemenin doğru olduğunu düşünmektedirler.  Çocuğun hareketlerinin görmezlikten gelinerek dışlanması söz konusudur.

41  Bu ailelerde çocuk başıboş bırakılmakta ve neredeyse çocuğun temel ihtiyaçları dışında çocukla hiç ilgilenilmediği gözlemlenmektedir.  Disiplinsizlik söz konusudur ve bunun nedeni ilgisizliktir.  Bu tutum daha çok sosyoekonomik düzeyi düşük,çok çocuklu,ve her iki ebeveynin de yoğun çalıştığı ailelerde görülmektedir.  Anne ve babasını kendisine model alamadığı için dışarıdan bir modelle ve çoğunlukla da olumsuz bir modelle özdeşim yapması olasıdır ve zararlı alışkanlıklar edinmeye meyillidir.

42 Bu Tutumla Yetişen Çocukların Gösterdiği Davranışlar Özgüven sorunu yaşar. Çocuk dikkat çekmek için etrafına zarar verebilir. İnsanlarla ilişki kuramaması sonucu sosyal gelişmesinde gecikme yaşanabilir. Çocuklar saldırganca davranışlar sergileyebilir. Sözlü iletişim yetersizliğinden dolayı dil gelişiminde gecikme, konuşma bozuklukları ortaya çıkabilir. Hayattan ve kendisinden beklentisi olmaz.

43 Bu Tutumun Sebep Olabileceği Kişilik Bozukluğu  Depresyon, Şizofreni ve Alkolizm  Anti-sosyal Kişilik  Şizoid Kişilik Bozukluğu

44 6. Reddedici Tutum  Reddedici tutum içerisinde olan ailelerde çocuğa karşı adeta düşmanmış gibi davranılır.  Çocuğa, farkında olmadan, sevgi, merhamet, sıcaklık, şefkat verilmez.  Daha çok çocuğun başaramadıkları üzerinde durulur ve çocuk yoğun eleştiriler alır.  Çocuğun iyi ve olumlu yönlerinden çok, çocuğun devamlı kötü ve olumsuz yönleri üzerinde durulur.  Çocukları öz evlatları olduğu halde üvey evlat muamelesi görmektedir.  Bu tür anne-babalık tutumuna, genellikle evlilik dışı ilişkiler sonucu dünyaya gelmiş çocuklar,bazen de istenmeyen hamilelikler sonucu dünyaya gelmiş istenmeyen çocuklar maruz kalır.

45  Ailenin çocuk bakmak için maddi ve manevi şartları yeterli değildir.  Çocuk, dünyaya bedensel ya da zihinsel bir engelle gelmiştir.  Çocuk, anne-babanın eğitimini ya da kariyerini sekteye uğratmıştır.  Anne veya baba eşini ihmal edecek kadar çocuğa düşkünlük göstermekte ve ihmal edildiğini düşünen eş çocuğa düşmanlık beslemekte, çocukla rekabete girmektedir.  Çocuk şeklen ailedeki kimseye benzememektedir. Çocuk sevilmeyen birine benzemekte veya sevilmeyen birini hatırlatmaktadır.  Anne-baba boşanmış ve çocuk taraflarca istenmemiştir. Anne ya da baba boşanmış ve çocuğun velayetini alan taraf yeniden evlenmiş, fakat yeni eş tarafından çocuk reddedilmiştir… Reddedici ebeveyn tutumu şöyle bazı nedenlerden kaynaklanabilir:

46 Reddedici tutumla yetişen çocukların özellikleri: Kaygılı ve güvensizdirler. Tutarsız bir kişiliktedirler. Suç işlemeye meyillidirler. İnsanlarla iyi ilişkiler kuramazlar, arkadaş bulmada zorlanırlar. Saldırgan ve isyankar olabilirler. İnsanların haklarına saygı göstermezler. Kendilerini değersiz hissetmelerine bağlı olarak aşağılık kompleksi geliştirirler.

47 Bu Tutumun Sebep Olabileceği Kişilik Bozukluğu  Antisosyal Kişilik Bozukluğu

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61 Boşanmış Eşlerin Çocuklarına Karşı Tutumları Boşanma, çocukları ruhsal açıdan sarsan bir olaydır. Küçük yaşlarda sevgi, ilgi ve güven duygusundan yoksun bırakılan çocukların ruhsal gelişimleri aksamaktadır. özsaygısıSuçluluk duygusu ve özgüvensizlik Anne-baba arasındaki sürekli çatışma ve tartışmalar; çocukta tedirginlik, gerilim, ve kaygı oluşturur. Bu ortamda gerekli gereksiz azarlanan çocuk, kendini olanların suçlusu olarak görebilir ve bunun sonucunda özsaygısı sarsılabilir. Suçluluk duygusu ve özgüvensizlik oluşur.

62 Boşanma sonrasında bir tarafa aşırı bağlılık geliştiren çocuğun özdeşleşme dönemlerinde kişiliğin gelişimine ve cinsel kimlik oluşumu ciddi biçimde aksar. Boşanma sonrasında çocukların aşırı zorlandıkları; toplumsal uyumsuzluklar, kaygılı depresyonlar yaşadıkları; saldırgan, itaatsiz, okulda başarısız oldukları gözlenebilmektedir. Çocuk ne kadar küçükse, boşanmadan o kadar çok etkilenebilmektedir.