ORDU YÖRESİNDE DOĞAL OLARAK YETİŞEN TIBBİ BİTKİLER

... konulu sunumlar: "ORDU YÖRESİNDE DOĞAL OLARAK YETİŞEN TIBBİ BİTKİLER"— Sunum transkripti:

1 ORDU YÖRESİNDE DOĞAL OLARAK YETİŞEN TIBBİ BİTKİLER
Ordu Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, ORDU

2 GİRİŞ Türkiye bitki türü zenginliği ve endemik bitkiler bakımından dünyanın sayılı ülkelerinden birisidir. Toplam bitki türü sayısı son yıllarda yapılan yeni teşhislerle 9000’in üzerine çıkmıştır. Toplam tür sayısının %30 kadarını da endemik bitkiler oluşturmaktadır. Bu tür zenginliği içerisinde tıbbi ve aromatik amaçla kullanılan bitki sayısı oldukça fazladır(Gürbüz, 1999). Türkiye'nin Orta Karadeniz Bölgesinde yer alan Ordu İli de bu bitkiler bakımından oldukça zengindir. Tarımı yapılmayan ancak iç piyasada tüketilen bu bitkiler doğal floradan toplanmaktadır. Doğal bitki toplamalarının yoğunlaşması floraya büyük zarar vermektedir. Sadece kök, soğan ve yumruları kullanılan bitkiler değil, aynı zamanda çiçek ve yaprak gibi toprak üstü kısımları kullanılan bitkileri de tehlikeye sokmakta, nesilleri tükenmektedir. Öte yandan hangi amaçla olursa olsun bir bitkiden yararlanabilmek için o bitkinin iyi tanınması gerekir. Aksi halde kolayca yanılabiliriz. Bu yanılma bazen ölümlerle sonuçlanabilir. Yanlış bitki yediklerinden dolayı zehirlenip ölenler her yıl önemli bir oran teşkil etmektedir.

3 Bu nedenle doğal bitki toplamalarının alternatifi ise bu bitkilerin tarımının yapılmasıdır. Özellikle yok olma tehlikesi sınırında bulunan türlerden başlanmak üzere, doğal floradan toplanan bitkilerin tarımının yapılması uygun olacaktır. Bunun için de bitkiyi ve bitkinin yetişme ortamını çok iyi belirlemek gerekir. Bu araştırma ile Türkiye'de Orta Karadeniz Bölgesinde yer alan Ordu ili sınırları içerisinde doğal olarak yetişen ve tıbbi ve aromatik değeri olan bitkilerin tespiti amaçlanmıştır. Ayrıca söz konusu bitkilerin nasıl tüketildiği ve hangi ekolojik koşullarda yetiştiği belirlenmeye çalışılmıştır. Alınan sonuçlara göre daha sonraki araştırmalarda ekonomik durumu olan bitkilerin kültürü, seleksiyon ve ıslah çalışmalarıyla istenen niteliklere ulaştırılması sağlanacaktır.

4 TESPİT EDİLEN BİTKİLER VE ÖZELLİKLERİ
1. Agrimonia eupatoria Yöresel isimleri: Koyun otu Yetiştiği yerler: Sulak yaylalarda, çayır alanlarda, dere boylarında sık rastlanır. Kullanılışı: Çay olarak kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: Çayı sindirim kolaylaştırıcı etkiye sahiptir. Ayrıca karaciğer safra kesesi ve mide rahatsızlıklarına iyi geldiği bildirilmektedir. Ağız diş eti ve boğaz iltihaplarında gargara suyu olarak kullanılır. Toksik etkisi: Toksik etkisi bilinmemektedir.

5 2. Anethum graveolens Yöresel isimleri: Dereotu, Tere otu, Durak otu Yetiştiği yerler: Rutubetli ve sulak yerlerde, bahçelerde yetişmektedir. İlkbahardan eylül ayının sonuna kadar vejetasyonu devam eder. Kullanılışı: Yaprakları ve dalları salata ve yemeklerde koku ve lezzet vermek için kullanılır. Çayı yapılarak içilir. Meyveleri çocuklarda gaz giderici olarak kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: İştah açar, hazmı kolaylaştırır, barsak gazlarını giderir. Hafif rahatlatıcıdır. Bebeklerin gaz sancılarını giderici ve anne sütünü artırıcı olarak bilinmektedir. Toksik etkisi: Hamile kadınların kullanması tavsiye edilmez.

6 3. Arum italicum Yöresel isimleri: Yılan yastığı, Dana ayağı, Nivik Yetiştiği yerler: 2000 m yüksekliklere kadar yetişebilir. Gölgeli ve serin yerleri sever. Çalılıklar arasında, kuvvetli topraklarda yetişir. Kullanılışı: Bitkilerin taze yaprakları ve kökleri haşlandıktan sora sebze olarak tüketilmektedir. Tıbbi etkisi: Taze yaprak ve kökleri çıban ve sivilcelerde cerahat toplamak için ve basit yaralarda pansuman olarak kullanılır. Kurutulmuş kökleri ise müsilaj ile musil, saponin ile balgam söktürücü ve öksürüklü hastalarda göğüs yumuşatıcı olarak kullanılmaktadır. Toksik etkisi: Taze bitkinin yenmesi bulantı, kusma, ishal ve kalpte ritim bozuklukları ve ölüme neden olan zehirlenmeler yapabilir.

7 4. Beta vulgaris var. rapa Yöresel isimleri: Pezik, Pazı Yetiştiği yerler: Nemli yerlerde, tarla ve bahçelerde yetişir. Kültüre alınmıştır. Kullanılışı: Toprak üstü aksamı halk tarafından sebze olarak kullanılmaktadır. Kavurma, diple, sarma ve çorba gibi yemekleri yapılmaktadır. Yumrusundan ise turşu yapılmaktadır. Semt pazarlarında yoğun olarak satışı yapılmaktadır. Tıbbi etkisi: Karaciğerin düzenli çalışmasını sağlar. Kansızlığı giderir. Şeker hastalığı ve vereme karşı korur. Mide ve bağırsakları kuvvetlendirir. Sinirleri yatıştırır. Vücudu kuvvetlendirir. Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

8 5. Brassica oleracea var. acephala
Yöresel isimleri: Kara lahana, Karadeniz lahanası, Pancar Yetiştiği yerler: Bölgede geniş bir yetişme alanına sahiptir. Toprak yönünden fazla seçici değildir. Rutubetli olan yerleri tercih eden bitki, her mevsim taze olarak bulunmaktadır. Kullanılışı: Kara lahana yörede en çok kullanılan bitkilerin başında gelir. Yöre halkı tarafından hemen hemen her türlü yemeği olan lahananın sarması, döşemesi, diblesi ve çorbası önemli yemek çeşitleridir. Halk pazarında çok rastlanır, özellikler kırsal kesimde yaşayan halkın önemli gelir kaynağını oluşturur Tıbbi etkisi: Hipokrates döneminden beri tedavide kullanılan bir bitkidir. Dahilen yumuşatıcı, hazmı kolaylaştırıcı, balgam söktürücü etkilere sahiptir. Yapraklarından elde edilen usaresi öksürük ve bronşite karşı iyi geldiği bilinmektedir. Ayrıca haricen iyi bir yara iyi edici ve ağrı kesicidir. Toksik etkisi yoktur.

9 6. Chelidonium majus Yöresel isimleri: Kırlangıç otu Yetiştiği yerler: Orman altlarında, yol ve tarla kenarlarında, terkedilmiş alanlarda harabeliklerde yetişmektedir. Tıbbi etkisi: Toprak üstü kısmı ve usaresi idrar ve safra arttırıcı, müshil, yatıştırıcı ve uyutucu etkilere sahiptir. Göz hastalıklarına karşıda kullanılmaktadır. Ayrıca bitkinin öz suyundan elde edilen sarı renkli sıvı siğilllere karşı kullanılmaktadır. Toksik etkisi: Kolidonin ve kolidoksantin olarak adlandırılan bazı alkoloitler içerdiğinden zehirli bir bitkidir.

10 7. Chenopodium album Yöresel isimleri: Hoşkıran Yetiştiği yerler: Nemli yerlerde, mısır tarlalarında yetişmektedir. Kullanılışı: Bitkinin yaprakları sebze olarak tüketilmektedir. Yaprakları haşlanarak yemeği yapılabildiği gibi kavurması da yapılmaktadır. Tıbbi etkisi: Mide ağrıları ve anjin tedavisinde kullanılır. Çiçekli dalları idrar artırıcı ve müshil etkiye sahiptir. Herhangi bir toksik etkisine rastlanılmamıştır.

11 8. Cichorium intybus Yöresel isimleri: Hindiba Yetiştiği yerler: Her çeşit toprakta yetişmektedir. Çayırlarda, yaylalarda, işlenen alanlarda ve yol kenarında yetişir. Kullanılışı: Taze yaprakları salata olarak kullanılır. Kökleri yıkandıktan ve kabuğu soyulduktan sonra gıda olarak tüketilmektedir. Yem bitkisi olarak da değerlendirilir. Tıbbi etkisi: Safra taşlarını eritir ve dışarı atar. Kanda daha iyi hareket sağlar. Çayı iştah açar, sindirimi kolaylaştırır. Sinir sistemini sakinleştirir. Toksik etkisi: Taze bitkinin yenmesi bulantı, kusma, ishal ve kalpte ritim bozuklukları ve ölüme neden olan zehirlenmeler yapabilir.

12 9. Colchicum speciosum Yöresel isimleri: Güz çiğdemi Yetiştiği yerler: Yaylalarda, işlenmemiş tarlalarda, çayır alanlarında sıkça rastlanır. Kullanılışı: Tohumları yaz aylarında toplanıp ihraç edilmektedir. Bitkiden elde edilen colhicum maddesi bitki ıslahında kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: Başlıca gut hastalığı olmak üzere modern tıpta bir çok ilaç yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca dahilen kullanımda idrar artırıcı terletici, müshil; haricen ise ağrı kesici etkileri görülmüştür. Toksik etkisi: Kanlı ishal, salya akması, kusma gibi zehirli etkileri yanında karın ağrısı, burun kanaması, yüksek tansiyon, saç dökülmesi gibi yan etkileri sözkonusudur. 

13 10. Coriandrum sativum Yöresel isimleri: Kişniş Yetiştiği yerler: Rutubetli çayır alanlarında yetişmektedir. Kullanılışı: Sap ve yaprakları sebze olarak tüketildiği gibi, yemeklere koku vermek için kullanılır. Meyveleri baharat olarak kullanılır ve üzerleri şeker ile kaplanarak kişniş şekeri yapılır. Tıbbi etkisi: İştah açıcı, hazmı kolaylaştırıcı, bağırsak gazlarını giderici ve rahatlatıcı etkisi vardır. Toksik etkisi: Özellikle tohumları fazla miktarda yenilirse dalgınlık ve sarhoşluk yapmaktadır.

14 11. Digitalis purpurea Yöresel isimleri: Yüksük otu, Mayasıl otu, Parmak otu Yetiştiği yerler: Taşlı yamaçlarda, çalılıklar arasında, tarla ve çayırlarda yetişir. Kullanılışları: Park ve bahçelerde süs bitkisi olarak kullanılır. Tıbbi etkisi: Kalp hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Nabzı düzenler idrar söktürücüdür. Toksik Etkisi: Taşıdığı glikozitler nedeniyle kalp üzerine etkilidir. İnsanlar ve hayvanlar için zehirli etkilere sahiptir.

15 12.Epilobium angustifolium Yöresel isimleri: Yakı otu Yetiştiği yerler: Sulak yerlerde dere kenarlarında ve bataklıklarda sıkça görülür. Kullanılışı: Kökü kurutulduktan sonra suyla kaynatılarak içilir. Tıbbi etkisi: Başlıca etkisi kabız yapıcı olmasıdır. Bunun için basit ishallerde kullanılır. Toksik etkisi: Toksik etkisi bilinmemektedir.

16 13. Equisetum arvense Yöresel isimleri: At kuyruğu Yetiştiği yerler: Rutubetli ve kumlu yerlerde, su kenarlarında, çayırlar ve orman açıklıklarında yetişir. Kullanılışı: Köksap yumruları nişasta ve şeker ihtiva ettiğinden gıda olarak kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: Verem tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir. En önemli etkisi genel metabolizmayı ve bağ dokusu direncini artırmasıdır. Kronik ekzama, damar tıkanıklıkları, mayasıl, düztabanlık sebebi ağrılarda at kuyruğundan hazırlanan banyolardan faydalanılır. Balgam söktürücü, göğüs yumuşatıcı, hafif ateş düşürücü etkiye sahiptir. Toksik etkisi: Normalin üzerinde alındığında böbrekleri zedeleyebilir. Zehirli etkisi vardır. Bu nedenle çiğ olarak tüketilmemelidir.

17 14. Euphorbia apios Yöresel isimleri: Sütleğen Yetiştiği yerler: İşlenmemiş, boş arazilerde yol kenarlarında yetişmektedir. Kullanılışı: Taze bitkiden sıkılarak çıkarılan süt ile tohumlarından elde edilen yağı siğillere karşı kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: Bitkiden elde edilen süt, tohumlardan elde edilen yağ ve kökler müshil etkiye sahiptir. Toksik etkisi: Yüksek miktarlarda yenildiği zaman, kusma ve ishal ile belirlenen zehirlenme yapar.

18 15. Hedera helix Yöresel isimleri: Duvar sarmaşığı Yetiştiği yerler: Ormanlık alanlarda, dere kenarlarında çok miktarda bulunur. Kullanılışı: Süs bitkisi olarak kullanılır. Tıbbi etkisi: Meyve ve yaprakları müshil, kusturucu ve barsak kurtlarını düşürücü etkiye sahiptir. Taze yapraklar çıban ve sivilcelerin olgunlaştırılmasında kullanılır. Toksik etkisi: Yaprak ve meyveleri oldukça zehirlidir. Sindirim sistemi bozuklukları ve kanlı ishal yapar. Özellikle taze bitki ve meyveleri dahilen kullanılmamalıdır.

19 16.Helianthus tuberasus Yöresel isimleri: Yer elması Yetiştiği yerler: Sebze yetiştirilen bahçelerde yetişir. Kullanılışı: Yumruları taze olarak yenildiği gibi, haşlanarak sebze olarak da tüketilir. Tıbbi etkisi: Karbonhidrat miktarının düşük olması (%15) nedeniyle şeker hastaları için faydalıdır. Süt artırıcı, safra söktürücü, idrar artırıcı ve kuvvetli afrodizyak etkilere sahiptir. Ayrıca kan yapıcı olup cildin düzgünlüğünü ve güzelliğini sağlar, mafsal ağrılarını giderir, cinsel gücü artırır. Toksik etkisi: Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

20 17. Helleborus orientalis
Yöresel isimleri: Dana bağırtan, Karaca ot, Ak çöpleme, patlak çiçeği Yetiştiği yerler: Ormanlık alanlarda ve çalılıklarda yetişir. Kullanılışı: Kurutulmuş kökleri suyla kaynatılmak suretiyle haricen kullanılır. Deride bulunan bit, pire, kene ve uyuz gibi parazitlerin yok edilmesinde kullanılır. Tıbbi etkisi: Rizomlarında bulunan Hellebrin glikozidi kalp kuvvetlendirici ve kan dolaşımı bozuklarında etkilidir. Halk veteriner hekimliğinde rizomdan kesilen parçalar, sığırların göğüs derisi altına, küçük baş hayvanların kulak derisine konarak nezle ve zatürree tedavisinde kullanılmaktadır. Toksik etkisi: Zehirli etkiye sahiptir. Zehirlenmeleri kulak çınlaması, kusma, ishal ile karakterize edilir.

21 18. Hyoscyamus niger Yöresel isimleri: Deli bat bat, ban otu Yetiştiği yerler: Boş alanlarda, yol kenarlarında ve tarla kenarlarında yetişir. Kullanılışı: Yapraklarından elde edilen yağ romatizmal ağrılara haricen kullanılır. Tıbbi etkisi: Kuvvetli bir sinir sistemi yatıştırıcısıdır. Ağrı kesici olarak haricen ve dahilen kullanılır. Zehirli alkoloitler taşıdığından dahilen ancak hekim kontrolünde kullanılmalıdır. Nefes darlığına karşı, kurutulmuş yaprak tütüne karıştırılmakta ve bu karışım sigara halinde içilmektedir. Toksik etkisi: Zehirli etkiye sahiptir. Zehirlenmeler baş dönmesi, sarhoşluk hali ve göz bebeklerinin büyümesi gibi arazlar şeklinde ortaya çıkar.

22 19. Hypericum perforatum Yöresel isimleri: Kantaron, Yara otu, Kuzukıran, Kanotu Yetiştiği yerler: Rutubetli yerlerde, çayırlarda ve ormanlarda yetişir. Kullanılışı: Çiçekleri boya maddesi olarak kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: Bronşit, astım, akçiğer rahatsızlıkları, mide ülseri, hazımsızlık, damar sertliği, dolaşım yetersizliğine iyi gelir. Deri üzerindeki yara ve yanıklara çok faydalıdır. Ihlamur gibi kaynatılarak suyu içilir. Toksik etkisi: Taze ve çiğ olarak yenilmesi durumunda zehirli etki göstermektedir.

23 20. Lamium spp. Yöresel isimleri: Ballıbaba Yetiştiği yerler: Nemli yerlerde, yol, orman ve çit kenarlarında rastlanır. Kullanılışı: Çiçekleri yaz mevsimi başında ilk açılmaya başladığı zaman toplanıp, kurutulur. Kullanılacağı zaman su ile kaynatılıp içilir. Tıbbi etkisi: Kabız yapıcı ve idrar yollarını temizleyici özeliği vardır. Kanama durdurucu özelliğe sahip olduğu da söylenmektedir. Toksik etkisi bilinmemektedir.

24 21. Malva neclecta Yöresel isimleri: Ebegümeci Yetiştiği yerler: 2000 m yüksekliğe kadar yetişir. Haziran ve Eylül aylarında yol kenarlarında, tarlalarda, ekilmemiş topraklarda, viranelerde yaygın olarak bulunur. Kullanılışı: Yaprakları ve genç sürgünleri sebze olarak tüketilir. Tıbbi etkisi: Müsiler (%15-20), glikoz ve pektin içermektedir. İçerdiği müsilaj nedeni ile koruyucu ve yumuşatıcı bir etkiye sahiptir. Solunum ve sindirim sistemi tahrişleri ve iltihaplarında koruyucu olarak kullanılır. Taze yapraklarından hazırlanan lapa, cilt üzerindeki çıban ve yaraların ağrılarını dindirmek için tülbent arasında deri üzerine konulur. Toksik etkisine rastlanmamıştır.

25 www.ziraatcim.net 22. Mandragora autumnalis Yöresel isimleri: Adam otu
Yetiştiği yerler: Boş tarlalarda ve taşlık sırtlarda yetişmektedir. Kullanılışı: Kök ve tohumları hekimlikte kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: Kurutulmuş kökleri, ağrı kesici, uyuşturucu, sakinleştirici, yatıştırıcı, cinsel gücü artırıcı olarak kullanılır. Romatizmal ağrılarının giderilmesinde ve tümörlerin tedavisinde yararlanılır. Kökleri süt ile kaynatılarak, yavaş iyileşen yaraların tedavisinde, astım, kolit, öksürük, saman nezlesi, şizofren ve bunun gibi bir çok hastalığın tedavisinde kullanılır. Suyundan buruna çekildiğinde uyku getirir. Tohumları yutulduğunda kadın hastalıklarına ve rahim hastalıklarına karşı iyi gelir. Toksik etkisi: Zehirli alkoloitler taşımaktadır. Fazla yenilmesi halinde, miktara bağlı olarak zehirlenmeler olmaktadır. Zehirlenmenin ilk dönemlerinde, sarhoşluk ve baş dönmesi gibi belirtiler görülür.

26 23.Matricaria chamomilla
Yöresel isimleri: Papatya Yetiştiği yerler: Yaylalarda, orman açıklıklarında, tarlalarda, boş alanlarda, yol kenarlarında yetişir. Kullanılışı: Çay olarak kullanımı yaygındır. Tıbbi etkileri: Karın ağrılarına, gargara halinde boğaz ağrılarına karşı kullanılır. Çiçekleri idrar artırıcı, iştah açıcı ve haricen de yara iyi edici olarak kullanılır. Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

27 24. Melissa officinalis Yöresel isimleri: Oğul otu Yetiştiği yerler: Yol kenarları, akarsu kıyıları, kayalık yamaçlar, terkedilmiş yerler ve ormanlık meralardır. Kullanılışı: Yaprağı ve genç sürgünlerinden faydalanılır. Yaprakları baharat olarak yemeklerde kullanılır. Tıbbi etkisi: Halk ilacı olarak asırlardır kullanılmaktadır. Halk hekimliğinde gaz çıkartıcı, terletici, ateş düşürücü, sinirsel mide ve bağırsak ağrılarını ve kasılmalarını giderici, sinirleri yatıştırıcı, sinirleri ve kalbi kuvvetlendirici, kalp çarpıntı ve sıkışmalarını giderici, astım krizlerini önleyici, öksürük durdurucu, karın, mide, romatizma ve hemoroit ağrılarında ağrı dindirici olarak kullanılmaktadır. Toksik etkisi bilinmemektedir.

28 25. Mentha arvensis Yöresel isimleri: Nane Yetiştiği yerler: Nemli yerlerde, dere yakınlarında ve gölgeli yerlerde yaygın olarak yetişir. Kullanılışı: Yaprakları taze ve kurutulmuş halde yemeklere koku ve lezzet vermek için kullanılır. Ayrıca çay olarak da tüketimi yapılmaktadır. Tıbbi etkileri: Hazmı kolaylaştırır. Karaciğer yetersizliğini giderir. Safra kesesi taşının oluşmasını önler ve varsa zamanla döker. Astım, grip, öksürük ve bronşite iyi gelir. Nefes almayı kolaylaştırır. Sinirleri rahatlatır. Kalbi güçlendirir ve çarpıntıyı giderir. Toksik etkisi: Toksik etkisi olmamakla birlikte mide ülseri ve gastriti olanlara iyi gelmez.

29 26. Mentha pulegium Yöresel isimleri: Yarpuz, Filiskin, Pulüskün Yetiştiği yerler: Rutubetli yerlerde, dere kenarlarında ve çayırlık alanlarda yetişmektedir. Kullanılışı: Yaprakları kurutularak çay gibi içilir. Tıbbi etkisi: Lezzeti ve kokusu ile iştah açıcı, hazmı kolaylaştırıcı etkiye sahiptir. Ayrıca ferahlatıcı, rahatlatıcı, kuvvet verici ve balgam sökücü etkileri de bilinmektedir. Toksik etkisi: İçerdiği uçucu yağ çok zehirli olduğundan hamile kadınların tüketmememsi tavsiye edilmektedir.

30 27. Narcissus ssp. Yöresel isimleri: Nergis Yetiştiği yerler: Rutubetli yerlerde, bahçelerde yetişir. Kullanılışları: Süs bitkisi olarak büyük değere sahiptir. Semt pazarlarında satışı yapılmaktadır. Kurutulmuş çiçekleri suda kaynatılmak suretiyle içilir. Tıbbi etkisi: Kusturucu ve ishal edicidir. Kurutulmuş çiçekleri sakinleştirici, müshil ve ateş düşürücü olarak kullanılır. Toksik etkisi: Taşıdığı alkoloitler nedeniyle zehirlilik özelliği bulunmaktadır.

31 28. Ocimum basilicum Yöresel isimleri: Fesleğen, Reyhanotu Yetiştiği yerler: Bahçelerde ve akarsu kenarlarında yetişir. Kullanılışı: Toprak üstü aksamı pazarlarda demet halinde satılır. Yemeklere koku ve lezzet vermek için kullanılır. Tıbbi etkisi: Yatıştırıcı, idrar artırıcı, ve gaz söktürücüdür. Ayrıca lezzetli olduğundan iştah açıcı ve hazmı kolaylaştırıcı etkiye sahiptir. Toksik etkisi bilinmemektedir.

32 29. Orchis ssp. Yöresel isimleri: Salep, Çayır otu, Çam çiçeği Yetiştiği yerler: Taban suyu olan çayırlar, akarsu kenarları ve ormanlık alanlarında yetişir. Kullanılışı: Kurutulmuş yumruları toz haline getirildikten sonra süt ile pişirilerek gıda olarak kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: Göğüsü yumuşatır, Öksürük söktürür ve bronşları boşaltır. Beyin ve kalbin kuvvetlenmesini ve iyi çalışmasını sağlar. Barsaklardaki solucanları döker. Toksik etkisi: Fazla alınırsa barsaklara baskı yapar ve bunun sonucu ishal, karın ağrısı ve kusmalar olur.

33 30. Origanum vulgare Yöresel isimleri: Mercanköşk, keklikotu Yetiştiği yerler: Yaylalarda, kurak tepelerde, taşlık sırtlar ve orman açıklıklarında rastlanmaktadır. Kullanılışı: Baharat olarak kullanılmaktadır. Tıbbi etkisi: Terletici, idrar artırıcı, gaz söktürücü ve yatıştırıcı etkiye sahiptir. Toksik etkisi: Bilinen herhangi bir yan etkisi yoktur.  

34 31. Ornithogalum umbellatum
Yöresel isimleri: Sakarca, Çökülce Yetiştiği yerler: Kasım ayından Haziran ayına kadar vejetasyonu devam eder. Genellikle fındık bahçelerinde, yol kenarlarında, çayırlık alanlarda yetişmektedir. Kullanılışı: Bitki taze iken yani çiçeklenmeden önce yaprakları ve soğanı sebze olarak tüketilmektedir. Sakarca mıhlaması olarak adlandırılan yemeği yöre halkı tarafından sevilerek yenir. Semt pazarlarında yoğun olarak satışı yapılmaktadır. Tıbbi etkileri: Vücutta meydana gelen sivilceleri olgunlaştırmada kullanılmaktadır. Soğan kısmı taze veya pişmiş olarak çıban ve sivilcelerin üzerine sarılmak suretiyle kullanılır. Ayrıca yenildiğinde kusturucu, idrar artırıcı ve kalbin kasılmasını kuvvetlendiricidir. Toksik etkileri: Taze olarak aşırı miktarda tüketildiğinde zehirlenmelere yol açabilir. Colchicine olarak bilinen bir alkaloit içermektedir.

35 32. Oxalis acetosella Yöresel isimleri: Ekşi yonca Yetiştiği yerler: Orman kenarlarında yetişir. Kullanılışı: Yeşil halde salata olarak tüketildiği gibi, kurutularak çay olarak da tüketilmektedir. Tıbbi etkisi: Ferahlatıcı ve idrar artırıcı etkiye sahiptir. Toksik etkisi: Fazla tüketilirse oksalik asit zehirlenmesine neden olabilir.

36 33. Plantago media Yöresel isimleri: Sinirli ot, yara otu Yetiştiği yerler: Yol kenarlarında, tarlalarda, kuru çayırlarda sık rastlanılır. Kullanılışı: Yaprakları yaz aylarında toplanarak gölge bir yerde kurutulur. Faydalanılacağı zaman suyla kaynatılarak içilir. Tıbbi etkisi: İçerdiği pektin ve tanen kabız yapıcı etkiye sahiptir. Ayrıca tanen hafif mikrop öldürücü etkisi sebebiyle haricen basit yaralar ve sivilcelerin tedavisinde kullanılır. Öte yandan idrar söktürücü, balgam çıkarıcı ve göğüs yumuşatıcı etkisi de vardır Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

37 34.Polygonum cognatum Yöresel isimleri: Madımak Yetiştiği yerler: Yol kenarları, kaya açıkları, mera'lar, yaylalar ve işlenmemiş tarlalarda yetişir. İlkbahardan yaz ortalarına kadar vejetasyonu devam eder. Kullanılışı: Taze yaprakları ve gövdesi sebze olarak tüketilir. Özellikle bölgenin iç kesimlerinde yoğun şekilde yemeği yapılmaktadır. Tıbbi etkisi: İdrar artırıcı ve kan şekerini düşürücü etkiye sahip olduğu bilinmektedir. Damar büzücü özelliği nedeni ile kanamayı dururdur. Yine bu özelliğinden dolayı hemoroit hastalığında da kullanılır. Karın ağrılarına karşı iyi geldiği bilinmektedir. Her hangi bir toksik etkisi yoktur.

38 35. Portulaca oleracea Yöresel isimleri: Semizotu Yetiştiği yerler: Nemli yerlerde, tarla ve bahçelerde yetişir. Kültüre alınmıştır. Kullanılışı: Bitki salata ve sebze olarak yemek yapımında bol miktarda tüketilmektedir. Tıbbi etkisi: Barsak kurtlarını öldürücü, idrar artırıcıdır. İnsana serinlik verir, uykusuzluğu giderir, sinir krizi ve beyin yorgunluğuna iyi gelir. Ayrıca az suda haşlanıp lapa şeklinde alına konursa baş ağrısını giderir. Yanık ve apseli kısımlarda ağrıyı keser ve olgunlaşmasını kolaylaştırır. Herhangi bir toksik etkisine rastlanılmamıştır.

39 36. Pteridium aquilinum Yöresel isimleri: Eğrelti otu, güllük, ifteri Yetiştiği yerler: Nemli ve gölgeli alanlarda, ormanlıklarda, dere kenarlarında sıkça rastlanır Kullanılışı: Hayvan yemi olarak kullanıldığı gibi, hayvan altlığı ve kavun, karpuz sergilerinde yatak olarak kullanılır. Tıbbi etkisi: Tenya düşürmekte kullanılmaktadır. Toksik etkisi: Zehirli etkiye sahiptir. Taze olarak kesinlikle kullanılmamalıdır

40 37. Rhamnus catharticus Yöresel isimleri: Geyik dikeni, Akdiken Yetiştiği yerler: Ormanlık alanlarda yetişir. Kullanılışı: Meyvelerinden elde edilen usare şeker ile karıştırılarak şurup yapılır. Meyveleri kumaş ve yün boyacılığında da kullanılır. Tıbbi etkisi: Mushil bir etkiye sahiptir. 20 adet taze meyve şiddetli ishale yol açar. Ayrıca idrar artırıcı özelliği de vardır. Toksik etkisi: Zehirli bileşikler taşımadığı için zararsız olmakla birlikte, hafif bir bulantı ve karın ağrısına neden olabilir.

41 38. Rhododendron ponticum
Yöresel isimleri: Orman gülü Yetiştiği yerler: Rutubetli yerlerde, ormanlık alanlarda yetişir. Kullanılışı: Arıcılık açısından önemli bir bitkidir. Arılar tarafından bu bitkilerin nektarlarından elde edilen bal, deli bal olarak adlandırılmaktadır. Tıbbi etkisi: Özellikle romatizmal, idrar söktürücü ve uyuşturucudur. İçerdiği Andromedotoxinin beyindeki merkeze etki ederek tansiyon düşürücü etkisi olduğu bilinmektedir. Toksik etkisi: İçerdiği glokizitler nedeniyle zehirlilik etkisi gösterir. Bitki suda kaynatılmak suretiyle bu zehirlilik etkisi giderilebilir. Ancak yine de dahilen kullanılması tavsiye edilmez.

42 39. Rumex acetosa Yöresel isimleri: Kuzu kulağı, Labada Yetiştiği yerler: Nemli yerlerde tarlalarda, terkedilmiş alanlarda, yol ve dere kenarlarında yetişir. Kullanılışı: Yaprakları ve taze gövdesi çiğ olarak yenildiği gibi, pişirilerek sebze olarak da tüketilir. Yemeklere ekşi bir tat verir. Tıbbi etkisi: C vitamini içerir. Çayı iştah açıcıdır. Kuvvet vericidir. Mushil olarak kullanılır. Haricen bazı deri hastalıklarına karşı kullanılır. Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

43 40. Sambucus ebulus Yöresel isimleri: Yer mürveri, yabani mürver, yivdin Yetiştiği yerler: Rutubetli yerlerde, dere ve yol kenarlarında, ormanlık alanlarda yetişir. Kullanılışı: Yaprak, çiçek ve meyveleri toplanıp kurutulur. Bunlar daha sonra suda kaynatılmak suretiyle faydalanılır. Ayrıca meyveleri boya maddesi olarak kullanılır. Tıbbi etkisi: İdrar söktürücü, terletici ve mushil etkilidir. Ayrıca kusturucu ve barsak parazitlerini düşürücü etkisi vardır. Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

44 41.Sempervivum armenum Yöresel isimleri: Gelin parmağı Yetiştiği yerler: Kaya çatlaklarında, taş aralarında ve duvarlarda yetişir. Kullanılışı: Yaprakları çiğ olarak tüketilir. Tıbbi etkisi: Haricen yaralara iyi geldiği bilinmektedir. Toksik etkisi: Toksik etkisi bilinmemektedir.

45 42. Smilax excelsa Yöresel isimleri: Melocan, Melvocan, Silcan, Diken ucu Yetiştiği yerler: İlkbahar aylarında yol kenarlarında, çalılıklarda ve orman kenarlarında yetişen bir bitkidir. Kullanılışı: Bitki esasta dikenlidir. Ancak ilkbahar aylarında bitki genç sürgünlerini vermeye başlar. Bu sürgünler sebze olarak tüketilmektedir. Melocan kavurması olarak adlandırılan yemeği yöre halkı tarafından sevilerek yenir. Semt pazarlarında yoğun olarak satışı yapılmaktadır. Tıbbi etkisi: İnsanı terletir. Kanı temizler. Cilt hastalıklarına faydalıdır. Frengi hastalığının tedavisinde kullanılır. Toksik etkisine rastlanmamıştır.

46 43. Taraxacum officinale Yöresel adı: Karahindiba Yetiştiği yerler: Yol kenarlarında ve boş alanlarda yetişmektedir. Kullanılışı: Yaprakları ve dilimlenerek kurutulmuş kökleri su ile kaynatılarak içilmek suretiyle kullanılmaktadır Tıbbi etkileri: Hafif mushil, idrar ve safra söktürücü etkilere sahiptir. Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

47 44. Thymus vulgaris Yöresel isimleri: Kekik Yetiştiği yerler: Dağlarda, kaya açıklarında, yol kenarlarında yetişir. Kullanılışı: Eskiden kurutulmuş olarak evde yakılarak evin havası temizlenir ve veba hastalığından koruduğuna inanılırmış. Günümüzde baharat olarak yoğun olarak kullanılmaktadır. Kurutulup toz haline getirilerek ızgara ve et yemeklerinde kullanılmaktadır. Son zamanlarda kekik çayı da önem kazanmıştır. Kurutulmuş toprak üstü aksamları çay olarak tüketilmektedir. Tıbbi etkisi: Grip, nezle, Sürmenaj, astım, ekzema ve saman nezlesine çok faydalıdır. Hazmı kolaylaştırır, böbrek üstü ve diğer salgı bezlerini dengeli bir şekilde çalıştırarak bedene ve ruha sağlık ve dinçlik verir. Bağırsak iltihabını iyileştirir. Sinir krizlerini, kalp çarpıntılarını ve beyin yorgunluğuna giderir. Sinirleri teskin ederek iyi uyku verir. Böbrek ve mesaneyi dezenfekte eder. Bol idrar söktürür. Bağırsaklardaki tenya ve diğer solucanları döker. Toksik etkisi: Guatr olanlar kekik kullanmamalıdır. Hamile kadınlar fazla tüketmemelidir.

48 45. Trachystemon orientalis
Yöresel isimleri: Kaldirik, Yetiştiği yerler: Daha çok kuzeye bakan yamaçlarda, dere kenarlarında, çalılıklar ve sulak yerlerde yetişir. İlkbaharda Mayıs-Haziran aylarında genç sürgünler vermektedir. Kullanılışı: Yörede kavurması ve turşusu yapılan bir bitkidir. Çiçeklenmiş halde toplanan bitki suda haşlanır ve kavurması yapılır. Kaldirik kavurması adı ile bilinen yemeği sevilerek tüketilmektedir. Turşusu ise, sadece gövde ve yaprak saplarından yapılır. Yoğun olarak tüketilir. Semt pazarlarımda satışı yapılmaktadır. Tıbbi etkisi henüz bilinmemektedir. Ancak iştah acıcı olarak önem taşımaktadır. Toksik etkisine rastlanılmamıştır. Kullanılışı: Yörede kavurması ve turşusu yapılan bir bitkidir. Çiçeklenmiş halde toplanan bitki suda haşlanır ve kavurması yapılır. Kaldirik kavurması adı ile bilinen yemeği sevilerek tüketilmektedir. Turşusu ise, sadece gövde ve yaprak saplarından yapılır. Yoğun olarak tüketilir. Semt pazarlarımda satışı yapılmaktadır. Tıbbi etkisi henüz bilinmemektedir. Ancak iştah acıcı olarak önem taşımaktadır. Toksik etkisine rastlanılmamıştır

49 46. Tussilago farfara Yöresel isimleri: Öksürük otu, Kabalak, farfara otu Yetiştiği yerler: Rutubetli yerlerde, ormanlık alanlarda, dere kenarlarında yetişir. Kullanılışı: Yaprakları et dolması veya sarmasında ve sapları da turşu olarak kullanılır Tıbbi etkisi: Öksürük kesici ve solunum organlarında yumuşatıcı, balgam sökücü etkiye sahiptir. . Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

50 47. Urtica dioica Yöresel adı: Isırgan otu Yetiştiği yerler: Bölgede yılın her mevsiminde bulunur. Nemli yerlerde, harabelerde, duvar diplerinde ve yol kenarlarında yoğun olarak yetişir. Kullanılışı: Genç dalları özellikle sürgün uçları pişirilerek sebze olarak tüketilir. Tek başına veya yumurta ile birlikte haşlanıp yağda kavrulduktan sonra üzerine yoğurt dökülerek yenir. Tıbbi etkileri: Yaprak ve kökleri kan temizleyici, idrar artırıcı ve iştah acıcı olarak kullanılır. Bölgede kanser hastalarına iyi geldiği sanılmaktadır. Ayrıca romatizma ağrılarını gidermek için, taze bitki, ağrıyan yerlere sürülerek tahriş yapılmakta ve kan toplanmasını sağlamaktadır. Öte yandan yaprakların kaynatılması ile elde edilen sıvının saç dökülmesini azalttığı ileri sürülmektedir. Toksik etkisine rastlanılmamıştır.  

51 48. Vaccinium myrtillus Yöresel isimleri: Çoban üzümü Yetiştiği yerler: Rutubetli yerlerde, orman kenarlarında, yol kenarlarında yetişmektedir. Kullanılışı: Dalları ile birlikte kesilen çoban üzümü süpürge olarak kullanılmaktadır Tıbbi etkisi: Özellikle meyveleri kabız yapıcı etkiye sahiptir. Ayrıca haricen mikrop öldürücü etkisi de vardır. . Toksik etkisine rastlanılmamıştır.

52 49. Veratrum album Yöresel isimleri: Beyaz çöpleme Yetiştiği yerler: Yaylalarda ve orman açıklıklarında yetişir. Kullanılışı: Toprak altı kısımları sonbaharda sökülür, suyla yıkanır, temizlenir ve gölgede kurutularak daha sonra toz haline getirilir. Nezle sonucu meydana gelen burun tıkanıklarında, buruna çekilmek suretiyle kullanılır. Tıbbi etkisi: Aksırtıcı, kızartıcı ve ishal yapıcı etkilere sahiptir. Kapsadığı alkoloidler tansiyon düşürücü ilaç yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca uyuz, sivilce ve sedef gibi deri deri hastalıklarında haricen kullanılır. Toksik etkisi: Zehirli bir bitkidir. Aşırı alındığında karın ağrısı, ishal ve kusma ile kendini gösterir.

53 50. Verbascum spp. Yöresel isimleri: Sığır kuyruğu Yetiştiği yerler: Bol güneşli yerlerde, dağlarda, yaylarda, harman yerlerinde yetişmektedir. Kullanılışı: Bölgenin iç kesimlerinde çiçekleri sebze olarak kullanılmaktadır, kaynatılarak suyu içilmektedir. Tıbbi etkisi. İçerdiği saponin etkisi ile bronşit gibi öksürüklü hastalıklarda göğsü yumuşatıcı ve balgam söktürücü olarak kullanılır. Ayrıca içerdiği flovin glikozitleri terletici etkiye sahiptir. Toksik etkine rastlanılmamıştır.

54 SONUÇ Bu araştırma ile bölgede çeşitli şekillerde tüketilen çok sayıda bitki tespit edilmiştir. Bunlar arasında sebze olarak tüketilenlerin yanında tıbbi amaçlı kullanılanların sayısı da oldukça fazladır. Sebze olarak tüketilenlerin semt pazarlarında yoğun olarak pazarlandığı ve bölge halkına önemli gelir sağladığı tespit edilmiştir. Bu çalışma sonucunda bu bitkilerin kültüre alınması ve diğer sebzeler gibi yetiştirilmesi üzerinde araştırmalara başlanacaktır. Bunun sağlanması ile de bölge halkı hem gıdasını karşılayacak, hem de ekonomik gelir sağlayacaktır. Öte yandan bölgede tespit edilen tıbbi bitkilerin bazıları ilaç sanayiinde kullanılmakla birlikte bir çoğu bölge halkı tarafından ilkel koşullarda bazı hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Oldukça sakıncalı olan bu durum bir çok insanımızın ölmesine yada sakat kalmasına neden olmaktadır. Ayrıca bu bitkilerin doğal floradan toplanması, doğal vejetasyonun bozulması ve bitkilerin yok olmasına neden olmaktadır. Söz konusu bitkilerin tespiti ve kültüre alınması ile, bu bitkilerin ilaç sanayiinde kullanılması sağlanarak yukarıda belirtilen olumsuzluklar ortadan kalkacaktır. Dolayısıyla bu bitkiler gerçek amaçlarında kullanılmış olacaktır. Ayrıca kısmen de olsa bölgede erozyonu önleyecektir.

55 TEŞEKKÜRLER