Bilişsel Gelişim Yaşla beraber bireyin düşünce sistemindeki her türlü değişimi inceler DoğumDoğum: 9 Ağustos 1896, Neuchâtel, İsviçreNeuchâtel, İsviçre.

... konulu sunumlar: "Bilişsel Gelişim Yaşla beraber bireyin düşünce sistemindeki her türlü değişimi inceler DoğumDoğum: 9 Ağustos 1896, Neuchâtel, İsviçreNeuchâtel, İsviçre."— Sunum transkripti:

1 Bilişsel Gelişim Yaşla beraber bireyin düşünce sistemindeki her türlü değişimi inceler DoğumDoğum: 9 Ağustos 1896, Neuchâtel, İsviçreNeuchâtel, İsviçre ÖlümÖlüm: 16 Eylül 1980, Cenevre, İsviçreCenevre, İsviçre

2 Piaget: Rüzgâr nasıl oluşur? Julia: Ağaçlar. P: Nereden biliyorsun? J: Onları kollarını sallarken gördüm, P: Bu nasıl rüzgâr oluşturuyor? J: (Elini yüzünün önünde sallayarak) İşte böyle. Ama onların kolları daha uzun. Hem daha çok ağaç var. P: Okyanuslardaki rüzgâr nasıl oluşuyor? J: Karadan oraya esiyor. Yok, yok. Dalgalardan… Yetişkinler kadar sözel açıklama getirme???

3 Yirminci yüzyılın devlerinden biri sayılan ve gelişim psikolojisine büyük katkıları olan Jean Piaget'nin 'bilinci", Freud'un ise bilinçaltını keşfettiği ileri sürülmektedir. Piaget’in çocuğa bakışı??? "Çocuklar kavrama olgusuna ancak kendileri keşfettikleri, buldukları zaman ulaşabilirler ve onlara birşeyleri çabucak öğretmeye kalkıştığımızda onları, kendilerinin bulma şansından yoksun bırakırız (okul öncesi eğitim)

4 Kendilerini ancak dile getirebilen binlerce yeniyetmeyle yaptığı görüşmelerden sonra, Piaget söz konusu yaş grubunun dışa vurdukları o şirin, ancak mantığa aykırıymış gibi gelen görüşlerinin ardında kendilerine özgü bir düzen ve mantığı olan düşünce süreçlerinin yatabileceği sonucuna vardı. Einstein bunu, “yalnızca bir dahinin akıl erdirebileceği basitlikte bir buluş” olarak nitelendirdi. Piaget’nin ortaya attığı görüş, zekânın özünde yatan işlevlere yeni bir pencere açtı.

5 Biliş Biliş Zeka Zeka Yetenek Yetenek Örgütleme Örgütleme Özümseme Özümseme Uyumsama Uyumsama Uyum Uyum Bilişsel Gelişimde Temel Kavramlar Bilişsel gelişim alanında öncelikle birbiri ile yakın ilişkili olan biliş, zeka ve yetenek kavramlarının birbirinden ayrılması gerekmektedir

6 Biliş : Biliş düşünme sürecinin adıdır. Başka bir şekilde ifade edilecek olursa Nasıl düşünüyoruz? Bilgiyi duyu organlarımızia dışarıdan nasıl alıyoruz? Bilgiyi zihnimizde işlemden nasıl geçiriyoruz? Bu işlemleri yaptıktan sonra problem çözme ve yaratıcılık olarak çıktıyı nasıl üretiyoruz? vb. soruların tümü ve bu sorulara verilen cevaplar bilişle ilgilidir.

7 Zeka Nedir? Bireyin herhangi bir konu hakkında hızlı düşünmesi, hızlı sonuç çıkarması ve sonucun doğru olması zeka göstergesidir. başına hızlı düşünme zekanın göstergesi değildir. Sonucun, yani ürünün de kaliteli olması gerekir. Piaget’e göre zeka? "çevreye uyum sağlama" olarak tanımlar. Sonuc değil süreç Ales-kpss—hız unsuru

8 Francis Galton (ilk zeka testini geliştirdi) Galton zekayı uyarıcılara çabuk tepki verme ve duyu/atın keskinliği olarak tanımlar Görme duyusu işitme duyusu ve diğer duyular ne kadar güçlü ise birey o kadar zekidir. 'Eugenics' Galton’un iyi tür,,,,,eflatun… 67000 insan kısırlaştırıldı 19071907’de Indiana eyâletinde kabul edilen bir kanunla zekâ özürlü, sağır ya da körler zorla kısırlaştırılmaya başlanmıştır (1960ta bitti)Indiana Mussolini…

9 Zeka ve yetenek sınavlarında her iki sınavda sonucun doğru ya da ürünün kaliteli, yaratıcı olmasına odakIanırlar. Piaget ve Vygotsky için sonucun doğru olması önemli değildir. Onlar çin yanlış cevaplar daha önemlidir. Doğru cevaptan bir şey çıkarılmaz, yani bireyin nasıl düşündüğünü doğru cevaptan anlamak mümkün değildir ama yanlış cevap kişinin nasıl düşündüğünü gösterir. Hatta çocuğun düşüncesinin nasıl olduğunu ortaya çıkarmak için Piaget ve Vygotsky çocukların verdiği yanlışcevapları çocuklar ile uzun uzun sorgularlar.

10 İlk modern zeka testini (2-85 yaş) Alfred Binet geliştirmiştir. 1900'lü yıllarda Fransız hükümeti, psikolog Alfred Binet'e zihinsel özürlü çocukları diğerlerinden ayırma görevi vermiştir.(öjenik)psikologAlfred Binet Piaget, Binnet'in laboratuvarında şunu keşfetmiştir: 5 yaşındaki çocukların hepsi aynı soruya aynı yanlış cevabı vermektedir. Cevaplar farklı olsa da sorun yoktur, cevaplar doğru olsa zaten kimse bir şey fark edemez ancak herkes aynı yanlış cevabı verince Piaget buradan hareketle "Yaşla beraber düşüncenin içeriği değişmektedir." demektedir.

11 YETENEK (beceri???): Doğuştan getirilen kapasitenin adıdır. Bireyin neler yapabildiği ve neleri yapamadığını ifade eden kapasiteye yetenek denir. Yetenek ikiye ayrılır Bütün insanlarda var olan, doğuştan getirilen genel yetenek Çok sınırlı sayıda insanda var olan, özel yetenek. Herkeste var olan kapasite; genel yetenek, sayısal ve sözel akıl yürütmeden oluşur. Bütün insanlarda sayılar ile işlem yapmak ve sözcükler kullanarak kavramlar arasında ilişki kurmak, sınıflandırma yapmak, analiz yapmak doğuştan kapasite olarak getirilir. Eğitimle de çok az geliştirilmesi mümkündür. Resim,müzik, beden, heykel alanlarındaki kapasite ise özel yetenektir. Bu alanlardakikapasite çok üst düzeylerde olduğunda ancak çok sınırlı sayıda insanda bulunur

12

13 Temel kavramlar (devam) PIAGET'DE BİLİşSEL GELİşİM Piaget kuramını tek cümle ile şöyle tanımlar: Aynı yaştaki çocuklar aynı, farklı yaştaki çocukların hepsi farklı düşünür. Yani tüm 5 yaşındakiler aynı, tüm 7 yaşındakiler aynı biçimde düşünmekte, 5 ve 7 yaşındakiler birbirinden tamamen farklı düşünmektedirier. Yaşla birlikte düşüncenin içeriği değişir. (Yetişkin bir kişinin dünyaya bakışı ile bir çocuğun dünyaya bakışı tamamen farklıdır.)

14 "Nasıl düşünüyoruz?« düşünme, şema oluşturma; dengelenme ve örgütleme süreçleri ile Şema: Zihnin dış dünyadaki nesneler ve olgulara ilişkin oluşturduğu tasarım ya da genelçerçeveye şema denir. Şema, içinde hem düşünce hem hareketi barındırır. Okul dendiğinde zihinde okulla ilgili oluşan resim şemadır. Zihin dış dünyada algıladığı her şeyi genel bir resim, tasarım olarak kaydeder. Araba sürmeyi öğrendiğimizde araba sürmeye yönelik her nesne, hareket, davranış bir şema olarak kaydedilir.

15 DENGELEME /ADAPTASYON Yaşantılar sonucu yeni şemaların oluşturulması, bozulması, yeniden düzenlenmesi süreçleri dengeleme kavramıyla açıklanır. Aşamaları şu şekildedir: Özümleme, özümseme, eritme, içine alma, asimilasyon olarak;;; uyma, değiştirme, dönüştürme, düzeltme kavramları, uyumsama olarak da çevrilmektedir. Denge durumunda dış dünya bizim üzerimizde bir etki yaratmaz. Örneğin, bir ses duyulduğunda kişi üzerinde etki yaratmayabilir ya da öğretmen ders anlatırken öğrenci Üzerinde etki yaratmadığında birey denge durumundadır.

16 Dengesizlik durumu ise dış dünyada gördüğümüz olayın zihinde var olanlar yani şemalar ile uyuşmama durumudur. Dengesizlik durumunda zihin, adaptasyonu devreye sokar yani yeni duruma uyum sağlmaya çalışır. Bu da iki şekilde olur: Özümleme ve uyma. Özümlemede dış dünya var olan şemalarla bilinir. Var olan şemalarının içine dış dünya yerleştirilir. Özümlemeden sonra dengesizlik devam ederse uymaya geçilir (Asimilasyon). UYMA: Eğer, var olan şemayla yeni durum ya da uyarıcı bilinemezse yeni şema oluşturulur yani uyma gerçekleşir (Akomodasyon).

17 Özümleme olma dan uymaya geçilemez. Bilişsel yaklaşımlarm tümüne göre ön bilgi olmadan yeni bilgiye geçilemez.Özümleme olma dan uymaya geçilemez. Bilişsel yaklaşımlarm tümüne göre ön bilgi olmadan yeni bilgiye geçilemez. 3 yaşındaki bir Çocuğun kafasında "balık;' kavramı altında suda yüzen, solungaçları olan küçük bir canlı şeması bulunmaktadır. Oysa BALİNA…?3 yaşındaki bir Çocuğun kafasında "balık;' kavramı altında suda yüzen, solungaçları olan küçük bir canlı şeması bulunmaktadır. Oysa BALİNA…? Yeni durumu var olanla bilmek özümlemedir. Değiştirme, düzenleme, dönüştürme ifadeleri uymadırYeni durumu var olanla bilmek özümlemedir. Değiştirme, düzenleme, dönüştürme ifadeleri uymadır

18 Şehirdeki bir ilköğretim 3. sınıf öğrencisi bir okuma parçasında "Pınardan su içtiler.« cümlesini okursa çocuk dengesizliğe düşer ve bu durumu var olan şemalardan birinin içine yerleştirir. çocuğun zihninde "su kaynağı" anlamında bir pınar şeması olmadığından Pınar adlı bir kişinin bu insanlara su verdiğini düşünür. Burada çocuk 'pınardan su içmeyi' var olan şemalarından birine zorla yerleştirmektedir (özümleme). Öğretmen çocuklara pınarın su kaynağı olduğunu anlatıp kitaptan resmini gösterirse çocuk uyma aşamasına geçer ve pınarı "su kaynağı" şeklinde yeni bir şema olarak zihnine yerleştirir.

19 ÖRGÜTLEME (ORGANiZASYON) Zihnin,şemaları bir araya toplaması örgütlemedir. Piaget'ye göre örgütleme (organizasyon), yeni karşılaşılan kavram ve olayları birbirleriyle tutarlı bütünler haline getirme çabasıdır. Başka bir ifadeyle örgütleme; benzer şemaları birbirleri ile ilişkilendirme, onları bir arada organize etme ve depolama işlevidir. Çocuk; kedi, köpek, aslan ve fareyi hayvan şeması altında; çekiç, tornavida, balta,vida şemalarını alet şeması altında bir araya toplar. Gecekondu, apartman, villa ve yazlık şemalarını ev şeması altında bir araya toplar. Yaşantı zenginliği….

20 Yaşamda, her evrenin kendı örgütleme biçimi vardır", Kedi, köpek, aslan ve fareyi hayvan şeması altında bir araya toplama somut işlem çocuğunun örqütlemesiYaşamda, her evrenin kendı örgütleme biçimi vardır", Kedi, köpek, aslan ve fareyi hayvan şeması altında bir araya toplama somut işlem çocuğunun örqütlemesi Eğer çocuk soyut işlemler döneminde ise omurgalılar, kabuklular, memeliler, yumuşakçalar gibi soyut kavramları kullanarak örgütleme yaparEğer çocuk soyut işlemler döneminde ise omurgalılar, kabuklular, memeliler, yumuşakçalar gibi soyut kavramları kullanarak örgütleme yapar

21 BİLİŞSELGELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Bilişsel gelişimi etkileyen faktörlerin 2 temel işlevi vardır Alt evreden üst evreye çıkarır. Örn…Alt evreden üst evreye çıkarır. Örn… Yeni bir konu; öğrenmemizi kolaylaştırır ya da zorlaştırır.Yeni bir konu; öğrenmemizi kolaylaştırır ya da zorlaştırır.

22 1-Olgunlaşma1-Olgunlaşma İnsan organlarının özellikle beyin ve sinir sisteminin gelişmesidir. Beyin ve sinir sisteminin gelişmesiyle bireyin yapabilecekleri artar ve iyi bir düzeye erişir. Örneğin, zamirleri öğrenebilmek için beynin soyut düşünebilecek duruma gelmesi gerekir.

23 2- Deneyim(fiziksel deneyim) Nesnelerle veya bilgi konularıyla birebir ilişki kurmaktır. çocuğun şema oluşturması İçin nesnelerle birebir ilişkisinin olması (Örneğin, çocuk yastıkta uyuyacak, hayvana dokunacakvs.) gerekir. Bir kişinin yılan ya da fare şeması oluşturabilmesi için yılanın ya da farenin en azından resmini görmesi gerekir. Nesne ve durumla birebir ilişki yoksa şema gelişmez. Deneyim yoksa şema da yoktur. ????

24 3. Sosyal (Kültürel) Aktarım Bazı şeyler çevreden öğrenilir. Örneğin; dil, yaşam tarzı, insanlar ile nasıl ilişki kurulacağı, ahlak kuralları çevreden öğrenilir. Sosyal aktarım, eğitim demek değildir. İngilizlerin direksiyonu sağda arabaları kullanması Çocukların içinde yaşadıkları toplumun dilini öğrenmesi (Çocuklar öncelikle annelerinin seslerini konuşmalarını öğrendiği ve konuşmaya başladığı için anne dili kavramından ana dil kavramı türemiştir). (Balıkçı kasabasında büyüyen bir çocuğun balık türlerini iyi bilmesi.

25 4. Dengeleme Bireyin karşılaştığı her yeni bilgi ya da durum onu yeniden dengelemeye itmekte ve bireyi bir alt evreden bir üst evreye çıkarmakta, bireyin yeni şemalar oluşturmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla bireyi bilişsel gelişime zorlamaktadır. Piaget, bireyin çevreye uyum sağlaması için "denge> dengesizlik>yeni denge« sürecinden geçmesi gerektiğini ifade etmektedir. Birey ne kadar çok dengeleme (NEDEN ÖNEMLİ?) yaparsa şemaları da o oranda artacaktır dolayısıyla bilişsel gelişim de artacaktır.

26 Bilişsel gelişim evreleri

27 Kalıtım Piaget'de olgunlaşmaya; çevre ise deneyime karşılık gelmektedir.Kalıtım Piaget'de olgunlaşmaya; çevre ise deneyime karşılık gelmektedir. Piaget'ye göre gelişim içten dışa doğrudur (Önce olgunlaşma olma sonra deneyim gelmektedir.).Piaget'ye göre gelişim içten dışa doğrudur (Önce olgunlaşma olma sonra deneyim gelmektedir.). Bir evreden diğerine geçiş birdenbire olur.Bir evreden diğerine geçiş birdenbire olur. Her evre bir öncekini de kapsayan daha üst bir dengelemedir. Bir üst üst evreye geçiş alttaki şemaların yok olmasına yol açmaz. Önceki evrelerin şemaları korunur ama daha az kullanılır.Her evre bir öncekini de kapsayan daha üst bir dengelemedir. Bir üst üst evreye geçiş alttaki şemaların yok olmasına yol açmaz. Önceki evrelerin şemaları korunur ama daha az kullanılır. Kendi kendine konuşmak (MONOLOG) da işlem öncesinin şemasıdır. Herkes kendi kendine konuşur ama bunu işlem öncesi çocuk kadar sık yapmaz.Kendi kendine konuşmak (MONOLOG) da işlem öncesinin şemasıdır. Herkes kendi kendine konuşur ama bunu işlem öncesi çocuk kadar sık yapmaz. Bitkilerle konuşmak yapaycılık (artifikalizm), yani işlem öncesinin şemasıdır fakat bazı insanlar arasıra bilkilerle konuşurlar.Bitkilerle konuşmak yapaycılık (artifikalizm), yani işlem öncesinin şemasıdır fakat bazı insanlar arasıra bilkilerle konuşurlar.

28 Kendisini diğer nesnelerden ayırma Kendisini diğer nesnelerden ayırma Reflekslerin istemli hareketlere dönüşmesi Reflekslerin istemli hareketlere dönüşmesi Nesne sürekliliği Nesne sürekliliği Döngüsel Hareketler (Devresel Tepki) Döngüsel Hareketler (Devresel Tepki) Ses bulaşması Ses bulaşması Duyusal motor (duyu- devinim) evre Bebek dünyaya reflekslerle gelmekte ve doğumdan hemen sonra bebeğin zihninde yalnızca refleksler bulunmaktadır. Bu refleksler bebeğin ilk şemalarını oluşturur (emme, tutma, yakalama gibi). Bu yüzden bebek, her şeyi ağzına götürüp emme şemasıyla özümlemeye çalışır. Bebek dünyaya reflekslerle gelmekte ve doğumdan hemen sonra bebeğin zihninde yalnızca refleksler bulunmaktadır. Bu refleksler bebeğin ilk şemalarını oluşturur (emme, tutma, yakalama gibi). Bu yüzden bebek, her şeyi ağzına götürüp emme şemasıyla özümlemeye çalışır.

29 Döngüsel Hareketler (Devresel Tepki) I. Devresel Tepki (0-2 ay): Reflekslerdir. Bebeğin zihninde yalnız refleksler olduğu için bebek sürekli refleksleri tekrarlayıp durur. 2 aylık bebeğin sürekli parmağını emmesi 1.devresel tepkidir. 2. Devresel Tepki: Refleksler ortalama iki ay içinde kontrol altına alındıktan sonra amaçsızca aynı hareketlerin sürekli tekrarlanmasıdır. kendi bedenine yönelik hareketler vardır. Bebek hareket eden her şeyi yakalayıp kendine çeker; her şeyi ağzına götürür. 3. Devresel Tepki: Hoşa giden şeyi sürekli tekrarlamak şeklindeki amaçlı davranışlardır. Burada dikkat edilmesi gereken bu davranışların dış dünyaya yönelik olmasıdır. Bebek eline geçen her şeyi atar, hareket dış dünyaya yöneliktir.

30 4. Devresel Tepki: Bu aşamada en az iki şemanın bir uyum içinde birleştirilip karmaşık olan davranışların sürekli tekrarlanması şeklindeki tepkilerdir. Aynı oyunun tekrarlanması şeklinde karşımıza çıkar. Oyunda en az iki şema örgütlenir. Çocuk topa vurur, vurma bir şemadır, topun peşinden gitmek ikini şemadır. 5.Devresel Tepki: Aynı sözcükleri tekrarlamaktır. Mama, baba gibi. 6. Devresel Tepki: Aynı düşüncenin sürekli tekrarlanmasıdır. Bebeğin sürekli olarak, "Ben bunu istiyorum." şeklinde düşünmesidir. Ya yetişkinlikte nasıl bu hareketler?????

31 Yetişkinlikte de bu şema sıklıkla kullanılır. Yetişkinler amaçsızca sürekli aynı hareketi yaparlar (anahtarlık sallamak, bacak sallamak gibi). Hoşa giden şeyleri sürekli tekrarlarlar (üst üste aynı filmi izler). Konuşmalarında aynı sözcükleri sürekli tekrarlar (yani, şey gibi). Aynı düşünce sürekli tekrarlanır: Örneğin, kişi sürekli "Ütünün fişini çektim mi?", "Acaba kapıyı kilitledim mi?" şeklinde

32 Nesne Sürekliliği Nesneler algı alanından çıktıktan sonra bile nesnelerin var olduğunu bilmeye nesne sürekliliği denir. Piaget'ye göre nesne sürekliliği 6-8 aylıkken gelişir. 6-8 aydan sonra bebek algı alanından çıkan nesneleri aramaya başlar. Bu Şema ile çocuk, artık aktif olarak belleğini kullanmaktadır. Kaybolan nesneyi bulmak için belleğine bakmalıdır. Bu şema neden-sonuç ilişkisinin başladığını göstermektedir. Bu şema, ayrıca bebeğin kendisi ve dünya arasında ayrım yapmaya başladığını göstermektedir.

33 Taklit Dil, öz bakım becerileri, oyun ve araç-gereç kullanma taklitle öğrenilir. Taklidin ilk hali ses bulaşmasıdır. Taklit, 2 yaş civarında ertelenmiş taklide dönüşür. Aradan zaman geçtikten sonra bir şeyi taklit etmek, ertelenmiş taklittir. Kişi değişmezliği: Nesne sürekliliği 2 yaş civarı kişi değişmezliğine dönüşür. Kişinin kıyafeti, saçı, makyajı, sakalı, bıyığı değişse de bebek aynı kişi olduğunu anlar Kişi sürekliliği; kişi algı alanından çıktıktan sonra bile kişinin var olduğunu bilmektir. Kişi sürekliliği 5-6 ay sırasında oluşur.

34 Bu evrede kavramsal düşünce yoktur ve çocuk işlem yapamamaktadır.Bu evrede kavramsal düşünce yoktur ve çocuk işlem yapamamaktadır. Sembolik Evre (2-4)Sembolik Evre (2-4) Nesneleri sembollerle ifade etmedir (simgesel işlem). Sembolik Oyun: Sembolik oyun, nesneleri gerçek işlevleri dışında kullanarak oyun oynamaktır. Süpürgeyi at yapmasıNesneleri sembollerle ifade etmedir (simgesel işlem). Sembolik Oyun: Sembolik oyun, nesneleri gerçek işlevleri dışında kullanarak oyun oynamaktır. Süpürgeyi at yapması İşlem Öncesi Dönem,2-7 Sembolleştirme yeteneği yalana yol açar. Yalan çok büyük bir bilişsel kazanımdır. O yüzden çocuklar bu aşamada yalan söylemeye başlarlar ve karşısındakileri kandırırlarsa da çok büyük zevk alırlar.Sembolleştirme yeteneği yalana yol açar. Yalan çok büyük bir bilişsel kazanımdır. O yüzden çocuklar bu aşamada yalan söylemeye başlarlar ve karşısındakileri kandırırlarsa da çok büyük zevk alırlar. Sembolleştirme yeteneği süslenmeye yol açar. Süslenme de bilişsel yeterliliktir. Çünkü kişi, süslenip değişmiş halinin farklı olduğunu düşünecektir.Sembolleştirme yeteneği süslenmeye yol açar. Süslenme de bilişsel yeterliliktir. Çünkü kişi, süslenip değişmiş halinin farklı olduğunu düşünecektir. Oyuncaklar???giysiler???Oyuncaklar???giysiler???

35 Sezgisel Evre (4-7): $ezgi «görmek» yani görme duyusunun hakim olduğu düşünce demektir. Çocuk Nesnelerin içsel özelliklerini kavrayamaz. Örneğin, Nehrin aktığını gördüğü için bilir ama yüzeyin eğimli olmasından dolayı aktığını bilmez. Bu evrenin en büyük özelliği, korunum yapılamamasıdır. Korunum; nesne yer ya da biçim değiştirse bile hala aynı olduğunu sanmak veya farklı nesnelerin aynı özelliği taşıdığını düşünmektir. Örnek??? Neden korunum kazanılamıyor bu dönemde?

36 OdaklanmaOdaklanma Çocuğun olay ve olguların tek bir özelliğine odaklanması, bu nedenle diğer özellik ve boyutlarını dikkate alamamasıdır. Başka bir deyişle, nesnenin tek bir özelliğine (çarpıcı olana) kilitlenip kalmaktır. Odaklanma şeması televizyon izlerken ortaya çıkar. Şiddet???? Trafikte odaklanma???? BU evrenin, en büyük ve en merkezi şeması odaklanmadır. Diğer tüm şemaların temelinde var olan şemadır. Ben merkezcilik, tersine çevrilemezlik (vize buraya kadar canlar…

37 Tümdengelim ve tümevarımcı düşünce Tümdengelim ve tümevarımcı düşünce Korunumun kazanımı Korunumun kazanımı İşlemleri tersine çevirebilme İşlemleri tersine çevirebilme Somut işlemler

38 Ben merkezci düşüncenin kaybolması Ben merkezci düşüncenin kaybolması Dağılma Dağılma Sınıflama ve sıralama yapma Sınıflama ve sıralama yapma Somut işlemler

39 Soyut düşünme ve hipotez geliştirme Soyut düşünme ve hipotez geliştirme Ergen benmerkezciliği Ergen benmerkezciliği Üst düzey problem çözebilme Üst düzey problem çözebilme Göreli kavramların kazanılması Göreli kavramların kazanılması Soyut işlemler

40 “Benim sağım senin hangi yönüne denk geliyor?” “Ahmet’in Ali ve Zeynep adında iki kardeşi var. Ali’nin kaç kardeşi var? Soyut işlemler