Zihinsel engellilerde tanımı sınıflama ve nedenleri

... konulu sunumlar: "Zihinsel engellilerde tanımı sınıflama ve nedenleri"— Sunum transkripti:

1 Zihinsel engellilerde tanımı sınıflama ve nedenleri

2 Zeka geriliği halihazırdaki işlevlerde önemli sınırlılıkları göstermektedir. Bu, zihinsel işlevlerde önemli derecede normal altı, bunun yanı sıra zihinsel işlevlerle ilişkili uyumsal beceri alanlarından (iletişim, özbakım, ev yaşamı, sosyal beceriler, toplum hizmetlerinden yararlanma, kendilik yönelimi, sağlık ve güvenlik, işlevsel akademik beceriler, boş zamanları değerlendirme ve iş) iki ya da daha fazlasında sınırlılıklar gösterme durumudur. zeka geriliği 18 yaşından önce ortaya çıkmaktadır. Tanımın uygulanmasında dört varsayımın göz önünde bulundurulması gerekir (s. 5).

3 Zeka geriliği halihazırdaki işlevlerde önemli sınırlılıkları göstermektedir...
Zihinsel işlevlerde önemli derecede normal altı... Bunun yanı sıra... İle ilişkili sınırlılıklar.... Uyumsal beceri alanlarından (sıralanan) iki ya da daha fazlasında sınırlılık gösterme...

4 İletişim, öz bakım, ev yaşamı, sosyal beceriler, toplum hizmetlerinden yararlanma, kendilik yönelimi, sağlık ve güvenlik, işlevsel akademik beceriler, boş zamanları değerlendirme ve iş.... Zeka geriliği 18 yaşından önce ortaya çıkmaktadır... Tanımın uygulanmasında dört varsayımın göz önünde bulundurulması gerekir...

5 Varsayımlar Geçerli bir değerlendirmede kültürel ve dil farklılıkları olduğu kadar iletişim ve davranış özelliklerindeki farklılıklar da göz önünde bulundurulur. Uyumsal becerilerde sınırlılıklar, bireyin akranlarının bulunduğu tipik çevre koşullarında geçerlidir ve bireyin yardıma olan gereksinimi ile ilişkilidir. Özel bazı uyumsal becerilerde görülen sınırlılıklar tüm becerilerde ve kişisel yeterliklerde de sınırlılıkların olacağı anlamına gelmez. Birey diğer uyumsal becerilerde ve kişisel yeterliklerde güçlü olabilir. Genellikle, belirli bir süre uygulanan yardımlarla zeka geriliği gösteren bireyin yaşam işlevlerinde ilerlemeler meydana gelir (Luckasson ve diğerleri, 1992, s. 5).

6 2002 AAMR Tanımı Zeka geriliği, zihinsel işlevde bulunma ve kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir. Bu yetersizlik 18 yaşından önce başlar (Luckasson ve diğerleri, 2002, s. 8).

7 Zihinsel Yetersizlik: 18 yaşından önce ortaya çıkan zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde anlamlı sınırlılıklar görülen yetersizlik durumu (MEB, 2004).

8 AAMR Tanımlarının Bileşenleri
Zihinsel işlevlerde anlamlı sınırlılıklar Uyumsal davranışlarda anlamlı sınırlılıklar Gelişim döneminde ortaya çıkması

9 Zihinsel İşlevlerde Anlamlı Sınırlılıklar
Şekil 1.1: Zeka Bölümü (ZB) Puanlarının Kuramsal Dağılımı

10 Çizelge 1.2: Kavramsal, Sosyal ve Pratik Uyumsal Beceri Örnekleri
Luckasson ve diğerleri, 2002, s. 42’den uyarlandı.

11 Gelişim Dönemi 18 yaş Süre

12 AAMR TANIMLARININ KURAMSAL TEMELLERİ
Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası Hastalıklar ve İlişkili Sağlık Problemlerin İstatistiksel Sınıflaması-WHO, ICD-10 (1993). Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası İşlevde Bulunma, Yetersizlik ve Sağlığın Sınıflaması-WHO, ICF (2001) Amerikan Psikiyatri Birliği, Zihinsel Bozuklukların Tanı Ölçütleri Yönergesi (DSM-IV-TR) (2000).

13 Şekil 2.2: Zeka Geriliğinin Kuramsal Modeli
Luckasson ve diğerleri, 2002, s. 10’dan alındı.

14 Çizelge 3.1: Zeka Geriliği Gösteren Çocukların Zeka Bölümü Puanlarına Göre Sınıflaması
Grossman, 1983’den uyarlandı.

15 ENGELLİ NE DEMEKTİR ? Gelişim basamaklarında öğrenme,hareket etme,görme,işitme gibi süreçlerden birisi ya da birkaçında yetersiz olan kişidir.

16 ZİHİNSEL ENGELLİLİK NEDİR ?
Gelişimsel dönemler sırasında görülen,uyumsal davranışlarda kalıcı bozukluklarla ortaya çıkan genel zihin fonksiyonlarında ortalamanın anlamlı düzeyde altında olmak şeklinde tanımlanmaktadır.

17 . Doğumdan önce embriyonun gelişiminde,doğum sırasında veya doğum sonrası gelişim sürecinde;çeşitli nedenlerle merkezi sinir sistemini etkileyerek bellek,motor,sosyal olgunluk gelişim ve fonksiyonlarında kalıcı olarak duraklama,gerileme sonucu yaşıtlarından dörtte bir yada daha düşük veya daha yüksek oranda gerilik oluşturan durum,zihinsel yetersizlik ( zeka geriliği ) olarak tanımlanmaktadır.

18 ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ,MADDE 4:
Zihinsel Yetersizlik : 18 yaşından önce ortaya çıkan zihinsel işlevler ile kavramsal,sosyal ve pratik uyum becerilerinde anlamlı sınırlılıklar görülen yetersizlik durumudur,şeklinde tanımlanır.

19 Zihinsel yetersiz çocuklarda normal çocuklara göre yetersizlik görülen alanlar nelerdir?
Kendi kendini kontrol etme Tuvalet alışkanlığı kazanma Temizlik alışkanlığı kazanma Öz bakımını yapma İnce ve kaba motor gelişimi Konuşma gelişimi( Telafuz,sözcükleri yerinde kullanma,cümle kurma ve anlatılanı anlama) Duygusal gelişim( Bulunulan ortama uygun duygusal tepki göstermede yetersizlik)

20 SINIFLANDIRILMASI

21 Zihin özürlü çocukların belirlenmesi ve gerekli özel eğitim olanaklarının sağlanması önemlidir.
Ancak, zihin özürlü bireyler kendi içlerinde önemli farklılıklar gösterirler. Bu yüzden zihin özürlü bireylerin ortak özelliklerine göre sınıflandırılmaları gerekmektedir.

22 Özel Eğitimde Sınıflandırma
1- Zihin gelişimindeki farklılıklar nedeniyle Ö.E.M.Ç. Üstün Zekalılar Geri Zekalılar 2-İletişim gelişimlerindeki farklılıkları nedeniyle Ö.E.M.Ç. Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuklar Konuşma ve Dil Bozukluğu Olan Çocuklar 3- Duyu Organlarındaki Farklılıklar Nedeniyle Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Görme özrü olan çocuklar İşitme Özrü olan Çocuklar

23 4- Davranışlarındaki farklılıklardan dolayı Ö.E.M.Ç.
Duygusal Bozukluğu Olan Çocuklar Uyumsuz Çocuklar Suça Yönelen Çocuklar 5- Birden fazla yada çok ağır zedelenmesi olan çocuklar 6- Fiziksel farklılıkları nedeniyle Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar.

24 Zeka Geriliğinin Sınıflandırılması
1-Eğitilebilir Zihinsel Engelli :Zeka bölümü çeşitli ölçeklerde sürekli olarak arasında olanlardır. 2-Öğretilebilir Zihinsel Engelli:Zeka bölümü çeşitli ölçeklerde sürekli olarak arasında olup ta sağlık kurumları ile işbirliği içinde gerçekleştirilecek özel eğitim ve rehabilitasyona muhtaç olanlardır. 3-Klinik Bakıma Muhtaç Zihinsel Engelli:Zeka bölümü çeşitli ölçeklerde sürekli olarak 0-25 arasında olup ta yaşama uyum sağlayamayan ve sağlık kurumlarında devamlı klinik bakıma ihtiyacı olanlardır.

25 Zeka Bölümüne Göre Yapılmış Sınıflama
Zihinsel Engellilik Durumu Zeka Bölümü Sınırları( ŞUANDA KULLANILAN …..ICF ZEKA TANIMI ) Hafif zihinsel gerilik Orta düzeyde zihinsel gerilik 40-54 İleri düzeyde zihinsel gerilik 25-39(bağımlı çocuk) Çok ileri düzeyde zihinsel gerilik 24 ve altı (tam bağımlı çocuk)

26 ZİHİNSEL ENGELLİLERDE SINIFLANDIRMA
1) HAFİF DÜZEYDE ZİHİNSEL YETERSİZLİK: Bireyin eğitim dönemi içinde,sınırlı seviyede destek eğitim hizmetleri ve özel düzenlemelere ihtiyacı olması durumudur. 2) ORTA DÜZEYDE ZİHİNSEL YETERSİZLİK: Bireyin temel akademik,günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında yoğun özel eğitim ihtiyacı olması durumudur.

27 . 3)AĞIR DÜZEYDE ZİHİNSEL YETERSİZLİK :Bireyin öz bakım becerilerinin öğretimi de dahil olmak üzere yaşam boyu süren,yaşamın her alanında tutarlı ve daha yoğun özel eğitim ve destek hizmet ihtiyacı olması durumudur. 4) ÇOK AĞIR DÜZEYDE ZİHİNSEL YETERSİZLİK: Bireyin zihinsel yetersizliği yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım,günlük yaşam ve temel akademik becerilere sahip olmamasından dolayı yaşamı boyunca bakım ve gözetim ihtiyacı olması durumudur.

28 Sınıflandırma Biçimleri
Zihin özürlü bireylerin dört tür sınıflandırma biçimleri vardır. Bunlar; dil düzeyine göre sınıflandırma, nedenlere göre sınıflandırma, ağırlık derecesine göre sınıflandırma ve gereksinim duyulan yardım düzeylerine göre sınıflandırmadır.

29 Dil Düzeyine Göre Sınıflandırma
İlk sınıflandırma 1845 yılında Esquirol tarafından yapılmıştır. Buna göre zihin özürlü bireyler üçe ayrılmaktadır: Yalnızca ses çıkaranlar (konuşamayanlar), tek heceli sözcük kullananlar ve kısa tümceler kullanan ancak iyi konuşamayanlar.

30 Nedenlere Göre Sınıflandırma
Zihin özürlü bireylerin sınıflandırılmasında tıpçılar tarafından yapılan sınıflandırmadır ve nedenler üzerine kuruludur Bu sınıflandırma iki biçimde yapılır: Exogenous: Zihin özürünün beyin hasarına ya da incinmesine bağlı olup olmamasına göre yapılan sınıflandırmadır. Endogenous: Zihin özürünün nedenini kalıtım ya da çevresel etmenlerle açıklayan sınıflandırma türüdür. Günümüzde yapılan tıbbi sınıflandırmalar da benzer biçimdedir; yalnızca bazı sınıflandırmalarda beyin incinmesi anlamında “organik”, kalıtım ve çevresel etmenler anlamında “kültürel-ailevi” terimleri kullanılmaktadır. nedenlere göre yapılan sınıflandırmaların eğitimciler için pratik bir değeri bulunmamaktadır. Çünkü, Çocuktaki beyin incinmesi ya da hasarının onun eğitim gereksinimi konusunda bir bilgi vermemektedir

31 Ağırlık Derecesine Göre Sınıflandırma
Zihin özürlü çocuklar ağırlık derecelerine göre genellikle iki farklı yaklaşımla sınıflandırılmaktadırlar: Psikolojik sınıflandırma ve eğitsel sınıflandırma

32 Ağırlık Derecesine Göre Sınıflandırma (devam)
Psikolojik sınıflandırma: Psikolojik sınıflandırmanın kaynağında zeka ölçümleri yer almaktadır. AAMR’de Wechsler zeka testleri dikkate alınarak yapılan sınıflandırmada 50-55’den yaklaşık 70’e kadar olanlar hafif gerilik gösterenler, 35-40’dan 50-55’e kadar olanlar orta gerilik gösterenler, 20-25’den 35-40’a kadar olanlar ağır gerilik gösterenler ve 20-25’ten aşağıda olanlar çok ağır gerilik gösterenler olarak sınıflandırılmıştır.

33 Çizelge 3.1: Zeka Geriliği Gösteren Çocukların Zeka Bölümü Puanlarına Göre Sınıflaması

34 Ağırlık Derecesine Göre Sınıflandırma (devam)
Eğitsel sınıflandırma: Eğitsel sınıflandırma yaklaşımında, gruplar eğitim gereksinimlerine göre oluşturulmaktadır ve neyi öğrenip neyi öğrenemeyecekleri, ne derecede öğrenecekleri sorularına yanıt aranmaktadır. Buna göre zihin özürlü bireyler; eğitilebilir, öğretilebilir, ağır ve çok ağır derecede geri olarak sınıflandırılmaktadır.

35 Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre Sınıflandırma
AAMR’nin 1992 yönergesinde, gereksinim duyulan yardımlara dayalı yeni bir sınıflandırma sistemi önerilmektedir. Gereksinim duyulan yardımlar disiplinler arası bir ekip tarafından dört yoğunluk düzeyine göre tanımlanmakta ve sınıflandırılmaktadır. Bunlar; aralıklı, sınırlı, kapsamlı ve yaygındır.

36 Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre Sınıflandırma (devam)
Aralıklı: Gereksinim olduğunda yardımlar. Kişinin her zaman yardıma gereksinimi yoktur ya da kişi geçiş dönemlerinde kısa dönemli yardımlara gereksinim gösterir (örneğin, iş kaybetme ya da ağır tıbbi krizler). Aralıklı olarak sağlanan yardımlar yüksek ya da düşük yoğunlukta olabilir. Sınırlı: Yardımlar zaman içinde tutarlı, zaman-sınırlı fakat aralıklı değildir; yardımın daha kapsamlı düzeyinden daha az personel ve daha küçük harcama gerektirir (örneğin, zaman-sınırlı iş eğitimi ya da okuldan yetişkinlik dönenime geçişte yardımlar).

37 Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre Sınıflandırma (devam)
Kapsamlı Yardımlar, en azından bazı ortamlarda (örneğin, okul, iş ya da ev) düzenli katılımı (örneğin, günlük) içerir ve zaman-sınırlı özellikte değildir (örneğin, uzun dönemli yardım ve uzun dönemli ev yaşamı yardımı). Yaygın Yardımlar farklı ortamlarda ve yaşam boyu süren tutarlı ve yüksek yoğunluktadır. Yaygın yardımlar, kapsamlı ya da sınırlı yardımlarda olduğundan daha fazla personeli gerektirir.

38 Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre Sınıflandırma (devam)
AAMR’nin 2002 yönergesinde yardıma dayalı bu yeni sınıflandırma sistemine verilen önem korunmakta ve daha da geliştirilmektedir. Yönergede yardımlar, bireyin gelişimini, eğitimini ve kişisel olarak iyi durumda olmasını artırmayı dolayısıyla bireyin işlevlerini geliştirmeyi amaçlayan kaynaklar ve stratejiler olarak tanımlanmaktadır.

39 Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre Sınıflandırma (devam)
Önerilen sınıflandırma sisteminde dokuz yardım alanı belirlenmiştir: İnsan gelişimi, öğretim ve eğitim, ev yaşamı, toplumsal yaşam, istihdam, sağlık ve güvenlik, davranışsal, sosyal koruma ve savunma.

40 Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre Sınıflandırma (devam)
Bu alanlarda gereksinim duyulan yardımların yoğunluk düzeyleri, sıklık, günlük yardım süresi ve/ya da yardımların tipine göre 5’li likert ölçeğine dayalı olarak değerlendirilmektedir.

41 Gereksinim Duyulan Yardım Düzeylerine Göre Sınıflandırma (devam)
Sıklık: Örneğin, bir aylıktan az, aylık, haftalık, günlük, saatlik ya da daha sıklıkla. Günlük yardım süresi: Örneğin, hiç, 30 dakikadan az, 30 dakikadan 2 saate, 2 saatten 4 saate, 4 saat ya da daha fazla. Yardımların tipi: Örneğin, yardımda bulunmama, izleme, sözlü ya da jestsel ipucu, aralıklı bedensel yardım, tam bedensel yardım. AAMR’nin önerdiği bu yeni sınıflandırma yaklaşımının pratikte uygulanabilirliğine ilişkin ciddi kuşkular vardır. Öngörülen sınıflama yaklaşımının esas itibarıyla uygulamada önemli bir farklılık getirmediği, yardımların yoğunluk düzeylerine göre yapılan aralıklı, sınırlı, kapsamlı ve yoğun dörtlü sınıflandırmanın kolaylıkla ZB puanlarına göre yapılan hafif, orta, ağır ve çok ağır dörtlü sınıflamasının yerine geçebileceği, üstelik yardımların yoğunluk düzeylerinin göreceli olduğu, nesnel ölçütler içermediği sıklıkla eleştiri konusu yapılmaktadır.

42 Türkiye’deki Sınıflandırma Biçimleri
18 Ocak 2000 tarihinde yürürlüğe giren Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde “zihinsel öğrenme yetersizliği” terimi altında, zihin özürlü bireyler şöyle sınıflandırılmıştır: Hafif düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği Orta düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği Ağır düzeyde zihinsel öğrenme yetersizliği Klinik bakıma gereksinim nedeniyle zihinsel öğrenme yetersizliği

43 Türkiye’deki Sınıflandırma Biçimleri (devam)
Hafif Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği: Bireyin, temel okuma-yazma ve sayma becerilerini kazanmasında ortaya çıkan gecikme durumu. Orta Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği: Bireyin, gecikmeli bir konuşma ve dil gelişimi, sosyal, duygusal veya davranış problemleri ile temel okuma-yazma ve sayma becerilerini kazanmasında ortaya çıkan gecikme durumu. Ağır Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği: Bireyin, ciddi biçimde konuşma ve dil gelişimi güçlüğü, sosyal, duygusal veya davranış problemleri ile temel öz bakım becerilerini öğrenmesinde ortaya çıkan gecikme durumu. Klinik Bakıma Gereksinim Nedeniyle Zihinsel Öğrenme Yetersizliği: Ciddi biçimde zihinsel ve birden fazla yetersizliği nedeniyle bireyin, eğitim-öğretim kurumlarından doğrudan yararlanamama durumu.

44 Türkiye’deki Sınıflandırma Biçimleri (devam)
tarihinde Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde değişiklik yapılmazsına dair yönetmelikte “zihinsel yetersizlik” terimi altında, zihin özürlü bireyler şöyle sınıflandırılmıştır: Hafif düzeyde zihinsel yetersizlik Orta düzeyde zihinsel yetersizlik Ağır düzeyde zihinsel yetersizlik Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizlik

45 Türkiye’deki Sınıflandırma Biçimleri (devam)
Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, eğitim dönemi içinde, sınırlı seviyede destek eğitim hizmetleri ve özel düzenlemelere ihtiyacı olması durumu. Orta Düzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında yoğun özel eğitim ihtiyacı olması durumu. Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, öz bakım becerilerinin öğrenmesi de dahil olmak üzere yaşam boyu süren, yaşamın her alanında tutarlı ve daha yoğun özel eğitim ve destek hizmet ihtiyacı olması durumu. Çok Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin zihinsel yetersizliği yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerilere sahip olmamasından dolayı yaşamı boyunca bakım ve gözetim ihtiyacı olması durumu.

46 ÖZEL EĞİTİME MUHTAÇ OLMANIN NEDENLERİ
DOĞUM ÖNCESİ DOĞUM ANI DOĞUM SONRASI NEDENLER

47 ÖZEL EĞİTİME MUHTAÇ OLMANIN NEDENLERİ
1.Beslenme 2.Kalıtsal Bozukluklar (kromozom eşleşmelerine bağlı down sendromu)

48 3.Genetik Nedenler : Bazı engellilik durumları, çocuğa anne-babasından kalıtım yoluyla,diğer bir deyişle, genetik olarak geçen özelliklere bağlı olarak ortaya çıkar.(cücelik , fenilkötünüri..vb) 4.Röntgen ışınları 5.Düşme ve kazalar

49 6. Cenine zarar veren etmenlerdir. Bazı ilaçlar,alkol, tütün
7.ilaçlar ve Kimyasal MaddelerUyuşturucular: 8.Enfeksiyonlar: Rahimde cenine bulaşabilecek enfeksiyonlar ceninde önemli hasalara yol açabilmektedir. Frengi, rubella gibi hastalıklar çocukta görme, işitme, zihinsel yetersizlik v.b.yol açabilmektedir.

50 9.Annenin Bazı kronik hastalıklarının olması (şeker hastalığı gibi.)
10.Annenin Yaşı 11.Kan Uyuşmazlığı 12.Annenin duygusal durumu

51 DOĞUM ANI NEDENLER Bebeğin yetersiz oksijen alması (anoksiya)
Bebeğin başının basınca maruz kalması Güç doğum Bazı doğum araçlarının uygun kullanılmaması (forseps, Çengel, vakum) Doğum sırasında çocuğa bazı hastalıkların bulaşması (bulaşabilen mikropların oluşturduğu ateş ) Plasentanın rahim duvarından erken ayrılması Göbek bağının bebeğin boynuna dolanması Bebeğin önce ayaklarının gelmesi

52 Doğumun uzaması Doğum sırasında bazı ilaçların alınması Prematüre bebek

53 Dogum sonrası nedenler
Beden Sağlığıyla İlişkili Nedenler: Bazı engellilik durumları çeşitli hastalıklar, yetersiz beslenme ve kaza geçirme gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Örneğin, menenjit sonrası ortaya çıkan bedensel engeller, orta kulak enfeksiyonlarına bağlı işitme engeli, beyin travmasına bağlı zihin engeli, şeker hastalığına bağlı görme bozuklukları, bu grupta karşılaşılan en yaygın durumlardandır.

54 Eğitsel Nedenler: Aile ve eğitim ortamlarının, çocukların eğitim gereksinimlerinkarşılayacak özelliklere sahip olmamasına bağlı olarak da engellilik durumu oluşabilmektedir. Gelişim ve öğrenmenin gerçekleşmesinde, çocuğa doğduğu andan başlayarak uygun yaşantıların sağlanmasının taşıdığı önem herkes tarafından kabul edilmektedir. Örneğin, öğrenme güçlüğünün en önemli nedenleri arasında, eğitsel nedenler sayılmaktadır. Çocuklar, çevrelerinde olup biten pek çok şeye karşıbüyük bir merak duyarlar ve sorularla, deneme-yanılmalarla bu meraklarını gidermeye çalışırlar. Bu süreçte aile ve eğitim ortamı ne denli destekleyici olursa, gelişim ve öğrenme de o denli hızlı olur.

55 Duygusal-Toplumsal Nedenler: Çocukların sevgi, kabul görme gibi duygusal ve toplumsal gereksinimlerinin yeterince karşılanamaması, çocukların ihmal ya da istismar edilmesi sonucunda doğrudan ya da dolaylı olarak ortaya çıkan engellilik durumları da vardı. Öğrenme güçlüğü, duygu ve davranış bozukluğu, bu grupta yer alan en yaygın engel türleri olarak kabul edilmektedir.

56 DOĞUM SONRASI NEDENLER